(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Nagy-Borové
Z Wiki.Meteoritica.pl
m (→Galerie) |
|||
(Nie pokazano 17 wersji pomiędzy niniejszymi.) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
__NOTOC__ | __NOTOC__ | ||
- | {{VerifyLevel |level= | + | {{VerifyLevel|level=1i}} |
{{Strona w budowie}} | {{Strona w budowie}} | ||
{{InfoboxMeteorite | {{InfoboxMeteorite | ||
| nazwa = Nagy-Borové | | nazwa = Nagy-Borové | ||
- | | grafika = Nagy- | + | | grafika = Nagy-Borové_main_mass_(NHM_Budapest).jpg |
- | | opis = Masa główna meteorytu w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (fot. Zsolt Kereszty) | + | | opis = Masa główna meteorytu w zbiorach [[:Szablon:BudapestNHM|Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie]] (fot. Zsolt Kereszty) |
| klasa = Spadek | | klasa = Spadek | ||
| mbclass = fall | | mbclass = fall | ||
Linia 11: | Linia 11: | ||
| lokalizacja = Słowacja | | lokalizacja = Słowacja | ||
| położenie = 49°10'N, 19°30'E | | położenie = 49°10'N, 19°30'E | ||
- | | uwagi = | + | | uwagi = stopień zszokowania S5 |
- | | data = 9 maja 1895 r. (czwartek) | + | | data = 9 maja 1895 r. (czwartek) |
- | | typ = chondryt zwyczajny L5 | + | | typ = chondryt zwyczajny L5<ref name="type L4">wg Ozdín et al. (2014) meteoryt jest typu petrograficznego L4</ref> |
- | | masa = 6,1 kg<ref name="TKW">tylko 6,1 kg zachowało się w kolekcjach (Koblitz MetBase)</ref> | + | | masa = 6,1 kg<ref name="TKW">tylko 6,1 kg zachowało się w kolekcjach (Koblitz MetBase)</ref> |
- | | liczba = | + | | liczba = prawdopodobnie 3 okazy |
| synonimy = w NHM Cat: '''Liptó''', '''Velka-Borové''', '''Velka-Borove'''; w MetBase: '''Lipto'''; po węgiersku: Nagyborove | | synonimy = w NHM Cat: '''Liptó''', '''Velka-Borové''', '''Velka-Borove'''; w MetBase: '''Lipto'''; po węgiersku: Nagyborove | ||
}} | }} | ||
- | Spadek meteorytu 9 maja 1895 roku (czwartek) | + | Spadek meteorytu(ów) 9 maja 1895 roku (czwartek) w [[Słowacja|Słowacji]] w pobliżu wsi Wielkie Borowe (słow. ''Veľké Borové'') (chondryt zwyczajny L5<ref name="type L4"></ref>, TKW 6,1 kg<ref name="TKW"></ref>). Według Tuček (1981) zachowało się mało konkretnych i wiarygodnych informacji o spadku. Pierwsza wzmianka o meteorycie znajduje się w katalogu Brezina (1896). W Koblitz MetBase jest informacja, że znaleziono trzy okazy: 5,9 kg, 194 g i 53 g. Z katalogów zbiorów w których znajdują się fragmenty meteorytu Nagy-Borové wynika, że spadły trzy okazy: 5880, ~183,5 i 53 g (szczegóły poniżej)! |
+ | |||
+ | Być może nie był to pojedynczy spadek?! | ||
== Kolekcje == | == Kolekcje == | ||
- | Masa główna meteorytu znajduje się w zbiorach NHM w Budapeszcie. Okaz waży 5,880 kg (205×135×130 mm) i jest: ''drop-shaped, oriented complete specimen with crust except a smaller spot'' (Ravasz 1969).<ref>na współczesnych zdjęciach okazu widać duży przełam po odłupanym fragmencie – fotografia masy głównej: [http://www.lpi.usra.edu/meteor/get_original_photo.php?recno=5630894 | + | Masa główna meteorytu znajduje się w zbiorach NHM w Budapeszcie. Okaz waży 5,880 kg (205×135×130 mm) i jest: „''drop-shaped, oriented complete specimen with crust except a smaller spot''” (Ravasz 1969).<ref>na współczesnych zdjęciach okazu widać duży przełam po odłupanym fragmencie – fotografia masy głównej: [http://www.lpi.usra.edu/meteor/get_original_photo.php?recno=5630894 {{!MBD}}]</ref> Do zbiorów w Budapeszcie przekazał go w 1895 roku Ľudovít Kürthy „''hlavný župan Liptovskej župy''”. |
Fragmenty meteorytu Nagy-Borové znajdują się tylko w kilku kolekcjach: | Fragmenty meteorytu Nagy-Borové znajdują się tylko w kilku kolekcjach: | ||
Linia 29: | Linia 31: | ||
! Zbiór !! waga fragmentów<br />(Koblitz MetBase) !! uwagi | ! Zbiór !! waga fragmentów<br />(Koblitz MetBase) !! uwagi | ||
|- | |- | ||
- | | Budapest, Nat. Mus. || 5, | + | | [[Budapest, Nat. Mus.]] || 5,880 kg || {{Txt2Img|Nagy-Borové_main_mass_(NHM_Budapest).jpg|main mass}} |
|- | |- | ||
- | | Chicago, Field Mus. Nat. Hist. || 195 g || | + | | [[Chicago, Field Mus. Nat. Hist.]] || 195 g || wg katalogu z 1965 roku w zbiorach kompletny okaz 183,5 g oraz ucięty fragment o wadze 26 g<ref>ale wg katalogu z 1995 roku: kompletny okaz 167,6 g oraz ucięty fragment o wadze 26,3 g; natomiast wg najnowszego katalogu muzeum ([[Szablon:Pritzker (2012)|Pritzker 2012]]) fragmenty ze skorupą: 165,7, 15,54 i 1,85 g</ref> |
|- | |- | ||
- | | London, Nat. Hist. Mus. || 53 g || | + | | [[London, Nat. Hist. Mus.]] || 53 g || prawdopodobnie kompletny okaz 53 g |
|- | |- | ||
- | | Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ. || 12 g || | + | | [[Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ.]] || 12 g || wg katalogu z 1904 roku: 13,5 g |
|- | |- | ||
- | | Tempe, Arizona State Univ. || 12 g || | + | | Tempe, Arizona State Univ. || 12 g || wg katalogu z 2019 roku: 11,4 g<ref>ale wg katalogu muzeum z 2009 roku w jego zbiorach pod nazwą Nagy-Borové figuruje 11,4 g fragment meteorytu żelaznego, oktaedrytu IAB (znalezisko z 1890 roku w Vezprem, Hungary)! prawdopodobnie chodzi o meteoryt [[Nagy-Vázsony]] z 1890 roku?</ref> |
|- | |- | ||
- | | Vienna, Naturhist. Mus. || 10 g || | + | | [[Vienna, Naturhist. Mus.]] || 10 g || wg katalogu z 1903 roku: 10 g |
|} | |} | ||
Brak w polskich zbiorach. | Brak w polskich zbiorach. | ||
- | {{Pokrzywnicki (Kosmolityka) |name=Nagy-Borové}} | + | {{Pokrzywnicki (Kosmolityka)|name=Nagy-Borové}} |
== Lokalizacja == | == Lokalizacja == | ||
Linia 49: | Linia 51: | ||
{{GEFrame-begin}} | {{GEFrame-begin}} | ||
{{GEMap | {{GEMap | ||
- | | | + | | htmlFileMap = wiki-Nagy-Borove.htm |
- | | | + | | kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Slovakia-MM.kml |
| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Nagy-Borove-fit.kml | | kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Nagy-Borove-fit.kml | ||
| lat = 49.1666 | | lat = 49.1666 | ||
Linia 61: | Linia 63: | ||
{{GEIcon-Coord}} | {{GEIcon-Coord}} | ||
współrzędne wg Brezina (1896) | współrzędne wg Brezina (1896) | ||
+ | {{GEIcon-PointGreen}} | ||
+ | położenie tablicy informacyjnej | ||
{{GEFrame-end}} | {{GEFrame-end}} | ||
Wieś '''Wielkie Borowe''' (słow. ''Veľké Borové'') w powiecie Liptowski Mikułasz. | Wieś '''Wielkie Borowe''' (słow. ''Veľké Borové'') w powiecie Liptowski Mikułasz. | ||
+ | |||
+ | W 2016 roku z inicjatywy Daniela Ozdína wiceprzewodniczącego Słowackiego Towarzystwa Mineralogicznego (''Slovenská mineralogická spoločnosť'') oraz burmistrza Kamila Jančura zainstalowano tablicę informacyjną opisującą historię meteorytu Nagy-Borové (portal MyLiptov.sme.sk). Tablica stanęła przy parkingu, ale niefortunnie {{Txt2Img|Nagy-Borové_(Wielkie_Borowe)_tablica_informacyjna_3.jpg|przy cmentarzu i pojemnikach na sortowane śmieci}}. | ||
+ | |||
+ | Stawianie tablic pamiątkowych i obelisków (pomników!) poświęconych lokalnym meteorytom jest w [[Słowacja|Słowacji]] popularne. Obiekty takie, poza meteorytem Nagy-Borové, znajdują się również w miejscach spadku/znalezisk meteorytów: [[Gross-Divina]]<ref>pomnik poświęcony spadkowi meteorytu [[Gross-Divina]] jest brzydki ponad miarę (portal Divina.sk)</ref>, [[Knyahinya]], [[Magura]] oraz [[Rumanová]]. | ||
+ | |||
+ | |||
+ | Miłe dla [[Redakcja|Redakcji]] było spostrzeżenie, że autorzy tekstu tablicy posiłkowali się również informacjami z portalu {{SITENAME}}. | ||
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
Linia 70: | Linia 81: | ||
[[:Category:Slovakia Military Maps|Słowackie mapy wojskowe]] (skala 1:25000) – arkusz: M-34-100-A-c (Kvačany). | [[:Category:Slovakia Military Maps|Słowackie mapy wojskowe]] (skala 1:25000) – arkusz: M-34-100-A-c (Kvačany). | ||
+ | |||
+ | <br clear="all"/> | ||
+ | |||
+ | == Galerie == | ||
+ | |||
+ | Masa główna w zbiorach [[Szablon:BudapestNHM|Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie]] (fot. Krzysztof Szopa) | ||
+ | <gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3"> | ||
+ | File:Nagy-Borové_main_mass_(NHM_Budapest)_(Krzysztof_Szopa).jpg | ||
+ | </gallery> | ||
+ | |||
+ | |||
+ | Miejsce spadku meteorytu Nagy-Borové wieś Veľké Borové (stan: ''14 grudnia 2019 r.''; fot. {{Txt2Img|Nagy-Borové_(Wielkie_Borowe)_tablica_informacyjna_2.jpg|Redakcja}}) | ||
+ | <gallery caption="" widths="200px" heights="140px" perrow="3"> | ||
+ | File:Nagy-Borové_(Wielkie_Borowe)_miejsce_spadku_1.jpg|Miejsce {{Txt2Img|Nagy-Borové_(Wielkie_Borowe)_tablica_informacyjna_2.jpg|przywitało nas}} opadami mokrego śniegu | ||
+ | File:Nagy-Borové_(Wielkie_Borowe)_miejsce_spadku_2.jpg|Typowa słowacka wieś | ||
+ | File:Nagy-Borové_(Wielkie_Borowe)_miejsce_spadku_3.jpg|Pogoda w górach potrafi zmieniać się szybko i radykalnie | ||
+ | File:Nagy-Borové_(Wielkie_Borowe)_tablica_informacyjna_1.jpg|Tablica informacyjna | ||
+ | File:Nagy-Borové_(przekrój).jpg|Wygląd wnętrza meteorytu (fotografia na tablicy informacyjnej) | ||
+ | </gallery> | ||
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
Linia 75: | Linia 105: | ||
== [[Bibliografia]] == | == [[Bibliografia]] == | ||
- | * {{Brezina (1896) |page=307, 356}} | + | * {{Brezina (1896)|page=307, 356}} |
* {{Koblitz MetBase}} | * {{Koblitz MetBase}} | ||
Linia 89: | Linia 119: | ||
* Ozdín Daniel, Porubčan Vladimír, (2014), '''Nové poznatky o mineralógii chondritov [[Nagy-Borové|Veľké Borové]] a [[Rumanová]]''', ''Esemestník. Spravodajca Slovenskej mineralogickej spoločnosti'', 1, 2014, s. 22-23. Plik [http://www.mineralogickaspolocnost.sk/esemestnik/Esemestnik-2014-01.pdf PDF]. | * Ozdín Daniel, Porubčan Vladimír, (2014), '''Nové poznatky o mineralógii chondritov [[Nagy-Borové|Veľké Borové]] a [[Rumanová]]''', ''Esemestník. Spravodajca Slovenskej mineralogickej spoločnosti'', 1, 2014, s. 22-23. Plik [http://www.mineralogickaspolocnost.sk/esemestnik/Esemestnik-2014-01.pdf PDF]. | ||
- | * {{Ravasz (1969) |page=90}} | + | * {{Ravasz (1969)|page=90}} |
- | * {{Tuček (1981) |page=199-200}} | + | * {{Tuček (1981)|page=199-200}} |
{{Koblitz References |1=Date of fall recorded, A.Brezina, Ann. Naturhist. Hofmus. Wien, 1896, 10, p.307; classification, A.L.Graham et al., Cat. Met., 1985, p.252. Listed, olivine Fa24, B.Mason, GCA, 1963, 27, p.1011. Brief description, meteorite shower, three stones, 5.9kg, 194g and 53g, recovered, shock classification, G.R.Levi-Donati, Meteoritics, 1987, 22, p.434 (abs.). Porosity and density, K.Keil, Chem. Erde, 1962, 22, p.281; see also, D.T.Britt and G.J.Consolmagno, MAPS, 2003, 38, p.1161. Determination of bulk density, S.L.Wilkison and M.S.Robinson, MAPS, 2000, 35, p.1203. Noble gas analysis, L.Schultz and H.W.Weber, MAPS, 2003, 38, No. 7 (Suppl.), p.A38 (abs.).}} | {{Koblitz References |1=Date of fall recorded, A.Brezina, Ann. Naturhist. Hofmus. Wien, 1896, 10, p.307; classification, A.L.Graham et al., Cat. Met., 1985, p.252. Listed, olivine Fa24, B.Mason, GCA, 1963, 27, p.1011. Brief description, meteorite shower, three stones, 5.9kg, 194g and 53g, recovered, shock classification, G.R.Levi-Donati, Meteoritics, 1987, 22, p.434 (abs.). Porosity and density, K.Keil, Chem. Erde, 1962, 22, p.281; see also, D.T.Britt and G.J.Consolmagno, MAPS, 2003, 38, p.1161. Determination of bulk density, S.L.Wilkison and M.S.Robinson, MAPS, 2000, 35, p.1203. Noble gas analysis, L.Schultz and H.W.Weber, MAPS, 2003, 38, No. 7 (Suppl.), p.A38 (abs.).}} | ||
Linia 98: | Linia 128: | ||
== Zobacz również == | == Zobacz również == | ||
+ | * meteoryty: [[Magura]], [[Nagy-Vázsony]] | ||
== Linki zewnętrzne == | == Linki zewnętrzne == | ||
Linia 105: | Linia 136: | ||
* {{BudapestNHM}} | * {{BudapestNHM}} | ||
+ | * {{ChicagoFMNH}} | ||
+ | |||
+ | * Portal MyLiptov.sme.sk – Juriš Marek, [http://myliptov.sme.sk/c/8125945/na-velkom-borovom-spadol-meteorit.html Na Veľkom Borovom spadol meteorit] | ||
+ | * Portal Divina.sk – (meteoryt [[Gross-Divina]]) [http://www.divina.sk/article/default/2125 Kráľ európskych meteoritov. Meteorit - predmet vzbudzujúci pozornosť a úžas v každej podobe] | ||
* Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Wielkie_Borowe Wielkie Borowe] | * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Wielkie_Borowe Wielkie Borowe] |
Aktualna wersja na dzień 21:14, 4 maj 2023
Strona w budowie (Site under construction) Jeszcze to chwilę potrwa (It will take a while) |
Nagy-Borové → | |
Masa główna meteorytu w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (fot. Zsolt Kereszty)
| |
Spadek | |
Lokalizacja | Słowacja |
Położenie[1] | 49°10'N, 19°30'E |
Data | 9 maja 1895 r. (czwartek) |
Uwagi | stopień zszokowania S5 |
Charakterystyka | |
Typ | chondryt zwyczajny L5[2] |
Masa | 6,1 kg[3] |
Liczba okazów | prawdopodobnie 3 okazy |
Meteoritical Bulletin Database | |
Synonimy → | |
w NHM Cat: Liptó, Velka-Borové, Velka-Borove; w MetBase: Lipto; po węgiersku: Nagyborove |
Spadek meteorytu(ów) 9 maja 1895 roku (czwartek) w Słowacji w pobliżu wsi Wielkie Borowe (słow. Veľké Borové) (chondryt zwyczajny L5[2], TKW 6,1 kg[3]). Według Tuček (1981) zachowało się mało konkretnych i wiarygodnych informacji o spadku. Pierwsza wzmianka o meteorycie znajduje się w katalogu Brezina (1896). W Koblitz MetBase jest informacja, że znaleziono trzy okazy: 5,9 kg, 194 g i 53 g. Z katalogów zbiorów w których znajdują się fragmenty meteorytu Nagy-Borové wynika, że spadły trzy okazy: 5880, ~183,5 i 53 g (szczegóły poniżej)!
Być może nie był to pojedynczy spadek?!
Kolekcje
Masa główna meteorytu znajduje się w zbiorach NHM w Budapeszcie. Okaz waży 5,880 kg (205×135×130 mm) i jest: „drop-shaped, oriented complete specimen with crust except a smaller spot” (Ravasz 1969).[4] Do zbiorów w Budapeszcie przekazał go w 1895 roku Ľudovít Kürthy „hlavný župan Liptovskej župy”.
Fragmenty meteorytu Nagy-Borové znajdują się tylko w kilku kolekcjach:
Zbiór waga fragmentów
(Koblitz MetBase)uwagi Budapest, Nat. Mus. 5,880 kg main mass Chicago, Field Mus. Nat. Hist. 195 g wg katalogu z 1965 roku w zbiorach kompletny okaz 183,5 g oraz ucięty fragment o wadze 26 g[5] London, Nat. Hist. Mus. 53 g prawdopodobnie kompletny okaz 53 g Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ. 12 g wg katalogu z 1904 roku: 13,5 g Tempe, Arizona State Univ. 12 g wg katalogu z 2019 roku: 11,4 g[6] Vienna, Naturhist. Mus. 10 g wg katalogu z 1903 roku: 10 g
Brak w polskich zbiorach.
Meteoryt ten znalazł się w przygotowywanej przez Jerzego Pokrzywnickiego monografii polskich meteorytów o roboczym tytule Kosmolityka (Kosiński 2012).
Lokalizacja
(W) Wielkie Borowe
współrzędne wg Brezina (1896)
położenie tablicy informacyjnej
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Wieś Wielkie Borowe (słow. Veľké Borové) w powiecie Liptowski Mikułasz.
W 2016 roku z inicjatywy Daniela Ozdína wiceprzewodniczącego Słowackiego Towarzystwa Mineralogicznego (Slovenská mineralogická spoločnosť) oraz burmistrza Kamila Jančura zainstalowano tablicę informacyjną opisującą historię meteorytu Nagy-Borové (portal MyLiptov.sme.sk). Tablica stanęła przy parkingu, ale niefortunnie przy cmentarzu i pojemnikach na sortowane śmieci.
Stawianie tablic pamiątkowych i obelisków (pomników!) poświęconych lokalnym meteorytom jest w Słowacji popularne. Obiekty takie, poza meteorytem Nagy-Borové, znajdują się również w miejscach spadku/znalezisk meteorytów: Gross-Divina[7], Knyahinya, Magura oraz Rumanová.
Miłe dla Redakcji było spostrzeżenie, że autorzy tekstu tablicy posiłkowali się również informacjami z portalu Wiki.Meteoritica.pl.
Mapy
Słowackie mapy wojskowe (skala 1:25000) – arkusz: M-34-100-A-c (Kvačany).
Galerie
Masa główna w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (fot. Krzysztof Szopa)
Miejsce spadku meteorytu Nagy-Borové wieś Veľké Borové (stan: 14 grudnia 2019 r.; fot. Redakcja)
Miejsce przywitało nas opadami mokrego śniegu |
||
Bibliografia
- Brezina Aristides, (1896), Die Meteoritensammlung des k.k. naturhistorischen Hofmuseums am 1. Mai 1895, Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum. (Separatabdruck aus Band X, Heft 3 und 4.), Wien 1896, (s. 307, 356).[8][9] Plik PDF.
- Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
- Kosiński Janusz W., (2012), Program działań na rzecz polskiej meteorytyki i „Kosmolityka” Jerzego Pokrzywnickiego[10] (The programme of workings on the thing of the Polish meteoritics and monograph „Kosmolityka” by Jerzy Pokrzywnicki), Acta Soc. Metheor. Polon., 3, 2012, s. 39-47.[11] Plik ASMP.
- Levi-Donati G.R., (1987), Petrological Features of the Nagy-Borové, Czechoslovakia Stones: A Comparison with Other L5 Ordinary Chondrites, Meteoritics, vol. 22(4), 1987, s. 443-444. Plik aDs.
- Ozdín Daniel, Porubčan Vladimír, (2014), Nové poznatky o mineralógii chondritov Veľké Borové a Rumanová, Esemestník. Spravodajca Slovenskej mineralogickej spoločnosti, 1, 2014, s. 22-23. Plik PDF.
- Ravasz Csaba, (1969), Catalogue of Meteorites of the Hungarian Natural History Museum, Fragmenta Mineralogica et Palaeontologica, 1, 1969, s. 3-110, (s. 90).[12] Plik PDF;
plik PDF.
- Tuček Karel, (1981), Meteority a jejich výskyty v Československu (Meteorites and their occurrence in Czechoslovakia), Academia, Praha, 1981, ss. 269, (s. 199-200). Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl(tabliceŹródło: Wiki.Meteoritica.pl).
Przypisy
Zobacz również
- meteoryty: Magura, Nagy-Vázsony
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Nagy-Borové
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Nagy-Borové
- Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (Hungarian Natural History Museum, Budapest; Budapest, Nat. Mus.) – Magyar Természettudományi Múzeum Budapest ●
Katalog Tokody (1951) ● Meteorites in the Carpatian Basin (english); Kárpát-medencei meteoritok (hungarian)● [katalog → Ravasz (1969)] - Muzeum Historii Naturalnej w Chicago (Field Museum of Natural History, Chicago; Chicago, Field Mus. Nat. Hist.) – The Field Museum ● Meteorites ● [katalogi → Farrington; Horback et al. (1965); Pritzker (2012)]
- Portal MyLiptov.sme.sk – Juriš Marek, Na Veľkom Borovom spadol meteorit
- Portal Divina.sk – (meteoryt Gross-Divina) Kráľ európskych meteoritov. Meteorit - predmet vzbudzujúci pozornosť a úžas v každej podobe
- Wikipedia – Wielkie Borowe