(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Jodzie
Z Wiki.Meteoritica.pl
m (→Linki zewnętrzne) |
m (→Mapy) |
||
| (Nie pokazano 1 wersji pomiędzy niniejszymi.) | |||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
| synonimy = w NHM Cat: '''Yodze'''; po rosyjsku: Йоджий, Йоджяй. Nazwa meteorytu po litewsku: ''Juodžių meteoritas'' | | synonimy = w NHM Cat: '''Yodze'''; po rosyjsku: Йоджий, Йоджяй. Nazwa meteorytu po litewsku: ''Juodžių meteoritas'' | ||
}} | }} | ||
| - | Spadek meteorytu kamiennego 17 czerwca 1877 roku (niedziela) około 4:30 rano w Rejonie poniewieskim | + | Spadek meteorytu kamiennego 17 czerwca 1877 roku (niedziela) około 4:30 rano w Rejonie poniewieskim w [[Litwa|Litwie]] (achondryt, howardyt HOW, TKW 50 g<ref name="TKW"></ref>). |
Relacja o spadku zamieszczona w czasopiśmie ''Wiek'' nr 167 z 1877 roku (''pisownia oryginalna''): | Relacja o spadku zamieszczona w czasopiśmie ''Wiek'' nr 167 z 1877 roku (''pisownia oryginalna''): | ||
{{AQuote-begin|max-width=800px}} | {{AQuote-begin|max-width=800px}} | ||
| - | '''Meteor.''' W mieście Poswolu<ref name="Poswol">'''Poswol''' (lit. ''Pasvalys'') – miasto | + | '''Meteor.''' W mieście Poswolu<ref name="Poswol">'''Poswol''' (lit. ''Pasvalys'') – miasto w Litwie</ref> i w jego okolicach, dnia 18-go czerwca<ref>wg katalogu meteorytów było to 17 czerwca</ref> r. b., między 5-tą a 6-tą godz. z rana, dał się słyszeć huk drgający, jakoby z kilku dział razem. Powstały z tego rozmaite wnioski i tłómaczenia, jedni mniemali, że gdzieś odbywają się manewra wojenne, drudzy, że to wybuch wulkaniczny w dalekiej odległości, komunikujący się przez drżenie skorupy ziemskiej, inni znowu, że musiała zapaść się gdzieś ziemia, gdyż w okolicach Poswola na kilka mil pokład ziemi składa się z gipsu i miejscami zapada, a wtedy huk bywa bardzo gwałtowny. W kilka dni potem dowiedzieliśmy się, że w tym samym dniu, o tejże samej godzinie, w odległości 8-u mil od Poswola, blisko m. Krakinowa<ref>'''Krakinów''' (lit. ''Krekenava'') – miasteczko w Litwie</ref>, spadł aerolit wielkości gęsiego jaja, składający się z jednej strony z piaskowca, a z drugiej z masy czarnej stopionego metalu. O ile można było powziąć wiadomość, huk rzeczony słyszany był na przestrzeni 20-tu mil, w kierunku od północy na południe, od m. Poszwitynia, nakurlandzkiej granicy, aż do powiatowego m. Wiłkomierza. Ów aerolit jest prawdopodobnie odłamkiem wielkiej masy, która pękając wywołała huk tak silny. |
{{AQuote-end}} | {{AQuote-end}} | ||
| Linia 86: | Linia 86: | ||
=== Mapy === | === Mapy === | ||
| - | <gallery caption="" widths=" | + | <gallery caption="" widths="240px" heights="240px" perrow="3"> |
File:Jodzie_(Chrzanowski_VI_S6_Poniewiez).jpg|'''Krakinow''', '''Poswol''', '''Wodakle'''. Mapa Polski z 1859 roku (fragment) (źródło: Chrzanowski 1859) | File:Jodzie_(Chrzanowski_VI_S6_Poniewiez).jpg|'''Krakinow''', '''Poswol''', '''Wodakle'''. Mapa Polski z 1859 roku (fragment) (źródło: Chrzanowski 1859) | ||
File:Jodzie_(Petro_Vlasenko).jpg|Nieistniejąca już wieś '''''Йоджяй''''' (55°26'56"N, 24°20'41"E) (źródło: Petro Vlasenko) | File:Jodzie_(Petro_Vlasenko).jpg|Nieistniejąca już wieś '''''Йоджяй''''' (55°26'56"N, 24°20'41"E) (źródło: Petro Vlasenko) | ||
Aktualna wersja na dzień 20:06, 9 gru 2024
| Jodzie → | |
| Spadek | |
| Lokalizacja | Litwa |
| Położenie[1] | 55°42'N, 24°24'E |
| Data | 17 czerwca 1877 r., 04:30 (niedziela) |
| Charakterystyka | |
| Typ | achondryt, howardyt HOW |
| Masa | 50 g[2] |
| Liczba okazów | jeden okaz |
| Meteoritical Bulletin Database | |
| Synonimy → | |
| w NHM Cat: Yodze; po rosyjsku: Йоджий, Йоджяй. Nazwa meteorytu po litewsku: Juodžių meteoritas | |
Spadek meteorytu kamiennego 17 czerwca 1877 roku (niedziela) około 4:30 rano w Rejonie poniewieskim w Litwie (achondryt, howardyt HOW, TKW 50 g[2]).
Relacja o spadku zamieszczona w czasopiśmie Wiek nr 167 z 1877 roku (pisownia oryginalna):
Meteor. W mieście Poswolu[3] i w jego okolicach, dnia 18-go czerwca[4] r. b., między 5-tą a 6-tą godz. z rana, dał się słyszeć huk drgający, jakoby z kilku dział razem. Powstały z tego rozmaite wnioski i tłómaczenia, jedni mniemali, że gdzieś odbywają się manewra wojenne, drudzy, że to wybuch wulkaniczny w dalekiej odległości, komunikujący się przez drżenie skorupy ziemskiej, inni znowu, że musiała zapaść się gdzieś ziemia, gdyż w okolicach Poswola na kilka mil pokład ziemi składa się z gipsu i miejscami zapada, a wtedy huk bywa bardzo gwałtowny. W kilka dni potem dowiedzieliśmy się, że w tym samym dniu, o tejże samej godzinie, w odległości 8-u mil od Poswola, blisko m. Krakinowa[5], spadł aerolit wielkości gęsiego jaja, składający się z jednej strony z piaskowca, a z drugiej z masy czarnej stopionego metalu. O ile można było powziąć wiadomość, huk rzeczony słyszany był na przestrzeni 20-tu mil, w kierunku od północy na południe, od m. Poszwitynia, nakurlandzkiej granicy, aż do powiatowego m. Wiłkomierza. Ów aerolit jest prawdopodobnie odłamkiem wielkiej masy, która pękając wywołała huk tak silny.
Według relacji zamieszczonej w gazecie, meteoryt spadł w okolicy miejscowości Krakinów leżącej około 60 km (co odpowiada 8 milom rosyjskim[6]) na południe od miasta Poswol. Z opisu spadłego okazu, wielkości gęsiego jaja, wynika, że był on rozłupany, więc musiały spaść jeszcze inne fragmenty. Bolid leciał prawdopodobnie z północy na południe.
Opis meteorytu w publikacji Brezina (1893). Oraz o meteorytach litewskich w Rudnickaitė (2006).
Można znaleźć w internecie informację (portal Graži tu mano), że fragment tego meteorytu (ok. 48 g?!) pozyskał do swojej kolekcji Julian Siemaszko i to z jego kolekcji trafił on później do Chicago. Ale w katalogach Siemaszko (1886, 1891) nie ma tego meteorytu!
Według litewskich źródeł[7] meteorytem tym miał się zajmować również Mykolas Kaveckis, ale nie udało się potwierdzić tej informacji.
Kolekcje
Fragmenty meteorytu Jodzie znajdują się w kolekcjach:
Zbiór waga fragmentów[2]
(Koblitz MetBase)uwagi Chicago, Field Mus. Nat. Hist. 17,9 g main mass Moscow, Acad. Sci. 4,6 g fotografia fragmentu; wg Явнель (1986) 4,6 g (обломок индивидуального экземпляра), jedyny fragment w zbiorach „radzieckich” Paris, Mus. d'Hist. Nat. 1,9 g London, Nat. Hist. Mus. 1,5 g Vienna, Naturhist. Mus. 1,4 g Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ. 0,5 g
Brak fragmentów tego meteorytu w zbiorach polskich.
W katalogu online zbiorów muzeum w Waszyngtonie (NMNH) znajdują się zdjęcia płytek cienkich (thin section) tego bardzo rzadkiego meteorytu.
Meteoryt ten znalazł się w przygotowywanej przez Jerzego Pokrzywnickiego monografii polskich meteorytów o roboczym tytule Kosmolityka (Kosiński 2012).
Lokalizacja
(J) Йоджяй, (K) Krakinów, (P) Poswol, (W) Wodakle
współrzędne wg różnych autorów
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Krakinów (lit. Krekenava), Poswol (lit. Pasvalys).
Według Wikipedii (LT) osada Juodžiai (Panevėžys) znajdowała się 9 km od miejscowości Wodakle (lit. Vadokliai). Dokładnie w tej odległości leży nieistniejąca już wieś (kolonia, gospodarstwo?) Йоджяй[8] (55°26'56"N, 24°20'41"E).
Meteoryt spadł w okolicy wsi Йоджяй. Według relacji zamieszczonej w gazecie Wiek, bolid leciał z północy na południe. Ponieważ znaleziony okaz nie był w całości pokryty skorupą obtopieniową, możliwe, że spadło więcej fragmentów.
Mapy
.jpg) Krakinow, Poswol, Wodakle. Mapa Polski z 1859 roku (fragment) (źródło: Chrzanowski 1859) |
.jpg) Nieistniejąca już wieś Йоджяй (55°26'56"N, 24°20'41"E) (źródło: Petro Vlasenko) |
Bibliografia
- Brezina Aristides, (1894), Ueber neuere Meteoriten, Verhandlungen der Gesellschaft deutscher Naturforscher und Ärzte, vol. 65 (T.2, H.1, Sept. 1893), Leipzig 1894, s. 158-167.[9] Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl[10]; plik hPDF.
- Chrzanowski Wojciech, (1859), Karta dawnéj Polski z przyległémi okolicami krajów sąsiednich według nowszych materyałów na 1:300000, Paryż 1859. Plik dLib; plik eUWr.
- Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
- Kosiński Janusz W., (2012), Program działań na rzecz polskiej meteorytyki i „Kosmolityka” Jerzego Pokrzywnickiego[11] (The programme of workings on the thing of the Polish meteoritics and monograph „Kosmolityka” by Jerzy Pokrzywnicki), Acta Soc. Metheor. Polon., 3, 2012, s. 39-47.[12] Plik ASMP.
- Кринов Евгений Л., (1940b), Дополнение к списку метеоритов СССР, Природа, 12, 1940, s. 55-56, (s. 56).[13] Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Morozewicz Józef, (1931), Części składowe meteorytów i Wykaz meteorytów spadłych na historycznych ziemiach polskich, w: Tschermak G., Becke F., Podręcznik mineralogji, wydanie polskie, Warszawa 1931, s. 806-816. Tam lista polskich meteorytów z uwzględnieniem granic przedrozbiorowych. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Rudnickaitė Eugenija (Рудницкайте Евгения), (2006), Vilniaus universiteto geologijos ir mineralogijos muziejaus meteoritų kolekcija, Geologijos akiračiai, 3, 2006, s. 51-60 (po litewsku).[14] Plik PDF; plik PDF.
- Wiek, Meteor, nr 167, 1877, s. 3. Plik eLib.
- Явнель Александр Александрович, Иванов Андрей Валерьевич, Заславская Н.И. (Yavnel' A.A., Ivanov A.V., Zaslavskaya N.I.) (1986), Каталог метеоритов коллекций Советского Союза (Catalogue of meteorites of collections of the USSR), Ротапринт ГЕОХИ АН СССР, 1986, ss. 221, (s. 32).[15][16] Zbiory własne W&W.[17]
Przypisy
Zobacz również
- meteoryty: Padvarninkai, Zemaitkiemis
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Jodzie
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Jodzie
- Muzeum Historii Naturalnej w Chicago (Field Museum of Natural History, Chicago; Chicago, Field Mus. Nat. Hist.) – The Field Museum ● Meteorites ● [katalogi → Farrington; Horback et al. (1965); Pritzker (2012)]
- Vernadsky Institute of Geochemistry and Analytical Chemistry of Russian Academу of Sciences (The Laboratory of Meteoritics; Moscow, Vernadsky Inst. Geochem.) – Институт геохимии и аналитической химии им. В.И. Вернадского Российской академии наук (Лаборатория метеоритики), ГЕОХИ РАН ● Йоджий ● [katalog → Явнель (1986)] (fotografia fragmentu)
- meteorite.narodu.ru – Каталог метеоритов России и стран бывшего СССР
- Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu (National Museum of Natural History in Paris; Paris, Mus. d'Hist. Nat.) – Muséum national d'Histoire naturelle ● Collection de météorites ● Saison – La saison Météorites ● Exposition – Météorites, entre ciel et terre ● [katalogi → Meunier (catalogues); katalog online]
- Wikipedia – Krakinów ● Poswol
- Wikipedia (LT) – Juodžių meteoritas ● Juodžiai (Panevėžys)
- Portal Graži tu mano – Juodžių meteoritas
