PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Bielokrynitschie

Z Wiki.Meteoritica.pl

1
Bielokrynitschie →
Spadek
Lokalizacja Białokrynica k. Krzemieńca, Ukraina
Położenie[1] 50°08'N, 27°10'E
Data 1 stycznia 1887 r., 18:00[2] (sobota)
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny H4
Masa 1682 g[3]
Liczba okazów kilka okazów
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
w NHM Cat: Belokrinice, Belokrinich'e, Belokrinitschje, Bjelokrynitschie; po ukraińsku: Білокриниччя; po rosyjsku: Белокриничье; po polsku: Biała Krynica

Spadek meteorytu 1 stycznia 1887 roku[2] (sobota) w okolicach wsi Białokrynica k. Krzemieńca na terenie Ukrainy (rzadki typ H4 chondrytu zwyczajnego).


Opis spadku meteorytu Bielokrynitschie wg Krinova (1948; za Siemaszko 1891)[4]

«

(…) Подробные сведения о падении метеорита Белокриничье приводит Сиемашко [108][5]:

«Около 6 часов вечера 20 дек. 1883 г. (1 янв. 1887 г.) в высотах небесного края замечен темный, пламенно дымящийся огромный шар, который несся в воздухе с ЮЗ на СВ; через некоторое время последовал разрыв этого шара, сопровождавшийся раскатом вроде как от пушечного выстрела; полет оставлял след, как бы белого облака; затем, слышен был шум, подобный полету множества птиц, а падая на землю произвел треск, как будто бы громадная ворона каркнула. Привлеченные необычными, по времени года, звуками, как бы громовых ударов, жители Белокриничья, выбежав на улицу, видели, как из воздуха упал на мерзлую землю камень, который разбился на куски, а вернее, по другому сказанию, камни падали в разные стороны на крестьянские земли Белокриничья и Судилова. Камни были черные, обгорелые как бы в масле, до того горячие, что в руку можно было брать только спустя некоторое время (четверть часа). Выпало несколько камней в Белокриничьи на огороды нескольких крестьян, на землю церковной усадьбы, в урочище Пилипенекое и в Серединецкий лес. Всего мне стало известно падение 8 камней…»

»


Około godziny 18 spostrzeżono ogromną płomienną kulę na niebie, która przemieszczała się z kierunku SW na NE. Po jakimś czasie dało się słyszeć huk podobny do wystrzału armatniego. Bolid zostawił na niebie smugę białych chmur. Potem było słychać szum podobny do przelotu stada ptaków (шум, подобный полету множества птиц – niebywale poetyckie porównanie!) i uderzenia spadających kamieni podobne do głosu wydawanego przez wielkiego kruka (?!). Mieszkańcy Biełokrynicza wybiegli na ulice i zobaczyli spadające na zamarzniętą ziemię kamienie, które się o nią rozbijały. Sam Siemaszko powątpiewa w tę relację. Prawdopodobnie bliższa prawdy jest relacja, że kamienie spadły na chłopskie grunty pomiędzy Biełokryniczą (Белокриничье) a Sudylkiv (Судылкив). Spadłe okazy były czarne, jakby zwęglone w oleju (обгорелые как бы в масле), a do tego gorące tak, że w ręce można je było wziąć dopiero po pewnym czasie (po kwadransie wg Siemaszki). Spadło niewiele kamieni, część w Biełokryniczy na chłopskie ogrody, na ziemie majątków cerkiewnych i „в урочище Пилипенекое и в Серединецкий лес”. Siemaszko zdobył informację tylko o ośmiu okazach, natomiast w swojej kolekcji miał trzy okazy (fragmenty?) o wagach: 225, 25 i 23 g (Siemaszko 1891).

Według Koblitz MetBase największy okaz ważył około 2 kg (wg Siemaszko (1891) 4 funty). Siemaszko (1891) pisze o znalezieniu okazów o wagach 908 g i 2¼ funta, ale też o okazie 1½ puda[6], który mieli jakoby rozbić mieszkańcy. Rosyjski pud to 16,38 kg, więc byłby to olbrzymi okaz. W kolekcjach zachowało się mniej niż 2 kg fragmentów, największe z nich nie mają więcej niż 300 g.

O spadku i okazach tego meteorytu pisze Biała (2023) w artykule o Julianie Siemaszko.


W tamtym czasie ukazały się w czasopiśmie Wiek relacje opisujące bolid i spadek. Trudno stwierdzić, czy opisują one rzeczywiście spadek meteorytu Bielokrynitschie, gdyż w relacjach prasowych zdarzenia opisano pod innymi datami.

Wiek nr 30 (pisownia oryginalna):

«

Z okolic Lubaru (gubernii Wołyńskiej) donoszą nam:

„Dnia 20 stycznia r. b ., o godzinie 5-tej wieczorem, na pogodnem i zupełnie bezchmnrnem niebie, w stronie północno zachodniej dało się widzieć cieniutkie pasemko, z początku ogniste wkrótce potem potem pobladło i do mgły, a raczej do dymu było podobne. Pasemko to ciągnęłą się w zupełnie równej linii w górę, dokąd okiem sięgnąć było można, a nad ziemią wydawało się jakby urwane. Ukazanie się tego zjawiska było niespodziane i raptowne, przytem dał się słyszeć huk podobny do grzmotu, lub do silnego wystrzału. Ognisty kolor pasemka trwał kilka sekund, poczem równa linia zaczęła zmieniać się na falistą i lekki północno-zachodni wiatr rozwiał ją zupełnie. Od ukazania się zjawiska do zupełnego jego zniknięcia przeszło zaledwie dziesięć minut

Powyżej opisane zjawisko naprowadza nas na myśl, że w niedalekiej okolicy spadł aeorolit, może jaki odłam meteoru ognistego, czyli tak zwany meteorolit. Pożądanem jest bardzo, aby ten, kto wie o spadnięciu areolitu w dniu 20 stycznia (1 lutego), lub o tem słyszał, żeby się na miejscu zechciał przekonać i do wiadomości publicznej podał. Osobom zainteresowanym dałby możność poznania zawartości kamienia atmosferycznego, a rzecz to niezmiernie ciekawa, wiadomo bowiem z meteorologii, że w kamieniach tych dostrzeżono żelazo metaliczne, nie tylko w stanie amorfnym, ale i w kryształach (w oktaedrach). Kamyk taki, lub jego odłam, należałoby odesłać do muzeum, lub gabinetu fizycznego, przy zakładzie naukowym; okaz taki jest tam zawsze pożądany.

Zagranica ma liczne zbiory atmosferycznych kamieni; u nas zaś brak ich w gabinetach fizycznych widoczny, chociaż spadają one dość często. W podaniu miejscowem przechowuje się pamięć o spadnięciu przed kilkudziesięciu laty ogromnego kamienia w okolicy, między Baranówką a Zaborzycą w powiecie Zwiahelskim.[7] Opowiadają nawet o kamiennym deszczu, który spadł kiedyś w okolicach Owrucza.[8]”

W. J.
»


Wiek nr 39 (pisownia oryginalna):

«

Jeszcze o meteorze. Z Romanowa (gub. Wołyńska) otrzymaliśmy list następujący:

W Nr. 30 „Wieku” korespondent z okolic Lubaru, gub. Wołyńskiej, donosi o spadnięciu w stronie północno wschodniej aerolitu. Jako naoczny świadek tego zjawiska od początku do końca (znajdowałem się albowiem podówczas na polu), pozwalam sobie dopełnić powyższą wiadomość,

O godzinie 5-ej popołudniu dnia 1 lutego, wprost przed sobą, spostrzegłem świetlany punkcik szybko spadający w kierunku zachodnim. Drogę znaczył świetnie — jasna jakby smuga trwała kilka sekund — w połowie drogi błysnął świetniej i na smudze została jakby gwiazda. Po przebieżenia drugiej połowy drogi — na końcu tej rysy, czy smugi świetlnej — okazała się jakby druga gwiazda Długość linii na nieboskłonie wynosiła 15°—20°. Linia świetlna była drobno zygzakowata. Po 2 lub 3 minutach dał się słyszeć głuchy huk, jakby grzmot lub wystrzał armatni — podwójny t. j. z sekundową mniej więcej przerwą. Po zniknięciu świetlnej rysy — linia zygzakowata zaczęła przybierać kolor sinawego dymu, zygzaki powiększały sę — linia zaczęła się falisto łamać, lekko, w różnych kierunkach, rozszerzać się, blednąć, i po 20 minutach (patrzyłem na zegarek) znikła zupełnie.

Zjawienie się jakby gwiazdy na połowie drogi i na końcu, jakoteż podwójny huk — naprowadza mnie na myśl, że aerolit dwa razy pękał. Dziś dowiedziałem się, że spadł podobno we wsi Ludyłkowie (jadąc od Brześcia po prawej stronie kolei, kilka wiorst od st. Szepetówka lub Chrolin), blisko cerkwi.

Mówiono mi (lecz nie miałem sposobności jeszcze tego sprawdzić), że tego dnia blisko cerkwi spadły 3 kamienie, wielkości głowy ludzkiej; jeden biały, który rosypał się zaraz na proszek, dwa ciemne z odblaskiem fioletowo czerwonawym, bardzo gorące. Po ostygnięciu kamienie podobno zabrane zostały przez miejscowego duchownego i u niego znajdują się. Mam zamiar udać się do niego a jeżeli mnie kto nie uprzedzi, a duchowny zgodzi się na to, spróbuję od niego dostać takowe, wówczas chociaż odłam jaki prześlę do Redakcyi dla złożenia do gabinetu.

R. P.
»


Kolekcje

Fragmenty meteorytu Bielokrynitschie w największych kolekcjach:

Zbiór waga fragmentów
(Koblitz MetBase) 		uwagi
St. Petersburg, Geol. Faculty, Univ. 440 g wg Явнель (1986) 434 i 5,9 g (2 обл.)
Vienna, Naturhist. Mus. 403 g fotografie w Koblitz MetBase; wg Явнель (1986) masa główna
Paris, Mus. d'Hist. Nat. 258 g
Chicago, Field Mus. Nat. Hist. 223 g
Prague, Nat. Mus. 57 g
Washington, Natl. Mus. Nat. Hist. 56 g wg katalogu online muzeum największe fragmenty mają: 34,47, 9,3, 7,73 g; na stronie znajdują się również zdjęcia płytki cienkiej (thin section)
London, Nat. Hist. Mus. 52 g
(…)
Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci. 30,8 g 30,0 g fragment ze skorupą (Tiirmaa 1996) (Geoscience collections of Estonia: record)
Hamburg, Mus. Min.-Petrogr. Inst. 12 g
(…)

Brak w zbiorach polskich.


Meteoryt ten znalazł się w przygotowywanej przez Jerzego Pokrzywnickiego monografii polskich meteorytów o roboczym tytule Kosmolityka (Kosiński 2012).

Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(B) Bilokrynychchya, (P) Pylyai, (S) Seredyntsi, Sudylkiv

„Серединецкий лес”

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Bilokrynychchya (ukr. Білокриниччя), Pylyai (dawn. Pilaje, ros. Пиляй, ukr. Пиляї), Seredyntsi (dawn. Seredince, Seredyńce, ukr. Серединці), Sudylkiv (dawn. Sudyłki, ros. Судылкив, ukr. Судилків).

Bolid przemieszczał się z SW na NE.

Rejon spadku to „в урочище Пилипенекое и в Серединецкий лес” – prawdopodobnie chodzi o widoczny na mapach las (Seredinetsky las) leżący na północny-zachód od Seredyntsi i wieś Pylyai?


Mapy

Biała Krynica, Seredynce i Sudyłki. Mapa Polski z 1859 roku (fragment) (źródło: Chrzanowski 1859)

Wsie Biełokrynicze, Pilaje, Seredince (źródło: Mapy austro-węgierskie, 1880-1912)

Wsie Białokrynica, Seredyńce, Sudyłków i Pilaje. Mapa U 41 Karte des Westlichen Russlands 1:100000 z 1917 roku (źródło: MAPSTER)


Galerie

Fragment meteorytu o wadze 12,0 g ze zbiorów Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu w Hamburgu

Płytka 30,0 g meteorytu Bielokrynitschie ze zbiorów Uniwersytetu w Tartu (źródło: Geoscience collections of Estonia)


Bibliografia

  • Biała Jadwiga, (2023), Julian Siemaszko o meteorytach (Julian Siemaszko about meteorites), Acta Soc. Metheor. Polon., 14, 2023, s. 18-30. Plik ASMP.
  • Chrzanowski Wojciech, (1859), Karta dawnéj Polski z przyległémi okolicami krajów sąsiednich według nowszych materyałów na 1:300000, Paryż 1859. Plik dLib; plik eUWr.
  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • Kosiński Janusz W., (2012), Program działań na rzecz polskiej meteorytyki i „Kosmolityka” Jerzego Pokrzywnickiego[9] (The programme of workings on the thing of the Polish meteoritics and monograph „Kosmolityka” by Jerzy Pokrzywnicki), Acta Soc. Metheor. Polon., 3, 2012, s. 39-47.[10] Plik ASMP.
  • Кринов Евгений Л. (Krinov Yevgeny L.), (1948), Метеориты, Академиа Наук СССР, Научно-популярная сериа, Издательство Академии Наук СССР, 1948, ss. 336, (s. 228-229).
  • Łaszkiewicz Antoni, (1936), Meteoryty, rozdz. w: Mineralogia, Bibl. „Wiadomości Farmaceutycznych”, tom 28, Warszawa 1936, s. 193-195. Tam lista polskich meteorytów z uwzględnieniem granic przedrozbiorowych. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Siemaszko Julian Iwanowicz (Симашко Юлиан Иванович), (1891), Каталогъ коллекции метеоритов'ь (Catalogue de la Collection de Météorites de Julion de Siemaschko (Saint Petersbourg, Russie), S.Petersburg 1891 (С. ПЕТЕРБУРГЪ (по июль 1891 г.)), ss. 64, (s. 51-54).[11][12][13] Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    , (str. tytułowa).
  • Wiek, (1887), Z okolic Lubaru, nr 30 (27 stycznia/8 lutego 1887)[15], s. 3.[16] Plik eLib.
  • Wiek, (1887), Jeszcze o meteorze, nr 39 (6/18 lutego 1887)[15], s. 3.[17] Plik eLib.
  • Явнель Александр Александрович, Иванов Андрей Валерьевич, Заславская Н.И. (Yavnel' A.A., Ivanov A.V., Zaslavskaya N.I.) (1986), Каталог метеоритов коллекций Советского Союза (Catalogue of meteorites of collections of the USSR), Ротапринт ГЕОХИ АН СССР, 1986, ss. 221, (s. 13-14).[18][19] Zbiory własne W&W.[20]
  • Заварицкий Александр Н., Кваша Лидия Г. (Zavaritskiy A.N., Kvasha L.G.)[21], (1952), Метеориты СССР. Коллекциа Академии Наук СССР (Meteority SSSR), Академия Наук СССР, Комитет по метеоритам (USSR Academy of Sciences), Izdatelstvo Akademii Nauk SSSR, Moscow 1952, ss. 248, (s. 121-122).


Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ a b 20 grudnia 1886 roku wg kalendarza juliańskiego (starego stylu)
  3. ^ wg Vernadsky Institute, inne źródła podają zbliżone wartości, wg Явнель (1986) 1662 g; wg Koblitz MetBase w kolekcjach zachowało się 1,9 kg
  4. ^ tekst odczytany OCR, więc może zawierać błędy
  5. ^ Siemaszko (1891)
  6. ^ pud (пуд) – rosyjska jednostka wagi = 16,38 kg (1 pud = 40 funtów rosyjskich); Wikipedia – Pud
  7. ^ spadek meteorytu Zaborzika
  8. ^ spadek meteorytu Owrucz
  9. ^ publikacja te nigdy się nie ukazała, część jej rękopisu znajduje się w archiwum PAN
  10. ^ w przygotowywanej Kosmolityce Pokrzywnicki do meteorytów polskich zaliczał m.in.: Bielokrynitschie, Bjelaja Zerkov, Borkut, Brahin, Buschhof, Dolgovoli, Jodzie, Knyahinya, Lenarto, Lixna, Magura, Misshof, Nagy-Borové, Nerft, Novy-Projekt, Oczeretna, Okniny, Owrucz, Padvarninkai, Ruschany, Zaborzika, Zemaitkiemis i Zmenj oraz kilka niezidentyfikowanych doniesień
  11. ^ kopię katalogu dla portalu Wiki.Meteoritica.pl udostępniła dr Jadwiga Biała
  12. ^ katalog kolekcji Siemaszki miał kilka wcześniejszych wydań: 1881 (ss. 3), 1882 i 1885 (ss. 7), 1886 (ss. 16, po francusku; Siemachko Julien, Catalogue de la Collection de Météorites de Julien de Siemachko (Saint-Petersbourg, Russie), Paris Janvier 1886 (oraz suppl. wydany po 1889 r.), str. tytułowa); katalog z 1891 roku jest najobszerniejszy (ss. 64)
  13. ^ kolekcję Siemaszki kupił amerykański kolekcjoner H.A. Ward do zbiorów Ward-Coonley Collection, trafiła ona później do Field Museum w Chicago
  14. ^ oraz późniejsze wydania; najnowsze: Tiirmaa Reet, (1996), Catalogue of meteorites in the Estonian collection, Eesti TA Geoloogia Instituut, Tallinn 1996, ss. 32
  15. ^ a b data w formacie stary/nowy styl
  16. ^ autor W.J.
  17. ^ autor R.P.
  18. ^ katalog zawiera informację o 630 meteorytach (166 własnych i 464 zagranicznych) znajdujących się w 73 kolekcjach wszystkich republik ówczesnego ZSRR; stan na 1 stycznia 1985 roku, nakład 300 egz.; ostatni opublikowany przed rozpadem Związku Radzieckiego katalog meteorytów „radzieckich”, obecnie te dane są bardzo trudno dostępne! (również → Метеоритика (1955, catalogs))
  19. ^ meteoryty polskie w zbiorach byłego ZSRR: Bialystok (Białystok), Grüneberg (Wilkanówko), Morasko, Pultusk (Pułtusk), Schwetz (Świecie), Seeläsgen (Przełazy) (brak w radzieckich zbiorach okazów meteorytu Łowicz!) (patrz → meteoryty polskie w zbiorach byłego ZSRR)
  20. ^ udało się Redakcji zdobyć to wyjątkowo trudno dostępne wydawnictwo (nakład 300 egz.!); kupiliśmy skan katalogu w oddziale Electronic Document Delivery Service Biblioteki Narodowej w Petersburgu
  21. ^ autorzy: Заварицкий Александр Николаевич  ●  Кваша Лидия Григорьевна

Zobacz również

Linki zewnętrzne


Ambox question orange.svg
 Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?)
(poszukać, uzupełnić …)
  • teksty z Wieku
Źródło „http://meteoritica.pl/index.php5/Bielokrynitschie”
Osobiste