(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Kategoria:Bolidy historyczne
Z Wiki.Meteoritica.pl
(→Bolidy historyczne) |
|||
Linia 2: | Linia 2: | ||
__TOC__ | __TOC__ | ||
</div> | </div> | ||
- | '''Doniesienia historyczne o obserwowanych do 1905 roku "wydarzeniach" | + | '''Doniesienia historyczne o obserwowanych do 1905 roku "wydarzeniach"''' (sprzed 1905 roku, tzn. daty ukazania się opracowania Kleina (1904)): '''bolidach, jasnych meteorach, spadkach'''. |
- | Większość | + | Większość zamieszczonych tu informacji oparta jest na katalogach [[Bibliografia/Chladni Ernst F.F.|Chladniego]], Klein'a (1904), Greg'a (1861) i Boguslawskiego (1854, 1854a). Również kilka doniesień zaczerpnięto z artykułów [[Bibliografia/Pokrzywnicki Jerzy|Pokrzywnickiego]] dotyczących bolidów. |
- | Warto odnotować takie wydarzenia, nawet jeśli nie można ich obecnie interpretować jako spadki meteorytów. Być może w przyszłości uda się część zamieszczonych tu dat i miejsc powiązać z innymi wydarzeniami natury meteorytowej. Jednym z kryteriów wyboru doniesień z wymienionych katalogów była nie tylko ich lokalizacja, ale także skala zjawiska. Pominięto tu na {{SITENAME}} doniesienia o bolidach małej jasności, zakładając, że nie spadły w ich wyniku meteoryty<ref>dotyczy to szczególnie wielu zjawisk bolidów i jasnych meteorów opisanych w artykułach Pokrzywnickiego</ref>. | + | Warto odnotować takie wydarzenia, nawet jeśli nie można ich obecnie interpretować jako spadki meteorytów. Być może w przyszłości uda się część zamieszczonych tu dat i miejsc powiązać z innymi wydarzeniami natury meteorytowej. Jednym z kryteriów wyboru doniesień z wymienionych katalogów była nie tylko ich lokalizacja, ale także skala zjawiska. Pominięto tu na {{SITENAME}} doniesienia o meteorach/bolidach małej jasności, zakładając, że nie spadły w ich wyniku meteoryty<ref>dotyczy to szczególnie wielu zjawisk bolidów i jasnych meteorów opisanych w artykułach Pokrzywnickiego</ref>. |
== Bolidy historyczne == | == Bolidy historyczne == | ||
- | Poza znanymi i identyfikowalnymi zdarzeniami są u Greg'a jeszcze następujące doniesienia o bolidach (ang. ''fireball'', niem. ''Feuerkugel'') (część z nich została również wcześniej opisana u Boguslawskiego 1854): | + | Poza znanymi i identyfikowalnymi zdarzeniami są u Greg'a (1861) jeszcze następujące doniesienia o bolidach (ang. ''fireball'', niem. ''Feuerkugel'') (część z nich została również wcześniej opisana u Boguslawskiego (1854, 1854a)): |
- | + | '''Greg (1861)'''<ref>'''boldem''' wyróżniono wydarzenia opisane na osobnych stronach</ref> | |
{| class="wikitable-MET-cite" style="max-width:1000px" | {| class="wikitable-MET-cite" style="max-width:1000px" | ||
|+ Catalogue of aërolites and Bolides, from A.D. 2 to A.D. 1860 | |+ Catalogue of aërolites and Bolides, from A.D. 2 to A.D. 1860 | ||
Linia 44: | Linia 44: | ||
| '''1834.''' || '''Feb. 4''' || Upper Silesia || = moon || {{Kropek}} || {{Kropek}} || high up in the sky. At Cracow chiefly. (''→ patrz '''[[Śląsk 1834]]''''') | | '''1834.''' || '''Feb. 4''' || Upper Silesia || = moon || {{Kropek}} || {{Kropek}} || high up in the sky. At Cracow chiefly. (''→ patrz '''[[Śląsk 1834]]''''') | ||
|- | |- | ||
- | | '''1834.''' || '''Mar. 10''' || Hirschberg<ref>chodzi | + | | '''1834.''' || '''Mar. 10''' || Hirschberg<ref>chodzi o Jelenią Górę (niem. ''Hirschberg'')</ref>, Silesia || {{Kropek}} || {{Kropek}} || 3½ A.M. || a brilliant meteor; exploded like thunder. (''→ patrz '''[[Hirschberg 1834]]''''') |
|- | |- | ||
| 1835. || Jan. 12 || [[Breslau]] || {{Kropek}} || {{Kropek}} || {{Kropek}} || fireball. | | 1835. || Jan. 12 || [[Breslau]] || {{Kropek}} || {{Kropek}} || {{Kropek}} || fireball. | ||
Linia 58: | Linia 58: | ||
| '''1838.''' || '''Jan. 2''' || Breslau || large || N.E to S.W || streak 2' || cast shadows; blue, red. (''→ patrz '''[[Wrocław 1838]]''''') | | '''1838.''' || '''Jan. 2''' || Breslau || large || N.E to S.W || streak 2' || cast shadows; blue, red. (''→ patrz '''[[Wrocław 1838]]''''') | ||
|- | |- | ||
- | | '''1841.*''' || '''Dec. 5''' || Goldberg<ref>chodzi | + | | '''1841.*''' || '''Dec. 5''' || Goldberg<ref>chodzi o Złotoryję (niem. ''Goldberg'') na Śląsku</ref>, Silesia || = full moon || S.W. to N.E. || 1' || lighted up all the sky; bluish; detonation?. 6.45 P.M. Silesia, Hirschberg, Breslau, Oderberg, Lukenwald, and other places. In bursting, fell into many stars equal 1st mag. in size. Intense light; some heard a report. (''→ patrz '''[[Śląsk 1841]]''''') |
|- | |- | ||
| '''1842.''' || '''Aug. 5''' || Silesia? || large || N.W. to S.E. || 8.20 P.M. || moved parallel to horizon about 4° high; tailed. Seen by Boguslawski, probably at Breslau; had a smoke-like tail; twilight; burst in 10", leaving a black smoke which slowly ascended, broke up and vanished. Baumhauer, in his Catalogue, refers to the stone-fall same day at Harrowgate. (''→ patrz '''[[Śląsk 1842 Aug]]''''') | | '''1842.''' || '''Aug. 5''' || Silesia? || large || N.W. to S.E. || 8.20 P.M. || moved parallel to horizon about 4° high; tailed. Seen by Boguslawski, probably at Breslau; had a smoke-like tail; twilight; burst in 10", leaving a black smoke which slowly ascended, broke up and vanished. Baumhauer, in his Catalogue, refers to the stone-fall same day at Harrowgate. (''→ patrz '''[[Śląsk 1842 Aug]]''''') | ||
Linia 72: | Linia 72: | ||
| '''1846.''' || '''Nov. 18''' || Breslau, and other places || {{Kropek}} || {{Kropek}} || {{Kropek}} || like a fiery serpent; no noise. Silesia. Left a bright cloud for 10", composed of three parts. Many places in Silesia. (''→ patrz '''[[Wrocław 1846]]''''') | | '''1846.''' || '''Nov. 18''' || Breslau, and other places || {{Kropek}} || {{Kropek}} || {{Kropek}} || like a fiery serpent; no noise. Silesia. Left a bright cloud for 10", composed of three parts. Many places in Silesia. (''→ patrz '''[[Wrocław 1846]]''''') | ||
|- | |- | ||
- | | '''1847.''' || '''Nov. 7''' || Trebnitz<ref>chodzi | + | | '''1847.''' || '''Nov. 7''' || Trebnitz<ref>chodzi o miejscowość Trzebnica (niem. ''Trebnitz'') na Dolnym Śląsku</ref>, Silesia || {{Kropek}} || {{Kropek}} || slow || bright fireball. (''→ patrz '''[[Śląsk 1847]]''''') |
|- | |- | ||
| '''1847.''' || '''Dec. 13''' || Breslau || {{Kropek}} || {{Kropek}} || streak 6 or 7" || tail 4° long; rapid; serpentine movement. (''→ patrz '''[[Wrocław 1847]]''''') | | '''1847.''' || '''Dec. 13''' || Breslau || {{Kropek}} || {{Kropek}} || streak 6 or 7" || tail 4° long; rapid; serpentine movement. (''→ patrz '''[[Wrocław 1847]]''''') | ||
Linia 124: | Linia 124: | ||
* Buszczyński Bolesław, (1887), '''O niektórych zjawiskach jasnych meteorów czyli kul ognistych lub [[:Category:Bolidy historyczne|bolidów]]. Napisał Bolesław Buszczyński, asystent obserwatorium astronomicznego w Krakowie.''' ''Kosmos'', 12, Lwów 1887, s. 85-87, (Sect. Rozpr. Nauk), s. 103-106. Plik [http://www.sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?id=20729&from=publication DjVu] | * Buszczyński Bolesław, (1887), '''O niektórych zjawiskach jasnych meteorów czyli kul ognistych lub [[:Category:Bolidy historyczne|bolidów]]. Napisał Bolesław Buszczyński, asystent obserwatorium astronomicznego w Krakowie.''' ''Kosmos'', 12, Lwów 1887, s. 85-87, (Sect. Rozpr. Nauk), s. 103-106. Plik [http://www.sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?id=20729&from=publication DjVu] | ||
+ | |||
+ | * '''Chladni Ernst F.F.''' → patrz podstrona ''Bibliografia: [[Bibliografia/Chladni Ernst F.F.|Chladni Ernst F.F.]]'' | ||
* Czajka Wiesław, (2011), '''Weryfikowanie XIX-wiecznych katalogów spadków (''Verification Catalogues of Meteorites and Firaballs from XIX Century'').''' ''Acta Societatis Metheoriticae Polonorum'', Roczniki Polskiego Towarzystwa Meteorytowego, vol. 2, 2011. | * Czajka Wiesław, (2011), '''Weryfikowanie XIX-wiecznych katalogów spadków (''Verification Catalogues of Meteorites and Firaballs from XIX Century'').''' ''Acta Societatis Metheoriticae Polonorum'', Roczniki Polskiego Towarzystwa Meteorytowego, vol. 2, 2011. | ||
Linia 137: | Linia 139: | ||
* {{Morozewicz (1931)}} | * {{Morozewicz (1931)}} | ||
- | * Pokrzywnicki Jerzy, (1963), '''Meteoryty, meteory i bolidy w starożytności | + | * Pokrzywnicki Jerzy, (1963), '''Meteoryty, meteory i bolidy w starożytności''', ''Z Otchłani Wieków'', r. XXIX, z. 1, 1963, s. 18-23. |
* {{Pokrzywnicki (1960, bolidy 1)}} | * {{Pokrzywnicki (1960, bolidy 1)}} | ||
Linia 154: | Linia 156: | ||
== Linki zewnętrzne == | == Linki zewnętrzne == | ||
- | * Wikipedia | + | * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Niemieckie_nazwy_polskich_miejscowości Niemieckie nazwy polskich miejscowości] |
[[Category:Doniesienia]] | [[Category:Doniesienia]] |
Wersja z 15:00, 21 sty 2014
Spis treści |
Doniesienia historyczne o obserwowanych do 1905 roku "wydarzeniach" (sprzed 1905 roku, tzn. daty ukazania się opracowania Kleina (1904)): bolidach, jasnych meteorach, spadkach.
Większość zamieszczonych tu informacji oparta jest na katalogach Chladniego, Klein'a (1904), Greg'a (1861) i Boguslawskiego (1854, 1854a). Również kilka doniesień zaczerpnięto z artykułów Pokrzywnickiego dotyczących bolidów.
Warto odnotować takie wydarzenia, nawet jeśli nie można ich obecnie interpretować jako spadki meteorytów. Być może w przyszłości uda się część zamieszczonych tu dat i miejsc powiązać z innymi wydarzeniami natury meteorytowej. Jednym z kryteriów wyboru doniesień z wymienionych katalogów była nie tylko ich lokalizacja, ale także skala zjawiska. Pominięto tu na Wiki.Meteoritica.pl doniesienia o meteorach/bolidach małej jasności, zakładając, że nie spadły w ich wyniku meteoryty[1].
Bolidy historyczne
Poza znanymi i identyfikowalnymi zdarzeniami są u Greg'a (1861) jeszcze następujące doniesienia o bolidach (ang. fireball, niem. Feuerkugel) (część z nich została również wcześniej opisana u Boguslawskiego (1854, 1854a)):
Greg (1861)[2]
Year. | Day of month. | Locality. | Size or weight. | Direction. | Duration; rate; hour; | Remarks, &c. |
---|---|---|---|---|---|---|
1729. | Oct. 16 | Warsaw | … | … | … | ditto. [fireball.] (→ patrz Warszawa 1729) |
1821. | Feb. 12 | Breslau | … | … | … | ditto. [fireball.] |
1821. | Dec. 4 | Görlitz | … | … | … | ditto. [fireball.] |
1822. | Aug. 23 | Posen | … | … | … | ditto. [fireball.] |
1823. | Oct. 3 | Königsberg[3] | … | … | … | ditto. [fireball.] |
1824. | Feb. 3 | Görlitz | … | … | … | fireball; aërolitic?. |
1825. | Jan. 24 | Königsberg[3] | … | … | … | ditto. [fireball.] |
1830. | Dec. 14 | Warsaw | … | … | … | ditto. [fireball.] |
1831. | Jan. 12 | Breslau | … | … | … | fireball. (→ patrz Wrocław 1831) |
1834. | Feb. 4 | Upper Silesia | = moon | … | … | high up in the sky. At Cracow chiefly. (→ patrz Śląsk 1834) |
1834. | Mar. 10 | Hirschberg[4], Silesia | … | … | 3½ A.M. | a brilliant meteor; exploded like thunder. (→ patrz Hirschberg 1834) |
1835. | Jan. 12 | Breslau | … | … | … | fireball. |
1835. | June 13 | Königsberg[3] | … | W. to E. | … | a reddish fireball. (→ patrz Königsberg 1835) |
1836. | Oct. 18 | Breslau | large | … | … | short tail; no noise. (→ patrz Wrocław 1836) |
1836.? | Nov. 22 | Silesia | … | … | … | atmospheric explosion. (→ patrz Śląsk 1836) |
1837. | Aug. 29 | Upper Silesia | … | … | slow | with reddish tail. (→ patrz Śląsk 1837) |
1838. | Jan. 2 | Breslau | large | N.E to S.W | streak 2' | cast shadows; blue, red. (→ patrz Wrocław 1838) |
1841.* | Dec. 5 | Goldberg[5], Silesia | = full moon | S.W. to N.E. | 1' | lighted up all the sky; bluish; detonation?. 6.45 P.M. Silesia, Hirschberg, Breslau, Oderberg, Lukenwald, and other places. In bursting, fell into many stars equal 1st mag. in size. Intense light; some heard a report. (→ patrz Śląsk 1841) |
1842. | Aug. 5 | Silesia? | large | N.W. to S.E. | 8.20 P.M. | moved parallel to horizon about 4° high; tailed. Seen by Boguslawski, probably at Breslau; had a smoke-like tail; twilight; burst in 10", leaving a black smoke which slowly ascended, broke up and vanished. Baumhauer, in his Catalogue, refers to the stone-fall same day at Harrowgate. (→ patrz Śląsk 1842 Aug) |
1842.* | Oct. 23 | Silesia, &c. | large | S. to E. | 90° in 3" | brightest at first; sparks; detonation; 8½ P.M. All over Silesia; long rumbling sounds in the air afterwards. (→ patrz Śląsk 1842 Oct) |
1844. | Sept. 5 | Overall, Silesia | very large | E. to W. | 8", slow | nearly horizontal; reddish streak; conical. At Hirschberg; horizontal; slow; E. to W.; like a wine-decanter; greenish-yellow tail; of 4' or 6' in width; brilliant. Also seen at Posen; must have been very high up; detailed accounts sent in from 35 places; burst into several bright stars, which vanished, leaving only a reddish streak; at Breslau, like a large bright lamp; moved in a curved arc of 50° in length; tail 1½° long. (→ patrz Śląsk 1844) |
1846. | Mar. 31 | Upper Silesia | … | … | quick | bright silvery; short tail. (→ patrz Śląsk 1846 Mar) |
1846. | Oct. 24 | Silesia; many places | ditto | … | 6.45 P.M. | burst into small sparks; no noise; left a small dark cloud for 2'. (→ patrz Śląsk 1846 Oct) |
1846. | Nov. 18 | Breslau, and other places | … | … | … | like a fiery serpent; no noise. Silesia. Left a bright cloud for 10", composed of three parts. Many places in Silesia. (→ patrz Wrocław 1846) |
1847. | Nov. 7 | Trebnitz[6], Silesia | … | … | slow | bright fireball. (→ patrz Śląsk 1847) |
1847. | Dec. 13 | Breslau | … | … | streak 6 or 7" | tail 4° long; rapid; serpentine movement. (→ patrz Wrocław 1847) |
1848. | Mar. 8 | Breslau | … | … | … | straight down. 1847?. |
1848. | May 19 | Silesia | … | … | … | large bolide; or 20th May.. (→ patrz Śląsk 1848) |
1850. | Apr. 21 | Breslau | … | … | 25" or 30" | bright meteoric light, increasing and decreasing; burst as it sank below the horizon. (→ patrz Wrocław 1850) |
1852. | Jan. 3 | Cracow | … | … | … | ditto. [bolide.] |
1852. | Sept. 28 | Silesia; Breslau | large | ┴ down | 8¾ A.M. | seen over all Silesia; tailed; during sunshine; no noise. (→ patrz Śląsk 1852 Sep) |
1852. | Dec. 9 | Cracow | … | … | … | ditto. [fireball.] |
1852. | Dec. 11 | Germany | … | … | … | detonating meteor. See Supplement. (→ patrz Niezidentyfikowane 1852 i 1861) |
1853. | Feb. 14 | Cracow | … | … | … | ditto. [fireball.] |
1853. | Oct. 26 | Pomerania | large | … | … | left a spiral trail. |
1858.? | Aug. 4 | Berlin, Stettin[7], &c. | … | … | 6" | fireball; detonation?. Seen also at Münster and Oderberg. See Buchner's work, pp. 171 and 181. This meteor is said to have twice changed its direction each time of its apparent bursting, and sending out reddish-coloured sparks. (→ patrz Bolid 1858) |
Lokalizacja
<div class="GooglePlace" style="-moz-box-shadow: 4px 4px 4px #CCC; -webkit-box-shadow: 4px 4px 4px #CCC; box-shadow: 4px 4px 4px #CCC;; width:Błąd w wyrażeniu – nierozpoznane słowo „px”px">
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
</div>
Bibliografia
- Historyczne doniesienia o bolidach i prawdopodobnych spadkach meteorytów
- Baumhauer Eduard Hendrik von, (1845), Ueber den muthmasslichen Ursprung der Meteorsteine, nebst einer Analyse des Meteorstein, welcher am 2. Juni 1843 in der Provinz Utrecht gefallen ist, Annalen der Physik, 66, Bd. 142, 1845, s. 465-503.[8] Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Boguslawski Georg von, (1854), Zehnter Nachtrag zu Chladni's Verzeichnisse der Feuermeteore und herabgefallenen Massen (Wien 1819), Annalen der Physik, IV, 90 uzupeł. (ergänzungsband), 1854, s. 1-155. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Boguslawski Georg von, (1854a), Zehnter Nachtrag zu Chladni's Verzeichnisse der Feuermeteore und herabgefallenen Massen (Wien 1819) (Schluss von S. 155.), Annalen der Physik, IV, 90 uzupeł. (ergänzungsband), 1854, s. 353-456. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Buszczyński Bolesław, (1887), O niektórych zjawiskach jasnych meteorów czyli kul ognistych lub bolidów. Napisał Bolesław Buszczyński, asystent obserwatorium astronomicznego w Krakowie. Kosmos, 12, Lwów 1887, s. 85-87, (Sect. Rozpr. Nauk), s. 103-106. Plik DjVu
- Chladni Ernst F.F. → patrz podstrona Bibliografia: Chladni Ernst F.F.
- Czajka Wiesław, (2011), Weryfikowanie XIX-wiecznych katalogów spadków (Verification Catalogues of Meteorites and Firaballs from XIX Century). Acta Societatis Metheoriticae Polonorum, Roczniki Polskiego Towarzystwa Meteorytowego, vol. 2, 2011.
- Greg R. Philips, Esq., F.G.S., (1861), A Catalogue of Meteorites and Fireballs, from A.D. 2 to A.D. 1860[9], Report of the British Association for the Advancement of Science (B.A.A.S.), 30th Meeting (1860), London 1861, s. 48-120.[10] Źródło: MeteoriteHistory.info; plik DjVu; plik PDF; wersja full-HTML (h) (str. tytułowa).
- Kämtz Ludwig Friedrich, (1836), Lehrbuch der Meteorologie. Dritter Band, Halle, 1836. O bolidach. Plik PDF.
- Klein Hermann Joseph, (1904), Jahrbuch der Astronomie und Geophysik. Enthaltend die wichtigsten Fortschritte auf den Gebieten der Astrophysik, Meteorologie und physikalischen Erdkunde, XIV. Jahrgang 1903, Eduard Heinrich Mayer, Leipzig 1904. Plik DjVu (str. tytułowa).
- Łaszkiewicz Antoni, (1936), Meteoryty, rozdz. w: Mineralogia, Bibl. „Wiadomości Farmaceutycznych”, tom 28, Warszawa 1936, s. 193-195. Tam lista polskich meteorytów z uwzględnieniem granic przedrozbiorowych. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Morozewicz Józef, (1931), Części składowe meteorytów i Wykaz meteorytów spadłych na historycznych ziemiach polskich, w: Tschermak G., Becke F., Podręcznik mineralogji, wydanie polskie, Warszawa 1931, s. 806-816. Tam lista polskich meteorytów z uwzględnieniem granic przedrozbiorowych. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Pokrzywnicki Jerzy, (1963), Meteoryty, meteory i bolidy w starożytności, Z Otchłani Wieków, r. XXIX, z. 1, 1963, s. 18-23.
- Pokrzywnicki Jerzy, (1960), O bolidach obserwowanych nad Polską, Acta Geophys. Polon., vol. VIII, nr 3, 1960, s. 224-257.[11] Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Pokrzywnicki Jerzy, (1965), O bolidach obserwowanych nad Polską – II, Acta Geophys. Polon., vol. XIII, nr 3, 1965, s. 207-215.[11] Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Pokrzywnicki Jerzy, (1969), O bolidach obserwowanych nad Polską – część IV, Acta Geophys. Polon., vol. XVII, nr 2, 1969, s. 203-209.[11] Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
Przypisy
Zobacz również
Linki zewnętrzne
- Wikipedia – Niemieckie nazwy polskich miejscowości
Strony w kategorii „Bolidy historyczne”
Poniżej wyświetlono 76 spośród wszystkich 76 stron tej kategorii.
Pliki w kategorii „Bolidy historyczne”
W tej kategorii są 32 pliki z ogólnej liczby 32 plików.