PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Morasko

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
(→Kolekcje)
(→Kolekcje)
Linia 136: Linia 136:
| Göttingen, A.Gehler Colln. || 12,7 kg ||
| Göttingen, A.Gehler Colln. || 12,7 kg ||
|-
|-
-
| [[Gifhorn, Bartoschewitz Colln.]] || 6,28 kg || 31,504 kg (Bartoschewitz catalog)
+
| [[Gifhorn, Bartoschewitz Colln.]] || 6,28 kg || 34 okazy, 31,504 kg (Bartoschewitz catalog)
|-
|-
| '''Suchy Las, Elementary School''' || 3,35 kg || inf. za Czegka (1996)
| '''Suchy Las, Elementary School''' || 3,35 kg || inf. za Czegka (1996)

Wersja z 11:04, 31 sty 2019

0

Meteoryt i jego kratery

Morasko →
Morasko 1914 Cobliner.jpg
Znaleziony w 1914 roku przez dr Coblinera
pierwszy okaz meteorytu Morasko[1]
Znalezisko
Lokalizacja wieś Morasko na północ od Poznania, Polska
Położenie[2] 52°28'N, 16°54'E
Data pierwszy okaz znaleziono w 1914 roku
Uwagi meteoryty znajdowane są w okolicach kraterów Morasko
Charakterystyka
Typ żelazny, oktaedryt gruboziarnisty Og, IAB-MG[3]
Masa >290 kg (wg współczesnych szacunków >1500 kg)[4]
Liczba okazów setki (tysiące?) okazów; największe: 164 kg znaleziony przez Krzysztofa Sochę, 271 i 174 kg znalezione przez team Andrzeja Owczarzaka oraz 261 i ~160 kg znalezione przez team Łukasza Smuły[5]
Meteoritical Bulletin Database

Meteoryt żelazny, wiązany z kraterami Morasko.

W dniu 12 listopada[6] 1914 roku, wkrótce po rozpoczęciu I wojny światowej, podczas prac ziemnych w Morasku sierżant Franz Cobliner[7] dokonał ciekawego odkrycia.

Z listu dr. Coblinera z 12 listopada[6] 1914 r. do kierownika Muzeum w Poznaniu (Pokrzywnicki 1955, 1964):

«

Bei Schanzarbeiten fand ich heute im gewachsenen Boden (Kies) ungefär einen halben Meter unter der Erdoberfläche einen Metallklumpen von 75 Kg.[1] Gewicht. Der Klumpen ist bis auf eine ganz kleine Ecke, die abgebrochen wurde und in meinem Besitze ist, völlig unbeschädigt.

»
(tłum.: Podczas prac przy szańcach znalazłem dziś w naturalnej glebie (żwirze) około pół metra pod powierzchnią bryłę metalu o wadze 75 kg[1])

Jest to w zasadzie jedyna informacja o pierwszym znalezionym okazie meteorytu Morasko. Ze względu na trwającą wówczas wojnę oraz okoliczności znalezienia (budowa okopów przez wojsko), zapewne próżno szukać tej informacji w ówczesnej prasie?!

Okaz Coblinera

Według ustaleń Dzięczkowskiego (1971) i Pokrzywnickiego (1964) okaz Coblinera został znaleziony na skraju lasu i pól uprawnych przy północno-wschodniej granicy rezerwatu (podobno jeszcze w latach 50. XX wieku były widoczne ślady po okopach z pierwszej wojny; w 1955 roku, na polecenie Pokrzywnickiego, Zygmunt Pniewski ustalił to miejscu na podstawie wskazówek jednej z mieszkanek Moraska). Według późniejszych ustaleń okaz miał w rzeczywistości ważyć 77,5 kg.[1]

Okaz trafił w grudniu 1915 roku do Berlina, gdzie miał być badany przez prof. Loebe. Autorzy (Dzięczkowski 1971; Pokrzywnicki 1964) błędnie podają, że okaz przekazał Fritz Pfuhl, ale nie mógł on tego zrobić, gdyż umarł wcześniej w 1913 roku.[8] Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, dzięki staraniom prof. Jerzego W. Szulczewskiego okaz wrócił do Poznania w 1920 roku i trafił do zbiorów nowo utworzonego Muzeum Wielkopolskiego (powstałego na bazie przedwojennego muzeum Kaiser Friedrich Museum). Z Berlina okaz wrócił niekompletny, odcięto z niego kilka fragmentów, których część zidentyfikował później Jerzy Pokrzywnicki pośród innych odzyskanych przed drugą wojną fragmentów.

Brzmienie listu Coblinera zawdzięczamy prof. Stanisławowi Małkowskiemu, który podczas pobytu w 1928 roku w Poznaniu miał możliwość zapoznania się z materiałami archiwalnymi dot. znaleziska. Po wojnie nie udało się Pokrzywnickiemu odszukać oryginalnych akt dotyczących okazu Coblinera.

Obecnie okaz jest w zbiorach Muzeum Geologicznego Instytutu Nauk Geologicznych PAN w Krakowie.


Meteoryt Morasko należy do grupy meteorytów żelaznych, oktaedrytów gruboziarnistych (coarse octahedrites, Og) najpopularniejszego typu IAB-MG.

Meteorytów żelaznych spada tylko 4,5%, ale są względnie „łatwe” do znalezienia. Bardzo ciężki, rdzawy kamień zwraca na siebie uwagę. W trakcie prac polowych czy na budowach wielokrotnie znajdowano bryły żelaza. Wielokrotnie okazywały się one meteorytami. Tak też było w przypadku większości polskich meteorytów żelaznych. Morasko znaleziono podczas budowy umocnień wojskowych, na meteoryt Seeläsgen (Przełazy) natknął się rolnik kopiący rów melioracyjny, natomiast Schwetz (Świecie) ujrzało światło dzienne podczas niwelacji terenu przy budowie kolei.


Spis treści


Historia odkrycia i badań

wg Pokrzywnickiego

Plik DjVu

Morasko (Pokrzywnicki 1964)
Under construction icon-orange.svg
 Strona w budowie (Site under construction)
strony poświęcone np. meteorytom Morasko, Pułtusk i Łowicz będą rozbudowywane w późniejszym terminie w miarę gromadzenia kompletnych materiałów


...historia znalezienia

W latach pięćdziesiątych XX w. okazów meteorytu Morasko szukał osobiście Jerzy Pokrzywnicki. Zaprosił nawet do współpracy saperów z wykrywaczami min, ale bez powodzenia. Znalazł natomiast okazy meteorytu u gospodarzy, którzy wcześniej wyorali je na polach (patrz → Morasko/Galerie). Wówczas uczony wysunął przypuszczenie, że pochodzą one z zagłębień terenu widocznych w okolicy – kraterów meteorytowych.

Meteoryt 3/1993:

«

Nowe znalezisko meteorytu Moraska Około 70 kg bryła meteorytu Morasko została dostarczona przez pewnego rolnika do Instytutu Geologii UAM w Poznaniu. Od obecnych właścicieli nie udało się uzyskać informacji o miejscu i okolicznościach znalezienia i dokładanej wadze znaleziska.

»


Wiele lat później w okolicach Rezerwatu Morasko pojawili się poszukiwacze amatorzy. Poszukiwacz z Wrocławia Pan Henryk Nowacki, znalazł ponad 71 kg okaz meteorytu Morasko z pięknymi regmagliptami i zachowanymi fragmentami skorupy obtopieniowej, miał on też na swoim koncie wiele innych okazów m.in. 40 kg[9]. Pan Henryk prowadził również poszukiwania, z pozytywnym skutkiem, w okolicach Przełazów.

Obecnie nadal są znajdowane okazy meteorytu Morasko, nawet kilkusetkilogramowe; patrz → Morasko/In situ i Morasko/Galerie.

...hipoteza o kraterach meteorytowych

Rozpoczęty w 2013 roku „Projekt Morasko” prowadzony na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, ma za cel, dokonać jednoznacznej identyfikacji genezy „kraterów” Morasko.

Więcej → Kratery Morasko, „Projekt Morasko”.

...współczesne znaleziska

We wrześniu 2006 r. Krzysztof Socha[10] znalazł na terenie Rezerwatu okaz meteorytu Morasko o masie 178 kg (po oczyszczeniu 164 kg). Natomiast w październiku 2012 roku, również na terenie Rezerwatu Morasko, Łukasz Smuła znalazł ~300 kg bryłę meteorytu na głębokości 218 cm.[5] Okaz po oczyszczeniu waży ponad 261 kg, a można go oglądać w Muzeum Ziemi WNGiG UAM w Poznaniu. Obecnie (styczeń 2018 r.) największym znalezionym okazem jest 271 kg kolos znaleziony w 2017 roku przez Andrzeja Owczarzaka i Michała Nebelskiego!

Fragment zwęglonego drewna w zwietrzelinie meteorytu (fot. Łukasz Karwowski)

Profesor Łukasz Karwowski identyfikował wielokrotnie podczas badań okazów meteorytu znajdowanych obecnie, zwęglone fragmenty drewna głęboko osadzone w zwietrzelinie. Ich ułożenie wskazywało, że zostały one „spalone” w pożarze wywołanym spadkiem meteorytu(?). Badanie wieku zwęglonych fragmentów metodą węgla 14C dało średni ich wiek około 700 lat! Czy zatem meteoryt Morasko spadł około 1300 roku? (patrz → hipoteza Bolidu wielkopolskiego)

Fragment zwęglonego drewna znaleziony nad dużym okazem meteorytu (fot. Łukasz Smuła)

Jednak trzeba podkreślić, że tego typu artefakty nie są dobrym wyznacznikiem czasu zalegania okazów. Na przykład w 2013 roku znaleziono duży okaz meteorytu, który spoczywał na głębokości ~160 cm. Nad nim, około 10-20 cm, natrafiono na fragmenty spalonego drewna. Rozkopując dół szerzej, nie natrafiono na inne spalone fragmenty. Więc nie był to prawdopodobnie fragment „spalonego lasu”, a raczej fragment spalonej gałęzi lub drzewa. Datowanie zwęglonego fragmentu wykonane przez Witolda Szczucińskiego, dało wynik 4200-4500 lat.


Mapa współczesnych znalezisk

Mapa współczesnych znalezisk (źródło: Karwowski et al. 2011; Muszyński et al. 2012)

Od kilku lat pod kierunkiem prof. Andrzeja Muszyńskiego z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu i Andrzeja S. Pilskiego trwają prace nad sporządzeniem dokładnej mapy współczesnych znalezisk. Materiałem wyjściowym mapy są dane o znaleziskach (tylko części) przekazanych wiele lat temu przez Krzysztofa Sochę[11]. Na tworzoną mapę naniesione zostały również znaleziska Łukasza Smuły, Rainera Bartoschewitza, Artura Janusa, Andrzeja Owczarzaka i innych poszukiwaczy, którzy zdecydowali się na ujawnienie informacji o swoich znaleziskach.[12] Więcej patrz → Morasko/In situ i Morasko/Galerie.

Najnowsza wersja mapy → maj 2013


Kolekcje

Dziś niemal każde polskie muzeum posiada w swych zbiorach okazy meteorytu Morasko (Pilski 2001). Te największe, znajdowane współcześnie, trafiły oczywiście do zbiorów w Poznaniu, ale był czas, że w Poznaniu nie było żadnego dużego okazu.

Pierwszy znaleziony okaz Coblinera wrócił w 1920 roku do Poznania i trafił do zbiorów Muzeum Wielkopolskiego. Po wojnie zdeponowany został w Pracowni Paleozoologi PAN w Poznaniu (Pokrzywnicki 1964). Do końca lat 50. XX wieku był to największy znany okaz meteorytu Morasko. Pierwsza wyprawa Jerzego Pokrzywnickiego do Moraska w 1956 roku zaowocowała znalezieniem m.in. okazu 78 kg, który trafił do zbiorów w Warszawie (zbiór Zakładu Nauk Geologicznych PAN, al. Żwirki i Wigury 6) (okoliczności pozyskania tego i innych okazów, patrz → Morasko/Galerie).

Jak wspominał Zygmunt Pniewski, towarzyszący wówczas Pokrzywnickiemu pod Moraskiem, w wyniku niefortunnego zbiegu okoliczności Poznań „utracił” okaz Coblinera (Domżał 2004). W połowie lat 60. XX wieku oba okazy: Coblinera i warszawski (78 kg) zostały wypożyczone na wystawę w Chorzowie.[13] Niestety po jej zakończeniu organizatorzy pomyłkowo odesłali okaz Coblinera do Warszawy, a okaz 78 kg do Poznania. W Poznaniu okaz przeleżał w Muzeum Przyrodniczym przy ul. Bukowskiej kilka lat do momentu, gdy we Wrocławiu otwierano Muzeum Mineralogiczne przy ul. Kuźniczej. „Poznański okaz warszawski” został wypożyczony do Wrocławia i pozostaje tam do dziś. Tak więc, przez wiele lat, do czasu kolejnych znalezisk w latach 90., w Poznaniu nie było żadnego dużego okazu meteorytu Morasko. Natomiast okaz Coblinera został przeniesiony wraz z innymi zbiorami PAN z Warszawy do Krakowa.

Wybrane największe okazy meteorytu Morasko w zbiorach polskich:

Kolekcja największe okazy (w kg)
Muzeum Ziemi UAM w Poznaniu 261,2 („MeMorSS”), 164 („Rudy”), 56
Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego 78 (okaz znaleziony przez Pokrzywnickiego i Pniewskiego)
Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie 71,8 (okaz Coblinera)[1]
kolekcje prywatne 271 („Kruszynka”), 174 („Bobola”)

Więcej informacji o największych okazach meteorytu Morasko, patrz → Morasko/Galerie.


Meteoryt Morasko w światowych kolekcjach (Koblitz MetBase):

Zbiór waga okazów
(Koblitz MetBase) 		uwagi
Warsaw, Geol. Inst., Polish Acad. Sci. 92 kg zbiory przeniesiono do Krakowa (prawdopodobnie do Muzeum Geologicznego ING PAN w Krakowie)
Poznan, Inst. Paleozoology[14] 76,4 kg okaz Coblinera?[1]
in private possession 70 kg  ?
Chorzow 15,6 kg  ?
Göttingen, A.Gehler Colln. 12,7 kg
Gifhorn, Bartoschewitz Colln. 6,28 kg 34 okazy, 31,504 kg (Bartoschewitz catalog)
Suchy Las, Elementary School 3,35 kg inf. za Czegka (1996)
Morasko, School 2,9 kg  ?
(…)
Moscow, Acad. Sci. 843 g wg Явнель (1986) dwie płytki 666,6 i 176 g
(…)
London, Nat. Hist. Mus. 118 g

Jak widać z zestawienia (nawet uwzględniając fakt, że Koblitz MetBase opierało się na mocno zdezaktualizowanej publikacji Pokrzywnickiego (1964)), meteoryt Morasko nie jest dostatecznie reprezentowany w zagranicznych zbiorach instytucjonalnych! Brak go w kolekcjach w Berlinie, Paryżu i Wiedniu (w Rosji znajduje się tylko w jednej kolekcji w Moskwie, patrz → Явнель (1986)). Obecnie wiele muzeów uzupełniło swoje zbiory o ten meteoryt, ale nadal jednak nie cieszy się on wielkim zainteresowaniem.


Hipoteza Bartoschewitza

„Hipoteza Bartoschewitza” (Bartoschewitz et al. 2001; zmodyfikowane)

Już wiele lat temu badacze (Kracher et al. 1980) zwrócili uwagę na podobieństwo składu i budowy meteorytów Morasko i Przełazy.

W 2001 roku Rainer Bartoschewitz (Bartoschewitz et al. 2001) porównując wyniki analiz meteorytu Tabarz z danymi dla Moraska i Przełazów wysunął hipotezę, że te trzy meteoryt mają wspólne pochodzenie. Jeśli byłaby to prawda to ich miejsca znalezienia tworzyłyby największą ze znanych elips spadku o długości co najmniej 475 km i szerokości ok. 20 km (a obecnie wiadomo, że należałoby ją jeszcze przedłużyć do miejsca znalezienia meteorytu Jankowo Dolne o kolejne 55 km!).

Wyniki analiz (dane Bartoschewitz et al. (2001); zmodyfikowane i uzupełnione Koblitz MetBase)[15]:

Meteoryt
źródło/
/pierwiastek 		Morasko Przełazy Tabarz Jankowo Dolne
Choi et al.
(1995) 		Kracher et al.
(1980) 		Choi et al.
(1995) 		Kracher et al.
(1980) 		Bartoschewitz et al.
(2001) 		Pilski et al.
(2012) 		Pilski et al.
(2013)
Ni [%] 6,85 6,65 6,65 6,47 6,33 6,64 6,72
Co [%] 0,454 0,46 0,452 0,48 – 0,462 0,454
Ga [ppm]** 103,6 102 102,9 96,8 106 – 96,9
Ge [ppm] 496 500 493 493 490 – 496†
Ir [ppm] 1,1 1,0 1,15 1,1 1,25 1,15 1,14
Pt [ppm] 9,7* – 9,6* – – 10,8 10,8
Cu [ppm] 158 130 159 152 136 – 156
Cr [ppm] 25 – 25 – – 28 29†
Au [ppm] 1,52 1,47 1,53 1,55 1,39 1,41 1,41
W [ppm] 1,74 1,70 1,85 1,80 – 1,70 1,66
As [ppm] 10,9 11,5 10,7 10,8 – 10,8 4,54 (10,5†)
* wartość z pracy Pilski et al. (2012);
** ppm (ang. parts per million) – części na milion.
† wyniki analiz innej próbki

Analizy wykonywano metodą Instrumentalnej Neutronowej Analizy Aktywacyjnej (INAA, Instrumental Neutron Activation Analysis)[16] pozwalającej na ilościowe oznaczanie pierwiastków śladowych oraz nie wymagającej dużej ilości materiału badanego (Bartoschewitz dysponował do badań jedynie próbką meteorytu Tabarz o masie 0,07 g). Niewielki różnice wartości pomiędzy poszczególnymi wynikami dla danych meteorytów są spowodowane ich naturalną niejednorodnością. Badane fragmenty, zasadniczo składające się z kamacytu i taenitu, zawierały również drobne wtrącenia innych minerałów – cohenitu, schreibersytu, grafitu i troilitu co nieznacznie wpływa na wyniki poszczególnych pomiarów.[17] Z analizy otrzymanych wyników wynika, że wszystkie cztery badane meteoryty żelazne należą do grupy IAB-MG, mają bardzo zbliżone zawartości pierwiastków śladowych oraz bardzo niską zawartość irydu (Ir). Wyjątkowo mała zawartość irydu wyróżnia Morasko w grupie IAB-MG, co jeszcze bardziej wzmacnia dowody na poparcie hipotez wspólnego pochodzenia i jednoczesnego spadku tych meteorytów.

Istnieją wątpliwości dotyczące okoliczności spadku meteorytu Tabarz oraz podejrzenie, że może on być jednak fragmentem znalezionego wcześniej meteorytu Przełazy. Zmienia to spojrzenie na wielkość elipsy, ale nie podważa hipotezy wspólnego pochodzenia tych czterech meteorytów. Hipoteza ta ma wielu zwolenników i obecnie meteoryty te są traktowane jako sparowane (ang. paired), co ma już swe potwierdzenie w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin → meteoryt Tabarz.

Hipoteza bolidu wielkopolskiego

Hipoteza „Bolidu wielkopolskiego” (Czajka, astroblemy.pl; zmodyfikowane)

W 2001 roku Rainer Bartoschewitz (Bartoschewitz et al. 2001) porównując wyniki analiz składu chemicznego meteorytu Tabarz z danymi dla Moraska i Przełazów wysunął hipotezę, że te trzy meteoryt mają wspólne pochodzenie (patrz → Hipoteza Bartoschewitza). Meteoryty te są oktaedrytami gruboziarnistymi (Og, coarse octahedrites) typu IAB-MG. Również miejsca ich znalezienia (włączając meteoryt Jankowo Dolne o podobnym składzie) leżą niemal na jednej linii (patrz rysunek).

Niezależnie, w 2001 roku, ukazała się publikacja Jacka Brzustowicza (Czy cystersi z Bierzwnika widzieli meteoryt?) łącząca katalogowe wydarzenie Friedland 1304 (Grady 2000) z hipotezą, że w starych kronikach opisujących to wydarzenie jest mowa o bolidzie widzianym z Bierzwnika w województwie zachodniopomorskim, w powiecie choszczeńskim (patrz → doniesienie Friedland 1304).

Z połączenia tych dwóch koncepcji, w 2010 roku Wiesław Czajka zaproponował hipotezę, że opisywaną w starych kronikach i katalogach kometę, obserwowaną w kwietniu 1305 roku (trzy dni przed i trzy dni po Wielkanocy), należy interpretować jako opis bolidu odpowiedzialnego za wspólny spadek meteorytów Tabarz, Przełazy i Morasko (patrz → hipoteza Bolid wielkopolski).


Ciekawostki

W 2013 roku grupa badaczy pod kierunkiem prof. Łukasza Karwowskiego (Karwowski et al. 2013) odkryła i opisała nowy minerał znaleziony w meteorycie Morasko – moraskoit (ang. moraskoite). W 2015 roku ponownie prof. Karwowski z zespołem (Karwowski et al. 2015) odkrył i opisał nowy minerał (fosforan) znaleziony w nodulach grafitowo-troilitowych tego meteorytu – czochralskit (ang. czochralskiite).


Lokalizacja

Rezerwat „Meteoryt Morasko” oraz rozmieszczenie kraterów i struktur krateropodobnych

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki


Lokalizacja części znalezisk wg różnych źródeł

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Lokalizacja znalezisk: Chróst et al. (1993), Janus (2003), Pokrzywnicki (1964)[18], Łukasz Smuła.

Na mapie zaznaczono również (za Pokrzywnickim 1964) przybliżone lokalizacje znalezienia okazu Coblinera (77,5 kg)[1] i odszukanego w 1956 roku okazu 78 kg.


Mapa współczesnych znalezisk → patrz Morasko/In situ.


Mapa projektowanego rezerwatu (Stecki 1973)

Na zaadoptowanej z pracy Dzięczkowskiego (Dzięczkowski et al., Przyroda Polski Zachodniej, 1971) mapie planowanego rezerwatu, Stecki (1973) zaznaczył miejsce znalezienia okazu Coblinera.

Okoliczności znaleziska opisano u Dzięczkowskiego: „W 1914 r. w czasie kopania rowów strzeleckich na skraju lasu i pól uprawnych (widoczna do dzisiaj część okopu znajduje się w lesie przy północno-wschodniej granicy projektowanego rezerwatu), niemiecki sierżant dr Cobliner wydobył z głębokości około pół metra pod powierzchnią meteoryt.”


Morasko/Galerie

Meteoryt Morasko

Znaleziony w 2017 roku, największy (stan: styczeń 2018 r.) 271 kilogramowy okaz meteorytu (fot. Andrzej Owczarzak)

Wygląd 261,2 kg okazu po konserwacji (fot. dla Wiki.Meteoritica.pl Andrzej Muszyński, Muzeum Ziemi w Poznaniu; stan styczeń 2013 r.)

10 kg okaz meteorytu Morasko z ładnymi regmagliptami i dwoma naturalnymi otworami (kolekcja: Jakub Radwan)

Przekrój z widocznymi figurami Widmanstättena[19], liniami Neumanna, nodulami grafitowo-troilitowymi, inkluzjami cohenitu i schreibersytu (kolekcja: Łukasz Smuła)

Przekrój meteorytu. Na wytrawionej powierzchni widać figury Widmanstättena[19] i owalne nodule (inkluzje) troilitu. Nodula z prawej posiada grafitową otoczkę (fot. Andrzej S. Pilski)

Wewnętrzna budowa meteorytu. Widoczne paski kamacytu z liniami Neumanna, pola plessytu oraz inkluzje cohenitu (szare, spękane) i schreibersytu („ziarniste” fragmenty w ziarnach cohenitu) (fot. Jan Woreczko)

Wewnętrzna budowa meteorytu Morasko (164 kg). Na przekroju widać dużo charakterystycznych dla tego meteorytu owalnych nodul troilitowo-grafitowych (fot. Krzysztof Socha)


Okaz meteorytu Morasko znaleziony przez Krzysztofa Sochę[11]; kolekcja Muzeum Wydziału Geologii UW (fot. Jan Woreczko)

Okaz znaleziony w położeniu wskazującym na to, że w momencie spadku uderzył on w leżący głaz. W tle fotografia meteorytu in situ. Okaz waży 4,6 kg

Wzajemna konfiguracja meteorytu i głazu zaprzecza pośrednio teorii, że meteoryty Morasko spadły na lodowiec i następnie zostały przetransportowane w rejon Moraska

Odtworzona w muzeum wzajemna konfiguracja meteorytu i głazu. Dodatkowe informacje na stronie muzeum


Więcej fotografii → Morasko/Galerie.


Bibliografia

Wybrane pozycje bibliograficzne poświęcone meteorytom i kraterom Morasko.

  • Bartoschewitz Rainer, (2001), Morasko – największy znany obszar rozrzutu na świecie?, Meteoryt, 4, 2001, s. 20. Plik PDF.
  • Bartoschewitz Rainer, Spettel Bernhard, (2001), Tabarz – A Fragment of the Morasko Strewn Field?, Meteoritics & Planetary Science, vol. 36(S9), 2001, A15-A16. Plik doi.
  • Bartosz Zofia, Muszyński Andrzej, (2013), Mineralogia wybranych próbek z otoczenia meteorytów w rezerwacie „Meteoryt Morasko” (Mineralogy of samples from the vicinity of finds of meteorite Morasko), Acta Soc. Metheor. Polon., 4, 2013, s. 131 (streszczenie referatu, Łowicz 2012). Plik ASMP.
  • Borowiak Teresa, Hurnik Bogusława, (1976), Chemical and crystallographic investigations on the meteorite „Morasko”, w: H. Hurnik, Meteorite Morasko and the region of its fall, Seria Astronomia, 2, UAM Poznań 1976, s. 39-44. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Bland Philip A., Artemieva Natalya A., (2006), The rate of small impacts on Earth, Meteoritics & Planetary Science, vol. 41(4), 2006, s. 607–631 (abstrakt). Plik doi; plik aDs.
  • Brachaniec Tomasz, Broszkiewicz Adam, Górski Piotr, (2012), The Morasko Meteorite and its Impact Craters, Meteorite, 18(3), 2012, s. 41-43.
  • Brachaniec Tomasz, (2014), Shock structures in the Morasko meteorite - preliminary SEM data, Contemporary Trends in Geoscience, 3(1), 2014, s. 1-4. Plik doi.
  • Bronikowska Małgorzata, Artemieva Natalia A., Wünnemann Kai, (2017), Reconstruction of the Morasko meteoroid impact—Insight from numerical modeling, Meteoritics & Planetary Science, vol. 52(8), 2017, s. 1704-1721 (abstrakt). Plik doi.
  • Bronikowska Małgorzata, (2018), Kierunek przylotu oraz parametry fizyczne meteoroidu Morasko wraz z ich implikacjami dla elipsy rozrzutu – wnioski z badań numerycznych (The direction of impact and dynamic parameters of the Morasko meteoroid together with their implications for the strewn ellipse – insight from numerical modeling), Acta Soc. Metheor. Polon., 9, 2018, s. 17-29. Plik ASMP.
  • Bronikowska Małgorzata, (2018), Jak powstały Kratery Morasko? Rewizja istniejących poglądów dotyczących genezy zagłębień w rezerwacie pod Poznaniem (How the Morasko craters were formed? The revision of existing opinions regarding the formation of depressions in the reserved area near Poznan), Acta Soc. Metheor. Polon., 9, 2018, s. 30-41. Plik ASMP.
  • Buchwald Vagn Fabritius, (1975), Handbook of Iron Meteorites. Their History, Distribution, Composition, and Structure, University of California Press, Berkeley 1975, (s. 836-838, 397). ISBN 0-520-02934-8.[20] Pliki PDF. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Cervelle Bernard, Gasperin Madeleine, Jeanrot R., Sandrea André, (1974), Contribution à l'étude du fer météoritique de Morasko (Pologne), Bulletin de Minéralogie, 97(1), 1974, s. 40-47. Plik PDF.
  • Choi Byeon-Gak, Ouyang Xinwei, Wasson John T., (1995) Classification and origin of IAB and IIICD iron meteorites, Geochimica et Cosmochimica Acta, 59(3), 1995, s. 593-612, 1995. Plik doi.
  • Choiński Adam, Ptak Mariusz, (2017), Batymetria jezior meteorytowych w rezerwacie „Meteoryt Morasko” (Bathymetry of crater lakes in the “Meteoryt Morasko” reserve), Acta Soc. Metheor. Polon., 8, 2017, s. 23-29. Plik ASMP.
  • Choiński Adam, Muszyński Andrzej, Ptak Mariusz, Słowik Marcin, (2019), Reconstruction of the primary bottom of a unique crater lake in the “Meteoryt Morasko Reserve” (Poland), Bulletin of Geography. Physical Geography Series, 17, 2019, s. 5-16. Plik doi.
  • Chróst Leszek, Ciesielski Mirosław, Miazga Lucjan, (1993), Nowe znalezisko meteorytu Morasko, Meteoryt, 3, 1993, s. 11-13. Tam opis i lokalizacja nowych znalezisk meteorytów w 1992 roku. Plik PDF.
  • Cimała Marcin, (1999), Wyprawa do Moraska, Meteoryt, 2, 1999, s. 18-19. Plik PDF.
  • Classen Johannes Robert, (1980), Kratery meteorytowe w Morasku, Urania, 12, 1980, s. 361-372.[21] Plik DjvU.
  • Classen Johannes Robert, (1985), Die Meteoritenkrater von Morasko in der VR Polen, Zeitschrift für Geologische Wissenschaften, 13(6), 1985, s. 703-713. Plik aDs
  • Classen Johannes Robert, (1987), Die Meteoritenkrater von Morasko in der VR Polen, Veröffentl. der Sternwarte Pulnitz, 17, 1987, ss. 16.
  • Czajka Wiesław, (2004), Analiza geomorfologiczna okolic rezerwatu „Meteoryt Morasko” w oparciu o model powierzchni terenu, materiały, III Konferencja Meteorytowa, 25-26 kwietnia, Poznań 2004, s. 9-14. Plik PDF.
  • Czajka Wiesław, (2015), Mechanizm tworzenia się zagłębień bezodpływowych na morenie moraskiej, tak zwanych „kraterów meteorytowych”, Meteoryt, 1, 2015, s. 20-25. Plik PDF.
  • Czajka Wiesław, (2015), Skąd nadleciały meteoryty moraskie?, Meteoryt, 2, 2015, s. 8-12. Plik PDF.
  • Czajka Wiesław, (2015), Wybrane zagadnienia porównawcze spadków Campo del Cielo i Morasko, Meteoryt, 4, 2015, s. 3-9.[22] Plik PDF.
  • Czegka Wolfgang, (1996), Uwagi na temat pola kraterów Morasko i niektórych jego zniszczonych utworów morfologicznych, Meteoryt, 3, 1996, s. 18-19. Plik PDF.
  • Czegka Wolfgang, (1996), Das holozäne Meteoritenkraterfeld von Morasko bei Posen (Polen). Die jungquartaren Meteoritenkrater Mittel- und Nordostmitteleuropas, Aufschluss, 47, 1996, s. 265-185.
  • Czegka Wolfgang, (1996), Remarks on the Morasko Crater Field and Some of Its Lost Morphological Features, Meteoritics & Planetary Science, vol. 31(S4), 1996, s. A34. Plik doi; plik aDs.
  • +Dąbrowski Adam, Karaczun Konstanty, (1961), Szczegółowe badania magnetyczne przeprowadzone w okolicy leśniczówki Morasko k. Poznania w związku z poszukiwaniami odłamków meteorytu w latach 1958-1961, dokumentacja geofizyczna, PIG, Warszawa 1961.[23] Link NrCBDG 88223.
  • Derdowski Rafał, (2000), Budowa geologiczna północnej części rezerwatu „Meteoryt Morasko” oraz charakterystyka mineralogiczna mikrometeorytów i szlak znajdowanych na tym obszarze, praca magisterska, Instytut Geologii UAM, promotorzy: A. Muszyński, W. Stankowski, 2000.
  • Dominik Bogna, (1972), Wstępne wyniki mineralogicznych badań meteorytu Morasko, Sprawozdania z Posiedzeń Komisji Naukowych PAN Oddział Kraków, 16/1, 1972, s. 244-246.
  • Dominik Bogna, (1973), Polimineralne nodule w meteorycie Morasko, Komitet Nauk Mineralogicznych PAN, XVII/1, 1973, s. 251-153.
  • Dominik Bogna, Manecki Andrzej, Pawłowski Krzysztof P., (1974), Microscopic and X-ray investigations of 2H- and 3R-graphite from the Morasko iron meteorite, Mineralogia Polonica, 5, 1974, s. 79–88. Plik PDF.
  • Dominik Bogna, (1974), Mineralogical and chemical study of coarse octahedrite Morasko, Ph.D. thesis (dysertacja), Faculté de Géologie, Académie des Mines et Métallurgie, Cracovie, Pologne, 1974, ss. 166.
  • Dominik Bogna, (1974), Sferyczne formy mineralne w meteorycie Morasko, Sprawozdania z Posiedzeń Komisji Naukowych PAN Oddział Kraków, 17/1, 1975, s. 251-253.
  • Dominik Bogna, (1975), Problem of whitlockite and merrilite from Morasko meteorite, Sprawozdania z Posiedzeń Komisji Naukowych PAN Oddział Kraków, 18/1, 1975, s. 234-236.
  • Dominik Bogna, (1975), Efekty deformacji minerałów w meteorycie Morasko, Sprawozdania z Posiedzeń Komisji Naukowych PAN Oddział Kraków, 18/2, 1975, s. 542-543.
  • Dominik Bogna, (1976), Mineralogical and chemical study of coarse octahedrite Morasko (Poland), Prace Mineralogiczne, nr 47, Komisja Nauk Mineralogicznych PAN, Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wyd. Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1976. s. 7-53.
  • Dominik Bogna, (1976), Problem mervillitu i whitlockitu na przykładzie meteorytu Morasko, Sprawozdania z Posiedzeń Komisji Naukowych PAN Oddział Kraków, 19/2, 1975, s. 441-442.
  • Dominik Bogna, (1977), Shock and thermal transformations in meteorites from the Morasko crater field, Meteoritics, vol. 12(3), 1977, s. 207-208. Plik doi; plik aDs.
  • Domżał Robert, (2004), Otwieracz kamieni, portal wielkopolskie.naszemiasto.pl. Link artykuł.
  • Donten Mateusz L., (2001), Meteoryt Morasko pod skaningowym mikroskopem elektronowym, Meteoryt, 2, 2001, s. 22-24. Plik PDF.
  • Duczmal-Czernikiewicz Agata, Muszyński Andrzej, (2015), Mineralogia drobnoziarnistych utworów z krateru meteorytu Morasko (Mineralogy of fine-grained sediments from the Morasko Meteorite crater), Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego, 464, 2015, s. 17-23. Plik doi.
  • Duczmal-Czernikiewicz Agata, Michalska Danuta, (2018), Mineralogy and microstructure of the Morasko meteorite crust, Planetary and Space Science, vol. 164, 2018, s. 44-53. Plik doi.
  • Duczmal-Czernikiewicz Agata, Choiński Adam, Ptak Mariusz, Muszyński Andrzej, (2018), Mineralogy and deformation structures in components of clastic sediments from the Morasko meteorite lake (Poland), Bulletin of Geography. Physical Geography Series, 15(1), 2018, s. 91-100. Plik doi.
  • Duczmal-Czernikiewicz Agata, Muszyński Andrzej, Runka Tomasz, Gołębiewska Bożena, Michalska Danuta, Karwowski Łukasz, (2019), Zastosowanie metod instrumentalnych w badaniach meteorytu Morasko, Przegląd Geol., 67(3), 2019, s. 156-158, 208. Plik doi.
  • Dworzyńska Magdalena, Muszyński Andrzej, (2012), Micrometeorites: part of the Morasko iron meteorite shower, Mineralogia Special Papers, vol. 40, 2012, s. 15-16. Plik PDF. Materiały 19th Meeting of the Petrology Group of the Mineralogical Society of Poland, Obrzycko, 19-21th October 2012.
  • Dworzyńska Magdalena, Muszyński Andrzej, (2012), Co mówią wyniki badań mikrometeorytów z rezerwatu „Meteoryt Morasko”, Acta Soc. Metheor. Polon., 3, 2012, s. 155-156 (streszczenie referatu). Plik ASMP.
  • +Dworzyńska Magdalena, Muszyński Andrzej, (2013), Micrometeorites: a component of the Morasko iron shower, (w druku).
  • Dziel Tomasz, (2006), Mössbauerowskie badania meteorytów Marlow i Morasko, praca magisterska, Wydział Fizyki Politechniki Warszawskiej; promotor: Jolanta Gałązka-Friedman, 2006, ss. 46.[24]
  • Dzięczkowski Andrzej, Pniewski Zygmunt, (1971), Osobliwości geologiczno-florystyczne na Górze Moraskiej, Ziemia, 1, 1971, s. 128-141.[25] Plik PDF.
  • Dzięczkowski Andrzej, Pniewski Zygmunt, (1971), Projekt rezerwatu geologiczno-florystycznego na Górze Moraskiej pod Poznaniem, Przyroda Polski Zachodniej, 9(1-4), Poznań 1971, s. 32-47. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Dzięczkowski Andrzej, Korpikiewicz Honorata, (1979), Zagadka meteorytu Morasko, KAW, Poznań 1979.
  • Dziurdzi Agnieszka, (2008), Mineralogiczne badania osadów wokół meteorytów na terenie rezerwatu „Meteoryt Morasko”, praca magisterska, Instytut Geol. UAM 2008.
  • Dziurdzi Agnieszka, (2011), Mineralogiczne badania osadów wokół meteorytów na terenie rezerwatu „Meteoryt Morasko”, Acta Soc. Metheor. Polon., 2, 2011, s. 179 (streszczenie referatu, Wrocław 2008). Plik PDF; plik ASMP.
  • Fedorowicz Stanisław, Stankowski Wojciech T.J., (2016), Dating the Morasko meteorite fall by natural thermoluminescence of the fusion crust, Geologos, 22(3), 2016, s. 251-258. Plik doi.
  • Gregorczyk Michał, (2001), Szukanie meteorytów Morasko, Meteoryt, 4, 2001, s. 21-23. Plik PDF.
  • Grossman Jeffrey N., Zipfel Jutta, (2001), The Meteoritical Bulletin, No. 85, 2001 September, Meteoritics & Planetary Science, vol. 36(S9), 2001, A293-A322 (A314). Plik doi; plik PDF.
  • Grzegolec Urszula, Muszyński Andrzej, (2013), Minerały akcesoryczne w meteorycie Morasko (Acessory minerals of meteorite Morasko), Acta Soc. Metheor. Polon., 4, 2013, s. 132-133 (streszczenie referatu, Łowicz 2012). Plik ASMP.
  • Gurdziel Agnieszka, (2003), Wtórne fazy mineralne powstałe w wyniku wietrzenia meteorytów, praca magisterska, wykonana pod kierunkiem prof. dr hab. Łukasza Karwowskiego na Wydziale Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, Sosnowiec 2003. Plik praca magisterska.
  • Gurdziel Agnieszka, Karwowski Łukasz, (2007), Wtórne przemiany w meteorycie Morasko, materiały, III Seminarium Meteorytowe, 21-22 kwietnia, Olsztyn 2005, 2007, s. 24-29.
  • Gurdziel Agnieszka, Karwowski Łukasz, (2008), Porównanie wietrzenia meteorytów Pułtusk i Morasko, streszczenie referatu, V Konferencja Meteorytowa, Wrocław 2008, s. 36-37.
  • Gurdziel Agnieszka, Karwowski Łukasz, (2009), Wietrzenie meteorytów na przykładzie Moraska i Pułtuska, Acta Soc. Metheor. Polon., 1, 2009, s. 28-34. Plik ASMP.
  • Gurdziel Agnieszka, Karwowski Łukasz, (2011), Porównanie wietrzenia meteorytów Pułtusk i Morasko, Acta Soc. Metheor. Polon., 2, 2011, s. 182-183 (streszczenie referatu, Wrocław 2008). Plik PDF; plik ASMP.
  • Gurdziel Agnieszka, Karwowski Łukasz, (2011), Wtórne zmiany w obrębie fosforków i węglików w meteorycie Morasko (The Secondary Changes of Phosphides and Carbides in Morasko Meteorite), Acta Soc. Metheor. Polon., 2, 2011, s. 25-33. Plik PDF; plik ASMP.
  • +Gurdziel Agnieszka, Karwowski Łukasz, Pilski Andrzej S., Muszyński Andrzej, Kryza Ryszard, (2013), Weathering of iron meteorites: the Morasko IAB-MG and twin meteorites, (w druku).
  • Gurdziel Agnieszka, (2015), Wietrzenie w meteorycie Nantan (porównanie wybranych wtórnych faz mineralnych z meteorytów Nantan i Morasko) (Weathering in the Nantan meteorite (comparison of selected secondary mineral phases of the Nantan and Morasko meteorites)), Acta Soc. Metheor. Polon., 6, 2015, s. 42-52.[26] Plik ASMP.
  • Gurdziel Agnieszka, Karwowski Łukasz, (2016), Reevesyt i jarosyt – nowe wtórne fazy w meteorycie Morasko (Reevesite and jarosite – the new secondary phases in Morasko meteorite), Acta Soc. Metheor. Polon., 7, 2016, s. 27-35. Plik ASMP.
  • +Hodge Paul, (1994), Meteorite craters and impact structures of the Earh, Cambridge University Press, 1994, ISBN 0-521-12604-5.
  • Hurnik Bogusława, Hurnik Hieronim, (1986), Kratery Morasko, Problemy, 12, 1986, s. 16-21. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Hurnik Hieronim, (1976), Meteorite „Morasko” and the region of the fall of the meteorite, w: H. Hurnik, Meteorite Morasko and the region of its fall, Seria Astronomia, 2, UAM Poznań 1976, s. 3-6. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Hurnik Hieronim, Korpikiewicz Honorata, Kuźmiński Henryk, (1976), Distribution of the meteoritic and meteor dust in the region of the fall of the meteorite „Morasko”, w: H. Hurnik, Meteorite Morasko and the region of its fall, Seria Astronomia, 2, UAM Poznań 1976, s. 27-37. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Idzikowski Bogdan, Kováč Josef, Diko Pavel, Stankowski Wojciech, Muszyński Andrzej, (2010), Crystalline Structure, Stoichiometry and Magnetic Properties of the Morasko Meteorite, Acta Physica Polonica A, 118(5), 2010, s. 1071-1073. Plik doi, plik PDF.
  • Idzikowski Bogdan, Śniadecki Zbigniew, Kováč Jozef, Diko Pavel, Grenèche Jean Marc, Stankowski Wojciech, Muszyński Andrzej, (2012), Magnetic investigation of chemical composition and shock-induced structural modifications in the Morasko meteorite, Mineralogia Special Papers, vol. 40, 2012, s. 26-27. Plik PDF. Materiały 19th Meeting of the Petrology Group of the Mineralogical Society of Poland, Obrzycko, 19-21th October 2012.
  • +Jagodzińska Aleksandra, (2022), Meteoryt Morasko. Unikat geologiczny na skalę światową, Kronika Miasta Poznania, w: Radojewo i Morasko KMP, 2, 2022, s. 353-365. Plik PDF.
  • Janus Artur, (2003), Jak szukałem meteorytów Morasko, Meteoryt, 4, 2003, s. 3. Plik PDF.
  • Jastrzębska Agnieszka, (2008), Zmiany szokowe w meteorytach żelaznych na przykładzie meteorytów Morasko i Jankowo Dolne, materiały, IV Konferencja Meteorytowa, Warszawa-Wyszków 2006, 2008, s. 31-28.
  • Jastrzębska Agnieszka, (2009), Zmiany szokowe w meteorytach żelaznych na przykładzie meteorytów Morasko i Jankowo Dolne (Shock effects in iron meteorites – Morasko and Jankowo Dolne meteorites), Acta Soc. Metheor. Polon., 1, 2009, s. 38-43. Plik PDF; plik ASMP.
  • Karaszewski Władysław, (1974), O badaniach geologicznych w kraterach „meteorytowych” Nördlingen Ries (RFN) i Morasko (Polska), Przegląd Geol., 22(12), 1974, s. 626-627.[27] Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Karczewski Andrzej, (1976), Morphology and lithology of closed depression area located on the northern slope of Morasko Hill near Poznań, w: H. Hurnik, Meteorite Morasko and the region of its fall, Seria Astronomia, 2, UAM Poznań 1976, s. 7-19. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Karwowski Łukasz, (2002), Największy, żelazny, polski meteoryt Morasko – co nowego? XXII Terenowa Szkoła Geologów Uniwersytetu Śląskiego, Spała 2002. Materiały Konferencyjne, s. 48–53.
  • Karwowski Łukasz, Jachymek Stanisław, Ludwig Anna, Gurdziel Agnieszka, (2003), Skorupa wietrzeniowa i obtopieniowa meteorytów w warunkach klimatu umiarkowanego na przykładzie Zakłodzia i Moraska–Przełazów, materiały, II Seminarium Meteorytowe, 24-26 kwietnia, Olsztyn 2003, s. 48-54. Plik PDF.
  • Karwowski Łukasz, Gurdziel Agnieszka, (2004), Wietrzenie meteorytu Morasko, materiały, III Konferencja Meteorytowa, 25-26 września, Poznań 2004, s. 15-21.
  • Karwowski Łukasz, (2006), Tajemnicze inkluzje w meteorytach Morasko, Meteoryt, 4, 2006, s. 19–22. Plik PDF.
  • Karwowski Łukasz, Muszyński Andrzej, (2006), Silicates association in nodules of iron meteorites Seelasgen, Morasko and Jankowo Dolne, Mineralogia Special Papers, 29, 2006, s. 140-143. Plik PDF.
  • Karwowski Łukasz, Muszyński Andrzej, (2007), Mineral association of nodules from iron meteorites Seelasgen, Morasko and Jankowo Dolne, Mineralogia Special Papers, 31, 2007, s. 159-162. Plik PDF.
  • Karwowski Łukasz, Muszyński Andrzej, (2008), Multimineral inclusions in the Morasko coarse octahedrite, Meteoritics & Planetary Science, vol. 43(S7), 2008, s. A71. Plik doi.
  • Karwowski Łukasz, Muszyński Andrzej, Kryza Ryszard, Helios K., (2009), Phosphates in the Morasko meteorite, Mineralogia Special Papers, 35, 2009, s. 90-91. Plik PDF.
  • Karwowski Łukasz, Muszyński Andrzej, Kryza Ryszard, Pilski Andrzej S., (2009), Polimineralne nodule w gruboziarnistym meteorycie Morasko (Polymineral nodules in coarse-grained Morasko meteorite), Acta Soc. Metheor. Polon., 1, 2009, s. 52-58. Plik PDF; plik ASMP.
  • Karwowski Łukasz, Gurdziel Agnieszka, (2009), Secondary minerals in Morasko and Pułtusk meteorites, Vestnik Lviv. Univ. Ser. Physics., 43, 2009, s. 243-248.
  • Karwowski Łukasz, Pilski Andrzej S., Muszyński Andrzej, Arnold Steve, Notkin Geoffrey, Gurdziel Agnieszka, (2011), New finds in the Morasko meteorite preserve, Poland, Meteorites, vol. 1, nr 1, 2011, s. 21-28. Plik PDF.
  • Karwowski Łukasz, Helios Katarzyna, Kryza Ryszard, Muszyński Andrzej, Drożdżewski Piotr, (2013), Raman spectra of selected mineral phases of the Morasko iron meteorite, Journal of Raman Spectroscopy, 44(8), 2013, s. 1181–1186. Plik doi.
  • Karwowski Łukasz, Kryza Ryszard, Muszyński Andrzej, (2013), Phosphate phases in the Morasko IAB-MG iron meteorite, (w druku).
  • Karwowski Łukasz, Kryza Ryszard, Muszyński Andrzej, Jakieła R., (2013), Izotopy ołowiu w ałtaicie z meteorytu Morasko, (w druku).
  • Karwowski Łukasz, Muszyński Andrzej, Kryza Ryszard, Słaby Ewa, Pilski Andrzej S., (2013), Mineralogy of the Morasko IAB-MG iron meteorite, (w druku).
  • Karwowski Łukasz, Kusz Joachim, Muszyński Andrzej, Kryza Ryszard, Sitarz Maciej, Galuskin Evgeny V., (2013), Moraskoite, IMA 2013-084, CNMNC Newsletter No. 18, December 2013, page 3254; Mineralogical Magazine, 77, 2013, s. 3249-3258.[28] Plik PDF; plik doi.
  • Karwowski Łukasz, Kusz Joachim, Muszyński Andrzej, Kryza Ryszard, Sitarz Maciej, Galuskin Evgeny V., (2015), Moraskoite, Na2Mg(PO4)F, a new mineral from the Morasko IAB-MG iron meteorite (Poland), Mineralogical Magazine, 79, 2015, s. 387-398 (abstrakt).[28]. Plik doi.
  • Karwowski Łukasz, Kryza Ryszard, Muszyński Andrzej, Kusz Joachim, Helios Katarzyna, Drożdżewski Piotr, Galuskin Evgeny V., (2015), Czochralskiite, IMA 2015-011, CNMNC Newsletter No 25, June 2015, page 534; Mineralogical Magazine, 79, 2015, s. 529-535.[29] Plik PDF; plik doi.
  • Karwowski Łukasz, Kryza Ryszard, Muszyński Andrzej, Kusz Joachim, Helios Katarzyna, Drożdżewski Piotr, Galuskin Evgeny V., (2016), Czochralskiite, Na4Ca3Mg(PO4)4, a second new mineral from the Morasko IAB-MG iron meteorite (Poland), European Journal of Mineralogy, 28(5), 2016, s. 969-977 (abstrakt).[29] Plik doi; plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • Kołodziej Mieszko, (2018), Mineralogia meteorytu Morasko, praca magisterska, Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Poznań, 2018.
  • Kołodziej Mieszko, Muszyński Andrzej, Idzikowski Bogdan, (2019), Meteoryt Morasko – nowe badania mineralogiczne (The Morasko Meteorite – a new mineralogical investigations), Acta Soc. Metheor. Polon., 10, 2019, s. 62-73. Plik ASMP.
  • Kołodziej Mieszko, Śniadecki Zbigniew, Musiał Andrzej, Pierunek Natalia, Ivanisenko Yulia, Muszyński Andrzej, Idzikowski Bogdan, (2020), Structural transformations and magnetic properties of plastically deformed FeNi-based alloys synthesized from meteoritic matter, Journal of Magnetism and Magnetic Materials, 502, 2020, ss. 4. Plik doi.
  • Korpikiewicz Honorata, (1977), Deszcz meteorytowy „Morasko”, Wszechświat, nr 7-8, 1977, s. 191-193. Plik PDF.
  • Korpikiewicz Honorata, (1978), The Morasko meteorite shower, Астрономический вестник. Исследования солнечной системы (Astronomicheskii Vestnik: Issledovaniia Solnechnoi Sistemy), 12(3), 1978, s. 181-184.
  • Korpikiewicz Honorata, (1978), Meteoritic shower Morasko, Meteoritics, vol. 13(3), 1978, s. 311-326. Plik doi; plik aDs.
  • Kracher Alfred, Willis John, Wasson John T., (1980), Chemical classification of iron meteorites—IX. A new group (IIF), revision of IAB and IIICD, and data on 57 additional irons, Geochimica et Cosmochimica Acta, 44(6), 1980, s. 773-787. Plik doi; aDs.
  • Kuźmiński Henryk, (1976), Dynamic elements of the meteoritic shower "Morasko", w: H. Hurnik, Meteorite Morasko and the region of its fall, Seria Astronomia, 2, UAM Poznań 1976, s. 45-63. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Kuźmiński Henryk, (1980), The actual state of research into the Morasko Meteorite and the region of its fall, Bulletin of the Astronomical Institutes of Czechoslovakia, vol. 31(1), 1980, s. 58-62. Plik aDs.
  • Luecke Werner, Muszyński Andrzej, (2003), Rozkład pierwiastków śladowych między troilitem a kamacytem i taenitem w meteorycie Morasko, materiały, II Seminarium Meteorytowe, 24-26 kwietnia, Olsztyn 2003. Plik PDF.
  • Luecke Werner, Muszyński Andrzej, Berner Z., (2006), Trace element partitioning in the Morasko meteorite from Poznań, Poland, Chemie der Erde Geochemistry, vol. 66, nr 4, 2006, s. 315-318. Plik PDF.
  • Łosiak Anna, Belcher Claire, Plado Jüri, Jõeleht Argo, Herd Chris, Kofman Randy, Szokaluk Monika, Szczuciński Witold, Muszyński Andrzej, (2020), Using Charcoal Formed During an Asteroid Collision to Recognize Small Impact Craters on Earth and to Learn About Energy Distribution Around Such Features, 51th Lunar and Planetary Science Conference, Woodlands, Texas, 2020. Abstract [#1934].
  • Łosiak Anna, Jõeleht Argo, Plado Jüri, Szyszka Mateusz, Kirsimäe Kalle, Wild Eva M., Steier Peter, Belcher Claire, Jaźwa Aleksandra M., Helde E., (2020), Determining the age and possibility for an extraterrestrial impact formation mechanism of the Ilumetsä structures (Estonia), Meteoritics & Planetary Science, vol. 55(2), 2020, s. 274-293.[30][31] Plik doi.
  • Łosiak Anna, Belcher Claire M., Plado Jüri, Jõeleht Argo, Herd Chris D.K., Kofman Randy S., Szokaluk Monika, Szczuciński Witold, Muszyński Andrzej, Wild Eva M., Baker S.J., (2022), Small impact cratering processes produce distinctive charcoal assemblages, Geology, 50(11), 2022, s. 1276-1280 (supplemental material) (abstrakt).[32] Plik doi.
  • +Mazur Szymon, (2024), Z Kosmosu do Poznania, IKS kulturapoznan.pl, 11(397), 2024, s. 80-82. Pilk PDF.
  • Moska Piotr, Stankowski Wojciech, Poręba Grzegorz, (2018), Optically stimulated luminescence techniques applied to the dating of the fall of meteorites in Morasko, Geochronometria, 45(1), 2018, s. 74–81. Plik doi.
  • Muszyński Andrzej, (2000), Rezultaty badań mineralogicznych w rezerwacie „Meteoryt Morasko”, Przewodnik do 71 Zjazdu PTG w Poznaniu, 2000, ss. 4.
  • Muszyński Andrzej, Stankowski Wojciech, Dzierżanowski P., Karwowski Łukasz, (2002), New data about the Morasko meteorite, Prace Specjalne PTMin., 18, 2002, s. 134-137.
  • Muszyński Andrzej, Pilski Andrzej S., Socha Krzysztof, (2006), Dwa lata w Rezerwacie MORASKO, Meteoryt, 4, 2006, s. 16–18. Plik PDF.
  • Muszyński Andrzej, Pilski Andrzej S., Socha Krzysztof, (2007), Two Years in the Morasko Reservation, Meteorite, 13(4), 2007, s. 10-12.
  • Muszyński Andrzej, Karwowski Łukasz, Kryza Ryszard, Pilski Andrzej S., (2011), Aktualny stan badań nad meteorytem Morasko, Acta Soc. Metheor. Polon., 2, 2011, s. 191 (streszczenie referatu, Wrocław 2008). Plik PDF; plik ASMP.
  • Muszyńskie Andrzej, Karwowski Łukasz, Pilski Andrzej S., Kryza Ryszard, (2012), Morasko meteorite – the current state of knowledge, Mineralogia Special Papers, vol. 40, 2012, s. 42-45. Plik PDF. Materiały 19th Meeting of the Petrology Group of the Mineralogical Society of Poland, Obrzycko, 19-21th October 2012.
  • Muszyński Andrzej, Bartoschewitz Rainer, Pilski Andrzej S., Kryza Ryszard, (2012), The Morasko strewnfield and its possible extension to a few more iron finds, (w przygotowaniu).
Muszyński et al. (2012)
  • Muszyński Andrzej, Kryza Ryszard, Karwowski Łukasz, Pilski Andrzej S., Muszyńska Jadwiga, (2012), Morasko. Największy deszcz meteorytów żelaznych w Europie środkowej (Morasko. The largest iron meteorite shower in Central Europe), Seria: Studia i Prace z Geografii i Geologii nr 28. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań 2012, ss. 111 (grant badawczy własny MNiI nr N N307 3533 33). ISBN 978-83-63400-50-7.[33] Plik PDF (za zgodą autorów).
  • Muszyński Andrzej, Pilski Andrzej S., Karwowski Łukasz, Kryza Ryszard, Gurdziel Agnieszka, (2013), Nowe znaleziska w rezerwacie „Meteoryt Morasko” (New finds in the reserve „Metorite Morasko”), Acta Soc. Metheor. Polon., 4, 2013, s. 136-138 (streszczenie referatu, Łowicz 2012). Plik ASMP.
  • Muszyński Andrzej, Kryza Ryszard, Karwowski Łukasz, Pilski Andrzej S., (2013), The Morasko iron and paired meteorites: petrology, bulk chemistry and systematic position, (w druku).
  • Muszyński Andrzej, Pilski Andrzej S., Kryza Ryszard, Karwowski Łukasz, Stankowski Wojciech, Nowak Monika, Bartoschewitz Rainer, (2013), The Morasko iron and paired meteorites: fall sites and strewnfield of iron shower, (w druku).
  • Muszyński Andrzej, Szczuciński Witold, Stankowski Wojciech, (2014), Deszcz meteorytów z nieba w okolicach Poznania, Gems&Jewelry, październik 2014, s. 18-23. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    ; online.
  • Muszyński Andrzej, Nowak Monika, (2014), Konferencja w setną rocznicę odkrycia pierwszego okazu meteorytu Morasko, Meteoryt, 4, 2014, s. 3-5, 28. Plik PDF.
  • Muszyński Andrzej, Stankowski Wojciech, Szczuciński Witold, (2014), Field excursion to the “Morasko Meteorite” Reserve, Conference Paper MPSE 2014: Mars – Connecting Planetary Scientists in Europe, Field excursion to the “Morasko Meteorite” Reserve, Poznań Jun. 6, 2014. Plik PDF.
  • +Muszyński Andrzej, Szczuciński Witold, (2016), Opowieści kosmicznego gościa, Academia, 4(48), 2016. Plik art.
  • Notkin Geoffrey, (2012), Rekonesans w Morasku, Meteoryt, 4, 2012, s. 23-27. Plik PDF.
  • Nowak Monika, Muszyński Andrzej, (2020), Dokumentacja znalezisk meteorytu Morasko w latach 2011–2014: problemy metodyczne i uzyskane efekty (Documenting the Morasko meteorite finds in 2011-2014: methodical problems and results obtained), Przegląd Geol., 68(12), 2020, s. 879-885. Plik pgF; plik PDF.
  • Osuch Władysław, Błoniarz Remigiusz, Michta Grzegorz P., Suliga Ireneusz, (2020), Evolution of the Dislocation Structure of Iron Meteorite, Archives of Metallurgy and Materials, 65(1), 2020, s. 485-492. Plik doi.
  • Owczarzak Andrzej, (2014), Wydłużanie elipsy rozrzutu Moraska, Meteoryt, 1, 2014, s. 3. Plik PDF.
  • Owczarzak Andrzej, (2015), Nowy duży okaz Moraska, Meteoryt, 2, 2015, s. 23. Plik PDF.
  • Owczarzak Andrzej, (2015), Ciekawe znaleziska Moraska, Meteoryt, 4, 2015, s. 16-17. Plik PDF.
  • Owczarzak Andrzej, (2015), Nowe wielkie Morasko, Urania-Postępy Astronomii, 4, 2015, s. 61.[34] Plik DjvU.
  • Owczarzak Andrzej, (2016), Odnalezienie Kruszynki, Meteoryt, 4, 2016, s. 3, 36. Plik PDF.
  • +Pack Andreas, Karwowski Łukasz, Kryza Ryszard, Muszyński Andrzej, Słaby Ewa, Raith M., (2013), Low-T formation of chromite in the Morasko IAB iron meteorite by oxidative solid-state exsolution from metal, (w druku).
  • Padirac Dominique, (2004), Nowe znaleziska w Morasku, Meteoryt, 3, 2004, s. 21-22. Plik PDF.
  • Pilski Andrzej S., Walton Wayne, (1999), Morasko – największy europejski deszcz meteorytów żelaznych, Meteoryt, 4, 1999, s. 12-13. Plik PDF.
  • Pilski Andrzej S., Walton Wayne, (1999), Morasko – the largest European iron meteorite shower, Meteorite!, 5(4), 1999, s. 27-28.
  • Pilski Andrzej S., (2000), Morasko IIICD (!?), Meteoryt, 4, 2000, s. 9-10. Plik PDF.
  • Pilski Andrzej S., (2003), Gdzie i kiedy spadł meteoryt Morasko?, Meteoryt, 4, 2003, s. 6. Plik PDF.
  • Pilski Andrzej S., (2004), A nie mówiłem?, Meteoryt, 4, 2004, s. 5.[35] Plik PDF.
  • Pilski Andrzej S., (2006), Morasko IAB-MG, Meteoryt, 4, 2006, s. 22-23. Plik PDF.
  • Pilski Abdrzej S., (2007), Grant na badanie Moraska, Meteoryt, 4, 2007, s. 3. Plik PDF.
  • Pilski Andrzej S., (2008), Badanie przeszłości meteorytu Morasko, Meteoryt, 1, 2008, s. 26-27. Plik PDF.
  • Pilski Andrzej S., Karwowski Łukasz, Kryza Ryszard, Muszyński Andrzej, (2012), Badania chemiczne deszczu meteorytów żelaznych Jankowo Dolne-Morasko-Przełazy, Acta Soc. Metheor. Polon., 3, 2012, s. 157-158 (streszczenie referatu). Plik ASMP.
  • Pilski Andrzej S., Kryza Ryszard, Wasson John T., Muszyński Andrzej, Karwowski Łukasz, (2012), Pierwiastki syderofilne w meteorytach Morasko (Siderophile elements in the Morasko meteorites), Acta Soc. Metheor. Polon., 3, 2012, s. 62-70. Plik ASMP.
  • Pilski Andrzej S., Skirzewska Magdalena, Smuła Łukasz, Muszyński Andrzej, (2012), Rekordowy okaz Moraska, Meteoryt, 4, 2012, s. 3-7, 28. Plik PDF.
  • Pilski Andrzej S., (2013), Meteoryt Morasko po 99 latach, Meteoryt, 3, 2013, s. 3-10.[36] Plik PDF; plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Pilski Andrzej S., Wasson John T., Muszyński Andrzej, Kryza Ryszard, Karwowski Łukasz, Nowak Monika, (2013), Low-Ir IAB irons from Morasko and other locations in central Europe: One fall, possibly distinct from IAB-MG, Meteoritics & Planetary Science, vol. 48(12), 2013, s. 2531-2541. Plik doi.
  • Pilski Andrzej S., (2014), Morasko – znaki zapytania, Meteoryt, 4, 2014, s. 6-7. Plik PDF.
  • Pilski Andrzej S., (2015), Morasko a inne kraterotwórcze meteoryty żelazne, Meteoryt, 1, 2015, s. 25-27. Plik PDF.
  • Pilski Andrzej S., (2021), Złudny obraz Moraska, Meteoryt, 101, 2021, s. 20-21. Plik available online.
  • Piszczała E., (1999), Mineralogia osadów wokół kraterów impaktowych z rejonu rezerwatu Morasko, praca magisterska Instytut Geologii UAM, 1999.
  • Pniewski Zygmunt, (1957), Przybysze nie z tej ziemi, Turysta, nr 6(59) (15 marca 1957). Plik JPG.
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1955), O niektórych mało znanych polskich meteorytach, Acta Geol. Pol., vol. V, nr 3, 1955, s. 427-438. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    ; plik PDF.
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1956), Les météorites polonaises, Acta Geophys. Polon., vol. IV, nr 1, 1956, s. 21-32. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1957), Nowe okazy meteorytu Morasko, Urania, 8, 1957, s. 232-235.[37] Plik DjvU.
  • Pokrzywnicki Jerzy (Покшивницкий Е.), (1958), Метеорит Мораско (The Morasko meteorite), Метеоритика (Meteoritika), vol. XVI, 1958, s. 123-125.
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1961), Meteoryty i kosmiczne kraterki w Morasku pod Poznaniem, Życie Warszawy, 226 (23 września 1961).
Morasko (Pokrzywnicki 1964)
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1966), Nowy odłam meteorytu Morasko, Urania, 3, 1966, s. 85-86.[40] Plik DjvU.
  • Popławski Mikołaj, Jóźwiak Karol, Kachlicki Tomasz, (2011), Badania metalograficzne i mikroanalityczne meteorytu Morasko (Metallography and Microanalysis Study of the Morasko Meteorite), Acta Soc. Metheor. Polon., 2, 2011, s. 117-124. Plik PDF; plik ASMP.
  • +Rachlewicz Grzegorz, Szczuciński Witold, (2022), Geologiczna historia Góry Moraskiej, Kronika Miasta Poznania, w: Radojewo i Morasko KMP, 2, 2022, s. 338-352. Plik PDF.
  • +Reznik Boris, Kontny A., Uehara Minoru, Gattacceca Jérôme, Solheid P., Jackson Mike, (2017), Magnetic domains and magnetic stability of cohenite from the Morasko iron meteorite, Journal of Magnetism and Magnetic Materials, 426, 2017, s. 594-603. Plik doi.
  • Runka Tomasz, Karwowski Łukasz, Muszyński Andrzej, (2012), Charakterystyka ałtaitu z meteorytu Morasko metodą spektroskopii Ramana, Acta Soc. Metheor. Polon., 3, 2012, s. 159-160 (streszczenie referatu). Plik ASMP.
  • Siemiątkowski Jacek, (2003), Struktura fragmentu meteorytu Morasko otrzymanego od znalazcy, Meteoryt, 4, 2003, s. 5. Plik PDF.
  • Siepak Marcin, Muszyński Andrzej, Novotny Karel, Vaculoviè Tomáš, (2011), Roztwory wypływające z wietrzejącego meteorytu Morasko, Acta Soc. Metheor. Polon., 2, 2011, s. 198 (streszczenie referatu, Wrocław 2008). Plik PDF; plik ASMP.
  • Slavíc (Slavic) František, Spencer Leonard James, (1928), Place-names of mineral-localities in central Europe, Mineralogical Magazine, 21(121), 1928, s. 441-479, (s. 478).[41] Plik doi.
  • Słaby Ewa, Karwowski Łukasz, Muszyński Andrzej, Simon Klaus, Majzner Katarzyna, Kruszewski Łukasz, Moszumańska Izabela, Wróbel Marek, (2012), Composition and growth morphology of feldspar crystals from the Morasko meteorite: LA-ICP-MS and Raman – SEM EDS imaging study, Mineralogia Special Papers, vol. 40, 2012, s. 53. Plik PDF. Materiały 19th Meeting of the Petrology Group of the Mineralogical Society of Poland, Obrzycko, 19-21th October 2012.
  • Słaby Ewa, Karwowski Łukasz, Majzner Katarzyna, Wirth Richard, Muszyński Andrzej, Birski Łukasz, Simon Klaus, Domonik Andrzej, Moszumańska Izabela, Orłowski Ryszard, (2017), Geochemistry and growth morphology of alkali feldspar crystals from an IAB iron meteorite – insight into possible hypotheses of their crystallization, Annales Societatis Geologorum Poloniae, 87(2), 2017, s.121–140. Plik doi.
  • Socha Krzysztof, (2003), Kiedy spadł meteoryt Morasko, Meteoryt, 4, 2003, s. 4. Plik PDF.
  • Socha Krzysztof, (2004), Morasko – inne spojrzenie, Meteoryt, 1, 2004, s. 16-18. Plik PDF.
  • Socha Krzysztof, Bednarz Bartłomiej, Wąsik Radosław, (2014), Przynależność gatunkowa drzewa z rezerwatu przyrody „Meteoryt Morasko”, w korzeniu którego utkwił fragment meteorytu (Species of tree from the „Morasko Meteorite” nature reserve, in which root stuck a fragment of meteorite), Acta Soc. Metheor. Polon., 5, 2014, s. 97-103. Plik ASMP.
  • Socha Krzysztof, (2020), „Pożegnanie kraterów Morasko” – polemika!, Acta Soc. Metheor. Polon., 11, 2020, s. 159-166. Plik ASMP.
  • Stankowski Wojciech Tomasz Jan, (2001), The geology and morphology of the natural reserve „Meteoryt Morasko”, Planetary and Space Science, vol. 49(7), 2001, s. 749–753. Plik PDF; plik doi.
  • Stankowski Wojciech, Muszyński Andrzej, Klimm Kevin, Schliestedt Manfred, (2002), Mineralogy of Morasko meteorite and the structure of the craters, Proc. Estonian Acad. Sci., Geol. 51, 4, 2002, s. 227–240. Plik PDF.
  • Stankowski Wojciech, Katrusiak A., Budzianowski A., (2006), Crystallographic variety of magnetic spherules from Pleistocene and Holocene sediments in the Northern foreland of Morasko-Meteorite Reserve, Planetary and Space Science, vol. 54(1), 2006, s. 60-70. Plik PDF; plik doi.
  • Stankowski Wojciech, (2007), Luminescence dating as a diagnostic criterion for the recognition of Quaternary impact craters, Planetary and Space Science, vol. 55(7-8), 2007, s. 871-875. Plik doi.
  • Stankowski Wojciech, Raukas Anto, Bluszcz Andrzej, Fedorowicz Stanisław, (2007), Luminescence dating of the Morasko (Poland), Kaali, Ilumetsa and Tsõõrikmäe (Estonia) meteorite craters, Geochronometria, 28, 2007, s. 25-29.[30][42] Plik doi.
  • Stankowski Wojciech, (2008), Meteoryt Morasko. Osobliwości obszaru Poznania (Morasko Meteorite. A curiosity the Poznań region), Seria Geologia nr 19, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2008. ISBN 978-83-232-1975-0.
  • +Stankowski Wojciech, Muszyński Andrzej, (2008), Time of fall and some properties of the Morasko meteorite, Materials Science-Poland, 26, 2008, s. 879-902. Plik PDF.
  • Stankowski Wojciech, (2009), Nowe dane luminescencyjne wieku impaktów w Morasku oraz Kaali (The new luminescence data of the Morasko and Kaali impacts), Acta Soc. Metheor. Polon., 1, 2009, s. 123-128. Plik PDF; plik ASMP.
  • Stankowski Wojciech T.J., (2011), Nowe dane o czasie upadku meteorytu Morasko, Acta Soc. Metheor. Polon., 2, 2011, s. 199 (streszczenie referatu, Wrocław 2008). Plik PDF; plik ASMP.
  • Stankowski Wojciech T.J., (2011), Luminescence and radiocarbon dating as tools for the recognition of extraterrestrial impacts, Geochronometria, 38(1), 2011, s. 54. Plik doi.
  • Stankowski Wojciech, (2011), Rezerwat Meteoryt Morasko – morfogeneza kosmiczna zagłębień terenu, Landform Analysis, 16, 2011, s. 149-154. Plik PDF.
  • +Stankowski Wojciech T.J., Bluszcz Andrzej, (2012), Luminescence Dating as Comparative Data to Radiocarbon Age Estimation of Morasko Spherical Depressions, w: Michalska-Nawrocka D. (red.), Radiometric Dating, InTech open science, 2012, s. 115-125. Plik PDF.
  • Stankowski Wojciech, (2012), Melt-weathering meteorite crust in the light of mineralogical and luminescence investigations – time indicator of an impact event, Mineralogia Special Papers, vol. 40, 2012, s. 54. Plik PDF. Materiały 19th Meeting of the Petrology Group of the Mineralogical Society of Poland, Obrzycko, 19-21th October 2012.
  • Stankowski Wojciech T.J., (2012), Multimethod datings of the Morasko meteorite impact, Mineralogia Special Papers, vol. 40, s. 55-57, 2012. Plik PDF. Materiały 19th Meeting of the Petrology Group of the Mineralogical Society of Poland, Obrzycko, 19-21th October 2012.
  • Stankowski Wojciech T.J., (2015), The extraterrestrial matter falls in west-central Poland (Great Poland Lowland); historical and geological data, Acta Geol. Pol., 65(2), 2015, s. 273–278.[43] Plik doi.
  • Stankowski Wojciech T.J., (2017), The crust structure of the Morasko meteorite – a preliminary hypothesis, Geologos, 23(1), 2017, s. 53-56. Plik doi.
  • Stankowski Wojciech T.J., Duczmal-Czernikiewicz Agata, Mrozek-Wysocka Małgorzata, Szyszko Mateusz, Morasko Meteorite dating results in context of crust composition, in preparation.
  • Stecki Konstanty, (1973), Kratery meteorytowe w Polsce, Wszechświat, nr 11, 1973, s. 287-289. Plik PDF.
  • Szczuciński Witold, Muszyński Andrzej, (2020), Meteoryty, kratery uderzeniowe i inne ślady kosmicznej katastrofy w rejonie Moraska pod Poznaniem (Meteorites, impact craters, and other traces of a cosmic disaster at Morasko near Poznań), Przegląd Geol., 68(8), 2020, s. 637-644. Plik pgF; plik PDF.
  • Szczuciński Witold, Włodarski Wojciech, (2024), Morasko—Meteorite Impact Craters in the Glacial Landscape, w: Migoń P., Jancewicz K., Landscapes and Landforms of Poland, seria: World Geomorphological Landscapes (WGLC), Springer, 2024, s. 547-555.[44] Plik doi.
  • Szokaluk Monika, Jagodziński Robert, Muszyński Andrzej, Szczuciński Witold, (2019), Geology of the Morasko craters, Poznań, Poland—Small impact craters in unconsolidated sediments, Meteoritics & Planetary Science, vol. 54(7), 2019, s. 1478-1494. Plik doi.
  • Szulczewski Jerzy W., (1923), O meteorytach wielkopolskich, Przyroda i Technika, II, s. 513-515, 1923. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • +Szuman-Kalita Izabela, Ewertowski Marek, Kalita Jakub, Kasprzak Leszek Makohonienko, Mirosław, Pleskot Krzysztof, Szczuciński Witold, Tomczyk Aleksandra Magdalena, (2019), The Last Scandinavian Ice Sheet in Wielkopolska and Mid-Holocene Meteorite Impact Crater: Field Guide, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2019, ss. 36. ISBN 978-83-7986-243-6. Plik PDF.
  • Tobolski Kazimierz, (1976), Palynological investigations of bottom sediments in closed depressions, w: H. Hurnik, Meteorite Morasko and the region of its fall, Seria Astronomia, 2, UAM Poznań 1976, s. 21-26. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Trybuna Ludu, (1961), Kratery kosmiczne w okolicy Poznania. Prof. K. Staniukowicz potwierdza hipotezę polskiego uczonego, nr 250 (11 września 1961), s. 6.[45] Plik JPG.
  • Tymiński Zbigniew, (2012), W leju po Morasku - spostrzeżenia na temat małych kraterów meteorytowych, Cyrqlarz, 206, 2012, s. 13-15. Plik PDF.
  • Uścinowicz Grzegorz, (2014), Impact craters and the extraterrestrial matter in their surroundings: case of Morasko (Poland) and Kaali (Estonia), Baltica: The International Journal on Geosciences, 27(1), 2014, s. 25-32. Plik doi.
  • Walesiak Tomasz, (2016), Nowe kratery, nowa definicja elipsy spadku meteorytu Morasko, książka abstraktów, IX Konferencja Meteorytowa, 3-5 czerwca, Łódź 2016, s. 31-32.
  • Walesiak Tomasz, (2017), Jeszcze jedna dyskusja na temat daty spadku meteorytu Morasko (Another discussion about date of Morasko meteorite fall), Acta Soc. Metheor. Polon., 8, 2017, s. 123-148. Plik ASMP.
  • Walesiak Tomasz, (2017), Kratery Morasko w świetle wiedzy na temat ukośnych impaktów (Morasko craters base on knowledge related to oblique impacts), Acta Soc. Metheor. Polon., 8, 2017, s. 149-168. Plik ASMP.
  • Walesiak Tomasz, (2018), Initial results of geomagnetic survey in Morasko meteorite crater field, 49th Lunar and Planetary Science Conference, Woodlands, Texas, 2018. Abstract [#1644].
  • Walesiak Tomasz, (2021), Kratery Morasko – obrona hipotezy ukośnego impaktu w kontekście dostępnej wiedzy i wyników badań (Morasko craters – in defense of oblique impact origin based on knowledge and research), Acta Soc. Metheor. Polon., 12, 2021, s. 108-128. Plik ASMP.
  • Walesiak Tomasz, (2021), Przegląd najważniejszych prac dotyczących próby ustalenia daty spadku meteorytów oraz wieku kraterów Morasko (Review of most important papers regarding attempts to determine the date of Morasko meteorite fall and age of the craters), Acta Soc. Metheor. Polon., 12, 2021, s. 129-148. Plik ASMP.
  • Warchoł K., (1965), Kociołki rejonu Góry Moraskiej, praca magisterska pod kierunkiem prof. Bogumiła Krygowskiego na Studium Geografii dla Pracujących, Wydział Biologii Nauk o Ziemi UAM (maszynopis), Poznań 1965.[46]
  • Wasson John T., Kallemeyn Gregory W., (2002), The IAB iron-meteorite complex: A group, five subgroups, numerous grouplets, closely related, mainly formed by crystal segregation in rapidly cooling melts, Geochimica et Cosmochimica Acta, 66(13), 2002, s. 2445-2473. Plik doi; plik PDF.
  • Wiadomości Geograficzne, (1924), Meteory wielkopolskie, 1-2, 1924, s. 16-17. Plik RCIN.
  • Włodarski Wojciech, Papis Joanna, Szczuciński Witold, (2017), Morphology of the Morasko crater field (western Poland): Influences of pre-impact topography, meteoroid impact processes, and post-impact alterations, Geomorphology, 295, 2017, s. 586–597 (abstrakt).[47] Plik doi.
  • Wojnarowska Agnieszka, Dziel Tomasz, Gałązka-Friedman Jolanta, Karwowski Łukasz, (2008), New mineralogical phases identified by Mössbauer measurements in Morasko meteorite, Hyperfine Interactions, 186, 2008, s. 167-171. Plik doi.
  • Woźniak Marek, (2021), Meteoryty żelazne – klasyfikacja w obrazach (Iron meteorites – classification in pictures), Acta Soc. Metheor. Polon., 12, 2021, s. 149-216 (abstrakt).[48] Plik ASMP; Książka abstraktów.
  • +Wysocka A., (1998), Litologia i petrografia osadów wschodniego sąsiedztwa rezerwatu "Meteoryt Morasko", praca magisterska Instytut Geologii UAM, 1998.

Czasopisma

  • Dziennik Łódzki, (1956), 78-kilogramowy meteoryt znaleziono pod Poznaniem, nr 297, 1956, s. 4.[49] Plik lLib.

Portfolio

Projekty badawcze, granty

Przypisy

  1. ^ a b c d e f g znalazca okazu Cobliner w swoim liście podał wagę 75,0 kg; wg Szulczewskiego kompletny okaz zważony później przez prof. Pfuhla miał ważyć 77,5 kg (Szulczewski 1923; Pokrzywnicki 1964); obecnie okaz waży 71,8 kg (Łaptaś 1998; Pilski 2001); wg Pokrzywnickiego (1964) ucięty okaz ważył 61,0 kg
  2. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  3. ^ początkowo Pokrzywnicki uważał go za heksaedryt, zapewne ze względu na jego gruboziarnistą strukturę i brak widocznych figur Widmanstättena na małych przekrojach?
  4. ^ Muszyński et al. (2013)
  5. ^ a b więcej informacji o tym okazie meteorytu Morasko na stronach ART&MET – Meteoryty & Sztuka – ODKRYLIŚMY NAJWIĘKSZY POLSKI METEORYT! oraz w galerii Morasko/Galerie
  6. ^ a b możliwe, że było to 12 października (?), taką datę można napotkać w niektórych źródłach (Redakcja: potrzebne źródło)
  7. ^ sierżant (lekarz?) Franz Cobliner (promovierte Unteroffizier Franz Cobliner) – postać enigmatyczna; był prawdopodobnie lekarzem skierowanym na zaplecze 9 Armii podczas ofensywy wojsk niemieckich, pod dowództwem generała Paula von Hindenburg, rozpoczętej 11 listopada 1914 roku w centralnej Polsce (źródło: Wolfgang Kaufmann, Im Graben der Blick ins Unendliche. Mitten im Krieg: Vor 100 Jahren fand ein Soldat in der Nähe von Posen das Teilstück eines Riesenmeteoriten, Preußische Allgemeine Zeitung, 45, 2014. Plik PDF)
  8. ^ Pfuhl Fritz (Friedrich) Carl Adolph (1853-1913) – florysta, założyciel działu przyrodniczego Muzeum Cesarza Fryderyka (Kaiser Friedrich Museum), nauczyciel botaniki w Gimnazjum św. Marii Magdaleny (Königliches Marien-Gymnasium) w Poznaniu; założyciel pierwszego na terenie Niemiec szkolnego ogrodu botanicznego; w 1904 roku wydał rejestr zabytkowych drzew i lasów Księstwa Poznańskiego, obejmujący około 12 tys. pomników przyrody; redaktor Zeitschrift der Naturwissenschaftlichen Abteilung… in Posen
  9. ^ więcej informacji o znaleziskach Henryka Nowackiego na stronie Marcina Cimały – Meteoryt Morasko
  10. ^ Muszyński et al. (2006)
  11. ^ a b Krzysztof Socha – poszukiwacz meteorytów Morasko o największej liczbie znalezisk, który w ramach posiadanego zezwolenia szukał również, przez trzy lata, na terenie Rezerwatu „Meteoryt Morasko”
  12. ^ w odcinku serialu Meteorite Men season three zaprezentowano po raz pierwszy tę mapę. Dzięki pomocy prof. Andrzeja Muszyńskiego, Steve Arnold i Geoff Notkin znaleźli na terenie rezerwatu 34 kilogramowy okaz. Okoliczności tego znaleziska dostarczają nowych danych o pochodzeniu meteorytów Morasko i okolicznych kraterów.
  13. ^ zapewne chodzi o wystawę otwartą w lutym 1965 roku w planetarium w  Chorzowie (Marks 1965, Urania)
  14. ^ Inst. of Paleozoology, Polish Acad. Sci., Laboratory of Paleozoology (Pracowina Paleozoologii PAN), Poznań, ul. Świerczewskiego 19 (Koblitz MetBase za Pokrzywnicki (1964))
  15. ^ nowsze wyniki analiz dla meteorytów Morasko i Przełazy znajdują się również w pracy Wasson et al. (2002)
  16. ^ german (Ge) u Choi et al. (1995) był oznaczany metodą Radiochemical Neutron Activation Analysis (RNAA)
  17. ^ analizy prowadzono na tzw. bulk material to znaczy, że próbki te były małymi fragmentami wyciętymi z bloku meteoryt oraz nie były „czyszczone” z małych inkluzji innych minerałów
  18. ^ lokalizacje mało dokładne
  19. ^ a b więcej o figurach Widmanstättena
  20. ^ trzytomowe opracowanie (ponad 1400 stron), „biblia” meteorytów żelaznych (patrz → Woźniak (2021, ASMP)), znajduje się w zbiorach W&W
  21. ^ na 2 i 3 stronie okładki zdjęcia kraterów Morasko i okazów tego meteorytu (tłum. z niem. Bohdan Kiełczewski); bardzo ciekawy artykuł przedstawiający historię odkrycia i badań meteorytu Morasko; Classen Johannes Robert – astronom amator i założyciel obserwatorium w Pulsnitz (NRD, Niemcy), zajmował się głównie meteorytami i kraterami meteorytowymi
  22. ^ meteoryt żelazny Campo del Cielo (syn. Tucuman), znalezisko z 1576 roku w Argentynie; typ IAB-MG, TKW 50 ton
  23. ^ abstrakt: Szczegółowe badania magnetyczne przeprowadzone w 1961 r. we wsi Morasko koło Poznania wykonane zostały w związku z poszukiwaniami odłamków meteorytu i były kontynuacją tego samego rodzaju prac wykonywanych w roku 1958 i 1959 przez autorów sprawozdania. Prace miały na celu próbę odnalezienia odłamków meteorytu, który spadł w rejonie Moraska za pomocą pomiarów natężenia składowej Z magnetyzmu ziemskiego oraz określenie charakterystyki pola magnetycznego w obrębie występujących w tym rejonie kraterów powstałych przypuszczalnie wskutek upadku meteorytu. Prace zlokalizowane zostały w obrębie krateru nr 1. Punkty zostały zlokalizowane wewnątrz krateru, a w celu dokładniejszej lokalizacji poszczególnych profili i punktów dochodzono do charakterystycznych punktów topograficznych. Wykonano 1012 punktów pomiarowych. Pomiary wykonywano magnetometrem Askania systemu Fanselau. Poszczególne punkty pomiarowe były usytuowane na równoległych profilach, odległość między profilami i punktami wynosiła ok. 2 m. Wszystkie pomiary wiązane były do punktu bazowego. Wyniki pracy przedstawiono na mapie anomalii składowej pionowej Z pola magnetycznego. Do sprawozdania dołączono dzienniki pomiarowe i arkusze redukcyjne.
  24. ^ meteoryt kamienny Marlow, znalezisko z 1936 roku w USA; chondryt zwyczajny L5, TKW 68 kg
  25. ^ fragment korespondencji z redakcją czasopisma
  26. ^ meteoryt żelazny Nantan, znalezisko z 1958 roku w Chinach; typ IAB-MG, TKW 9,5 tony
  27. ^ kratery meteorytowe Ries i Steinheim w Niemczech
  28. ^ a b moraskoite – nowy minerał odkryty w 2013 roku w meteorycie Morasko przez polskich naukowców; fosforan, wzór Na2Mg(PO4)F; typ krystalograficzny: orthorhombic, Pbcn; kod: IMA No. 2013-084; więcej → woreczko.pl – Minerały w meteorytach (Meteorite minerals). Mineralienatlas Lexikon – Moraskoite; mindat.org – Moraskoite
  29. ^ a b czochralskiite – kolejny nowy minerał odkryty w 2015 roku w meteorycie Morasko przez zespół polskich naukowców (pod kierownictwem prof. Łukasza Karwowskiego). Fosforan sodowo-wapniowo-magnezowy, wzór Na4Ca3Mg(PO4)4; typ krystalograficzny: orthorhombic, Pnma; kod: IMA No. 2015-011; więcej → woreczko.pl – Minerały w meteorytach (Meteorite minerals)
  30. ^ a b grupa dwóch (Sügavhaud i Põrguhaud) kraterów meteorytowych Ilumetsä w Estonii
  31. ^ znanych jest kilka przypadków, gdy meteoryty pochodzące z innych źródeł próbowano zgłaszać jako nowe znaleziska. Znany jest przypadek w Niemczech, gdzie jeden z poszukiwaczy próbował zgłosić okaz meteorytu Sikhote-Alin, jako nowe znalezisko (chodzi o meteoryt Inningen, który w 2011 roku został zdyskredytowany (Discredited) w Meteoritical Bulletin Database).
    W Polsce też niestety był przypadek, kiedy próbowano zgłosić okaz meteorytu Campo del Cielo, jako nowy polski meteoryt (tzw. Konopiska). Również w przypadku dwóch nowych meteorytów Krupe i Jankowo Dolne, wysuwane są podejrzenia o ich „obcym” pochodzeniu. A w przypadku meteorytu Rusalka udowodniono oszustwo! Wątpliwe są również współczesne znaleziska nowych okazów meteorytów w okolicach kraterów Kaali (Kaalijärv) (We wszystkich tych czterech przypadkach pojawia się nazwisko Mateusza Szyszka!); patrz → Kategoria:Oszustwa
  32. ^ wyniki badań, że węgielki (ang. charcoals) znajdywane w osadach wyrzuconych z kraterów (ang. ejecta) mają charakterystykę inną niż te z pożarów i wskazują na powstawanie ich w stosunkowo niskich temperaturach utrzymywanych przez dłuższy czas – zatem wyrzucony materiał (przynajmniej tam gdzie jest blisko krateru i jest stosunkowo gruba) musiał być gorący. Ta cecha może być bardzo pomocna w identyfikacji małych kraterów uderzeniowych; kratery: Kaalijärv, Morasko, Whitecourt
  33. ^ monografia meteorytu Morasko; rozdziały:
    1. Muszyński Andrzej, Muszyńska Jadwiga, Wstęp (Introduction);
    2. Muszyński Andrzej, Pilski Andrzej S., Muszyńska Jadwiga, Kryza Ryszard, Karwowski Łukasz, Z historii – odkrycie i badania meteorytów Morasko, Przełazy (Seeläsgen), Jankowo Dolne (Historical notes – discovery and investigation of the Morasko, Przełazy (Seeläsgen) and Jankowo Dolne meteorites);
    3. Muszyński Andrzej, Stankowski Wojciech, Pilski Andrzej S., Kryza Ryszard, Nowak Monika, Deszcz meteorytów żelaznych Morasko, Przełazy, Jankowo Dolne (Iron meteorite shower Morasko, Przełazy, Jankowo Dolne);
    4. Kryza Ryszard, Pilski Andrzej S., Muszyński Andrzej, Karwowski Łukasz, Petrologia, skład chemiczny i pozycja systematyczna Moraska i pokrewnych meteorytów żelaznych (Petrology, bulk chemistry and systematic position of Morasko and other twin irons);
    5. Karwowski Łukasz, Kryza Ryszard, Muszyński Andrzej, Pilski Andrzej S., Zarys mineralogii meteorytu Morasko (Outline mineralogy of the Morasko meteorite);
    6. Kryza Ryszard, Helios Katarzyna, Karwowski Łukasz, Muszyński Andrzej, Drożdżewski Piotr, Spektroskopia Ramana w badaniach wybranych minerałów meteorytu Morasko (Raman spectroscopy investigations of selected minerals in the Morasko meteorite);
    7. Pack Andreas, Kryza Ryszard, Karwowski Łukasz, Muszyński Andrzej, Słaby Ewa, Raith Michael, Jakieła Rafał, Badania izotopowe wybranych minerałów meteorytu Morasko: wstępne wyniki (Isotopic studies of selected minerals from the Morasko iron: preliminary data), plik PDF;
    8. Dworzyńska Magdalena, Muszyński Andrzej, Mikrometeoryty: część deszczu meteorytu Morasko (Micrometeorites: a part of the Morasko meteorite shower);
    9. Gurdziel Agnieszka, Karwowski Łukasz, Pilski Andrzej S., Muszyński Andrzej, Kryza Ryszard, Wietrzenie w meteorycie Morasko (Weathering in the Morasko meteorite);
    10. Muszyński Andrzej, Pilski Andrzej S., Muszyńska Jadwiga, Kryza Ryszard, Karwowski Łukasz, Poszukiwania i nowe odkrycia w rezerwacie Meteoryt Morasko (Meteorite prospecting and new discoveries in the “Morasko Meteorite” reserve)
  34. ^ informacja o znalezieniu 174 kg okazu meteorytu Morasko
  35. ^ o meteorytach Morasko i Jankowo Dolne
  36. ^ kopia artykułu, który miał się wcześniej ukazać w Uranii-Postępach Astronomii
  37. ^ tam fotografia okazu 78 kg; oraz po raz pierwszy Pokrzywnicki wysuwa hipotezę (!), że zagłębienia na Górze Moraskiej są pochodzenia meteorytowego
  38. ^ pierwsze i jak na razie jedyne, tak kompleksowe opracowanie na temat polskich meteorytów; warto jednak zaznaczyć, że Jerzy Pokrzywnicki niewątpliwie obficie korzystał z wcześniejszego bibliograficznego opracowania autorstwa Zofii Gąsiorowskiej (1966, maszynopis jej pracy powstał przed 1964 rokiem), ale nigdzie w jego publikacjach nie pojawia się jej nazwisko!? (Kosiński 2014)
  39. ^ patrz → Pokrzywnicki (1964)/Kolekcje
  40. ^ inf. o znalezieniu nowego dużego okazu meteorytu Morasko: (…) Nowy odłam wagi 16,8 kg bryłowatego kształtu znaleziony został w pierwszej połowie 1963 roku przez mieszkańca Moraska Ryszarda Nowickiego. Odłam ten tkwił na głębokości około 0,5 m w odległości około 470 m od pola kraterków, a dokładniej od kraterku nr 1 – jeziorka. Okaz ten przechowywany jest w Planetarium w Chorzowie i był wystawiony w roku 1965 na wystawie „Materia meteorytowa w naszym Układzie Słonecznym”. (…); o wystawie patrz → Marks (1965, Urania)
  41. ^ powstały na potrzeby opisu zbiorów NHM w Londynie wykaz nazw miejscowości w Europie Środkowej powiązanych z minerałami – poprawne nazwy w językach narodowych; w redagowaniu nazw polskich pomagali prof. Stefan Kreutz (University of Kraków) oraz Stanisław Pawłowski (Poznań) i Kazimierz Maślankiewicz (Kraków) z Committee of the Geological Survey of Poland;
    wymienione są m.in.: Grzempy (near Czarnków) (pol.), Friedrichsau (niem.), Meteorite (Sept. 8, 1910); Morasko (pol.), Morask (niem.), Meteoric iron (found 1914)
  42. ^ krater meteorytowy Tsõõrikmäe w Estonii; Wikipedia (ET) – Tsõõrikmäe meteoriidikraater
  43. ^ meteoryty: Jankowo Dolne, Morasko, Seeläsgen (Przełazy); doniesienie Bolid wielkopolski
  44. ^ w spisie literatury znajduje się powołanie na Wiki.Meteoritica.pl, miłe 😀
  45. ^ 7 września 1961 roku rejon kraterów Morasko odwiedzili Jerzy Pokrzywnicki (autor hipotezy o kosmicznym pochodzeniu kraterów w Morasko), dr Ostrowski z Politechniki Warszawskiej oraz rosyjski uczony, twórca (?!) teorii powstawania kraterów kosmicznych, K.P. Staniukowicz (Кирилл Петрович Станюкович) (Dzięczkowski et al. 1971)
  46. ^ w ramach pracy powstała mapa hipsometryczna w skali 1:1000 (izohipsa co 1 metr); Warchoł wykonał również, na terenie ówczesnego rezerwatu, 12 wykopów o głębokości 2-3 metrów i 130 wierceń świdrem ręcznym o długości 1 i 2 m (Dzięczkowski et al. 1971)
  47. ^ w artykule pokazano m.in. nową mapę terenu obejmującego kratery w bardzo wysokiej rozdzielczości; zaprezentowano również rekonstrukcję powierzchni sprzed impaktu pokazującą wyraźnie, że kratery powstały na stokach o różnych kierunkach i stopniu nachylenia; poddano analizie też wpływ kąta upadku na kształt kraterów i porównano je do innych ziemskich kraterów impaktowych (abs)
  48. ^ więcej → woreczko.pl – Meteoryty żelazne – klasyfikacja w obrazach (Iron meteorites – classification in pictures)
  49. ^ tam też fotografia okazu 78 kg

Zobacz również

Linki zewnętrzne

  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Morasko
  • Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Morasko
  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Tabarz
  • Portal Meteorite Picture of the Day – Morasko


Ambox question orange.svg
 Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?)
(poszukać, uzupełnić …)
  • dużo...
  • plik DjVu z Pokrzywnickiego
Źródło „http://meteoritica.pl/index.php5/Morasko”
Osobiste