PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Obserwatorium Astronomiczne UW

Z Wiki.Meteoritica.pl

1i
Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego w Warszawie
Adres: al. Ujazdowskie 4
00-478 Warszawa
http://www.astrouw.edu.pl
Pracownicy: kustosz: prof. dr hab. Szymon Kozłowski
Kontakt: library@astrouw.edu.pl
tel. (22) 553 05 07
Wystawy/zbiory: obserwatorium w swych zbiorach posiada m.in.: okaz meteorytu Łowicz o wadze 3,75 kg (z wyciętym okienkiem) oraz okaz meteorytu Pułtusk o wadze 1,235 kg (pierwotnie 1,305 kg)


Historię Obserwatorium Astronomicznego w Warszawie obszernie opisał Michał Kamieński (Kamieński 1959) w 130 rocznicę jego powstania. Historię kolekcji meteorytów i jej zawartość opisał Szymon Kozłowski (Kozłowski 2024).


Kolekcja

Obserwatorium w swoich zbiorach ma tylko kilka meteorytów (wagi w gramach):

Meteoryt Pokrzywnicki (1964) Pilski (2001) uwagi (Kozłowski 2024)
Łowicz 3900
(okaz z okienkiem)[1] 		3750 (wcs) jest to trzeci co do wielkości zachowany okaz meteorytu Łowicz
patrz dalej
Pułtusk 1305 (okaz z okienkiem)[1] 1235 (wcs) przed wojną to ten okaz znajdował się na biurku dyrektora obserwatorium prof. Michała Kamieńskiego[2] (Gadomski 1929); okaz 1305 g był wystawiany na wystawie „Budowa Wszechświata” w 1953 roku w Warszawie (Urania, 1955)
Allende[3] – 41,6 (ep) wg Szymona Kozłowskiego piętka waży 37,8 g
Canyon Diablo[4] – 103 (ep) wg Szymona Kozłowskiego fragment waży 204,3 g; pozyskany od OPiOA w zamian za piętkę meteorytu Pułtusk; pierwotnie z kolekcji Blaine Reed
Gibeon[5] – 155 (ep) wg Szymona Kozłowskiego piętka waży 140,1 g; pozyskany od OPiOA w zamian za piętkę meteorytu Łowicz; pierwotnie w kolekcji Roberta Haag
Millbillillie[6] – 31,9 (ep) wg Szymona Kozłowskiego piętka waży 32,1 g; pozyskany z kolekcji Roberta Haag

Na profilu Facebook Polskiego Towarzystwa Meteorytowego znajduje się fotografia okazów ze zbioru OA UW.


Przez wiele lat w holu budynku obserwatorium przy alejach Ujazdowskich, leżał ponad 200 kilogramowy głaz, który wszyscy traktowali jako okaz meteorytu Pułtusk. Oczywiście nie był to meteoryt lecz pseudometeoryt Łapino. Krótka historia tego głazu znajduje się w artykule „Pseudometeoryt Łapino” na portalu www.woreczko.pl.

Meteoryt Łowicz w zbiorach OA UW

Na fotografiach przedstawiających okazy meteorytu Łowicz w przedwojennych zbiorach OA UW znajdują się cztery okazy (fragmenty).

Według Gadomskiego (1936, Uranja) w zbiorach OA UW oprócz okazu 3,9 kg znajdowały się jeszcze trzy odłamy meteorytu Łowicz, w tym dwa „naturalne” (Pokrzywnicki 1964). Po wojnie udało się w gruzach obserwatorium odszukać tylko największy okaz (Gadomski 1946, Urania). Było to zasługą dra Gadomskiego i woźnego obserwatorium J.[ózefa] Grudkowskiego.

Według relacji Różyckiego (1936) delegaci OA UW (Maciej Bielicki[7] i Jan Gadomski[8]) pozyskali trzy fragmenty meteorytu Łowicz z dużego okazu Barbuchy w łącznej wadze ok. 2 kg oraz dwa okazy o wagach 1 i 4 kg.[9] Według Pilskiego (1995, Urania) z tych trzech fragmentów jeden podarowano prezydentowi Ignacemu Mościckiemu, a drugi marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu. Prezydent Mościcki przekazał swój fragment do Muzeum Przemysłu i Techniki w Warszawie (Orędownik, 1935; Tygodnik Ilustrowany, 1936), gdzie później zaginął po zburzeniu budynku muzeum. Natomiast nie wiadomo co się dalej działo z okazem przekazanym marszałkowi Piłsudskiemu.

Zobacz również → Łowicz/Okazy.

Galerie

Ilustrowany Kuryer Codzienny, 267, 1935, s. 6:
„Jeden z większych odłamków meteorytu łowickiego, trzymany w rękach przez dorosłego człowieka. Własność obserwatorjum astronom. Uniwersytetu J. Piłsudskiego.”

Uranja, 1, 1936, s. 12:
„Fig. 5. Odłamki meteoru łowickiego, znajdujące się w Obserwatorium Astronomicznem U. J. P. w Warszawie.”[10]

Stenz (1936):
(U góry). Największy odłamek meteorytu Łowickiego wagi 5,7 kg[11] będący w posiadaniu Narodowego Instytutu Astr. w Krakowie[12].
(U dołu). 4 odłamki tegoż meteorytu, wagi ogółem 8 kg, znajdujące się w Obserwatorjum Warszawskiem. (Fot. P. A. T.). (Dolne zdjęcie jest lustrzanym odbiciem oryginału!)

Aktualny wygląd okazu meteorytu Łowicz (3750 g) (zdjęcia po prawej) w porównaniu z jego wyglądem na dawnych zdjęciach: z Uranii (1936) (lewe-góra) i Stenz (1936) (lewe-dół) (kompozycja sporządzona przez Szymona Kozłowskiego)

Zdjęcie prof. Michała Kamieńskiego[2] w jego gabinecie (1925 rok). Na biurku leży 1235 g okaz meteorytu Pułtusk, który służył mu jako przycisk do papieru 😀 Na ścianie świetnie prezentuje się zniszczony w trakcie Powstania Warszawskiego (połowa sierpnia 1944 r.) portret olejny przedstawiający Mikołaja Kopernika (Kozłowski 2024)


Meteoryty ze zbiorów OA UW (fot. Jan Woreczko, za zgodą prof. Szymona Kozłowskiego)

Meteoryt Pułtusk (wcs 1235 g). Na powierzchni widać stary, wykaligrafowany opis: „AEROLIT”

Meteoryt Pułtusk. Widok na odciętą część[1]

Meteoryt Łowicz (wcs 3750 g)

Meteoryt Łowicz. Skorupa obtopieniowa i wewnętrzna budowa[1]

Meteoryt Allende[3] (ep 37,8 g)

Meteoryt Canyon Diablo[4] (ep 204,3 g)

Meteoryt Gibeon[5] (ep 140,1 g)

Meteoryt Millbillillie[6] (ep 32,1 g)


Meteoryty ze zbiorów OA UW (Kozłowski 2024)

Meteoryt Allende[3] (ep 37,8 g)

Meteoryt Canyon Diablo[4] (ep 204,3 g)

Meteoryt Gibeon[5] (ep 140,1 g)

Meteoryt Millbillillie[6] (ep 32,1 g)


Meteoryty w Obserwatorium Astronomicznym…

Meteoryt Łowicz - pokaz okazu 3,7 kg

Meteoryt Pułtusk - pokaz okazu 1,2 kg



Bibliografia

  • Gadomski Jan, (1929), Zbiór meteorytów Muzeum Przyrodniczego w Wiedniu, Uranja, 9/10, 1929, s. 131-136.[13] Plik DjvU; plik dLib.
  • Gadomski Jan, (1936), Jasne meteory nad Polską, Uranja, 1, 1936, s. 11-14. Plik DjvU.
  • Gadomski Jan, (1946), Odszukanie dwóch meteorytów w gruzach Warszawy, Urania, 3-4, 1946, s. 68.[14] Plik DjvU.
  • Gadomski Jan, (1946), Losy obserwatoriów polskich w czasie wojny, Urania, 1-2, 1946, s. 3-4. Plik DjvU.
  • Gadomski Jan, (1946), Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego podczas wojny polsko-niemieckiej (1939-1944), Urania, 1-2, 1946, s. 5-9. Plik DjvU.
  • Kamieński Michał[2], (1959), Zarys dziejów Obserwatorium Warszawskiego 1815-1945, Studia i materiały z dziejów nauki polskiej, seria C: Historia nauk matematycznych, fizyko-chemicznych i geologiczno-geograficznych, zeszyt 2, PWN 1959, s. 69-116.[15] Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Kozłowski Szymon, (2024), Meteoryty w kolekcji Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego (OAUW) (Meteorites in the collection of the Astronomical Observatory of the University of Warsaw (OAUW)), Acta Soc. Metheor. Polon., 15, 2024, s. 84-95. Plik ASMP.
  • Pilski Andrzej S., (1992), Katalog meteorytów w polskich kolekcjach – rok 1992, Meteoryt, 4, 1992, s. 2-9. Plik PDF.
  • Pilski Andrzej S., (2001), Meteoryty w zbiorach polskich, Olsztyn 2001.[16]
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1964), Meteorites missing from the Polish Collections, Bulletin de la Société des Amis des Sciences et des Lettres de Poznań. Série B. Sciences mathématiques et naturelles, Livr. XVII, Poznań 1964, s. 127-138, (s. 135). Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Stenz Edward[19], (1936), Ziemia. Fizyka globu, mórz i atmosfery, Wydana nakładem „Mathesis Polskiej”, w serii Z dziedziny nauki i techniki, tom XI, 1936, s. 268-282.

Przypisy

  1. ^ a b c d piętkę od okazu odciął Andrzej S. Pilski dla Olsztyńskiego Planetarium i Obserwatorium Astronomicznego
  2. ^ a b c Michał Kamieński (1879-1973) – polski astronom, specjalista mechaniki nieba; profesor astronomii Uniwersytetu Warszawskiego i dyrektor Obserwatorium Astronomicznego UW. Wikipedia – Michał Kamieński
  3. ^ a b c spadek meteorytu Allende 8 lutego 1969 roku w Meksyku; chondryt węglisty CV3, TKW 2 tony
  4. ^ a b c meteoryt żelazny Canyon Diablo, znalezisko z 1891 roku w USA; typ IAB-MG, TKW 30 ton; powiązany z kraterem Barringer (Meteor Crater)
  5. ^ a b c meteoryt żelazny Gibeon, znalezisko z 1836 roku w Namibii; typ IVA, TKW 26 ton; patrz → Rinne (1910)
  6. ^ a b c spadek meteorytu Millbillillie w październiku 1960 roku w Australii; achondryt, eukryt monomiktyczny EUC-mmict, TKW 330 kg
  7. ^ Maciej Bielicki (1906-1988) – polski astronom, specjalizował się w obliczaniu orbit komet, meteorów i sztucznych satelitów Ziemi; pracownik Obserwatorium Astronomicznego UW. Wikipedia – Maciej Bielicki; astrojawil.pl – Wspomnienie. Patrz → Wilno 1936; bolidy 1935 i 1965
  8. ^ Jan Gadomski (1889-1966) – polski astronom, popularyzator astronomii i kosmonautyki; związany z Obserwatorium Astronomicznym UW w Warszawie. Wikipedia – Jan Gadomski
  9. ^ prawdopodobnie okaz meteorytu Łowicz o wadze 3,75 kg ze zbioru OA UW i kilka fragmentów w zbiorach PAN MZ, nie pochodzi z okazu Barbuchy (~10 kg); patrz → Czy okaz (fragment) 3,9 kg w zbiorach OA UW jest fragmentem okazu Barbuchy?
  10. ^ w 1935 Senat UW zmienił nazwę uczelni na Uniwersytet Józefa Piłsudskiego w Warszawie
  11. ^ prawdopodobnie jest to największy zachowany okaz (5670 g) tego meteorytu
  12. ^ zakończona niepowodzeniem przedwojenna inicjatywa Polskiego Towarzystwa Astronomicznego, zmierzająca do powołania Narodowego Instytutu Astronomicznego
  13. ^ lektura relacji daje również wyobrażenie o słabej kondycji ówczesnej meteorytyki w Polsce: (…) Ze specjalnym zainteresowaniem poszukuję meteorytów spadłych na ziemiach polskich. Praca niemała. Trzeba przejrzeć ponad 1000 różnych napisów, podających pochodzenie, datę odnalezienia oraz budowę okazów. — Znajduję ich kilkadziesiąt. Są to przeważnie drobniejsze odłamki, spadłe, jak głoszą napisy w: „Zabrodje, Vilna Russland; Bjelokrynische, Dolgowoli, Zaborzika—Wolynien, Russland; Schellin, Pommern; Gnadenfrei, Preus.—Schlesien” i t. d. Niebawem natrafiłem na bardzo liczne okazy meteorytu pułtuskiego, spadłego dnia 30 stycznia 1868 r. w Pułtusku na północ od Warszawy. Są to „starsi bracia” odłamka, zdobiącego biurko dyrektora Obserwatorjum stołecznego. Wiele z nich jest drobnych, kilka ma wielkość pięści, jeden zaś przedstawia się dość okazale — jak głowa ludzka. (…)
  14. ^ odnalezienie dwóch okazów meteorytów w gruzach powojennej Warszawy: (…) Tym milej jest nam zakomunikować, że latem 1945 r. udało się odkopać z gruzów spalonego przez wojska niemieckie Obserwatoriom Astronomicznego w Warszawie, dwa piękne okazy, ukryte w czasie wojny przed okupantem. Pierwszy — to 1-o kilogramowy odłamek słynnego meteorytu z dn. 30 stycznia 1868 r., który spadł na polach pod Pułtuskiem, w odległości ok. 50 km na północ od Warszawy, — drugi to 5-o kilogramowa bryła meteorytu z dn. 12 marca 1935 r., który „wylądował” w województwie łódzkim kilkanaście km na połud.-zachód od Łowicza. Taki jedynie remanent (poza jednym tylko zegarem) pozostał w popiołach spalonego Obserwatorium. (…)
  15. ^ artykuł odnalazł Radosław Poleski, a nadesłał Szymon Kozłowski
  16. ^ bardziej aktualna internetowa wersja katalogu znajduje się na stronach Polskiego Towarzystwa Meteorytowego – katalog PTMet; tam objaśnienie stosowanych skrótów (cs – complete specimen, hs – half specimen, ep – end piece, fc – fragment with crust, f – fragment, sc – slice with crust, s – slice, …); więcej → woreczko.pl – Oznaczenia okazów – skróty
  17. ^ pierwsze i jak na razie jedyne, tak kompleksowe opracowanie na temat polskich meteorytów; warto jednak zaznaczyć, że Jerzy Pokrzywnicki niewątpliwie obficie korzystał z wcześniejszego bibliograficznego opracowania autorstwa Zofii Gąsiorowskiej (1966, maszynopis jej pracy powstał przed 1964 rokiem), ale nigdzie w jego publikacjach nie pojawia się jej nazwisko!? (Kosiński 2014)
  18. ^ patrz → Pokrzywnicki (1964)/Kolekcje
  19. ^ Edward Stenz (1897-1956) – geofizyk polski. Profesor uniwersytetu w Kabulu i Uniwersytetu Warszawskiego. Przed wojną kierował Wysokogórskim Obserwatorium Meteorologicznym na Kasprowym Wierchu, po wojnie pracował w Afgańskiej Służbie Meteorologicznej. Zajmował się klimatologią, sejsmologią i magnetyzmem ziemskim. Więcej → Edward Stenz

Zobacz również

Linki zewnętrzne

Źródło „http://meteoritica.pl/index.php5/Obserwatorium_Astronomiczne_UW”
Osobiste