PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)


PAN Muzeum Ziemi w Warszawie

Z Wiki.Meteoritica.pl

1
Polska Akademia Nauk Muzeum Ziemi w Warszawie
Adres: Aleja Na Skarpie 20/26, 27
00-488 Warszawa
http://www.mz.pan.pl/
Pracownicy: dyrektor Anna Piontek[1]
Dział Zbiorów Mineralogicznych i Petrograficznych: dr Roksana Maćkowska
mgr Krzysztof Maliszewski
Kontakt: sekretariat@mz.pan.pl
tel. (22) 621 76 24, (22) 629 80 63
Wystawy/zbiory: wystawa stała: „Meteoryty – kamienie z nieba”, na niej m.in. fragment meteorytu Sołtmany. Zbiory: największy liczebnie zbiór okazów meteorytu Łowicz; największy w Polsce okaz meteorytu Pułtusk o wadze 8100 g; kolekcja tektytów



Smutna wiadomość: Za portalem warszawa.wyborcza.pl – Prezes PAN likwiduje Muzeum Ziemi. Słynna warszawska placówka ma działać tylko do końca 2023 r.[1] ☹️ 😭


Historia zbiorów

Historia tworzenia kolekcji meteorytów (Hanczke 1995; Maćkowska 2016).

1932/33 powołanie Towarzystwa Muzeum Ziemi (TMZ); początek gromadzenia kolekcji
1935 pozyskanie okazów meteorytu Łowicz zebranych przez Stefana Różyckiego[2] i Mieczysława Kobyłeckiego[3] w miejscu spadku – wynikiem wyprawy było przywiezienie „35 osobników w 50 kawałkach”; obecnie (Maćkowska 2016) w kolekcji znajduje się 41 sztuk z tego spadku! patrz → Łowicz/Okazy
1938 w 1935 roku (?!) do tworzących się zbiorów Towarzystwa Muzeum Ziemi przekazał swoją kolekcję 18 meteorytów Pułtusk prof. Jan Samsonowicz[4]. Były to okazy (największy ze wsi Dąbrówka miał 2343 g (ale Hanczke (1995) podaje, że największy okaz ze zbioru Samsonowicza miał 3130 g i pochodził ze wsi Rzewnie), całość wagi około 10 kg) pozyskane przez niego w latach 1922 i 1929, a znalezionych przez miejscowych mieszkańców głównie w latach 1912-29 na terenach na północ od Narwi (Wiadomości Muzeum Ziemi, 2-3/1938; Samsonowicz 1952; Urania, 5/1967)[5]
1939 wymiana okazów z Instytutem Mineralno-Petrograficznym i Muzeum Uniwersytetu w Berlinie – pozyskanie fragmentów meteorytu Białystok (ok. 3,7 g) i Schwetz (Świecie) (534 g)[6] w zamian za 173,9 g okaz meteorytu Łowicz[7][8]
1946 razem z poniemieckim zbiorem minerałów ze Strzegomia (tzw. Zbiór Śląski, Monke 1893 r.[9]) – pozyskanie meteorytu Krasnojarsk[10] (40,5 g) i Canyon Diablo[11] (42 g)
1948 po wznowieniu działalności po wojnie, powołanie instytucji o nazwie Muzeum Ziemi (MZ);
zakup ze zbioru W. Żydłowicza kompletnego okazu meteorytu Pułtusk (39,9 g)
1951 podarowanie przez Komisję Klimatyczną ze Szklarskiej Poręby meteorytu żelaznego Carlton[12] (210 g)
~1952 prawdopodobnie przed 1952 rokiem trafiły do zbiorów MZ trzy okazy meteorytu Pułtusk (32,5 g, 20,35 g i 18,78 g) z kolekcji Wolnej Wszechnicy Polskiej
1955 podarowanie przez Zakład Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego fragmentu okazu meteorytu Pułtusk (15,3 g)
1956 zakup okazu meteorytu Pułtusk o wadze 8100 g dokonany przez prof. Stanisława Małkowskiego pierwszego dyrektora MZ
1959 przejęcie Muzeum Ziemi przez Zakład Nauk Geologicznych PAN
1963 wyodrębnienie z Zakładu Nauk Geologicznych PAN Muzeum Ziemi PAN
1989 wymiana z J. Schmutzlerem z Hamburga – pozyskanie meteorytów Imilac[13] (52 g), Toluca[14] (760 g), Canyon Diablo (458 g) w zamian za dwa okazy meteorytu Łowicz o łącznej wadze 574,7 g (były to okazy 94,75 i 479,97 g)[8]
1990 wymiana z Rainerem Bartoschewitzem z Gifhorn (Niemcy) – pozyskanie meteorytów Jilin[15] (199 g), Henbury[16] (23 g), Marlow[17] (9 g); wymiana za fragment 229,5 g (cut individual) meteorytu Łowicz[18]
1991 wymiana z Robertem Haagiem z Tuscon (USA) – pozyskanie fragmentu pallasytu Esquel[19] (3730 g) w zamian za trzy okazy meteorytu Łowicz o łącznej wadze 1596,3 g (w tym 979 g piętka z okazu I/10/4)
1992 wymiana z Leszkiem Chróstem okazu meteorytu Pułtusk (o wadze 127,5 g) na fragment meteorytu Morasko (226 g);
zakup od B. Zembrzuskiej meteorytu Sikhote-Alin[20] (2145 g)
1993 podarowanie przez prof. Stanisława Ostaficzuka fragmentu meteorytu Gujba[21] (784 g)
1995 pozyskanie na drodze wymiany z Andrzejem S. Pilskim płytek meteorytów Seeläsgen (Przełazy) (12,8 g), Allende[22] (16,1 g), Gibeon[23] (403,8 g) w zamian za okaz meteorytu Pułtusk i fragment meteorytu Schwetz (Świecie);
zakup od Klubu Kolekcjonerów Meteorytów Olsztyńskiego Planetarium i Obserwatorium Astronomicznego fragmentu meteorytu Allende (61,2 g)
1996 pozyskanie z Państwowego Instytutu Geologicznego fragmentu meteorytu Baszkówka w zamian za odłamek meteorytu Pułtusk;
otrzymanie w darze fragmentu meteorytu Henbury (10,8 g)
1997 wymiana z Andrzejem S. Pilskim – pozyskanie fragmentu meteorytu Miles[24] (72,5 g)
1998 podarowanie przez Darryla Pitta (USA) fiolki z meteorytem Zagami[25] (0,1 karata)
2006 podarowanie przez Rafała Siudę fragmentów meteorytów Sikhote-Alin (136 g) i Zag[26] (30 g);
wymiana ze Scottem Bray'em – pozyskanie fragmentu meteorytu Brahin (628 g)
2010 otrzymanie w darze od Marka Żbika fragmentu meteorytu Pułtusk (17 g)
2011 wymiana ze Stanisławem Jachymkiem – pozyskanie płytki meteorytu Zakłodzie (308,85 g)[8];
otrzymanie od Instytutu Nauk Geologicznych PAN we Wrocławiu dwóch fragmentów meteorytu Zakłodzie w zamian za próbki meteorytu Pułtusk;
podarowanie przez Jana Woreczko i Wadi fragmentu meteorytu Sołtmany (4,03 g)
2013 wymiana z kolekcjonerem z Polski – pozyskanie płytki meteorytu Shişr 162[27] (7,89 g)[8][28]
2014 podarowanie przez Pracownię Komet i Meteorów fragmentu meteorytu Chelyabinsk[29] (4,3 g);
podarowanie przez Jana Fudalę fragmentów meteorytu Campo del Cielo[30] (1,76 g) i NWA 869[31] (1,32 g)
2015 podarowanie przez Jana Fudalę fragmentów meteorytów Sikhote-Alin (28,22 g), Allende (2,58 g);
podarowanie przez Pracownię Komet i Meteorów fragmentów meteorytów SaU 001[32] (44,66 g) i JaH 073[33] (62,7 g)
2020 Marcin Hajwos podarował do kolekcji muzeum dużą, kompletną płytkę (>140 g) meteorytu Pułtusk. Pochodzi ona z okazu o wadze 3693 g znalezionego przez niego w październiku 2019 roku (Facebook – Muzeum Ziemi w Warszawie).
2023 w połowie roku pojawiła się w prasie informacja o planach likwidacji placówki pod koniec roku![1]


W 1995 roku (stan na 30 września 1995 roku; Hanczke 1995) zbiór meteorytów MZ liczył 90 okazów (19 różnych meteorytów) o łącznej wadze 45,319 kg.

Obecnie (stan na połowę 2016 roku; Maćkowska 2016) zbiór meteorytów liczy 119 okazów (po uwzględnieniu okazów spisanych z inwentarza), w tym: 58 pochodzących z darowizn, 21 z wymiany, 3 z zakupów i 37 zebranych przez pracowników.

Kolekcja Samsonowicza

Część (z 18 okazów o łącznej wadze ok. 10 kg) zachowanych w zbiorach MZ okazów meteorytu Pułtusk przekazanych, w większości w latach 1922-1929, przez prof. J. Samsonowicza[4] (Hanczke 1995):

waga (g) 3130 2343 1400 938 675,4 304,5 140,0 67,1 34,8 5,92 w sumie = 9038,72 g
nr inw. I/10/56 I/10/58 I/10/57 I/10/60 I/10/61 I/10/62 I/10/66 I/10/71 I/10/73 I/10/83 10 okazów

Okaz 675,4 g (I/10/61) został wymieniony z Państwowym Instytutem Geologicznym w Warszawie za inne meteoryty i obecnie znajduje się w jego zbiorach.



Inne kolekcje

Część okazów meteorytu Pułtusk pochodzi z innych kolekcji:

  • Wolna Wszechnica Polska – okazy: 32,5 g (I/10/74), 20,35 g (I/10/77), 18,78 g (I/10/78);
  • dar Zakładu Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego – okaz 15,3 g (I/10/79);
  • zbiór W. Żydłowicza – okaz 39,9 g (IV/2/482).


Galerie

Meteoryty ze zbiorów muzeum (ekspozycja stała „Meteoryty – kamienie z nieba”, fot. Jan Woreczko, za zgodą dyrektora Ryszarda Szczęsnego, dzięki uprzejmości kustosza zbioru meteorytów Krzysztofa Maliszewskiego; stan: maj 2016 r.)


Meteoryt Pultusk (Pułtusk)

Fragment ekspozycji meteorytu Pułtusk (fot. Jan Woreczko) (szczegółowy opis części okazów patrz → Pułtusk/Największe okazy)


Okazy meteorytu Pułtusk (fot. Szymon Kozłowski) (szczegółowy opis części okazów patrz → Pułtusk/Największe okazy)


Etykiety towarzyszące okazom meteorytu Pułtusk (fot. Szymon Kozłowski)



Meteoryt Łowicz

Fragment ekspozycji meteorytu Łowicz (fot. Jan Woreczko) (szczegółowy opis okazów patrz → Łowicz/Okazy)


Okazy meteorytu Łowicz (fot. Szymon Kozłowski) (szczegółowy opis okazów patrz → Łowicz/Okazy)


Etykiety towarzyszące okazom meteorytu Łowicz (fot. Szymon Kozłowski)


Meteoryt Białystok



Część kolekcji meteorytów ze zbiorów Muzeum Ziemi[37] (fot. Jan Woreczko, za zgodą, dzięki uprzejmości ówczesnego kustosza zbioru meteorytów Rafała Siudy; stan: marzec 2004 r.).


Meteoryt Pultusk (Pułtusk)


Meteoryt Łowicz


Katalog Hanczke (1995)



Mass media

Filmy z profilu W Gabinecie Astronoma (In the astronomer's office) na YouTube.

YouTube – Meteoryty w Muzeum Ziemi PAN w Warszawie (część 1)

YouTube – Meteoryty w Muzeum Ziemi PAN w Warszawie (część 2)

YouTube – Skarby w magazynie #1: Meteoryty w kolekcji MZ PAN...

YouTube – Meteoryty historyczne - opowiada dr Tomasz Jakubowski


Bibliografia

  • Hanczke Teresa, (1995), Meteoryty i tektyty w zbiorach Muzeum Ziemi. Katalog, Muzeum Ziemi, Warszawa 1995, ss. 72. ISBN 83-900326-3-5.
  • Maćkowska Roksana, (2016), Kolekcja meteorytów ze zbiorów PAN Muzeum Ziemi w Warszawie, książka abstraktów, IX Konferencja Meteorytowa, 3-5 czerwca, Łódź 2016, s. 22-23.
  • Maćkowska Roksana, (2019), Metody upowszechniania wiedzy o meteorytach w PAN Muzeum Ziemi w Warszawie, książka abstraktów, X Seminarium Meteorytowe, 12-13 kwietnia, Olsztyn 2019, s. [19].
  • Mizerska Magdalena, (1998), Otwarcie wystawy – Kamienie z nieba – meteoryty ze zbiorów Muzeum Ziemi, Przegląd Geol., 46(2), 1998, s. 115-116. Plik pgF; plik DOC.
  • Pilski Andrzej S., (1992), Katalog meteorytów w polskich kolekcjach – rok 1992, Meteoryt, 4, 1992, s. 2-9. Plik PDf.
  • Pilski Andrzej S., (1993), Meteoryty w polskich kolekcjach – grudzień 1993, Meteoryt, 4, 1993, s. 20-24. Plik PDf.
  • Pilski Andrzej S., (1994), Pułtuski deszcz meteorytów, Urania, 9, 1994, s. 241-245.[38] Plik DjvU.
  • Pilski Andrzej S., (2001), Meteoryty w zbiorach polskich, Olsztyn 2001.[39]
  • +Popiołek Joanna, (2005), Z dziejów badań nad meteorytami, Z Dziejów Geologii, Muzeum Ziemi Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2005.[42] ISBN 839191089x.
  • Samsonowicz Jan[4], (1952), O wieku, pochodzeniu i przypuszczalnej ilości oraz masie meteorytu pułtuskiego (z mapką) (La météorite de Pułtusk), Wiadomości Muzeum Ziemi, tom VI(1), Warszawa 1952, s. 57-68. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .[43]
  • Wiadomości Muzeum Ziemi, (1939), Okazy meteorytów z Białegostoku i ze Świecia w zbiorach Muzeum Ziemi, nr 1-2, 1939, s. 60-61.[44] Plik JPG.

Przypisy

  1. ^ a b c dyrektor została odwołana 15 grudnia 2023 roku; Radio Kolor – Polska Akademia Nauk chce sprzedać willę Pniewskiego. Co dalej z Muzeum Ziemi?  ●  wyborcza.pl – Prezes PAN likwiduje Muzeum Ziemi. Słynna warszawska placówka ma działać tylko do końca 2023 r.
  2. ^ Stefan Zbigniew Różycki (1906-1988) – polski geolog i geograf; najbardziej znany ze swoich badań z zakresu geologii okresów jury i czwartorzędu; zmarł w 1988 roku w Warszawie. Wikipedia – Różycki Stefan Zbigniew
  3. ^ Mieczysław Kobyłecki (1909-1944) – geolog; przed wojną pracował w Zakładzie Geologii i Paleontologii Uniwersytetu Warszawskiego, a następnie w Państwowym Instytucie Geologicznym; zginął w 1944 roku: (…) W latach wojny pozostaje w zespole pracowników Państwowego Instytutu Geologicznego aż do końca. Powstanie warszawskie zastaje Go w drodze z gmachu P.I.G., gdzie pozostała żona i dziecko, do mieszkania ciotki na ulicy Krochmalnej. Ostatni raz widziano Go w dniu 6. sierpnia 1944 koło kościoła na Woli. (źródło: Pożarski Władysław, (1949), Mieczysław Kobyłecki 1909-1944, Annales Societatis Geologorum Poloniae, 19(1), 1949, s. 65-68. Plik PDF)
  4. ^ a b c Jan Samsonowicz (1888-1959) – polski geolog i paleontolog, profesor uniwersytetów we Lwowie i Warszawie, wieloletni kierownik Katedry Geologii Historycznej Uniwersytetu Warszawskiego; badacz spadku meteorytu Pułtusk; rodzina Samsonowicza miała swoje majątki ziemskie w okolicy spadku meteoryt Pułtusk. Wikipedia – Jan Samsonowicz
  5. ^ PAN Archiwum: Materiały Jana Samsonowicza III-94
  6. ^ obecnie wg Hanczke (1995) 516,7 g
  7. ^ Wiadomości Muzeum Ziemi, 1939
  8. ^ a b c d większość wymian, jakie prowadzi Muzeum, dokonywanych jest w zamian za okazy meteorytu Łowicz; patrz → Łowicz/Okazy
  9. ^ nie udało się zidentyfikować kolekcji
  10. ^ a b c meteoryt żelazno-kamienny Krasnojarsk (Красноярск, „żelazo Pallasa”, ang. Pallas iron, niem. Pallas-Eisen, ros. Палласово железо), znalezisko z 1749 roku w Rosji; pallasyt PMG-an, TKW 700 kg; patrz → Pallas (1776)
  11. ^ meteoryt żelazny Canyon Diablo, znalezisko z 1891 roku w USA; typ IAB-MG, TKW 30 ton; powiązany z kraterem Barringer (Meteor Crater)
  12. ^ meteoryt żelazny Carlton, znalezisko z 1887 roku w USA; typ IAB-sLM, TKW 81,2 kg
  13. ^ a b meteoryt żelazno-kamienny Imilac, znalezisko z 1822 roku z Chile; pallasyt PMG, TKW 920 kg
  14. ^ meteoryt żelazny Toluca (syn. Ocatitlan, Xiquipilco), znalezisko z 1776 roku w Meksyku; typ IAB-sLL, TKW 3 tony; patrz → Brezina (1896)
  15. ^ spadek meteorytu Jilin 8 marca 1976 roku w Chinach; chondryt zwyczajny H5, TKW 4 tony
  16. ^ meteoryt żelazny Henbury, znalezisko z 1931 roku w Australii; typ IIIAB, TKW 2 ton; powiązany z kraterami Henbury [crater]
  17. ^ meteoryt kamienny Marlow, znalezisko z 1936 roku w USA; chondryt zwyczajny L5, TKW 68 kg
  18. ^ Rainer Bartoschewitz (Bartoschewitz Meteorite Lab)
  19. ^ meteoryt żelazno-kamienny Esquel, znalezisko z 1951 roku w Argentynie; pallasyt PMG, TKW 755 kg
  20. ^ spadek meteorytu Sikhote-Alin (Сихотэ-Алинский) 12 lutego 1947 roku w Rosji; żelazny typ IIAB, TKW 23 tony
  21. ^ a b spadek meteorytu Gujba 3 kwietnia 1984 roku w Nigerii; benkubinit CBa, TKW 100 kg
  22. ^ spadek meteorytu Allende 8 lutego 1969 roku w Meksyku; chondryt węglisty CV3, TKW 2 tony
  23. ^ meteoryt żelazny Gibeon, znalezisko z 1836 roku w Namibii; typ IVA, TKW 26 ton; patrz → Rinne (1910)
  24. ^ meteoryt żelazny Miles, znalezisko z 1992 roku w Australii; typ IIE, TKW 265 kg
  25. ^ meteoryt marsjański Zagami, spadek 3 października 1962 roku w Nigerii; typ shergottyt SHE, TKW 18 kg
  26. ^ spadek meteorytu Zag 4 sierpnia 1998 roku na Saharze Zachodniej; chondryt zwyczajny H3-6, TKW 175 kg
  27. ^ a b meteoryt księżycowy Shişr 162, znalezisko z 17 lutego 2006 roku w Omanie; Lunar (feldsp. breccia) (pol. lunaryt), TKW 5,53 kg
  28. ^ w 2014 roku miała miejsce wystawa pt. „Z księżyca spadłeś” poświęcona meteorytowi księżycowemu Shişr 162
  29. ^ spadek meteorytu Chelyabinsk (Челябинск) 15 lutego 2013 roku w Rosji; chondryt zwyczajny LL5, TKW 1 tona
  30. ^ meteoryt żelazny Campo del Cielo (syn. Tucuman), znalezisko z 1576 roku w Argentynie; typ IAB-MG, TKW 50 ton
  31. ^ meteoryt kamienny Northwest Africa 869, znalezisko z 2000/2001 roku z Afryki Północnej; chondryt zwyczajny L3-6, TKW 2 tony
  32. ^ meteoryt kamienny Sayh al Uhaymir 001, znalezisko z 2000 roku w Omanie; chondryt zwyczajny L5, TKW 450 kg
  33. ^ meteoryt kamienny Jiddat al Harasis 073, znalezisko z 2002 roku w Omanie; chondryt zwyczajny L6, TKW 550 kg
  34. ^ a b c oryginalnie fragmenty meteorytu były przechowywane w szklanej fiolce, obecnie zostały one przesypane do plastikowego pudełka
  35. ^ a b okazy (fragmenty) I/10/13 i I/10/34 stanowią jedną całość, pasują do siebie, ale znaleziono je w odległości 270 m od siebie (Pokrzywnicki 1964)
  36. ^ chodzi zapewne o 10 Pułk Piechoty (II RP), stacjonujący wówczas w Łowiczu?
  37. ^ złe warunki oświetleniowe w Muzeum nie pozwoliły zrobić ładniejszych zdjęć
  38. ^ artykuł zilustrowany fotografiami okazów meteorytu Pułtusk ze zbiorów polskich; według autora najświeższe okazy znajdują się w KrakowieWrocławiu, te w Warszawie były zebrane wiele lat po spadku i nie są już tak świeże!
  39. ^ bardziej aktualna internetowa wersja katalogu znajduje się na stronach Polskiego Towarzystwa Meteorytowego – katalog PTMet; tam objaśnienie stosowanych skrótów (cs – complete specimen, hs – half specimen, ep – end piece, fc – fragment with crust, f – fragment, sc – slice with crust, s – slice); więcej → woreczko.pl – Oznaczenia okazów – skróty
  40. ^ pierwsze i jak na razie jedyne, tak kompleksowe opracowanie na temat polskich meteorytów; warto jednak zaznaczyć, że Jerzy Pokrzywnicki niewątpliwie obficie korzystał z wcześniejszego bibliograficznego opracowania autorstwa Zofii Gąsiorowskiej (1966, maszynopis jej pracy powstał przed 1964 rokiem), ale nigdzie w jego publikacjach nie pojawia się jej nazwisko!? (Kosiński 2014)
  41. ^ patrz → Pokrzywnicki (1964)/Kolekcje
  42. ^ publikacja towarzyszy stałej wystawie „Meteoryty – kamienie z nieba” otwartej w 2009 roku w Muzeum ziemi PAN
  43. ^ kopia artykułu ze zbiorów biblioteki PAN Muzeum Ziemi w Warszawie, dzięki uprzejmości Dariusza Wolińskiego
  44. ^ informacja o wymianie z Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie – w kwietniu 1939 roku Towarzystwo Muzeum Ziemi w Warszawie, za 173,9 g okaz meteorytu Łowicz, otrzymało 4 g fragmentów meteorytu Bialystok (Białystok) i ważący 534 g fragment meteorytu Schwetz (Świecie)

Zobacz również

Linki zewnętrzne

Osobiste