(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Zaborzika
Z Wiki.Meteoritica.pl
(Różnice między wersjami)
(→Kolekcje) |
m (→Kolekcje) |
||
| (Nie pokazano 34 wersji pomiędzy niniejszymi.) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
__NOTOC__ | __NOTOC__ | ||
| - | {{VerifyLevel |level= | + | {{VerifyLevel|level=1i}} |
{{InfoboxMeteorite | {{InfoboxMeteorite | ||
| nazwa = Zaborzika | | nazwa = Zaborzika | ||
| grafika = Zaborzika.jpg | | grafika = Zaborzika.jpg | ||
| - | | opis = Meteoryt Zaborzika (repr. z | + | | opis = Meteoryt Zaborzika (repr. z Заварицкий 1952) |
| klasa = Spadek | | klasa = Spadek | ||
| mbclass = fall | | mbclass = fall | ||
| Linia 12: | Linia 12: | ||
| data = 10 kwietnia 1818 r.<ref name="data spadku">wg Drzewińskiego (1825) spadek miał miejsce 30 marca (''starego stylu'') w '''1819 roku'''(?!)</ref> (piątek) | | data = 10 kwietnia 1818 r.<ref name="data spadku">wg Drzewińskiego (1825) spadek miał miejsce 30 marca (''starego stylu'') w '''1819 roku'''(?!)</ref> (piątek) | ||
| typ = chondryt zwyczajny L6 | | typ = chondryt zwyczajny L6 | ||
| - | | masa = 3867 g (waga zachowanych fragmentów) | + | | masa = 3867 g (waga zachowanych fragmentów) (Явнель 1986) |
| liczba = jeden okaz | | liczba = jeden okaz | ||
| synonimy = w NHM Cat: '''[[Czartorya]]''', '''Saboriza''', '''Saboryzy''', '''Zaborica''', '''Zaboritsa''', '''Zaboritza''', '''Zaborzyca'''; po rosyjsku: Заборица; inne: Czastorya (Brezina 1896), Zaborczyka (Buchner 1861), Zjaborzyka (Kesselmeyer 1861) | | synonimy = w NHM Cat: '''[[Czartorya]]''', '''Saboriza''', '''Saboryzy''', '''Zaborica''', '''Zaboritsa''', '''Zaboritza''', '''Zaborzyca'''; po rosyjsku: Заборица; inne: Czastorya (Brezina 1896), Zaborczyka (Buchner 1861), Zjaborzyka (Kesselmeyer 1861) | ||
}} | }} | ||
| - | Spadek 10 kwietnia 1818 roku<ref name="data spadku"></ref> (piątek) | + | Spadek 10 kwietnia 1818 roku<ref name="data spadku"></ref> (piątek) w [[Ukraina|Ukrainie]] (chondryt zwyczajny L6). |
| Linia 22: | Linia 22: | ||
| - | {{PJQuote-begin |align=left |max-width=1000px |source= | + | {{PJQuote-begin |align=left |max-width=1000px |source={{Djvu|Pokrzywnicki_(AGeophP_VII_2_1959).djvu|Pokrzywnicki (1959)}}}} |
O METEORYCIE ZABORZYCA* | O METEORYCIE ZABORZYCA* | ||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
:S.m.s. φ=50°17'; λ=27°41'<sup>2</sup>. | :S.m.s. φ=50°17'; λ=27°41'<sup>2</sup>. | ||
| - | Najstarszym źródłem wiadomości o tym meteorycie jest praca Feliksa {{Sparse-b}}Drzewińskiego{{Sparse-e}}, prof. Fizyki Uniwersytetu Wileńskiego, [3]<ref>''Dziennik Wileński'' | + | Najstarszym źródłem wiadomości o tym meteorycie jest praca Feliksa {{Sparse-b}}Drzewińskiego{{Sparse-e}}, prof. Fizyki Uniwersytetu Wileńskiego, [3]<ref>''Dziennik Wileński'' (1819)</ref><ref name="Drzewiński (1819)"></ref> z 1819 r. Wydrukowano ją podobnie jak i inną pracę tego autora, [4]<ref>Drzewiński (1825)</ref> z 1825 roku, w trudno dostępnym obecnie ''Dzienniku Wileńskim''<ref>oryginalne brzmienie cytowanych przez Pokrzywnickiego fragmentów w: ''Dziennik Wileński'', '''{{Link-dLibra|eBUW|d|22993|text=O kamieniu meteorycznym, spadłym na Wołyniu, nad brzegami słuczy}}'''</ref> i, jak się zdaje, jest ona zupełnie nieznana za granicą, dlatego przytaczam ją ''in extenso''. |
| Linia 41: | Linia 41: | ||
| - | Raport P. {{sparse-b}}Horodeckiego{{sparse-e}} brzmi jak następuje: ''Na zalecenie Rządu Imperatorskiego Wileńskiego Uniwersytetu, pod dniem 10 tym września roku 1819, abym dał moje zdanie o ułomku odbitym od kamienia ważącego przeszło funtów 47, jaki r. 1819 marca 30<ref name="kalendarz"></ref>, o godzinie 6 tey wieczorney w przytomności wielu osób spadł z atmosfery, ze światłem, hukiem i zapachem siarki, w czasie najpogodnieyszym, blizko brzegów rzeki Słuczy, w gubernii wołyńskiej, dziedzictwie JW. Pruszyńskiego, gdzie wydobyty z ziemi, jeszcze gorący oddany został dziedzicowi, który doświadczywszy powiększonego w nim ciężaru przez ostudzenie, kazał go potłuc na kawałki; mam honor odpowiedzieć, że nie tylko okoliczności zwyczayne przy spadaniu meteorycznych kamieni, opisane przez JW. Wyleżyńskiego, w rapporcie przysłanym do Rządu Uniwersytetu, razem z tym ułomkiem<sup>5</sup>, świadczą, że jest on odbity od prawdziwego meteorycznego kamienia, ale też dowodzą tego w nim charaktery kamieniom meteorycznym właściwe, jakiemi są: kolor zewnętrzny czerniawy, a wewnętrzny szaro popielaty, postać okrągławo-kątowata, odłam zbity nierówno-ziarnisty, pokazujący dość gęste i od masy kamienia drobnieysze odosobnione ziarna, z odblaskiem metalicznym, jak się zdaje, rodzimego żelaza i pirytu; wreszcie ułomek ten działa wyraźnie na igłę magnesową i dotknięty kwasem, wydaje zapach gazu hepatycznego, podobnie jak inne meteoryczne kamienie, kolor jego zewnętrzny zdaje się bydź nieco świetleyszy od koloru podobnego kamienia, jaki spadł z atmosfery w Alzacji, blizko Ensisheim | + | Raport P. {{sparse-b}}Horodeckiego{{sparse-e}} brzmi jak następuje: ''Na zalecenie Rządu Imperatorskiego Wileńskiego Uniwersytetu, pod dniem 10 tym września roku 1819, abym dał moje zdanie o ułomku odbitym od kamienia ważącego przeszło funtów 47, jaki r. 1819 marca 30<ref name="kalendarz"></ref>, o godzinie 6 tey wieczorney w przytomności wielu osób spadł z atmosfery, ze światłem, hukiem i zapachem siarki, w czasie najpogodnieyszym, blizko brzegów rzeki Słuczy, w gubernii wołyńskiej, dziedzictwie JW. Pruszyńskiego, gdzie wydobyty z ziemi, jeszcze gorący<ref>patrz → meteoryt [[Braunau|Braunau; Czy meteoryty po spadku są jeszcze ciepłe?]]</ref> oddany został dziedzicowi, który doświadczywszy powiększonego w nim ciężaru przez ostudzenie, kazał go potłuc na kawałki; mam honor odpowiedzieć, że nie tylko okoliczności zwyczayne przy spadaniu meteorycznych kamieni, opisane przez JW. Wyleżyńskiego, w rapporcie przysłanym do Rządu Uniwersytetu, razem z tym ułomkiem<sup>5</sup>, świadczą, że jest on odbity od prawdziwego meteorycznego kamienia, ale też dowodzą tego w nim charaktery kamieniom meteorycznym właściwe, jakiemi są: kolor zewnętrzny czerniawy, a wewnętrzny szaro popielaty, postać okrągławo-kątowata, odłam zbity nierówno-ziarnisty, pokazujący dość gęste i od masy kamienia drobnieysze odosobnione ziarna, z odblaskiem metalicznym, jak się zdaje, rodzimego żelaza i pirytu; wreszcie ułomek ten działa wyraźnie na igłę magnesową i dotknięty kwasem, wydaje zapach gazu hepatycznego, podobnie jak inne meteoryczne kamienie, kolor jego zewnętrzny zdaje się bydź nieco świetleyszy od koloru podobnego kamienia, jaki spadł z atmosfery w Alzacji, blizko Ensisheim{{MBD-record |code=10039 |f=y}}, ważący przeszło funtów 260, a więcej zbliża się do tych, jakich kilkanaście razem spadło we Francji, blizko Aigle{{MBD-record |code=12434 |f=y}}, z których największy ważył przeszło 17 funtów; ten prawie cały równie jak pierwszy ułomek, widziałem w zbiorze JW. Kossakowskiego w Wilnie.'' |
| - | ''Kamienie takie, podług panującego dzisiay mniemania uczonych, zdają się mieć w atmosferze swoje źródło spólne z meteorycznych żelazem<ref>hipoteza [[Bibliografia/Chladni Ernst F.F.|Chladniego]] i wnioski uczonych po spadku meteorytu L'Aigle, że meteoryty pochodzą z kosmosu, widać jeszcze nie dotarły do Horodeckiego</ref>, które dość znaczney wielkości massę, znalezioną w [[Brahin|hrabstwie brahińskim]], w gubernii mińskiej<ref>chodzi o pallasyt [[Brahin]]</ref>, oddano dziedzicowi JW. Rokickiemu. Tego żelaza dostawszy mały ułomek przesłałem w roku 1818<ref name="data spadku"></ref> do Paryża<sup>6</sup>, spólnie z innemi minerałami, podług zalecenia Rządu uniwersytetu, lecz jeszcze teraz zaledwo odebrałem na móy list odpowiedź od JW. Brongniarta, który pomiędzy innemi mineralogicznymi wiadomosciami, donosi mi, że to żelazo bez podeyrzenia jest nowe i różni się od sybirskiego | + | ''Kamienie takie, podług panującego dzisiay mniemania uczonych, zdają się mieć w atmosferze swoje źródło spólne z meteorycznych żelazem<ref>hipoteza [[Bibliografia/Chladni Ernst F.F.|Chladniego]] i wnioski uczonych po spadku meteorytu L'Aigle, że meteoryty pochodzą z kosmosu, widać jeszcze nie dotarły do Horodeckiego</ref>, które dość znaczney wielkości massę, znalezioną w [[Brahin|hrabstwie brahińskim]], w gubernii mińskiej<ref>chodzi o pallasyt [[Brahin]]</ref>, oddano dziedzicowi JW. Rokickiemu. Tego żelaza dostawszy mały ułomek przesłałem w roku 1818<ref name="data spadku"></ref> do Paryża<sup>6</sup>, spólnie z innemi minerałami, podług zalecenia Rządu uniwersytetu, lecz jeszcze teraz zaledwo odebrałem na móy list odpowiedź od JW. Brongniarta, który pomiędzy innemi mineralogicznymi wiadomosciami, donosi mi, że to żelazo bez podeyrzenia jest nowe i różni się od sybirskiego{{MBD-record |name=Krasnojarsk}}; ponieważ według rozbioru P. Laugier<ref name="Laugier">Laugier (1823, 1824)</ref>, na stu częściach, ma blizko 98 żelaza i 2 niklu połączonego z kobaltem, a nie ma w sobie innych pierwiastków, znaydujących się w żelazie sybirskim. Taka rzecz w świacie uczonym, należy do ważnych nowin, równie, jak teraźnieysza wiadomość o wołyńskim meteorycznym kamieniu.'' {{Wielokropek}} |
:<nowiki>*</nowiki> Referat na temat meteorytu Zaborzyca wygłosił autor niniejszej pracy na VIII Konferencji Meteorytowej w Moskwie, odbytej w dniach 3-5 czerwca 1958 r. | :<nowiki>*</nowiki> Referat na temat meteorytu Zaborzyca wygłosił autor niniejszej pracy na VIII Konferencji Meteorytowej w Moskwie, odbytej w dniach 3-5 czerwca 1958 r. | ||
:<sup>1</sup> {{sparse-b}}Śniadecki{{sparse-e}} [12]<ref>Śniadecki (1822)</ref> oraz {{sparse-b}}Horodecki{{sparse-e}} nazywają go po prostu „kamieniem wołyńskim”. | :<sup>1</sup> {{sparse-b}}Śniadecki{{sparse-e}} [12]<ref>Śniadecki (1822)</ref> oraz {{sparse-b}}Horodecki{{sparse-e}} nazywają go po prostu „kamieniem wołyńskim”. | ||
| - | :<sup>2</sup> Według [7] i [1]<ref>wg Prior (1953) i Krinow (1947)</ref>, a 0277,503 według [14]<ref>wg | + | :<sup>2</sup> Według [7] i [1]<ref>wg Prior (1953) i Krinow (1947)</ref>, a 0277,503 według [14]<ref>wg Заварицкий et al. (1952)</ref>. |
:<sup>3</sup> Pismo JW. Wyleżyńskiego do rządu uniwersytetu jest datowane z Krzemieńca, dnia 4 września 1819 roku za N. 2099; raport P. Horodeckiego jest z dnia 10 września tegoż roku. | :<sup>3</sup> Pismo JW. Wyleżyńskiego do rządu uniwersytetu jest datowane z Krzemieńca, dnia 4 września 1819 roku za N. 2099; raport P. Horodeckiego jest z dnia 10 września tegoż roku. | ||
:<sup>4</sup> Spostrzeżenie to należy przypisać niedokładnościom ważenia lub wagi. | :<sup>4</sup> Spostrzeżenie to należy przypisać niedokładnościom ważenia lub wagi. | ||
| - | :<sup>5</sup> JW. Wyleżyński przysłał do Uniwersytetu część kamienia ważącą do 10 funtów.<ref>wg Bielińskiego (1899-1900, t. 1, s. 155) w zbiorach Uniwersytetu Wileńskiego znajdował się okaz meteorytu Zaborzika o wadze 6 funtów</ref> | + | :<sup>5</sup> JW. Wyleżyński przysłał do Uniwersytetu część kamienia ważącą do 10 funtów.<ref>patrz krótka notka w ''Dzienniku Wileńskim'' (1820, s. 212); wg Bielińskiego (1899-1900, t. 1, s. 155) w zbiorach Uniwersytetu Wileńskiego znajdował się okaz meteorytu Zaborzika o wadze 6 funtów</ref> |
:<sup>6</sup> Horodecki przesłał również w późniejszym czasie odłamki meteorytów [[Lixna]] i Zaborzyca do Paryża Laugierowi.<ref>artykuł Laugiera w ''Annalen der Physik'' (1823); o analizach Laugier'a również w artykule Kumelskiego (1826)</ref> | :<sup>6</sup> Horodecki przesłał również w późniejszym czasie odłamki meteorytów [[Lixna]] i Zaborzyca do Paryża Laugierowi.<ref>artykuł Laugiera w ''Annalen der Physik'' (1823); o analizach Laugier'a również w artykule Kumelskiego (1826)</ref> | ||
{{PJQuote-end}} | {{PJQuote-end}} | ||
| Linia 58: | Linia 58: | ||
== Kolekcje == | == Kolekcje == | ||
| + | |||
| + | Masa główna meteorytu Zaborzika znajduje się w Kijowie. Jest to zapewne fragment, który trafił do Kijowa po 1832 roku, po rozwiązaniu przez cara w tymże roku Uniwersytetu Wileńskiego (Bieliński (1899-1900); patrz → [[Vilnius, Min. Mus. Univ.]]). | ||
Fragmenty meteorytu Zaborzika w największych kolekcjach: | Fragmenty meteorytu Zaborzika w największych kolekcjach: | ||
| Linia 63: | Linia 65: | ||
! zbiór !! waga fragmentów<br />(Koblitz MetBase) !! uwagi | ! zbiór !! waga fragmentów<br />(Koblitz MetBase) !! uwagi | ||
|- | |- | ||
| - | | Kiev, Geol. Mus. Ukraine || 2533 g || main mass<ref>u Wülfinga (1897) – 2834 g; możliwe, że jest to okaz ze zbiorów Uniwersytetu Wileńskiego (Bieliński 1899-1900), katalog Wülfinga (1897) nie wymienia okazu z Wilna</ref> | + | | [[Kiev, Geol. Mus. Ukraine]] || 2533 g || main mass<ref>u Wülfinga (1897) – 2834 g; możliwe, że jest to okaz ze zbiorów Uniwersytetu Wileńskiego (Bieliński 1899-1900), katalog Wülfinga (1897) nie wymienia okazu z Wilna</ref>; wg Явнель (1986) trzy okazy (fragmenty); wg ''Метеоритика'' (1955, catalogs) 417, 300 i 32 g |
|- | |- | ||
| - | | Moscow, Acad. Sci. || 408 g || | + | | [[Moscow, Acad. Sci.]] || {{Txt2Img|Zaborzika_main_mass_(Fersman_Moskwa).jpg|408 g}} || wg Явнель (1986) 406,8 i 0,8 g (обл. инд. экз. и кр.)<ref>znaczenie skrótów: '''обл. инд. экз.''' – обломок индивидуального экземпляра; '''кр.''' – крошки</ref> |
|- | |- | ||
| - | | Vienna, Naturhist. Mus. || 270 g || | + | | [[Vienna, Naturhist. Mus.]] || 270 g || |
|- | |- | ||
| - | | '''[[Muzeum Geologiczne Instytutu Nauk Geologicznych UJ|Cracow, Min. Dept., Jagellonian Univ.]]''' || 116 g || w katalogu Pilskiego (2001) brak tego meteorytu! | + | | '''[[Muzeum Geologiczne Instytutu Nauk Geologicznych UJ|Cracow, Min. Dept., Jagellonian Univ.]]''' || 116 g || w katalogu Pilskiego (2001) brak tego meteorytu!; obecnie w zbiorach [[Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ]] znajdują się dwa fragmenty tego meteorytu" 116,09 i {{Txt2Img|Agen_(CEP_UJ)-1.jpg|442,55 g}} |
|- | |- | ||
| - | | St. Petersburg, Mining Mus. || 112 g || | + | | St. Petersburg, Mining Mus. || 112 g || wg Явнель (1986) 111,6 g (обл. инд. экз.) |
|- | |- | ||
| - | | Tübingen, Min.-Petrogr. Inst. || 106 g || | + | | [[Tübingen, Min.-Petrogr. Inst.]] || 106 g || |
|- | |- | ||
| {{Wielokropek}} | | {{Wielokropek}} | ||
|- | |- | ||
| - | | Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci. || 19,3 || 19,3 g fragment ze skorupą (Tiirmaa 1996) (Geoscience collections of Estonia: [http://geokogud.info/specimen/256106 record]; | + | | [[Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci.]] || 19,3 g || {{Txt2Img|Zaborzika_(University_of_Tartu).jpg|19,3 g}} fragment ze skorupą (Tiirmaa 1996) (Geoscience collections of Estonia: [http://geokogud.info/specimen/256106 record]); wg Явнель (1986) 19,3 g (обл. инд. экз.) |
|- | |- | ||
| {{Wielokropek}} | | {{Wielokropek}} | ||
| Linia 84: | Linia 86: | ||
Pokrzywnicki w swoim katalogu z 1964 roku pisze, że w zbiorach [[Muzeum Geologiczne Instytutu Nauk Geologicznych UJ|Uniwersytetu Jagiellońskiego]] znajdował się fragment tego meteorytu o masie 115,5 g. W głównym opracowaniu Pokrzywnickiego (1959) o tym meteorycie znajduje się informacja, że: | Pokrzywnicki w swoim katalogu z 1964 roku pisze, że w zbiorach [[Muzeum Geologiczne Instytutu Nauk Geologicznych UJ|Uniwersytetu Jagiellońskiego]] znajdował się fragment tego meteorytu o masie 115,5 g. W głównym opracowaniu Pokrzywnickiego (1959) o tym meteorycie znajduje się informacja, że: | ||
| - | {{AQuote-begin | + | {{AQuote-begin|max-width=480px}} |
<sup>13</sup> Jeszcze w 1885 roku było w Krakowie 270 g lub 275,6 g, z których „odstąpiono” 155 g ([[Bibliografia/Siemaszko Julian Iwanowicz|Siemaszce]] 1,55 g). | <sup>13</sup> Jeszcze w 1885 roku było w Krakowie 270 g lub 275,6 g, z których „odstąpiono” 155 g ([[Bibliografia/Siemaszko Julian Iwanowicz|Siemaszce]] 1,55 g). | ||
| - | {{AQuote-end | + | {{AQuote-end}} |
| - | Fragment ten trafił do zbiorów UJ zapewne w 1827 roku, jako dar prof. Stefana Zienowicza (Estreicher 1842, ''Rocznik Wydziału Lekarskiego w Uniwersytecie Jagiellońskim'', s. 43, 50-51) (wyróżnienia w tekście | + | Fragment ten trafił do zbiorów UJ zapewne w 1827 roku, jako dar prof. Stefana Zienowicza (Estreicher 1842, ''Rocznik Wydziału Lekarskiego w Uniwersytecie Jagiellońskim'', s. 43, 50-51) (wyróżnienia w tekście [[Redakcja]]): |
{{AQuote-begin |width= |author= |title= |max-width=480px}} | {{AQuote-begin |width= |author= |title= |max-width=480px}} | ||
{{Wielokropek}} zbiór ten zbogacony został zapisem ś. p. Hr. {{SmallCaps-begin}}Sołtyka{{SmallCaps-end}} Referendarza i kanonika kapituły krakowskiéj; {{Wielokropek}} Żelazo magnesowe rodzime czyli '''sztuka żelaza meteorytycznego 8funtowa'''; {{Wielokropek}} | {{Wielokropek}} zbiór ten zbogacony został zapisem ś. p. Hr. {{SmallCaps-begin}}Sołtyka{{SmallCaps-end}} Referendarza i kanonika kapituły krakowskiéj; {{Wielokropek}} Żelazo magnesowe rodzime czyli '''sztuka żelaza meteorytycznego 8funtowa'''; {{Wielokropek}} | ||
{{Wielokropek}} II. Zbiór miejscowych kopanin krzemienieckich, nadesłanych od Prof. Chemii i Mineralogii w byłém liceum tamecznem, {{SmallCaps-begin}}Stefana Zienowicza{{SmallCaps-end}} w r. 1827, w liczbie 50; między któremi najciekawszy jest '''Aerolit spadły w Zaborzycy''', około Czartoryi, wsi niegdyś {{SmallCaps-begin}}Pruszyńskich{{SmallCaps-end}} a teraz {{SmallCaps-begin}}Orłowskich{{SmallCaps-end}} na Wołyniu. {{Wielokropek}} | {{Wielokropek}} II. Zbiór miejscowych kopanin krzemienieckich, nadesłanych od Prof. Chemii i Mineralogii w byłém liceum tamecznem, {{SmallCaps-begin}}Stefana Zienowicza{{SmallCaps-end}} w r. 1827, w liczbie 50; między któremi najciekawszy jest '''Aerolit spadły w Zaborzycy''', około Czartoryi, wsi niegdyś {{SmallCaps-begin}}Pruszyńskich{{SmallCaps-end}} a teraz {{SmallCaps-begin}}Orłowskich{{SmallCaps-end}} na Wołyniu. {{Wielokropek}} | ||
| - | {{AQuote-end | + | {{AQuote-end}} |
| - | Nie wiemy o jakim meteorycie o masie 8 funtów pisze Estreicher (1842) | + | Nie wiemy o jakim meteorycie o masie 8 funtów pisze Estreicher (1842)! |
| + | Andrzej S. Pilski sporządzając swój katalog (2001) nie znalazł fragmentu meteorytu Zaborzika w zbiorach UJ! | ||
| - | {{Pokrzywnicki (Kosmolityka) |name=Zaborzika}} | + | |
| + | {{Pokrzywnicki (Kosmolityka)|name=Zaborzika}} | ||
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
== Źródła == | == Źródła == | ||
| + | |||
| + | '''''Dziennik Wileński'' (1820)''' (s. 212) | ||
| + | {{AQuote-begin|max-width=480px}} | ||
| + | c) JW. Wyleźyński członek hon. uniw. przysłał do gabinetu uniwer. kawał kamienia meteorologicznego, ważący funtów 9. (''Dzień. wil. 1819, T. II gru. str. 592'') | ||
| + | {{AQuote-end}} | ||
| + | |||
'''Chladni (1824)''' (s. 153) | '''Chladni (1824)''' (s. 153) | ||
| Linia 108: | Linia 118: | ||
|[[Grafika:Zaborzika_(Chladni_1824).jpg|200px|thumb|left|Chladni (1824), s. 153]] | |[[Grafika:Zaborzika_(Chladni_1824).jpg|200px|thumb|left|Chladni (1824), s. 153]] | ||
|} | |} | ||
| + | |||
| + | |||
| + | '''Eichwald (1847)''' (s. 178) | ||
| + | {{AQuote-begin|max-width=800px}} | ||
| + | 1818 am 10. April fiel ein Stein in der Nähe des Dorfes Saboryzy bei dem Flusse {{Sparse-b}}''S''lutsch{{Sparse-e}} im Gouvernement Wolynien. Einige Stücke desselben, die zusammen 9 Pfund wiegen, werden jetzt in dem {{Sparse-b}}Kiewer{{Sparse-e}} Museum aufbewahrt. Sie sind hellaschfarben, mit ungleichmäfsig beigemengten grauen Körnern und kleinen braunen Rostflecken und enthalten viel Magnetkies und gediegenes Eisen. | ||
| + | {{AQuote-end}} | ||
'''Kesselmeyer (1861)''' (s. 373, 428) | '''Kesselmeyer (1861)''' (s. 373, 428) | ||
| - | :{| | + | :{| {{Old sources}} |
| 11. || 1818<ref name="data spadku"></ref> || 10.<br />(11.) || April || {{sparse-b}}Zjaborzyka{{sparse-e}} (Saborytz oder Zabortch) am Slucz (Slutsch), S. von Nowgrad-Volhynsk (Nowgrod-Vollhynskoi oder Nowgrad-Wolinsk), W. von Shitomir (Zytomir) und NNO. von Staro-Konstantino. –<br />''Sp.-Gew.'': 3,40.<ref>ciężar właściwy (niem. ''spezifische Gewicht'')</ref> || Gouv. Volhynien || 50°15'N. || 27°30'O.<br />(27°44') || G.75.1823.230.<ref>powołanie na Chladni (1823) (wg klucza: '''G'''ilbert, Bd. '''75''', rok '''1823''', s. '''230''')</ref> W. 1860.<ref>Haidinger (1860)</ref> S. 1860. | | 11. || 1818<ref name="data spadku"></ref> || 10.<br />(11.) || April || {{sparse-b}}Zjaborzyka{{sparse-e}} (Saborytz oder Zabortch) am Slucz (Slutsch), S. von Nowgrad-Volhynsk (Nowgrod-Vollhynskoi oder Nowgrad-Wolinsk), W. von Shitomir (Zytomir) und NNO. von Staro-Konstantino. –<br />''Sp.-Gew.'': 3,40.<ref>ciężar właściwy (niem. ''spezifische Gewicht'')</ref> || Gouv. Volhynien || 50°15'N. || 27°30'O.<br />(27°44') || G.75.1823.230.<ref>powołanie na Chladni (1823) (wg klucza: '''G'''ilbert, Bd. '''75''', rok '''1823''', s. '''230''')</ref> W. 1860.<ref>Haidinger (1860)</ref> S. 1860. | ||
|} | |} | ||
| - | :{| | + | :{| {{Old sources}} |
| '''476.''' || 11 || 1818. 10. April<br />(11.) || {{sparse-b}}Zjaborzyka{{sparse-e}}, (Saborytz ider Zabortsch), am Slucz (Slutsch); Gouv. Volhynien. || Russland || 50°15'N<br />27°30'O.<br />(44') || P. 2. 1824. 153.<ref>powołanie na Chladni (1824) (wg klucza: '''P'''oggendorff, Bd. '''2''', rok '''1824''', s. '''153''')</ref> || Meteorsteinfall; der Stein ward von Laugier analysirt.<ref name="Laugier"></ref> | | '''476.''' || 11 || 1818. 10. April<br />(11.) || {{sparse-b}}Zjaborzyka{{sparse-e}}, (Saborytz ider Zabortsch), am Slucz (Slutsch); Gouv. Volhynien. || Russland || 50°15'N<br />27°30'O.<br />(44') || P. 2. 1824. 153.<ref>powołanie na Chladni (1824) (wg klucza: '''P'''oggendorff, Bd. '''2''', rok '''1824''', s. '''153''')</ref> || Meteorsteinfall; der Stein ward von Laugier analysirt.<ref name="Laugier"></ref> | ||
|} | |} | ||
| Linia 120: | Linia 136: | ||
'''Buchner (1861) | '''Buchner (1861) | ||
| - | :{| | + | :{| {{Old sources}} |
|{{sparse-b}}Zaborczyka{{sparse-e}}, Volhynien 1818<ref name="data spadku"></ref>, Mai 30 a. St.<br /> | |{{sparse-b}}Zaborczyka{{sparse-e}}, Volhynien 1818<ref name="data spadku"></ref>, Mai 30 a. St.<br /> | ||
{{sparse-b}}Laugier{{sparse-e}} AdChim. '''9'''.<ref>Laugier (1824)</ref> SchwJ. '''43''', 26.<ref>Nöggerath et al. (1825)</ref> '''GA. 75''', 230, 263.<ref>Chladni (1823), Laugier (1823)</ref> '''PA. 2''', 153.<ref>Chladni (1824)</ref> '''111''', 372 (Abb.)<ref>Reichenbach (1860)</ref> '''Pa.''' 53.<ref>Partsch (1843)</ref> | {{sparse-b}}Laugier{{sparse-e}} AdChim. '''9'''.<ref>Laugier (1824)</ref> SchwJ. '''43''', 26.<ref>Nöggerath et al. (1825)</ref> '''GA. 75''', 230, 263.<ref>Chladni (1823), Laugier (1823)</ref> '''PA. 2''', 153.<ref>Chladni (1824)</ref> '''111''', 372 (Abb.)<ref>Reichenbach (1860)</ref> '''Pa.''' 53.<ref>Partsch (1843)</ref> | ||
| Linia 132: | Linia 148: | ||
{{GEFrame-begin}} | {{GEFrame-begin}} | ||
{{GEMap | {{GEMap | ||
| - | | | + | | htmlFileMap = wiki-Zaborzika.htm |
| - | | | + | | kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Ukraine-MM.kml |
| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Zaborzika-fit.kml | | kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Zaborzika-fit.kml | ||
| lat = 50.28333 | | lat = 50.28333 | ||
| lon = 27.68333 | | lon = 27.68333 | ||
| zoom = 9 | | zoom = 9 | ||
| - | | type = | + | | type = terrain |
}} | }} | ||
{{GEIcon-PointRed}} | {{GEIcon-PointRed}} | ||
| Linia 157: | Linia 173: | ||
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
| - | == | + | == Galerie == |
| - | + | <gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3"> | |
| - | + | File:Zaborzika_main_mass_(Fersman_Moskwa).jpg|Fragment meteorytu Zaborzika w zbiorach [[:Szablon:MoscowFersman|Muzeum Fersmana w Moskwie]] (fot. [[Redakcja|Wadi & Woreczko]]) | |
| - | File:Zaborzika_( | + | File:Zaborzika (NHM Vienna)-TJ21-1.jpg|Płytka meteorytu [[Zaborzika]] (55,41 g) ze zbiorów [[Szablon:ViennaNHM|Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu]] (fot. Tomasz Jakubowski) |
| + | File:Zaborzika (NHM Vienna)-TJ21-2.jpg|Płytka meteorytu [[Zaborzika]] (33,10 g) ze zbiorów [[Szablon:ViennaNHM|Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu]] (fot. Tomasz Jakubowski) | ||
| + | File:Zaborzika_(University_of_Tartu).jpg|Fragment 19,3 g meteorytu Zaborzika ze zbiorów [[:Szablon:TartuUniv|Uniwersytetu w Tartu]] (źródło: Geoscience collections of Estonia) | ||
</gallery> | </gallery> | ||
| Linia 173: | Linia 191: | ||
* {{Biot (1803)}} | * {{Biot (1803)}} | ||
| - | * {{Brezina (1896) |page=330}} | + | * {{Brezina (1896)|page=330}} |
* {{Buchner (1861)}} | * {{Buchner (1861)}} | ||
| Linia 183: | Linia 201: | ||
* {{Chrzanowski (1859)}} | * {{Chrzanowski (1859)}} | ||
| - | * {{Drzewiński (1825) |page=61}} | + | * {{Drzewiński (1825)|page=61}} |
| - | * ''Dziennik Wileński'', (1819), '''[[Zaborzika|O kamieniu meteorycznym]], spadłym na Wołyniu, nad brzegami słuczy''', t. II, nr 12, 1819, s. 592-597.<ref name="Drzewiński (1819)">Pokrzywnicki błędnie przypisuje autorstwo tej publikacji Feliksowi Drzewińskiemu (Kosiński 2014, ''Acta Soc. Metheor. Polon.'')</ref> Plik | + | * ''Dziennik Wileński'', (1819), '''[[Zaborzika|O kamieniu meteorycznym]], spadłym na Wołyniu, nad brzegami słuczy''', t. II, nr 12, 1819, s. 592-597.<ref name="Drzewiński (1819)">Pokrzywnicki błędnie przypisuje autorstwo tej publikacji Feliksowi Drzewińskiemu (Kosiński 2014, ''Acta Soc. Metheor. Polon.'')</ref> Plik {{Link-dLibra|eBUW|d|22993}}. |
| - | * | + | * ''Dziennik Wileński'', (1820), '''[[Lixna|O kamieniach meteorycznych]], spadłych w powiecie dynaburskim''', t. III, nr 10, 1820, s. 192-198, 212.<ref>o meteorycie '''[[Lixna]]''' i doniesieniu [[Krasław]]</ref><ref>dalej na stronie 212 jest wzmianka o przekazaniu przez Wyleżyńskiego „''kamienia meteorologicznego''” do zbiorów uniwersytetu, chodzi o fragment meteorytu [[Zaborzika]]</ref> Plik {{Link-dLibra|eBUW|d|23003}}. |
| - | * Estreicher | + | * {{Eichwald (1847)|page=178}} |
| + | |||
| + | * {{Estreicher (1842)|page=51}} | ||
| + | |||
| + | * {{Gąsiorowska (1955)|page=17}} | ||
* {{Haidinger (1860)}} | * {{Haidinger (1860)}} | ||
| - | * {{Kesselmeyer (1861) |page=373, 428}} | + | * {{Kesselmeyer (1861)|page=373, 428}} |
* {{Koblitz MetBase}} | * {{Koblitz MetBase}} | ||
| - | * {{Kosiński ( | + | * {{Kosiński (2012, Kosmolityka)}} |
* {{Kumelski (1826)}} | * {{Kumelski (1826)}} | ||
| Linia 204: | Linia 226: | ||
* {{Laugier (1824)}} | * {{Laugier (1824)}} | ||
| + | |||
| + | * {{Метеоритика (1955, catalogs)|page=104}} | ||
* {{Morozewicz (1931)}} | * {{Morozewicz (1931)}} | ||
| Linia 209: | Linia 233: | ||
* {{Nöggerath (1825)}} | * {{Nöggerath (1825)}} | ||
| - | * {{Partsch (1843) |page=53}} | + | * {{Partsch (1843)|page=53}} |
* {{Pilski (2001)}} | * {{Pilski (2001)}} | ||
| Linia 219: | Linia 243: | ||
* Pokrzywnicki Jerzy (Покшивницкий Е.), (1960), '''Метеорит [[Zaborzika|Заборица]] (''The [[Zaborzika]] meteorite'')''', ''Метеоритика'' (''Meteoritika''), vol. XVIII, 1960, s. 106-109. | * Pokrzywnicki Jerzy (Покшивницкий Е.), (1960), '''Метеорит [[Zaborzika|Заборица]] (''The [[Zaborzika]] meteorite'')''', ''Метеоритика'' (''Meteoritika''), vol. XVIII, 1960, s. 106-109. | ||
| - | * {{Pokrzywnicki (1964) |page=170}} | + | * {{Pokrzywnicki (1964)|page=170}} |
* {{Prior (1953)}} | * {{Prior (1953)}} | ||
| - | * {{Reichenbach (1860) |page=372}} | + | * {{Reichenbach (1860)|page=372}} |
| - | * Śniadecki Jędrzej, (1822), '''O żelazie meteorycznym [[Brahin|Rzeczyckim]]''', ''Dziennik Wileński'', t. 1, nr 4, 1822, s. 481-506. Plik | + | * Śniadecki Jędrzej, (1822), '''O żelazie meteorycznym [[Brahin|Rzeczyckim]]''', ''Dziennik Wileński'', t. 1, nr 4, 1822, s. 481-506. Plik {{Link-dLibra|eBUW|p|17394}}. Przedruk w: ''Dzieła'', tomy 1-6, tom 3, s. 186-212. |
* {{Tiirmaa (1983)}} | * {{Tiirmaa (1983)}} | ||
| - | * {{Wülfing (1897) |page=391-392}} | + | * {{Wülfing (1897)|page=391-392}} |
| + | |||
| + | * {{Явнель (1986)|page=29-30}} | ||
| - | * {{ | + | * {{Заварицкий (1952)|page=180-182}} |
{{Koblitz References |1=A stone of about 4kg fell, but no details are known, A.Laugier, Ann. Phys., 1823, 75, p.264, E.von Eichwald, Arch. Wiss. Kunde Russl., Berlin, 1847, 5, p.178. Date of fall, E.L.Krinov, Cat. Met. Acad. Sci. USSR, Moscow, 1947, p.23. Total mass recovered 3867g, L.G.Kvasha and A.Ya.Skripnik, Meteoritika, 1978, 37, p.189, M.H.Hey, Cat. Met., 1966, p.531. Porosity and density, K.Keil, Chem. Erde, 1962, 22, p.281; see also, D.T.Britt and G.J.Consolmagno, MAPS, 2003, 38, p.1161. Olivine Fa25, B.Mason, GCA, 1963, 27, p.1011. Analysis, 22.97% total Fe, M.I.Dyakonova, Meteoritika, 1972, 31, p.119. Magnetic susceptibility, P.Rochette et al., MAPS, 2003, 38, p.251.}} | {{Koblitz References |1=A stone of about 4kg fell, but no details are known, A.Laugier, Ann. Phys., 1823, 75, p.264, E.von Eichwald, Arch. Wiss. Kunde Russl., Berlin, 1847, 5, p.178. Date of fall, E.L.Krinov, Cat. Met. Acad. Sci. USSR, Moscow, 1947, p.23. Total mass recovered 3867g, L.G.Kvasha and A.Ya.Skripnik, Meteoritika, 1978, 37, p.189, M.H.Hey, Cat. Met., 1966, p.531. Porosity and density, K.Keil, Chem. Erde, 1962, 22, p.281; see also, D.T.Britt and G.J.Consolmagno, MAPS, 2003, 38, p.1161. Olivine Fa25, B.Mason, GCA, 1963, 27, p.1011. Analysis, 22.97% total Fe, M.I.Dyakonova, Meteoritika, 1972, 31, p.119. Magnetic susceptibility, P.Rochette et al., MAPS, 2003, 38, p.251.}} | ||
| Linia 246: | Linia 272: | ||
* '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' – meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=30379 Zaborzika] | * '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' – meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=30379 Zaborzika] | ||
| - | * {{MoscowVernadskyIG |id=11084 |name=Заборица}} | + | * {{KievNMNH}} |
| + | * {{MoscowVernadskyIG|id=11084|name=Заборица}} | ||
* {{MoscowFersman}} | * {{MoscowFersman}} | ||
* meteorite.narodu.ru – [http://www.meteorite.narod.ru/proba/katalogi/katalog1.htm Каталог метеоритов России и стран бывшего СССР] | * meteorite.narodu.ru – [http://www.meteorite.narod.ru/proba/katalogi/katalog1.htm Каталог метеоритов России и стран бывшего СССР] | ||
| - | * {{ | + | * {{ViennaNHM}} |
Aktualna wersja na dzień 10:01, 24 lip 2023
1i
| Zaborzika → | |
Meteoryt Zaborzika (repr. z Заварицкий 1952)
| |
| Spadek | |
| Lokalizacja | Ukraina |
| Położenie[1] | 50°17'N, 27°41'E |
| Data | 10 kwietnia 1818 r.[2] (piątek) |
| Charakterystyka | |
| Typ | chondryt zwyczajny L6 |
| Masa | 3867 g (waga zachowanych fragmentów) (Явнель 1986) |
| Liczba okazów | jeden okaz |
| Meteoritical Bulletin Database | |
| Synonimy → | |
| w NHM Cat: Czartorya, Saboriza, Saboryzy, Zaborica, Zaboritsa, Zaboritza, Zaborzyca; po rosyjsku: Заборица; inne: Czastorya (Brezina 1896), Zaborczyka (Buchner 1861), Zjaborzyka (Kesselmeyer 1861) | |
Spadek 10 kwietnia 1818 roku[2] (piątek) w Ukrainie (chondryt zwyczajny L6).
Okoliczności spadku i losy okazów według materiałów odnalezionych przez Jerzego Pokrzywnickiego (fragmenty; Pokrzywnicki 1959):
| Pokrzywnicki (1959)
Źródło: Wiki.Meteoritica.pl O METEORYCIE ZABORZYCA* Synonimy: Zabokrzyki, Zaborszczyki, Zaborschiza, Zaborzika, Zaboritza, Zabortch, Saborytz, Saboryzy, Saboriza, Zjabokrzyka, Czartorya, Baranówka1.
Najstarszym źródłem wiadomości o tym meteorycie jest praca Feliksa Drzewińskiego, prof. Fizyki Uniwersytetu Wileńskiego, [3][3][4] z 1819 r. Wydrukowano ją podobnie jak i inną pracę tego autora, [4][5] z 1825 roku, w trudno dostępnym obecnie Dzienniku Wileńskim[6] i, jak się zdaje, jest ona zupełnie nieznana za granicą, dlatego przytaczam ją in extenso.
Po otrzymaniu takowej wiadomości wespół z częścią kamienia, poruczono adjunktowi uniwersytetu radcy nadwornemu P. Horodeckiemu, dającemu kurs mineralogii, uczynić potrzebne doświadczenia dla zapewnienia się: czy kamień ten rzeczywiście do meteorycznych należy. Czego pomieniony adjunkt dopełnił i zdanie swoje w raporcie, do rządu uniwersytetu podał. Z pomienionych dwóch urzędowych papierów, składa się następujące opisanie pomienionego kamienia. W gubernii wołyńskiej (słowa są pisma J. W. Wyleżyńskiego3), w powiecie Nowogród-Wołyńskim, nad brzegami Słuczy we wsi Zaborzycy, obok miasteczka Baranówki r., b. dnia 30 marca[7], o godzinie 6 tey w wieczór, w dzień pogodny i bezchmurny, przy potrójney mocnej detonacji, upadł na dziedzińcu Mielnika aerolit, który zważony dwie godziny potem, ważył funtów 47¾. Forma jego była szęściogranu, podługowata, prawie równa, jednym tylko końcem, w którym upadł w ziemię cokolwiek zaostrzona. Wszystkim którzy na to patrzyli, zdawało się widzieć trzy spadające kamienie, lecz jeden tylko znaleziono, a dwa drugie w rzekę lub lasy otaczające, upaść musiały. Dziedzic ze wsi Zaborzycy, JW. Pruszyński kamień ten znaleziony w różne porąbał sztuki, rozmaitym rozdając osobom, ja tylko przy ninieyszym rapporcie ułomek mały posyłam. Przytomny temu upadnieniu possesor miasteczka Baranówki, człowiek uważny i dosyć światły, naoczny widz, następne mi o tym wypadku dołączył spostrzeżenia: 1) ze kamień ten nie spadał pionowo, ale wirowo; 2) że po spadnieniu był nieco ciepłym; 3) że po spadnieniu wielki zapach siarki był słyszany; 4) że ten kamień spadając, cztery cale wpędził się w ziemię; po tem się z niey wydobył, podskoczył na półtora łokcia i znowu upadł; 5) ze waga jego na ziemi pomnażać się zdawała: gdyż w godzinę ważony ważył funtów 46, a we dwie potem godziny, na teyże wadze przezważony miał funtów 47¾4.
Kamienie takie, podług panującego dzisiay mniemania uczonych, zdają się mieć w atmosferze swoje źródło spólne z meteorycznych żelazem[10], które dość znaczney wielkości massę, znalezioną w hrabstwie brahińskim, w gubernii mińskiej[11], oddano dziedzicowi JW. Rokickiemu. Tego żelaza dostawszy mały ułomek przesłałem w roku 1818[2] do Paryża6, spólnie z innemi minerałami, podług zalecenia Rządu uniwersytetu, lecz jeszcze teraz zaledwo odebrałem na móy list odpowiedź od JW. Brongniarta, który pomiędzy innemi mineralogicznymi wiadomosciami, donosi mi, że to żelazo bez podeyrzenia jest nowe i różni się od sybirskiego[12]; ponieważ według rozbioru P. Laugier[13], na stu częściach, ma blizko 98 żelaza i 2 niklu połączonego z kobaltem, a nie ma w sobie innych pierwiastków, znaydujących się w żelazie sybirskim. Taka rzecz w świacie uczonym, należy do ważnych nowin, równie, jak teraźnieysza wiadomość o wołyńskim meteorycznym kamieniu. (…)
| 
|
Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
.
Kolekcje
Masa główna meteorytu Zaborzika znajduje się w Kijowie. Jest to zapewne fragment, który trafił do Kijowa po 1832 roku, po rozwiązaniu przez cara w tymże roku Uniwersytetu Wileńskiego (Bieliński (1899-1900); patrz → Vilnius, Min. Mus. Univ.).
Fragmenty meteorytu Zaborzika w największych kolekcjach:
zbiór waga fragmentów
(Koblitz MetBase)uwagi Kiev, Geol. Mus. Ukraine 2533 g main mass[19]; wg Явнель (1986) trzy okazy (fragmenty); wg Метеоритика (1955, catalogs) 417, 300 i 32 g Moscow, Acad. Sci. 408 g wg Явнель (1986) 406,8 i 0,8 g (обл. инд. экз. и кр.)[20] Vienna, Naturhist. Mus. 270 g Cracow, Min. Dept., Jagellonian Univ. 116 g w katalogu Pilskiego (2001) brak tego meteorytu!; obecnie w zbiorach Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ znajdują się dwa fragmenty tego meteorytu" 116,09 i 442,55 g St. Petersburg, Mining Mus. 112 g wg Явнель (1986) 111,6 g (обл. инд. экз.) Tübingen, Min.-Petrogr. Inst. 106 g (…) Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci. 19,3 g 19,3 g fragment ze skorupą (Tiirmaa 1996) (Geoscience collections of Estonia: record); wg Явнель (1986) 19,3 g (обл. инд. экз.) (…)
Pokrzywnicki w swoim katalogu z 1964 roku pisze, że w zbiorach Uniwersytetu Jagiellońskiego znajdował się fragment tego meteorytu o masie 115,5 g. W głównym opracowaniu Pokrzywnickiego (1959) o tym meteorycie znajduje się informacja, że:
13 Jeszcze w 1885 roku było w Krakowie 270 g lub 275,6 g, z których „odstąpiono” 155 g (Siemaszce 1,55 g).
Fragment ten trafił do zbiorów UJ zapewne w 1827 roku, jako dar prof. Stefana Zienowicza (Estreicher 1842, Rocznik Wydziału Lekarskiego w Uniwersytecie Jagiellońskim, s. 43, 50-51) (wyróżnienia w tekście Redakcja):
(…) zbiór ten zbogacony został zapisem ś. p. Hr. Sołtyka Referendarza i kanonika kapituły krakowskiéj; (…) Żelazo magnesowe rodzime czyli sztuka żelaza meteorytycznego 8funtowa; (…)
(…) II. Zbiór miejscowych kopanin krzemienieckich, nadesłanych od Prof. Chemii i Mineralogii w byłém liceum tamecznem, Stefana Zienowicza w r. 1827, w liczbie 50; między któremi najciekawszy jest Aerolit spadły w Zaborzycy, około Czartoryi, wsi niegdyś Pruszyńskich a teraz Orłowskich na Wołyniu. (…)
Nie wiemy o jakim meteorycie o masie 8 funtów pisze Estreicher (1842)!
Andrzej S. Pilski sporządzając swój katalog (2001) nie znalazł fragmentu meteorytu Zaborzika w zbiorach UJ!
Meteoryt ten znalazł się w przygotowywanej przez Jerzego Pokrzywnickiego monografii polskich meteorytów o roboczym tytule Kosmolityka (Kosiński 2012).
Źródła
Dziennik Wileński (1820) (s. 212)
c) JW. Wyleźyński członek hon. uniw. przysłał do gabinetu uniwer. kawał kamienia meteorologicznego, ważący funtów 9. (Dzień. wil. 1819, T. II gru. str. 592)
Chladni (1824) (s. 153)
Chladni (1824), s. 153
.jpg)
Eichwald (1847) (s. 178)
1818 am 10. April fiel ein Stein in der Nähe des Dorfes Saboryzy bei dem Flusse Slutsch im Gouvernement Wolynien. Einige Stücke desselben, die zusammen 9 Pfund wiegen, werden jetzt in dem Kiewer Museum aufbewahrt. Sie sind hellaschfarben, mit ungleichmäfsig beigemengten grauen Körnern und kleinen braunen Rostflecken und enthalten viel Magnetkies und gediegenes Eisen.
Kesselmeyer (1861) (s. 373, 428)
11. 1818[2] 10.
(11.)April Zjaborzyka (Saborytz oder Zabortch) am Slucz (Slutsch), S. von Nowgrad-Volhynsk (Nowgrod-Vollhynskoi oder Nowgrad-Wolinsk), W. von Shitomir (Zytomir) und NNO. von Staro-Konstantino. –
Sp.-Gew.: 3,40.[21]Gouv. Volhynien 50°15'N. 27°30'O.
(27°44')G.75.1823.230.[22] W. 1860.[23] S. 1860.
476. 11 1818. 10. April
(11.)Zjaborzyka, (Saborytz ider Zabortsch), am Slucz (Slutsch); Gouv. Volhynien. Russland 50°15'N
27°30'O.
(44')P. 2. 1824. 153.[24] Meteorsteinfall; der Stein ward von Laugier analysirt.[13]
Buchner (1861)
Zaborczyka, Volhynien 1818[2], Mai 30 a. St.
Laugier AdChim. 9.[25] SchwJ. 43, 26.[26] GA. 75, 230, 263.[27] PA. 2, 153.[28] 111, 372 (Abb.)[29] Pa. 53.[30]
- Rozwinięcia skrótów → patrz Bibliografia/Buchner Otto
Lokalizacja
Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi
(B) Baranówka
współrzędne wg różnych autorów
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Mapy
.jpg) Zaborycze koło Baranówki. |
.jpg) Wieś Zaborica (źródło: Mapy austro-węgierskie, 1880-1912) |
Galerie
.jpg) Fragment meteorytu Zaborzika w zbiorach Muzeum Fersmana w Moskwie (fot. Wadi & Woreczko) |
-TJ21-1.jpg) Płytka meteorytu Zaborzika (55,41 g) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (fot. Tomasz Jakubowski) |
-TJ21-2.jpg) Płytka meteorytu Zaborzika (33,10 g) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (fot. Tomasz Jakubowski) |
.jpg) Fragment 19,3 g meteorytu Zaborzika ze zbiorów Uniwersytetu w Tartu (źródło: Geoscience collections of Estonia) |
Bibliografia
- Bieliński Józef, (1899-1900), Uniwersytet Wileński (1579-1831), tomy 1 i 2, Kraków 1899-1900, (s. 155, tom 1).[31] Plik dLib (tom 1), dLib (tom 2).
- Biot Jean-Baptiste, (1803), Relation d'un voyage fait dans le département de l'Orne, Pour constater la réalité d'un météore observé à l'Aigle le 6 floréal an 11[32], Paris, 1803, ss. 47.[33][34] Plik DjVu.
- Brezina Aristides, (1896), Die Meteoritensammlung des k.k. naturhistorischen Hofmuseums am 1. Mai 1895, Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum. (Separatabdruck aus Band X, Heft 3 und 4.), Wien 1896, (s. 330).[35][36] Plik PDF.
- Buchner Otto, (1861), Versuch eines Quellenverzeichnisses zur Literatur über Meteoriten, w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 455-482. Plik PDF; plik DjVu.
- Chladni Ernst F.F., (1823), Neue Beiträge zur Kenntniss der Feuermeteore und der herabgefallenen Massen. (Dritte Lieferung), Annalen der Physik, 15, Bd. 75, 1823, s. 229-257. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl. (s. 230)
- Chladni Ernst F.F., (1824), Neue Beiträge zur Kenntniss der Feuermeteore und der herabgefallenen Massen. (Vierte Lieferung), Annalen der Physik, 2, Bd. 78, 1824, s. 151-168. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl. (s. 153)
- Chrzanowski Wojciech, (1859), Karta dawnéj Polski z przyległémi okolicami krajów sąsiednich według nowszych materyałów na 1:300000, Paryż 1859. Plik dLib; plik eUWr.
- Drzewiński Feliks, (1825), O kamieniach meteorycznych, i przyczynach mogących je tworzyć. Rozprawa czytana na posiedzeniu publiczném w Cesarskim Uniwersytecie wileńskim, dnia 15 września 1825 roku, przez Felixa Drzewińskiego professora Fizyki tegoż Uniwersytetu, Dziennik Wileński, t. III, nr 9, 1825, s. 47-73, (s. 61). Plik eLib.
- Dziennik Wileński, (1819), O kamieniu meteorycznym, spadłym na Wołyniu, nad brzegami słuczy, t. II, nr 12, 1819, s. 592-597.[4] Plik eLib.
- Dziennik Wileński, (1820), O kamieniach meteorycznych, spadłych w powiecie dynaburskim, t. III, nr 10, 1820, s. 192-198, 212.[37][38] Plik eLib.
- Eichwald Carl Eduard von, (1847), Ein Verzeichniss von Meteorsteinfällen in Russland, Archiv für wissenschaftliche Kunde von Russland (red. von A. Erman), vol. 5, 1847, s. 176-184, (s. 178).[39] Plik hPDF.
- Estreicher Alojzy, (1842), Rzecz krótka o Gabinecie Mineralogicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, Rocznik Wydziału Lekarskiego w Uniwersytecie Jagiellońskim, tom V, 1842, s. 42-76, (s. 51). Plik bLib.
- Gąsiorowska Zofia H., Polskie meteoryty i meteorytyka w źródłach piśmienniczych, kopia maszynopisu, 1955, (s. 17); opracowanie Janusz W. Kosiński, Biuletyn Pracowni Planetologii i Meteorytyki, 1, 2017, s. 12-29.[40] Plik PDF.
- Haidinger Wilhelm Ritter von, (1860), Die Meteoriten des k.k. Hof-Naturalien-Cabinets am 30. Mai 1860, Wien 1860.
- Kesselmeyer Paul August, (1861), Ueber den Ursprung der Meteorsteine. Tafel XII-XIV., w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 313-454, (s. 373, 428). Plik PDF; plik DjVu.
- Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
- Kosiński Janusz W., (2012), Program działań na rzecz polskiej meteorytyki i „Kosmolityka” Jerzego Pokrzywnickiego[41] (The programme of workings on the thing of the Polish meteoritics and monograph „Kosmolityka” by Jerzy Pokrzywnicki), Acta Soc. Metheor. Polon., 3, 2012, s. 39-47.[42] Plik ASMP.
- Kumelski Norbert Alfons, (1826), Opisanie nowo-odkrytych lub mniey znajomych minerałów, Rozbiór dwóch rossyyskich aerolitów, Dziennik Wileński, seria Umiejętności i Sztuka, t. I, wrzesień 1826, s. 269-272.[43] Plik eLib.
- Laugier André, (1823), Vorläufige Nachricht von der chemischen Analyse zweier in Polen gefundenen Aerolithen und zweier Meteor-Eisen, Annalen der Physik, 15, Bd. 75, 1823, s. 264-268. Tam analizy meteorytów Lipno i Zaborzika. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Laugier André, (1824), Analyse de deux Météorites, Annales de chimie et de physique, 25, ser. 2, Paris 1824, s. 219-221.[44] Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl; plik hPDF.
- Метеоритика (Meteoritika), (1955, catalogs), Материалы к каталогу метеоритов из коллекций СССР, vol. XII, 1955, s. 81-127, (s. 104).[45]
- Morozewicz Józef, (1931), Części składowe meteorytów i Wykaz meteorytów spadłych na historycznych ziemiach polskich, w: Tschermak G., Becke F., Podręcznik mineralogji, wydanie polskie, Warszawa 1931, s. 806-816. Tam lista polskich meteorytów z uwzględnieniem granic przedrozbiorowych. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Nöggerath J., Bischof Gust., (1825), Ueber die grösste europäische Gediegen-Eisenmasse, meteorischen Ursprungs, Schweigger's Journal für Chemie und Physik, Bd. 43, 1825, s. 1-27.[46] Plik hPDF.
- Partsch Paul, (1843), Die Meteoriten oder vom Himmel gefallenen Steine und Eisenmassen im k. k. Hof-Mineralien-Kabinette zu Wien, Wien 1843, ss. 166, (s. 53).[47] Plik DjVu; plik PDF.
- Pilski Andrzej S., (2001), Meteoryty w zbiorach polskich, Olsztyn 2001.[48]
- +Pisulewski S., (1856), Wiadomości o aerolitach czyli kamieniach spadających z powietrza, w: Ungier J., Kalendarz Warszawski popularno-naukowy na rok zwyczajny 1857 który ma dni 365, 1857, s. 60-64. Tam o meteorytach Lipno i Zaborzika.
- Pokrzywnicki Jerzy, (1959), Meteoryt Zaborzyca, Acta Geophys. Polon., vol. VII, nr 2, 1959, s. 182-188. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Pokrzywnicki Jerzy (Покшивницкий Е.), (1960), Метеорит Заборица (The Zaborzika meteorite), Метеоритика (Meteoritika), vol. XVIII, 1960, s. 106-109.
- Pokrzywnicki Jerzy, (1964), I. Meteoryty Polski. II. Katalog meteorytów w zbiorach polskich, Studia Geologica Polonica, vol. XV, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1964, (s. 170).[49][50] Plik PDF.
- Prior George T., Hey Max H., (1953), Catalogue of Meteorites. With special reference to those represented in the collection of the British Museum (Natural History), Printed British Museum, 1953, (zbiory własne W&W) (wydanie z 1923 roku – plik iDjVu).
- Reichenbach Karl Freiherr von, (1860), I. Meteoriten in Meteoriten. II. Meteoriten und Sternschnuppen, Annalen der Physik, 111, Bd. 187, 1860, s. 353-401, (s. 372) (ilustracje).[51] Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl; plik PDF; plik PDF.
- Śniadecki Jędrzej, (1822), O żelazie meteorycznym Rzeczyckim, Dziennik Wileński, t. 1, nr 4, 1822, s. 481-506. Plik eLib. Przedruk w: Dzieła, tomy 1-6, tom 3, s. 186-212.
- Tiirmaa Reet (Тийрмаа Р.Т.), (1983), Каталог метеоритов коллекции Института геологии АН ЭССР на октября 1981 г. (The catalog of meteorites from the collection of the Geological Institute of the Estonian Academy of Sciences on October 1, 1981), Метеоритика (Meteoritika), vol. 42, 1983, s. 170-182.[52]
- Wülfing Ernst Anton von, (1897), Die Meteoriten in Sammlungen und ihre Literatur. Nebst einem versuch den tauschwert der meteoriten zu bestimmen (Meteorites in Collections and Their Literature. Including An Attempt To Determine The Exchange Value Of Meteorites), Verlag der H. Laupp'schen Buchhandlung, Tübingen 1897, (s. 391-392).[53][54][55] Plik GIF; plik Internet Archive; plik GoogleBooks.
- Явнель Александр Александрович, Иванов Андрей Валерьевич, Заславская Н.И. (Yavnel' A.A., Ivanov A.V., Zaslavskaya N.I.) (1986), Каталог метеоритов коллекций Советского Союза (Catalogue of meteorites of collections of the USSR), Ротапринт ГЕОХИ АН СССР, 1986, ss. 221, (s. 29-30).[56][57] Zbiory własne W&W.[58]
- Заварицкий Александр Н., Кваша Лидия Г. (Zavaritskiy A.N., Kvasha L.G.)[59], (1952), Метеориты СССР. Коллекциа Академии Наук СССР (Meteority SSSR), Академия Наук СССР, Комитет по метеоритам (USSR Academy of Sciences), Izdatelstvo Akademii Nauk SSSR, Moscow 1952, ss. 248, (s. 180-182).
Przypisy
Zobacz również
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Zaborzika
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Zaborzika
- National Museum of Natural History at the National Academy of Sciences of Ukraine (Kiev, Geol. Mus. Ukraine) – Національний науково-природничий музей НАН України ● [katalog → Явнель (1986)]
- Vernadsky Institute of Geochemistry and Analytical Chemistry of Russian Academу of Sciences (The Laboratory of Meteoritics; Moscow, Vernadsky Inst. Geochem.) – Институт геохимии и аналитической химии им. В.И. Вернадского Российской академии наук (Лаборатория метеоритики), ГЕОХИ РАН ● Заборица ● [katalog → Явнель (1986)]
- Muzeum Fersmana w Moskwie (Russian Academy of Sciences, Fersman Mineralogical Museum, Moscow; Moscow, Acad. Sci.) – Российская Академия Наук, Минералогический Музей им. А.Е. Ферсмана ● (Предыдущая версия сайта (до 2017 г.) (old page version)) ● Экспозиция "Метеориты" (Exposition “Meteorites”) ● [katalog → Явнель (1986)]
- meteorite.narodu.ru – Каталог метеоритов России и стран бывшего СССР
- Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (Natural History Museum Vienna; Vienna, Naturhist. Mus.) – Naturhistorisches Museum Wien ● Die Meteoritensammlung ● Mineralogy & Petrography ● [katalogi → Partsch (1843); Brezina (1885); Brezina (1895); Brezina (1896); Berwerth (1903)]
 |
Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?) (poszukać, uzupełnić …) |
- Buchner (1861) - OK
- Horodecki ?
- okaz w kolekcji krakowskiej?
-1.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
-Tafeln_irons_meteorites.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}