PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Nerft

Z Wiki.Meteoritica.pl

1i
Nerft →
Nerft (Kuhlberg 1865).jpg
Okazy meteorytu Nerft: I. Pohgel, II. Swajahn (litografie; źródło: Kuhlberg 1865)
Spadek
Lokalizacja Łotwa
Położenie[2] 56°30'N, 21°30'E[1]
Data 12 kwietnia 1864 r.[3], 04:45 (wtorek)
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny L6
Masa 10,92 kg
Liczba okazów 2 okazy
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
w NHM Cat: Poghel, Pohgel, Swajahn; po rosyjsku: Нерфт, po łotewsku: Neretas

Spadek meteorytów 12 kwietnia 1864 roku[3] (wtorek) w Łotwie (chondryt zwyczajny L6, TKW 10,92 kg).


Pierwsze doniesienie o spadku zamieścił Grewingk (1864)[4] w swoim opracowaniu poświęconym meteorytom Buschhof i Pillistfer. Pełną relację ze spadku i wyniki analiz opublikował Kuhlberg w 1865 i 1867 roku w publikacjach poświęconych wynikom badań meteorytów Nerft, Lixna i Honolulu.[5][6]

Okoliczności spadku

Okoliczności spadku dwóch okazów meteorytu według Kuhlberga (1865, 1867).

Tuż przed wschodem słońca, przy bezchmurnym niebie, pracujący chłopi usłyszeli dziwne detonacje podobne do wystrzałów armatnich. W pobliżu Nerft na farmie Pohgel, gospodarz Jahn Kasak i jego trzej pomocnicy Jehkab Wilister, Dahn Leepin i Peter Grünwald, którzy budowali stodołę, zauważyli w odległości 375 kroków (Schritt)[7], jak dziwny obiekt spadł na ziemię rozrzucając w powietrze glebę i trawę. Jehkab natychmiast podniósł kamień, który utworzył dziurę w ziemi 8-9 cali i ponad stopę głęboką. Według jego relacji, kamień wydzielał zapach prochu i był jeszcze bardzo ciepły, co poczuł przez wełniane rękawice. Znaleziony meteoryt ważył 13,77 funta (℔ russ.)[8] (około 5,639 kg)[9].
W odległości 700-1000 kroków na północ od punktu pierwszego spadku, na farmie Swajahn, kilka sekund później, trzech świadków: Peter Ehrgle i jego dwóch parobków Jahn Gasparowitsch i Mickkel Sahmar, widziało drugi spadający na ziemię kamień. On również wyrzucił w powietrze ziemię i piasek. Zimna, warząca 11,486 funta (ok. 4,704 kg) bryła wbiła się w glebę na głębokość stopy.

Kolekcje

Masa główna meteorytu znajduje się w zbiorach Instytutu Geologicznego Estońskiej Akademii Nauk w Tallinnie. Największe zbiory (fragment):

Zbiór waga fragmentów
(Koblitz MetBase) 		uwagi
Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci. 4964 g patrz dalej
Vienna, Naturhist. Mus. 1564 g
Paris, Mus. d'Hist. Nat. 657 g
Algonquin, DuPont Colln. 371 g
Moscow, Acad. Sci. 340 g wg Явнель (1986) 272,8 i 67,6 g (обл. инд. экз.)[10]
(…)
Prague, Nat. Mus. 120 g

W katalogu online zbiorów muzeum w Waszyngtonie (NMNH) znajdują się zdjęcia płytek cienkich (thin section) tego rzadkiego meteorytu.


Historia okazów w kolekcji w Tartu (Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci.):

Źródło
Grewingk (1882) 2 okazy o łącznej wadze 10178 g
Levinson-Lessing (1897) 3935 g (Pohgel), 1813 g (Swajahn)
Метеоритика (1955, catalogs) 3301, 1810, 244 g (3 экземпляра) i 10,8 g (порошок)
Явнель (1986) 3301, 1810 g (обл. инд. экз.) i 3 g (порошок, мелк. оск.)[10]
Tiirmaa (1996) 3301 g (fragment okazu Pohgel), 1467,3 g (fragment okazu Swajahn), fragment 192,7 g, 3 g proszku
Geoscience collections of Estonia record1, record2

Brak fragmentów tego meteorytu w zbiorach polskich.

Meteoryt ten znalazł się w przygotowywanej przez Jerzego Pokrzywnickiego monografii polskich meteorytów o roboczym tytule Kosmolityka (Kosiński 2012).


Źródła

Rigasche Zeitung (1864) (s. 1)

Rigasche Zeitung (1864), s. 1
Δ Rurland. Am 31. März beim Sonnenaufgange wurden die Bewohner des Nerftschen Kirchspiels und dessen Umgebung von einem in der Luft beginnenden und von Osten nach Westen sich bewegenden gewitterähnlichen Getöse erschreckt, das nach lautem Geprassel, wie Kleingewehrfeuer, ebenso plötzlich anfhörte, als es entstanden war. In der Gegend des Kronsgutes Ellern sowohl, als in der des Kronsgutes Klein-Salwen, eine Strecke vou ca. 7 Meilen, wurde diese Lusterscheinuug deutlich gehört und gab zu haarsträubenden Gerüchten bezüglich der nahen Lithauischen Grenze willkommene Veranlassung, die sich indessen sehr bald dadurch auflösten, daß beim Nerftschen Swajan-Gefinde zwei Meteorsteine von 11 und 13 Pfund Schwere von dem Wirthe des genannten Gesindes gefunden wurden, der die gleiche Erscheinung nur noch lauter gehört und das Fallen zweier Gegenstände vor und hinter seinem Gesinde wahrgenommen hatte. Nachdem derselbe einige Zeit gewartet, bis Alles wieder ruhig geworden war, hatte er mit seinen Gesindesleuteu nachgesucht, in den entdeckten Erdlöchern die oben angeführten Steine 2 dis 3 Fuß tief gefunden, von denen den größeren nnd schwereren Schreiber dieses, der sich während der stattfindenden oberländischen wilden Brennholzflößung aus dem Privatgute Groß-Salweu befand, gesehen hat. Es ist dies ein Stein von glasigem Aussehen, unregelmäßiger würfelartiger Form mit ein wenig abgerundeten Kanten und von schmutzig graubrauner Farbe.


Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(N) Nereta, (P) Pilkalne, (S) Svajāni

punkt spadku okazów podane przez Kuhlberga (1867)

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Nereta (dawn. Nerft), Pilkalne, Svajāni (dawn. Swajahn). Rzeka Sussey (stara polska nazwa Susej).


Współrzędne dla meteorytu Nerft podane w Meteoritical Bulletin wskazują na punkt leżący około 240 km na zachód od rzeczywistego miejsca spadku meteorytów!

Według Kuhlberga (1867) meteoryty spadły w punktach (współrzędne w starym układzie odniesienia Ferro[11]): Pohgel (Nr. I) 56°13'Br. 42°56'31"O.L.v.F., Swajahn (Nr. II) 56°14'Br. 42°57'31"O.L.v.F.


Mapa okolic spadku meteorytu Nerft (źródło: Kuhlberg 1865; zmodyfikowane)

Według Kuhlberga (1865, 1867) spadły dwa okazy meteorytu w miejscach (farmach) o nazwach Pohgel i Swajahn.

Położenia punktów spadku zaznaczonych na mapie różnią się nieznacznie od tych podanych w publikacji (Kuhlberg 1865, 1867). Punkty naniesione na mapę w Google Earth na podstawie współrzędnych z publikacji leżą dalej na wschód. Punkty spadku (+) Swajahn leży pomiędzy drogą a rzeką Sussey (stara polska nazwa Susej), natomiast punkt (+) Pohgel leży na tej samej długości, ale po lewej stronie rzeki.


Mapy

Nerft i wsie Frydrychshow, Pilkalne i Swaian. Mapa Polski z 1859 roku (fragment; zmodyfikowane) (źródło: Chrzanowski 1859)


Galerie

Plansza z litografiami wyglądu meteorytów Nerft (okazy Pohgel i Swajahn) oraz Honolulu[6] (źródło: Kuhlberg 1865)

Meteoryt Nerft (fragment 3301 g okazu Pohgel) ze zbiorów Uniwersytetu w Tartu (źródło: Geoscience collections of Estonia)

Meteoryt Nerft (fragment 1467,3 g okazu Swajahn) ze zbiorów Uniwersytetu w Tartu (źródło: Geoscience collections of Estonia)

Fragmenty meteorytu Nerft (120 g) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Pradze (fot. Tomasz Jakubowski)

Fragmenty meteorytu Nerft (od lewej: 139,7 g, 429,1 g, 787,2 g) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (fot. Tomasz Jakubowski)


Fragmenty meteorytu Nerft są bardzo rzadkie w obrocie kolekcjonerskim. W lipcu 2015 roku na portalu aukcyjnym eBay oferowano fragment ze skorupą o wadze 25,75 g za 9999,95$ (aukcja typu Buy It Now)

Fragment wystawiony na aukcji przez Alana Shawn (IMCA 1633)[12]; wg sprzedawcy fragment pochodził z kolekcji Monning Collection[13]

Fragment z kolekcji Alana Mazura (fragment okazu pochodzącego z kolekcji Muzeum Fersmana w Moskwie)

Płytka meteorytu Nerft z kolekcji Alana Mazura


Bibliografia

  • Buchner Otto, (1865), Die Meteoriten in Sammlungen (Zweiter Nachtrag), Annalen der Physik, 124, Bd. 200, 1865, s. 569-602, (s. 587-588). Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Chrzanowski Wojciech, (1859), Karta dawnéj Polski z przyległémi okolicami krajów sąsiednich według nowszych materyałów na 1:300000, Paryż 1859. Plik dLib; plik eUWr.
Opis spadku meteorytu (źródło: Grewingk et al. 1864)
  • Grewingk Constantin C.A. von, Schmidt Carl E.H., (1864), Ueber die Meteoriten-Fälle von Pillistfer, Buschhof und Igast in Liv- und Kurland (Mit zwei Tafeln und einer Karte.[14]), Archiv für die Naturkunde Liv-, Ehst- und Kurlands, Erste Serie, Dritter Band, Dorpat 1864, s. 421-556.[15][16] Plik PDF; plik DjVu.
  • Grewingk (1867); patrz → Kuhlberg (1867)
  • Grewingk Constantin C.A. von, (1882), Verzeichniss der Meteoriten-Sammlung der Universität Dorpat im December 1882, Archiv für die Naturkunde Liv-, Ehst- und Kurlands, Erste Serie, Band 9, Dorpat 1882, s. 151-160.[17] Plik hPDF.
  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • Kosiński Janusz W., (2012), Program działań na rzecz polskiej meteorytyki i „Kosmolityka” Jerzego Pokrzywnickiego[18] (The programme of workings on the thing of the Polish meteoritics and monograph „Kosmolityka” by Jerzy Pokrzywnicki), Acta Soc. Metheor. Polon., 3, 2012, s. 39-47.[19] Plik ASMP.
  • Кринов Евгений Л., (1940b), Дополнение к списку метеоритов СССР, Природа, 12, 1940, s. 55-56, (s. 56).[20] Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Kuhlberg (1865); patrz → Kuhlberg (1867)
  • Kuhlberg Alphons C., (1867), Analyse und Beschreibung der Meteorite von Nerft, Honolulu, Lixna und eines im Gouverment Jekaterinoslaw gefallen Meteoriten,[21] Archiv für die Naturkunde Liv-, Ehst- und Kurlands, Erste Serie, Vierter Band, Dorpat 1867, s. 1-32[22][23]; dodatek: Der Meteorit von Lixna. Ergänzung zu S. 23, nach einem Manuscript des Grafen Plater-Sieberg, (Nebst einer Tafel.[24]), s. 33-44.[25] Plik PDF; plik DjVu.
  • Метеоритика (Meteoritika), (1955, catalogs), Материалы к каталогу метеоритов из коллекций СССР, vol. XII, 1955, s. 81-127, (s. 95).[27]
  • Rigasche Zeitung, (1864), nr 79 (4/16 kwietnia 1864[28]), s. 1. Plik DjVu; plik JPG.
  • Siemaszko Julian Iwanowicz (Симашко Юлиан Иванович), (1891), Каталогъ коллекции метеоритов'ь (Catalogue de la Collection de Météorites de Julion de Siemaschko (Saint Petersbourg, Russie), S.Petersburg 1891 (С. ПЕТЕРБУРГЪ (по июль 1891 г.)), ss. 64, (s. 41).[29][30][31] Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    , (str. tytułowa).
  • Явнель Александр Александрович, Иванов Андрей Валерьевич, Заславская Н.И. (Yavnel' A.A., Ivanov A.V., Zaslavskaya N.I.) (1986), Каталог метеоритов коллекций Советского Союза (Catalogue of meteorites of collections of the USSR), Ротапринт ГЕОХИ АН СССР, 1986, ss. 221, (s. 47-48).[34][35] Zbiory własne W&W.[36]
  • Заварицкий Александр Н., Кваша Лидия Г. (Zavaritskiy A.N., Kvasha L.G.)[37], (1952), Метеориты СССР. Коллекциа Академии Наук СССР (Meteority SSSR), Академия Наук СССР, Комитет по метеоритам (USSR Academy of Sciences), Izdatelstvo Akademii Nauk SSSR, Moscow 1952, ss. 248.


Przypisy

  1. ^ współrzędne dla meteorytu Nerft podane w Meteoritical Bulletin wskazują na punkt leżący około 240 km na zachód od rzeczywistego miejsca spadku meteorytów
  2. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  3. ^ a b tj. 31 marca 1864 roku wg kalendarza juliańskiego (starego stylu)
  4. ^ Grewingk (1864) cytuje doniesienie zamieszczone w Rigasche Zeitung nr 79 z 16 kwietnia 1864 roku (wg nowego stylu)
  5. ^ za Tiirmaa (1994): E. Hoffman, student, a później profesor Uniwersytetu w Tartu nabył meteoryt Honolulu od wyprawy dookoła świata zorganizowanej przez O.E. Kotzebue w latach 1823-26. Meteoryt spadł, raczej szczęśliwie, 25 września 1825 r. w obecności członków wyprawy
  6. ^ a b spadek meteorytu Honolulu 27 września 1825 roku na Hawajach; chondryt zwyczajny L5, TKW 2,42 kg
  7. ^ krok (niem. Schritt) to ok. 1,48 metra; patrz → Dawne jednostki miar i wag
  8. ^ w swojej publikacji Kuhlberg (1865, 1867) posługiwał się funtem rosyjskim (℔ russ.); 1 funt = 0,4095124 kg; Wikipedia – Funt (masa)
  9. ^ wg Kuhlberg (1865, 1867) okaz Pohgel ważył 5644,57 g
  10. ^ a b znaczenie skrótów: обл. инд. экз. – обломок индивидуального экземпляра; кр. – крошки; оск. – осколки
  11. ^ O.L.v.F., Ferro Meridian (östliche Länge v. Ferro) – historyczny układ współrzędnych geograficznych, w którym południk zero było liczony od najdalej wysuniętego punktu (najdalszy punkt znanego świata) na wyspie El Hierro (Ferro) w archipelagu Wysp Kanaryjskich. Aby otrzymać współrzędne we współczesnym układzie należy od wartości długości geograficznej odjąć wartość 17°40', szerokość geograficzna pozostaje bez zmian. Wikipedia (EN) – Ferro Meridian
  12. ^ IMCA – International Meteorite Collectors Association, międzynarodowe stowarzyszenie zrzeszające sprzedawców i kolekcjonerów meteorytów
  13. ^ wg katalogu kolekcji Monnig Meteorite Collection: meteoryt Nerft, fragment (end section), 80,3 g (M1236.1)
  14. ^ (dwie plansze i jedna mapa) mapy lokalizacji znalezisk okazów meteorytów Pillistfer i Buschhof; na planszach rysunki okazów meteorytów Pillistfer, Buschhof i Igast
  15. ^ artykuł ukazał się również w 1864 roku w formie osobnej publikacji: Grewingk Constantin von, Schmidt Carl, (1864), Ueber die Meteoritenfälle von Pillistfer, Buschhof und Igast in Liv- und Kurland (Mit zwei Tafeln und einer Karte.), Dorpat 1864, ss. 140. Plik hPDF; zbiory własne W&W
  16. ^ publikacja zawiera również krótką notatkę opisującą spadek meteorytu Nerft; Meteorsteinfall von Nerft in Kurland. 1864 April 12. (März 31.) bei Sonnenauigang (4 U. 45 M.), s. 554
  17. ^ katalog zbiorów Uniwersytetu w Tartu (Dorpat); m.in. meteoryty: Bialystok (Białystok), Braunau, Buschhof, Grüneberg (Wilkanówko), Knyahinya, Pillistfer, Pultusk (Pułtusk), Schwetz (Świecie), Seeläsgen (Przełazy), Soko-Banja, Stannern
  18. ^ publikacja te nigdy się nie ukazała, część jej rękopisu znajduje się w archiwum PAN
  19. ^ w przygotowywanej Kosmolityce Pokrzywnicki do meteorytów polskich zaliczał m.in.: Bielokrynitschie, Bjelaja Zerkov, Borkut, Brahin, Buschhof, Dolgovoli, Jodzie, Knyahinya, Lenarto, Lixna, Magura, Misshof, Nagy-Borové, Nerft, Novy-Projekt, Oczeretna, Okniny, Owrucz, Padvarninkai, Ruschany, Zaborzika, Zemaitkiemis i Zmenj oraz kilka niezidentyfikowanych doniesień
  20. ^ krótkie informacje o meteorytach: Bialystok (Białystok), Buschhof, Dolgovoli, Jodzie, Lixna, Misshof, Nerft, Okniny, Padvarninkai, Pillistfer, Ruschany, Tennasilm, Zabrodje, Zemaitkiemis, Zmenj
  21. ^ spadek meteorytu Bachmut (Бахмут) 15 lutego 1814 roku w Ukrainie; chondryt zwyczajny L6, TKW 18 kg
  22. ^ tam też: Grewingk C., Die Meteoriten des mineralogischen Cabinets der Universität Dorpat am 1. Mai 1865, s. 29-32
  23. ^ zawiera mapę rejonu spadku meteorytu Nerft (s. 3)
  24. ^ zawiera mapę rejonu spadku meteorytu Lixna (s. 117)
  25. ^ publikacja ta ukazała się również w formie samodzielnego wydawnictwa: Kuhlberg Alphons C., (1865), Analyse und Beschreibung der Meteorite von Nerft, Honolulu, Lixna und eines im Gouverment Jekaterinoslaw gefallen Meteoriten (Mit zwei lithographirlen Tafeln.; mapa rejonu spadku meteorytu Nerft oraz tablice przedstawiające litografie okazów opisanych meteorytów Honolulu i Nerft), Dorpat 1865. Plik PDF; zbiory własne W&W
  26. ^ katalog zbiorów Gabinetu Mineralogicznego Uniwersytetu w Tartu (Dorpat), Estonia; m.in. meteoryty: Bialystok (Białystok), Bielokrynitschie, Brahin, Braunau, Buschhof, Grüneberg (Wilkanówko), Knyahinya, Kuleschovka, Lenarto, Mezö-Madaras, Okniny, Pillistfer, Pultusk (Pułtusk), Schwetz (Świecie), Seeläsgen (Przełazy), Soko-Banja, Stannern, Steinbach, Tabor, Zaborzika; oraz wiele gipsowych kopii okazów meteorytów
  27. ^ praca zbiorowa, katalogi meteorytów 22 kolekcji byłego ZSRR; katalog wszystkich (73) kolekcji ZSRR, patrz → Явнель (1986)
  28. ^ data według starego stylu/nowego stylu
  29. ^ kopię katalogu dla portalu Wiki.Meteoritica.pl udostępniła dr Jadwiga Biała
  30. ^ katalog kolekcji Siemaszki miał kilka wcześniejszych wydań: 1881 (ss. 3), 1882 i 1885 (ss. 7), 1886 (ss. 16, po francusku; Siemachko Julien, Catalogue de la Collection de Météorites de Julien de Siemachko (Saint-Petersbourg, Russie), Paris Janvier 1886 (oraz suppl. wydany po 1889 r.), str. tytułowa); katalog z 1891 roku jest najobszerniejszy (ss. 64)
  31. ^ kolekcję Siemaszki kupił amerykański kolekcjoner H.A. Ward do zbiorów Ward-Coonley Collection, trafiła ona później do Field Museum w Chicago
  32. ^ oraz późniejsze wydania; najnowsze: Tiirmaa Reet, (1996), Catalogue of meteorites in the Estonian collection, Eesti TA Geoloogia Instituut, Tallinn 1996, ss. 32
  33. ^ Tiirmaa Reet, Catalogue of the meteoritic collection of the Institute of Geology Acad. Sci. of the Estonian S.S.R.; główna część kolekcji znajduje się w Instytucie Geologii w Tallinnie, a kilkadziesiąt najbardziej interesujących okazów jest wystawionych w Muzeum Geologicznym w Tartu (Tiirmaa 1983)
  34. ^ katalog zawiera informację o 630 meteorytach (166 własnych i 464 zagranicznych) znajdujących się w 73 kolekcjach wszystkich republik ówczesnego ZSRR; stan na 1 stycznia 1985 roku, nakład 300 egz.; ostatni opublikowany przed rozpadem Związku Radzieckiego katalog meteorytów „radzieckich”, obecnie te dane są bardzo trudno dostępne! (również → Метеоритика (1955, catalogs))
  35. ^ meteoryty polskie w zbiorach byłego ZSRR: Bialystok (Białystok), Grüneberg (Wilkanówko), Morasko, Pultusk (Pułtusk), Schwetz (Świecie), Seeläsgen (Przełazy) (brak w radzieckich zbiorach okazów meteorytu Łowicz!) (patrz → meteoryty polskie w zbiorach byłego ZSRR)
  36. ^ udało się Redakcji zdobyć to wyjątkowo trudno dostępne wydawnictwo (nakład 300 egz.!); kupiliśmy skan katalogu w oddziale Electronic Document Delivery Service Biblioteki Narodowej w Petersburgu
  37. ^ autorzy: Заварицкий Александр Николаевич  ●  Кваша Лидия Григорьевна

Zobacz również

Linki zewnętrzne

  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Nerft
  • Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Nerft
  • Portal Meteorite Picture of the Day – Nerft
Źródło „http://meteoritica.pl/index.php5/Nerft”
Osobiste