PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Pultusk (Pułtusk)

Z Wiki.Meteoritica.pl

Najobfitszy deszcz meteorytów w historii

Pultusk (Pułtusk) →
Pultusk (NHM Berlin).jpg
Meteoryty Pułtusk ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie (Museum für Naturkunde) (fot. Wadi & Woreczko)
Spadek
Lokalizacja wsie Obryte, Gostkowo, Rzewnie, okolice Pułtuska, woj. mazowieckie, Polska
Położenie[1] 52°46'N, 21°16'E
Data 30 stycznia 1868 r., ~19:00
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny, H5
Masa >250 kg; prawdopodobnie 2 tony
Liczba okazów dziesiątki (setki?) tysięcy okazów (deszcz meteorytów); największy 9,095 kg
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
wg NHM Cat: Gostkowo, La Spezia, Lerici, Nossi-Bé, Nosy-Bé, Obritti, Ostrolenka, Spezia, Varsava, Warsaw, Warschau, Warshaw; u Pokrzywnickiego jeszcze Ostrołęka; polska nazwa: Pułtusk

Deszcz meteorytów, które spadły pod Pułtuskiem. Za ASP:

30 stycznia 1868 roku, wieczorem, około siódmej, pojawiła się nad Warszawą kula ognista mknąca po niebie z południowego zachodu na północny wschód. Jej jasność błyskawicznie rosła i wkrótce stała się jaśniejsza niż Księżyc w pierwszej kwadrze. Początkowa biała barwa bolidu zmieniła się na zielono-niebieskawą, a w końcu ciemnoczerwoną. Warszawiacy wybiegali z domów myśląc, że to pożar. Ognista kula ciągnęła za sobą białawy, zakrzywiony ogon o długości 9 stopni. Mieszkańcy wsi położonych na południe i wschód od Pułtuska zobaczyli kulę ognistą, która stawała się większa i jaśniejsza, aż nie można było na nią patrzeć. Potem światło zgasło i usłyszano potężną, przewlekłą detonację, zakończoną serią odgłosów przypominających wystrzały karabinowe lub werble. Wieśniacy ze wsi Rowy nad Narwią słyszeli świst spadających kamieni i odgłosy uderzeń o ziemię i lód na rzece. Także mieszkańcy wsi Nowy Sielc i Gostkowo słyszeli uderzenia kamieni o ziemię, dachy i drzewa. Rankiem znaleźli wiele czarnych kamieni leżących na śniegu i lodzie. Oto ich opis z broszury wydanej w języku francuskim przez Szkołę Główną w Warszawie, w tłumaczeniu Jerzego Pokrzywnickiego:

Okazy dostarczone do Szkoły Głównej pokryte były szklistą warstwą koloru brunatnoczarnego, grubości średnio 0,5 mm. Warstwą tą pokryte były i małe dostarczone później okazy, tak iż każdy z nich stanowił mały indywidualny okaz. Znajdują się okazy mające zupełnie inną postać, jak gdyby zostały one rozbite, i których powierzchnia rozłamu pokryta jest podobną korą, aczkolwiek w sposób "niedoskonały". Powierzchnia pewnej ilości meteorytów bywa miejscami pomarszczona bruzdkami promieniującymi z jednego punktu, powstałymi prawdopodobnie podczas zmiękczenia się kory.

Plik:Pultusk elipsa spadku.jpg
Elipsa spadku meteorytu Pułtusk (na podstawie mapki pochodzącej z broszury wydanej przez Szkołę Główną w Warszawie)[2]

Główna masa meteorytów składa się z ziarnistych okruchów koloru popielatoszarego z odcieniem żółtawym. Główna masa niektórych okazów wykazuje dwa odcienie szarego koloru: jasnoszary i ciemnoszary. Te dwa odcienie zlewają się czasem w ten sposób, że powierzchnia wydaje się jakby "marmurowa". Czasami zaś kolor szary ciemniejszy obejmuje części większe, otoczone jaśniejszą masą, co daje jej wygląd brekcjowaty. Na jednych okazach przeważa odcień jasny, na innych znów ciemny, tak iż pod tym względem panuje skrajna różnorodność.

W głównej masie meteorytów dają się zauważyć globule, których liczba w różnych okazach bywa różna, lecz na ogół są one nieliczne. Bywają one w dwóch odmianach: jedne, dość kruche, są rzadsze, inne, ciemnoszare, bywają czasem elipsoidalne, a średnica ich sięga 3 mm. Żelazo-nikiel rozsiany jest w meteorycie w postaci różnego kształtu i wielkości ziarnek koloru szarostalowego. Jedne są małe, niedostrzegalne gołym okiem, inne znacznie większe, aż do wielkości kilku milimetrów.


Najnowsze badania sugerują, że meteoryt Pułtusk jest brekcją typu H4/5.[3]


wg Pokrzywnickiego

Plik DjVu

Pułtusk (Pokrzywnicki 1964)

... opisy spadku, opisy znalezisk...

O tym jak ówczesne gazety relacjonowały całe to wydarzenie i późniejsze relacje → patrz Pułtusk/Czasopisma.

... ile spadło okazów?, gdzie trafiły?, handlowanie meteorytem...

Ocenia się, że spadło ok. 70000 meteorytów, o łącznej wadze ponad 2 tony. Większość, to kilkugramowe okazy zwane grochem pułtuskim. Największy znaleziony okaz waży 9095 g. Był to największy deszcz meteorytów kamiennych pod względem liczby meteorytów. Największe zachowane okazy z deszczu meteorytu Pułtusk znajdują się w następujących kolekcjach[4]:

Kolekcja waga (w gramach)
Muzeum Historii Naturalnej w Londynie 9095, 3545
Muzeum Ziemi PAN w Warszawie 8100 (zakup w 1956 r.), 3130 (ze wsi Rzewnie), 2343 (ze wsi Dąbrówka)[5]; Pokrzywnicki (1964) wymienia jeszcze w zbiorach okaz 2435
Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie 8070
Field Museum w Chicago 7897
Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu 7150
Muzea w Moskwie 4238, 4105
Muzeum Geologiczne ING PAN w Krakowie 2970, 1800, 1210, 1000; Pokrzywnicki (1964) wymienia jeszcze w zbiorach okaz 3035
Muzeum Geologiczne ING UJ w Krakowie 2860, 1360
Obserwatorium Astronomiczne UW w Warszawie 1235 (u Pokrzywnickiego (1964) 1305)

W zaginionych w czasie wojny zbiorach Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie znajdował się zbiór meteorytów Pułtusk o nieustalonej wielkości.[6]

Okazy meteorytu Pułtusk, z racji swej liczności i łatwości dostępu, trafiły do wszystkich liczących się kolekcji instytucjonalnych na świecie. Wiele muzeów do dziś posiada na swoim stanie setki okazów.

Przedsiębiorczy handlarz minerałami, niejaki Krantz, przez wiele lat skupował i sprzedawał okazy meteorytu. Szacuje się, że przez jego ręce przeszło ponad 7000 okazów o łącznej wadze kilkudziesięciu kilogramów. Nie wiadomo co stało się później z kolekcją Krantza.

Również wiele okazów meteorytu zaraz po spadku trafiło w prywatne ręce. Ciekawą wzmiankę znajdujemy w czasopiśmie Kłosy nr 253 z 1870 roku:

(...) Oprócz tych zjawisk, nastręczają­cych meteorologom przedmiot spostrzeżeń, mamy tu jeszcze otwartą od kilku dni wystawę aerolitów, spadłych pod Pułtuskiem, które przywiózł p. Wawrzecki i wystawił na widok publiczny w muzeum przyrodniczém hr. Włodzimierza Dzieduszyckiego. Zbiór ten zawiera 1700 sztuk aerolitów. (...)


Obecnie w zbiorach prywatnych w Polsce znajdują się okazy o wadze nawet powyżej 1 kg, ale pochodzą one ze znalezisk współczesnych.


Inne źródła

Jest obszerna wzmianka u Kleina 1904.
W katalogu Berwerth'a (1903) jest wzmianka o spadku
Pultusk [Cg (7 p. 30. Jänner 1868) 52°42’N,
21°23’O], Psary, Obryte, Zambski (Zamski), Sokolowo, Gostkowo, Sielc nowy, Sielc stary, Rožan, Obrytte, Ciolkowo, Rowy Zastruzny, Rozdzialy, Fluß Narew (Sielec), Rzewnie, Mrozy, Dabrowka, Chrzconny, zwischen Pultusk und Ostrolenka, Polen, Rußland. Dr. Brezina fand in einer italienischen Sammlung einen 15 gr schweren Stein, gefallen 30. Jänner bei Lerizi nächst Spezia, den er zu Pultusk stellt.

Lokalizacja

Elipsa spadku

Największe znalezione okazy: 9095 g (MHN w Londynie), 8100 g (Muzeum Ziemi PAN w Warszawie), 8070 g (MHN w Berlinie), 7850 g (Chicago), 7150 g (MHN w Wiedniu), 4105 g (Moskwa).

Więcej o elipsach spadku w artykule - Elipsa rozrzutu (strewn field, strewnfield, distribution ellipse)


Lokalizacja współczesnych znalezisk

W latach 2005-08 znaleziono jeszcze około 40 okazów, o łącznej wadze około 6,5 kg, największy miał 1,51 kg[7].

Lokalizacja części znalezisk "starrymet".


Mapy

Fragmenty arkuszy 65A i B map Reymanna (źródło: Archiwum Map WIG])

Galerie

Okazy meteorytu Pułtusk ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie (fot. Wadi & Woreczko)

Największy okaz w zbiorach NHM, 8070 g

Największy okaz - regmaglipty i skorupa obtopieniowa

Największy okaz - regmaglipty i skorupa obtopieniowa

Skorupa obtopieniowa

Mniejsze okazy

Na małych okazach po prawej, cenione przez kolekcjonerów etykiety muzealne


Meteoryt Pułtusk

Okazy tzw. groch pułtuskiego ze zbiorów Muzeum Wydziału Geologii UW. Więcej na stronie muzeum (fot. Jan Woreczko)

Największy w polskich zbiorach okaz meteorytu Pułtusk o wadze 8,1 kg znajduje się w Muzeum Ziemi PAN (fot. Jan Woreczko)


Wygląd współcześnie znajdowanych okazów meteorytu Pułtusk

Okaz całkowity o wadze ~139 g (kolekcja: Woreczko Meteorites)

Okaz o wadze 143,2 g znaleziony w 2009 roku przez Roberta Mularczyka (fot. Robert Mularczyk)

Okaz o wadze 640 g znaleziony w maju 2009 roku przez "starrymet" (fot. "starrymet")

Więcej przykładów w Galerii


Obrazy chondr w meteorycie Pułtusk

Trzy chondry z meteorytu Pułtusk w płytce cienkiej, światło przechodzące spolaryzowane, jeden nikol (fot. Łukasz Karwowski)

Efektowna chondra monomineralna (piroksen) (PP) z charakterystyczną obwódką złożoną także z oliwinu. Światło spolaryzowane, nikole skrzyżowane (fot. Łukasz Karwowski)

Wachlarzowata chondra oliwinowa (RP). Barwy szare spowodowane niewielką grubością szlifu. Światło przechodzące przy nikolach skrzyżowanych (fot. Łukasz Karwowski)

„Lamelkowa” chondra oliwinowa (BO). Ciemne paski wewnątrz to wydzielenia maskelynitu. Światło spolaryzowane, nikole skrzyżowane (fot. Łukasz Karwowski)

Nieco rozmyta chondra porfirowa (POP) z pojedynczym większym kryształem oliwinu (euhedralnym). Światło spolaryzowane, nikole skrzyżowane (fot. Łukasz Karwowski)

Chondra porfirowa (POP). Drobne ziarna oliwinu tkwią w spoiwie maskelynitowym. Światło spolaryzowane, nikole skrzyżowane (fot. Łukasz Karwowski)

Bibliografia

  • Aleksandrowicz J., (1868), Aerolit dnia 30-go stycznia 1868. Tygodnik Ilustrowany, Warszawa, nr 5, 1 lutego s. 50–51; nr 7, 15 lutego s. 89. Abs.: Biblioteka Warszawska, 1, 482.
  • +AnP, (1868), Der Aërolithenfall vom 30. Januar d. J. Annalen der Physik, 133, Bd. 209, 1868, s. 351-352. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  • Biała Jadwiga (red.), (2008), Meteoryt Pułtusk. Największy deszcz meteorytów kamiennych. Warszawa 2008.
  • von Boguslawski Georg, (1868), Grosse Feuerkugel und Meteorsteiregen bei Pultusk in Polen am 30. Januar 1868. Wochschr. Astron. Meteor. Geogr. Halle, n.s. 1, 1868, s. 93-96, s. 113-118.
  • +Brachaniec Tomasz, Kosiński Janusz W., Karwowski Łukasz, Lach Rafał, (2012), Mineralogia i procesy wietrzenia meteorytu Pułtusk. Przegląd Geol. (praca w trakcie przygotowania)
  • Galle Johann Gottfried, (1868), Bahn des am 30 Januar 1868 beobachteten und bei Pultusk in Königreiche Polen als Steinregen niedergefallenen Meteore durch die Atmosphäre. Abh. Schles. Ges. f. vaterl. Cultur, Breslau 1868, s. 79-121.
  • +Galle Johann Gottfried, (1868), tłum. Haas Walter H., Concerning the Meteor Observed on January 30, 1868, which Fell through the Atmosphere as a Shower of Stones at Pultusk in the Kingdom of Poland. Popular Astronomy, 50, 1942, s. 501-509. Plik adsabs
  • Galle Johann Gottfried, (1868), tłum. Haas Walter H., Concerning the Meteor Observed on January 30, 1868, which Fell through the Atmosphere as a Shower of Stones at Pultusk in the Kingdom of Poland. Popular Astronomy, 52, 1944, s. 43-47, s. 94-98. Plik adsabs i dalsze.
  • +Gładyszewski Longin, (1975), Skład izotopowy potasu i litu w meteorycie Pułtusk. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio AA Physica et Chemia, 29/30, 1975, s. 257-264.
  • Gurdziel Agnieszka, Karwowski Łukasz, (2008), Porównanie wietrzenia meteorytów Pułtusk i Morasko. V Konferencja Meteorytowa, Wrocław 2008, s. 36-37.
  • Gurdziel Agnieszka, Karwowski Łukasz, (2008), Procesy wietrzenia w meteorycie Pułtusk (wstępne wyniki badań). IV Konferencja Meteorytowa, Warszawa-Wyszków 2006, s. 26-30.
  • Gurdziel Agnieszka, Karwowski Łukasz, (2008), Wietrzenie meteorytu Pułtusk. w: Meteoryt Pułtusk. Największy deszcz meteorytów kamiennych. Warszawa 2008, s. 36-40.
  • Gurdziel Agnieszka, Karwowski Łukasz, (2009), Procesy wietrzenia w meteorycie Pułtusk (wstępne wyniki badań). Acta Soc. Metheor. Polon., 1, 2009, s. 23-27. Plik PDF
  • Gurdziel Agnieszka, Karwowski Łukasz, (2009), Wietrzenie meteorytów na przykładzie Moraska i Pułtuska. Acta Soc. Metheor. Polon., 1, 2009, s. 28-34.
  • +von Haidinger W.K., (1868), Der Meteorsteinfall vom 30. Januar 1868, unweit Warschau. Sitzber. Akad. Wiss. Math.- naturw. Kl., 57, Abt. 2, Wien 1868, s. 405-412.
  • Karwowski Łukasz, (2008), Czym jest meteoryt Pułtusk. w: Meteoryt Pułtusk. Największy deszcz meteorytów kamiennych, Warszawa 2008, s. 18-33.
  • Karwowski Łukasz, Gurdziel Agnieszka, (2009), Secondary minerals in Morasko and Pułtusk meteorites. Vestnik Lviv. Univ. Ser. Physics., 43, 2009, s. 243-248.
  • +KŁOSY, nr 253, 1870, s. 275. Plik DjVu
  • Kosiński Janusz W., (2007-2008), Biblioteczka meteorytu Pułtusk – zeszyty, Wyszków 2007–2008.
    • zeszyt 1: Doniesienia prasowe o bolidzie z 30 stycznia 1868;
    • zeszyt 2: Doniesienia prasowe o meteorycie Pułtusk w roku 1868;
    • zeszyt 3: "Notice sur la météorite tombée le 30 Janvier 1868...".
  • Kosiński Janusz W., (2007), Czy można jeszcze znaleźć meteoryt Pułtusk? Streszczenia, III Seminarium Meteorytowe, Olsztyn 2005, 2007, s. 49-54.
  • Kosiński Janusz W., Kamińska Ewelina, (2011), Upadek i rozmieszczenie fragmentów meteorytu Pułtusk. Acta Soc. Metheor. Polon., vol. 2, 2011. Plik PDF
  • Kowalczyk K., (1868), O aerolitach, z powodu bolidu spadłego w Sielcu dnia 30 stycznia 1868. Biblioteka Warszawska, 1, 1868, s. 481-488. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    , plik PDF
Plik:Pultusk KLOSY.jpg
Czasopismo KŁOSY, nr 137
  • +Kramsztyk Stanisław, (1868), O aerolitach. Część II. KŁOSY, nr 138, 1868. Przedruk artykułu ukazał się w kwartalniku Meteoryt, 1, 2007, s. 3-6.
  • Krzesińska Agata, (2010), Wielofazowa deformacja meteorytu Pułtusk. Meteoryt, 3, 2010, s. 3-6.
  • +Krzesińska Agata, Żelaźniewicz A., Orłowski R., (2011), Pseudotachylitic melting and unmixing of silicate, carbonate and sulfide melts in the Pultusk H-chondrite. abstract #5143, 74th Annual Meeting of the Meteoritical Society, Greenwich, London, 2011. Plik PDF
  • Lang Bruno, Kowalski Maciej, (1971), On possible number and mass of fragments from Pułtusk meteorite shower. Meteoritics, vol. 6, nr 3, 1971, s. 149-158. Plik adsabs
  • Lang Bruno, (1972), Pultusk Meteorite: a Century-Old Problem Viewed a New. Acta Geophys. Polon., vol. XX, nr 3-4, 1972, s. 281-290. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  • +LaPaz Lincoln, (1941), A Mathematical Formula for Meteoritic Age-Determination and its Applicztion to the Pultusk, Poland, Meteorites. Popular Astronomy, 49, 1941, s. 261-265. Plik adsabs
  • +LaPaz Lincoln, (1942), J.G. Galle on the Pułtusk, Poland, Meteoritic Shower. Popular Astronomy, 50, 1942, s. 436-437. Plik adsabs
  • Manecki Andrzej, (1972), Studium mineralogiczno-petrograficzne meteorytu Pułtusk. Prace Mineralogiczne, 27, 1972, s. 53–69.
  • +Paneth F.A., (1937), Meteorites: the Number of Pultusk Stones, and the Spelling of "Widmanstätten Figures". Nature, 140, 1937, s. 504-505, 809.
  • Pilipiuk A., (2001), Poszukiwania meteorytu pułtuskiego – uwagi archeologa. Meteoryt, 3, 2001, s. 20-21.
  • Pilski Andrzej S., (1991), The Pultusk meteorite shower. Impact, vol. 2, 1991, s. 16-19.
  • Pilski Andrzej S., (1992), Pułtuski deszcz meteorytów. Meteoryt, 4, 1992, s. 11-14. Plik PDF
  • Pilski Andrzej S., (1994), Pułtuski deszcz meteorytów. Urania, 65, 1994, s. 241-245.
  • Pilski Andrzej S., (2004), Pułtusk i inne kawałki gruzu z planetoidy 6 Hebe. Meteoryt, 2, 2004, s. 3-4.
  • Pilski Andrzej S., Karwowski Łukasz, Siemiątkowski Jacek, (2009), Reklasyfikacja meteorytu Pułtusk. V Konferencja Meteorytowa, Wrocław 2008, streszczenia referatów, s. 30.
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1971), Meteoryty pułtuskie w zbiorach lwowskich. Acta Geophys. Polon., vol. XIX, nr 2, 1971, s. 238-239. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  • +vom Rath Gerhard, (1868), Über die Meteoriten von Pultusk im Königreich Polen, gefallen am 30. Januar 1868. Bonn 1868. Plik PDF
  • Samsonowicz Jan, (1952), La météorite de Pułtusk. Wiadomości Muzeum Ziemi, vol. 6(1), 1952, s. 57-68.
  • Samsonowicz Jan, (1952), O wieku, pochodzeniu i przypuszczalnej ilości oraz masie meteorytu pułtuskiego (z mapką). Wiadomości Muzeum Ziemi, tom VI(1), Warszawa 1952, s. 56-68.
  • Siemiątkowski Jacek, (2004), Chondryt Pułtusk: przykład meteorytowej brekcji wieloskładnikowej (H4+H5). Meteoryt, 2, 2004, s. 26-28.
  • +Smuła Łukasz, (2007), Kto szuka ten znajdzie. Meteoryt, 1, 2007, s. 27–28.
  • +Spencer L.J., (1937), Meteorites: the Number of Pultusk Stones and the Spelling of "Widmanstätten Figures". Nature, 140, 1937, s. 589. Plik PDF
  • +Stenz Edward, (1937), O meteorycie pułtuskim. Urania, 2, 1937, s. 29.
  • +Stenz Edward, (1937), Number of Fragments of the Pultusk Meteorite. Nature, 140, 1937, s. 113. Plik PDF
  • Wawnikiewicz R., (1868), Notice sur la météorite tombée le 30 Janvier 1868 aux environs de la ville Pultusk. Publ. par la Houte École de Varsovie. Impr. de Jean Jaworski. Varsovie 1868. 16 stronicowa broszura wydrukowana przez Szkołę Główną z mapką terenu.
  • +Wylie C.C., (1940), The orbit of the Pultusk meteor. Popular Astronomy, 48, 1940, s. 306-311. Plik adsabs
  • Żbik Marek, Self P., (2004), Structure comparison of two stony meteorites (Pultusk and Baszkówka) using high resolution x-ray microtomography and image analysis. National Space Society Conference. Adelaide May 2004.
  • Żbik Marek, Self P., (2005), High resolution X-ray microtomography analysis in non-destructive investigation of internal structure in two chondrites (Pultusk, Baszkówka). Mineralogia Polonica, 36(1), 2005, s. 5-19.

O meteorycie Pułtusk w ówczesnej prasie → Pułtusk/Czasopisma


Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ Wawnikiewicz (1868)
  3. ^ Siemiątkowski (2004)
  4. ^ na podstawie katalogu meteorytów na stronach PTMet, Pokrzywnickiego (1964), Grady (2000) i katalogów innych kolekcji
  5. ^ okazy z kolekcji J. Samsonowicza
  6. ^ o istnieniu takiego zbioru minerałów, skamieniałości i meteorytów Pułtusk znajduje się wzmianka w: Nauka Polska: jej potrzeby, organizacja i rozwój. t. 4, 1923, s. 155. Plik DjVu. Pokrzywnicki przypuszczał, że w zbiorze tym mógł znajdować się również meteoryt Białystok
  7. ^ Kosiński et al. (2011); informacja ustna od poszukiwaczy
  8. ^ pierwsze i jak na razie jedyne, tak kompleksowe opracowanie na temat polskich meteorytów; warto jednak zaznaczyć, że Jerzy Pokrzywnicki niewątpliwie obficie korzystał z wcześniejszego bibliograficznego opracowania autorstwa Zofii Gąsiorowskiej (1966, maszynopis jej pracy powstał przed 1964 rokiem), ale nigdzie w jego publikacjach nie pojawia się jej nazwisko!? (Kosiński 2014)
  9. ^ patrz → Pokrzywnicki (1964)/Kolekcje

Zobacz również

  • o meteorycie Pułtusk w ówczesnej prasie → Pułtusk/Czasopisma
  • spadek meteorytu w miejscowości Gaj pod Wyszkowem

Linki zewnętrzne

  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) - meteoryt Pultusk
  • Encyclopedia of Meteorites (EoM) - meteoryt Pultusk

Co jeszcze na stronie?

Źródło „http://meteoritica.pl/index.php5/Pultusk_(Pu%C5%82tusk)”
Osobiste