Zabrodje

	Zabrodje →
	Masa główna (źródło: Prendel 1894)
	Spadek
Lokalizacja	obwód miński, Białoruś
Położenie	53°42'N, 26°36'E
Data	22 września 1893 r. (piątek), popołudnie ok. 14
Uwagi	w Meteoritical Bulletin Database błędnie podana lokalizacja i waga okazu; prawdopodobnie jeszcze większy okaz nie został odnaleziony
	Charakterystyka
Typ	chondryt zwyczajny L6
Masa	3,155 kg
Liczba okazów	1(?) okaz
Cechy	hammer; okaz orientowany
	Meteoritical Bulletin Database
	Synonimy →
	w NHM Cat: Vilna, Zabrodzie; po rosyjsku: Забродье, po białorusku: Заброддзе

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)

Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

Aktualna wersja na dzień 14:38, 5 lut 2022

Zagadka „dwóch słońc”

2i

Spadek meteorytu 22 września po południu^[4] 1893 roku^[3] (piątek) na Białorusi (chondryt zwyczajny L6, TKW 3,155 kg).^[6] Do dziś nie odnaleziono masy głównej!^[5]

Według relacji świadków (Николай Шумчик, Фома Демьяченко i Станислав Комар) meteoryt spadł na nowo-budowany dom w miasteczku Iwieniec (ros. Ивенец, biał. Івянец), który budował dla siebie Mikołaj Szumczikin ze wsi Zabrodzie (Забродье). Kamień przebił dach, wpadł do pomieszczenia i pozostawił głęboki ślad na ścianie (klasyczny „hammer”). Według portalu Метеориты Беларуси okaz Szumczika ważył 3,155 kg.^[6]

Więcej szczegółów podaje Pokrzywnicki (1961, Urania):

Pokrzywnicki (1961, Urania)

(…) Meteoryt Zabrodzie spadł we wspomnianym dniu około 14^h (CSE) w Zabrodziu, powiat Wilejka, dawny powiat Oszminiański (współrzędne miejsca spadku: φ=+55°11' i λ=27°55')^[1]. Po ukazaniu się chmury płynącej z kierunku N-E na S-W i detonacjach spadł na dach domu włościanina Szumczyka meteoryt wagi 3 kg 155 g. Włościanie z Zabrodzia zauważyli kulisty aerolit „wielkości chłopskiej chaty”, który pędził z wysokości chmur z N-E na S-W. Ukazaniu aerolitu miał towarzyszyć głośny hałas. Spadając, meteoryt zrobił w dachu gontowym otwór długości ⅓ arszyna^[7] i szerokości ¼ arszyna, pozostawiając na ścianie w sieni poprzeczną szramę na 5 belkach. Po zbadaniu aerolit okazał się chondrytem. Główna masa meteorytu (około 3 kg) znajdowała się w Wilnie w Uniwersytecie. Chemiczną analizę meteorytu ogłosili P.G. Mielikow i W.W. Pisariewski w Bericht d.d. Chem. Ges., 1894, tom 27, cz. 2, str. 1235-1238.^[8] (…)

Za portalem Метеориты Беларуси:

„Забродье” Воложский район, деревня Забродье.

Свидетели – жители этой деревни Николай Шумчик, Фома Демьяченко и Станислав Комар. Во время строительства дома они заметили на небосклоне светящийся шар, услышали гул. Шар, летящий на высоте дождевых туч, приближался к деревне, увеличиваясь каждую секунду. Над Забородьем из него блеснул огонь, послышался звук похожий на выстрел, и упал камень, но не на землю, а на тот самый дом, который строил Щумчик и его соседи. Пробив стену, он попал в сени, оставив след на стене. Камень напоминал по форме головку снаряда. Общий вес 3,155 кг.^[6] На сколе метеорит имеет серую окраску со слабым синеватым оттенком. Кора плавления – черная, слоистая поверхность. Был изучен в Одессе.

Ale jest też relacja o spadku drugiego, większego kamienia na pole pośród pracujących chłopów. W tym samym czasie co spadek w Iwienicu, chłopi na polu ze wsi Chotów (ros. Хотово, biał. Хотава) usłyszeli potężny szum, jakby burzy. Na bezchmurnym niebie zobaczyli „drugie słońce”, które szybko zmierzało ku ziemi. Ze strachu aż się przeżegnali, gdy „drugie słońce” spadło na środek pola, pozostawiając głęboki krater. Gdy się do niego zbliżyli, w dole leżał kamień, który jeszcze wydzielał parę („кипела вода и шел пар”). Chłopi próbowali go wydostać, ale ponieważ im się to nie udało zasypali go ziemią, gdyż utrudniał orkę i siewy („мешал пахать и сеять”). Fakt spadku meteorytu ukryły również lokalne władze. Informacja o drugim większym kamieniu długo pozostawała tajemnicą. Na informację o tym spadku natrafiono dopiero po blisko 100 latach. Do dziś nie udało się znaleźć zasypanego meteorytu! Okaz Szumczika jest prawdopodobnie fragmentem tej większej bryły. Został mu on zarekwirowany i pod nazwą Zabrodje znajduje się obecnie na uniwersytecie w Mińsku.^[5]

Za portalem meteorshop.ru:

Загадка «Второго солнца»

22 сентября 1893 года, рано поутру, селянин Микола Шумчик из деревни Забродье, что под Ивенцом, мастерил крышу своей новой хаты. И вдруг он увидел, как с диким грохотом небольшой огненный шар пронесся над всей деревней, оставив позади себя светящийся шлейф, и угодил как раз в его дом. Шар пробил крышу, а затем попал в сени, оставив глубокий след на стене. В это же время крестьяне деревни Хотово (сейчас это Столбцовский район) работали в поле, когда внезапно услышали мощнейший гул, как от страшной грозы. При этом на небе не было ни облачка, правда, на нем было… два солнца, одно из которых стремительно неслось к земле. Крестьяне перекрестились, а «второе солнце» упало прямо посреди поля, оставив довольно глубокий кратер. Когда к нему сбежался народ, на дне все увидели большой камень, от которого шел пар. «Небесного гостя» сначала было попробовали достать, но потом просто засыпали землей – мешал пахать и сеять. Властям же решили ничего не говорить. А вот Шумчик не выкрутился – метеорит у него «реквизировало» местное начальство. Этот метеорит получил название «Забродье». Он откололся от основного, того, что упал возле деревни Хотово. Приблизительное место его падения наши ученые обнаружили лишь через сто лет, а сам камушек, присыпанный трудолюбивыми крестьянами, до сих пор ждет своего часа в земле.

Współczesne poszukiwania masy głównej

Kilka lat temu (w 2001 roku) pracownicy komisji ds. badań meteorytów Instytutu Geochemii i Geofizyki Białoruskiej Akademii Nauk prowadzili prace poszukiwawcze w rejonie domniemanego spadku masy głównej. Na podstawie opowieści Гендрика Талейко, który relację o spadku meteorytu słyszał od swojej matki (która w momencie spadku miała 10 lat), naukowcy zlokalizowali prawdopodobny rejon wydarzeń. Przeprowadzono próbne odwierty i badania magnetometrem, ale jak na razie nic nie znaleziono (przypomina to trochę historię poszukiwań meteorytu Gaj). Lokalizacja domniemanego obszaru spadku jest utrzymywana w tajemnicy.

Kolekcje

Fragmenty meteorytu Zabrodje w największych kolekcjach:

Zbiór	waga fragmentów (Koblitz MetBase)	uwagi
Vilnius, Min. Mus. Univ.	2600 g	main mass; wg Явнель (1986) 2600 g
Odessa, Geol.-Min. Mus. Univ.	212 g	wg Явнель (1986) (Одесский государственный университет, Одесса) 212,0 g
Kankakee, Illinois, J.Schwade Colln.	101 g	wg Schwade (2006) quarter stone
Moscow, Acad. Sci.	81 g	wg Явнель (1986) 80,4 i 0,6 g (обл. инд. экз. и кр.)^[9] oraz kopia masy głównej
Vilnius, Mus. Geol. Inst.	32,2 g	wg Явнель (1986) 32,2 g
(…)
Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ.	4 g
(…)

Brak fragmentów tego meteoryt w polskich kolekcjach.

Źródła

Prior (1953)

Zabrodje, Vilna, Lithuania. Fell 1893, Sept. 22, 2 hours before sunset. Synonym: Vilna. (…) After appearance of a cloud moving from N.E. to S.W., and detonations, a stone about 3 kg. fell through the roof of a house (…)

Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl

(C) Chotów (Хотово), (I) Iwieniec, (W) Wilejka, (Z) Zabrodzie

błędne współrzędne 55°11'N, 27°55'E (wg Meteoritical Bulletin Database);
[L] poprawione współrzędne

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Podany przez Priora kierunek lotu bolidu, z NE na SW, zgadza się z wzajemną lokalizacją miejscowości Iwieniec i wsi Chotów (ros. Хотово). Wieś Wilejka (biał. Вілейка, ros. Вилейка).

Meteoryt (meteoryty?) spadł w obwodzie mińskim^[1] (ros. Минская область, biał. Мінская вобласць), rejonie stołpeckim (ros. Столбцовский район, biał. Стаўбцоўскі раён) w miasteczku Iwieniec (ros. Ивенец, biał. Івянец) i wsi Chotów (ros. Хотово, biał. Хотава).

W czasopiśmie Słowo Polskie z 29 kwietnia 1899 roku jest informacja o obserwacji bolidu/spadku meteorytu w okolicach wsi Wilejka na Białorusi, w sobotę 22 kwietnia 1899 roku. Być może jest to „mocno spóźniony” news?

Mapy

Chatowa, Jweniec, Zabordzie. Mapa Polski z 1859 roku (fragment) (źródło: Chrzanowski 1859)

Fragment arkusza A34 B43 mapy z 1924 r (źródło: Arch. Map WIG)

Fragment arkusza A33 B43 mapy z 1926 r (źródło: Arch. Map WIG)

Galerie

Masa główna meteorytu Zabrodje (źródło: Prendel 1894)

Plansza I. Okaz ma cechy okazu orientowanego

Plansza II. Budowa mikroskopowa

Opis plansz

Masa główna meteorytu Zabrodje w zbiorach muzeum geologicznego Uniwersytetu Wileńskiego (okaz silnie orientowany, bardzo przypomina okaz meteorytu Middlesbrough^[10]) (źródło: Rudnickaitė 2015)

Kopia meteorytu Zabrodje w zbiorach Muzeum Fersmana w Moskwie (fot. Wadi & Jan Woreczko)

Fragment meteorytu Zabrodje w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie (obok fragment meteorytu Sołtmany, dar Redakcji)

Bibliografia

Chrzanowski Wojciech, (1859), Karta dawnéj Polski z przyległémi okolicami krajów sąsiednich według nowszych materyałów na 1:300000, Paryż 1859. Plik dLib; plik eUWr.

Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.

Kosiński Janusz W., (2009), Meteorytyka w wybranych pozycjach polskiej literatury XIX i na początku XX w. (The meteoritics in chosen positions of polish literature 19th and beginning 20th century), Acta Soc. Metheor. Polon., 1, 2009, s. 67-81. Plik PDF; plik ASMP.

Кринов Евгений Л., (1940b), Дополнение к списку метеоритов СССР, Природа, 12, 1940, s. 55-56, (s. 56).^[11] Plik DjVu
Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
.

Кринов Евгений Л. (Krinov Yevgeny L.), (1948), Метеориты, Академиа Наук СССР, Научно-популярная сериа, Издательство Академии Наук СССР, 1948, ss. 336, (s. 236-237).

Łaszkiewicz Antoni, (1936), Meteoryty, rozdz. w: Mineralogia, Bibl. „Wiadomości Farmaceutycznych”, tom 28, Warszawa 1936, s. 193-195. Tam lista polskich meteorytów z uwzględnieniem granic przedrozbiorowych. Plik DjVu
Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
.

Прендель Ромул Александрович (Prendel Romulus Aleksandrowicz), (1894), Метеоритъ „Забродье” (Ueber den Meteoriten von Zabrodje), Записки Новороссийского общества естествоиспытателей, vol. 19(1), Одесса 1894, s. 243-250 (ilustracje).^[12] Plik PDF.

Pokrzywnicki Jerzy, (1961), Meteoryty na Litwie, Urania, 6, 1961, s. 184.^[13] Plik DjvU.

Prior George T., Hey Max H., (1953), Catalogue of Meteorites. With special reference to those represented in the collection of the British Museum (Natural History), Printed British Museum, 1953, (zbiory własne W&W) (wydanie z 1923 roku – plik iDjVu).

Rudnickaitė Eugenija, (2015), Vilniaus universiteto Mineralogijos kabineto rinkiniai Vilniaus senienų muziejuje (The Collections of the Mineralogy Cabinet of Vilnius University in the Vilnius Museum of Antiquities), 2015, s. 401-409. Plik PDF.

Васильев В.А., (1966), 70-летние поиски увенчалысь успехом. История метеорита Забродье, Природа, 9, 1966, s. 71-73.^[14] Plik DjVu
Źródło: Wiki.Meteoritica.pl

Явнель Александр Александрович, Иванов Андрей Валерьевич, Заславская Н.И. (Yavnel' A.A., Ivanov A.V., Zaslavskaya N.I.) (1986), Каталог метеоритов коллекций Советского Союза (Catalogue of meteorites of collections of the USSR), Ротапринт ГЕОХИ АН СССР, 1986, ss. 221, (s. 30).^[15]^[16] Zbiory własne W&W.^[17]

Przypisy

^ ^a ^b ^c w Meteoritical Bulletin Database są podane błędnie: lokalizacja (obwód witebski, 55°11'N, 27°55'E) oraz TKW meteorytu; prawidłową lokalizację (53°42'N, 26°36'E, obwód miński), podał Łaszkiewicz (1936), który w swym wykazie meteorytów polskich zamieścił również meteoryt Zabrodzie
^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
^ ^a ^b tj. 10 września 1893 roku wg kalendarza juliańskiego (starego stylu)
^ ^a ^b wg Krinova (1940b) było to 2 godziny przed zachodem Słońca
^ ^a ^b ^c wg portalu meteorshop.ru
^ ^a ^b ^c ^d wg Явнель (1986) okaz ważył 3800 g
^ 1 arszyn = 0,711167 m; patrz → Dawne jednostki miar i wag
^ prawdopodobnie Pokrzywnicki podaje błędne powołanie?, nie ma takiego artykułu! w Koblitz MetBase też jest podana ta błędna referencja; prawidłowe powołanie: Melikov P.G., Pisarzevsky L.V., (1894), Khimischeskii analiz Zabrod'yevskogo meteorita, upavshego 10/22. sen. 1893g. v Vilenskoi gub. (Chemical analysis of the Zabrod'ye meteorite which fell on Sept. 10/22, 1893 in the Vilno province), Zhurnal Russkogo fizikokhimicheskogo obshchestva, St. Peterburg. (Journal of the Russian Physico-Chemical Society), 26(3), 1894, s. 136-140
^ znaczenie skrótów: обл. инд. экз. – обломок индивидуального экземпляра; кр. – крошки
^ spadek meteorytu Middlesbrough 14 marca 1881 roku w Wielkiej Brytanii; chondryt zwyczajny L6, TKW 1600 g (okaz silnie orientowany)
^ krótkie informacje o meteorytach: Bialystok (Białystok), Buschhof, Dolgovoli, Jodzie, Lixna, Misshof, Nerft, Okniny, Padvarninkai, Pillistfer, Ruschany, Tennasilm, Zabrodje, Zemaitkiemis, Zmenj
^ zawiera dwie plansze (wygląd okazu i obrazy mikroskopowe)
^ krótkie notki o meteorytach: Padvarninkai, Zabrodje i Zemaitkiemis
^ w artykule znajduje się zdjęcie meteorytu, na którym prawdopodobnie zaprezentowano meteoryt Karakol, a nie Zabrodje(!?)
^ katalog zawiera informację o 630 meteorytach (166 własnych i 464 zagranicznych) znajdujących się w 73 kolekcjach wszystkich republik ówczesnego ZSRR; stan na 1 stycznia 1985 roku, nakład 300 egz.; ostatni opublikowany przed rozpadem Związku Radzieckiego katalog meteorytów „radzieckich”, obecnie te dane są bardzo trudno dostępne! (również → Метеоритика (1955, catalogs))
^ meteoryty polskie w zbiorach byłego ZSRR: Bialystok (Białystok), Grüneberg (Wilkanówko), Morasko, Pultusk (Pułtusk), Schwetz (Świecie), Seeläsgen (Przełazy) (brak w radzieckich zbiorach okazów meteorytu Łowicz!) (patrz → meteoryty polskie w zbiorach byłego ZSRR)
^ udało się Redakcji zdobyć to wyjątkowo trudno dostępne wydawnictwo (nakład 300 egz.!); kupiliśmy skan katalogu w oddziale Electronic Document Delivery Service Biblioteki Narodowej w Petersburgu

Zobacz również

spadek meteorytu Gaj

Meteoryty (kopie)

Dawne jednostki miar i wag

Linki zewnętrzne

Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Zabrodje
Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Zabrodje

Museum of Geology of Vilnius University (Vilnius, Min. Mus. Univ.) – Geologijos ir Mineralogijos Katedra, Geologijos muziejus ● Vilniaus universiteto Geologijos muziejus ● [katalog → Явнель (1986)]
Vernadsky Institute of Geochemistry and Analytical Chemistry of Russian Academу of Sciences (The Laboratory of Meteoritics; Moscow, Vernadsky Inst. Geochem.) – Институт геохимии и аналитической химии им. В.И. Вернадского Российской академии наук (Лаборатория метеоритики), ГЕОХИ РАН ● Забродье ● [katalog → Явнель (1986)]
meteorite.narodu.ru – Каталог метеоритов России и стран бывшего СССР
Institute of Geology & Geography, Vilnius (Vilnius, Mus. Geol. Inst.) – Geologijos ir geografijos instituto, Vilnius ● [katalog → Явнель (1986)]

Метеориты Беларуси – Метеорит „Забродье”
Wikipedia (BE) – Метэарыт Заброддзе
Meteorite-Times Magazine – Zabrodje, Belarus: A Hundred Year Old House Hammerer

woreczko.pl – Skorupa obtopieniowa (Fusion crust, fusion rind)

Relacja ze współczesnych poszukiwań masy głównej – Nicholas Gadyushko, Камень в наш огород (Kamień w ogrodzie), Respublika
Artykuł – Светлана ЛИЦКЕВИЧ, Пленники Земли, Советская Белоруссия, 30-07-2011
Artykuł – Алексей ДОВНАР-ЗАПОЛЬСКИЙ, Конец света случился почти рядом с Минском, Комсомольская правда, 17-07-2011
Baza Miejscowości Kresowych – http://www.kami.net.pl/

[lokalizacja-0] w Meteoritical Bulletin Database są podane błędnie: lokalizacja (obwód witebski, 55°11'N, 27°55'E) oraz TKW meteorytu; prawidłową lokalizację (53°42'N, 26°36'E, obwód miński), podał Łaszkiewicz (1936), który w swym wykazie meteorytów polskich zamieścił również meteoryt Zabrodzie

[1] śli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database

[data-2] tj. 10 września 1893 roku wg kalendarza juliańskiego (starego stylu)

[godzina-3] wg Krinova (1940b) było to 2 godziny przed zachodem Słońca

[meteorshop.ru-4] wg portalu meteorshop.ru

[mm_.D0.AF.D0.B2.D0.BD.D0.B5.D0.BB.D1.8C-5] wg Явнель (1986) okaz ważył 3800 g

[6] 1 arszyn = 0,711167 m; patrz → Dawne jednostki miar i wag

[7] rawdopodobnie Pokrzywnicki podaje błędne powołanie?, nie ma takiego artykułu! w Koblitz MetBase też jest podana ta błędna referencja; prawidłowe powołanie: Melikov P.G., Pisarzevsky L.V., (1894), Khimischeskii analiz Zabrod'yevskogo meteorita, upavshego 10/22. sen. 1893g. v Vilenskoi gub. (Chemical analysis of the Zabrod'ye meteorite which fell on Sept. 10/22, 1893 in the Vilno province), Zhurnal Russkogo fizikokhimicheskogo obshchestva, St. Peterburg. (Journal of the Russian Physico-Chemical Society), 26(3), 1894, s. 136-140

[8] znaczenie skrótów: обл. инд. экз. – обломок индивидуального экземпляра; кр. – крошки

[Middlesbrough-9] spadek meteorytu Middlesbrough 14 marca 1881 roku w Wielkiej Brytanii; chondryt zwyczajny L6, TKW 1600 g (okaz silnie orientowany)

[10] rótkie informacje o meteorytach: Bialystok (Białystok), Buschhof, Dolgovoli, Jodzie, Lixna, Misshof, Nerft, Okniny, Padvarninkai, Pillistfer, Ruschany, Tennasilm, Zabrodje, Zemaitkiemis, Zmenj

[11] zawiera dwie plansze (wygląd okazu i obrazy mikroskopowe)

[12] rótkie notki o meteorytach: Padvarninkai, Zabrodje i Zemaitkiemis

[13] w artykule znajduje się zdjęcie meteorytu, na którym prawdopodobnie zaprezentowano meteoryt Karakol, a nie Zabrodje(!?)

[14] talog zawiera informację o 630 meteorytach (166 własnych i 464 zagranicznych) znajdujących się w 73 kolekcjach wszystkich republik ówczesnego ZSRR; stan na 1 stycznia 1985 roku, nakład 300 egz.; ostatni opublikowany przed rozpadem Związku Radzieckiego katalog meteorytów „radzieckich”, obecnie te dane są bardzo trudno dostępne! (również → Метеоритика (1955, catalogs))

[15] teoryty polskie w zbiorach byłego ZSRR: Bialystok (Białystok), Grüneberg (Wilkanówko), Morasko, Pultusk (Pułtusk), Schwetz (Świecie), Seeläsgen (Przełazy) (brak w radzieckich zbiorach okazów meteorytu Łowicz!) (patrz → meteoryty polskie w zbiorach byłego ZSRR)

[16] udało się Redakcji zdobyć to wyjątkowo trudno dostępne wydawnictwo (nakład 300 egz.!); kupiliśmy skan katalogu w oddziale Electronic Document Delivery Service Biblioteki Narodowej w Petersburgu

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]