(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Knyahinya
Z Wiki.Meteoritica.pl
(→Bibliografia) |
m (→Knyahinya/Galerie) |
||
(Nie pokazano 58 wersji pomiędzy niniejszymi.) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
__NOTOC__ | __NOTOC__ | ||
+ | {{VerifyLevel |level=0i}} | ||
== Największy w Europie (do 1922 roku) okaz meteorytu kamiennego == | == Największy w Europie (do 1922 roku) okaz meteorytu kamiennego == | ||
{{InfoboxMeteorite | {{InfoboxMeteorite | ||
| nazwa = Knyahinya | | nazwa = Knyahinya | ||
| grafika = Knyahinya_(Natural_History_Museum_Vienna).jpg | | grafika = Knyahinya_(Natural_History_Museum_Vienna).jpg | ||
- | | opis = Największy okaz meteorytu Knyahinya<ref name="mm mas"></ref> (po lewo meteoryt [[Mocs]]); zbiory Natural History Museum, Vienna (fot. © NHM, Alice Schumacher) | + | | opis = Największy okaz meteorytu Knyahinya<ref name="mm mas"></ref> (po lewo meteoryt [[Mocs]]); [[Knyahinya/Galerie|zbiory Natural History Museum, Vienna]] (fot. © NHM, Alice Schumacher) |
| klasa = Spadek | | klasa = Spadek | ||
| mbclass = fall | | mbclass = fall | ||
Linia 10: | Linia 11: | ||
| lokalizacja = Ukraina (Słowacja) | | lokalizacja = Ukraina (Słowacja) | ||
| położenie = 48°54'N, 22°24'E | | położenie = 48°54'N, 22°24'E | ||
- | | uwagi = największy europejski pojedynczy okaz meteorytu ~279,8 kg | + | | uwagi = największy europejski pojedynczy okaz meteorytu ~279,8 kg<ref name="mm mas"></ref> |
| data = 9 czerwca 1866 r., ~17:00 (4:56 czasu lokalnego) (sobota) | | data = 9 czerwca 1866 r., ~17:00 (4:56 czasu lokalnego) (sobota) | ||
| typ = chondryt zwyczajny L/LL5 | | typ = chondryt zwyczajny L/LL5 | ||
| masa = ~500 kg | | masa = ~500 kg | ||
- | | liczba = ok. 1000 okazów; największy ~279,8 kg<ref name="mm mas">(wg inf. Ludovic Ferriere z NHM Wien) masa główna składa się z czterech części o numerach inwentarzowych A761, A762, A763 i A900, ich wagi wynoszą odpowiednio: 141,83 kg, 135,58 kg, 2,32 kg i 13,70 kg (w sumie '''293,43 kg''')</ref> | + | | liczba = ok. 1000-1200 okazów; największy ~279,8 kg<ref name="mm mas">(wg inf. Ludovic Ferriere z NHM Wien) masa główna składa się z czterech części o numerach inwentarzowych A761, A762, A763 i A900, ich wagi wynoszą odpowiednio: 141,83 kg, 135,58 kg, 2,32 kg i 13,70 kg (w sumie '''293,43 kg''')</ref> |
- | | synonimy = w NHM Cat: '''Csillagfalva''', '''Knahyna''', '''Kniaginia''', '''Knyhyna''', '''Kuyahinga''', '''Nagy-Bereszna'''; po rosyjsku: Княгиня | + | | synonimy = w NHM Cat: '''Csillagfalva''', '''Knahyna''', '''Kniaginia''', '''Knyhyna''', '''Kuyahinga''', '''Nagy-Bereszna'''; po słowacku: Kňahyňa, po węgiersku: Csillagfalva, po rosyjsku: Княгиня |
}} | }} | ||
- | Spadek 9 czerwca 1866 roku (sobota) ok. 17:00 | + | Spadek 9 czerwca 1866 roku (sobota) ok. 17:00 w [[Ukraina|Ukrainie]]/[[Węgry|Węgrzech]] (chondryt zwyczajny L/LL5, TKW ~500 kg). |
- | Kulę ognia dostrzeżono w północnych Węgrzech nad miastem Liptovský Mikuláš, która po przeleceniu około 220 km na wschód wybuchła nad miastem Knyahinya tworząc czarne chmury. Następnie pośród hałasu spadł deszcz kamieni. Chmura zszarzała i przemieszczając się na południe została rozproszona przez wiatr. Około 1200 kamieni spadło na obszar 7×4 km w pobliżu miejscowości: Zboj (obecnie Słowacja), Nova Stuzhitsya, Knyahinya i Strychava (obecnie Ukraina), nikt nie został ranny. Węgierska Akademia Nauk skierowała w ten rejon komisję. Największy znaleziony okaz ma około 279,8 kg<ref name="mm mas"></ref> | + | Kulę ognia dostrzeżono w północnych Węgrzech nad miastem Liptovský Mikuláš, która po przeleceniu około 220 km na wschód wybuchła nad miastem Knyahinya tworząc czarne chmury. Następnie pośród hałasu spadł deszcz kamieni. Chmura zszarzała i przemieszczając się na południe została rozproszona przez wiatr. Około 1200 kamieni spadło na obszar 7×4 km w pobliżu miejscowości: Zboj (obecnie Słowacja), Nova Stuzhitsya, Knyahinya i Strychava (obecnie Ukraina), nikt nie został ranny. Węgierska Akademia Nauk skierowała w ten rejon komisję. {{Txt2Img|Knyahinya_main_mass_(NHM_Vienna)_1.jpg|Największy znaleziony okaz}} ma około 279,8 kg<ref name="mm mas"></ref> (obecnie znajduje w [[Knyahinya/Galerie|Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu]]), drugi co do wielkości (46 kg)<ref name="nieistniejący okaz">u Haidingera (1866b) nie ma informacji o takim okazie!</ref> został kupiony za 750 florenów dla Węgierskiego Muzeum Narodowego (zniszczonego w 1956 roku przez pożar; okaz zaginął!). |
- | Według informacji zamieszczonej | + | :{{Sparse-b}}Ciekawostka{{Sparse-e}}: Okaz meteorytu {{Txt2Img|Knyahinya_(Natural_History_Museum_Vienna).jpg|Knyahinya}} jest drugim największym kamiennym meteorytem europejskim, pierwszy jest okaz meteorytu Tsarev{{MBD-record |name=Tsarev}} (~284 kg), z deszczu meteorytów spadłych w 1922 roku w [[Rosja|Rosji]]. Największe okazy meteorytów kamiennych na świecie to: Jilin{{MBD-record |name=Jilin}} – 1770 kg, Norton County{{MBD-record |name=Norton County}} – 1070 kg, Kunya-Urgench{{MBD-record |name=Kunya-Urgench}} – 900 kg, Long Island{{MBD-record |name=Long Island}} – 564 kg (rozpadł się na dwa fragmenty), Paragould{{MBD-record |name=Paragould}} – 373 kg, [[Bjurböle]] – 330 kg, Hugoton{{MBD-record |name=Hugoton}} – 325 kg (Mason 1962). |
- | + | ||
- | + | ||
+ | Według informacji zamieszczonej w rosyjskiej Wikipedii, największy fragment meteorytu (279 kg<ref name="mm mas"></ref>) znaleziono na zboczach góry '''Stinská''' (ros. ''Стенка'')<ref name="Stińska">góra '''Stinská''' (ang. ''Stinka'', ros. ''Стенка, Стинка'', ukr. ''Стінка''); nie chodzi o szczyt '''Stińska''' na Połoninie Bukowskiej w Bieszczadach Zachodnich!</ref> w miejscu (polanie, łące?) zwanym '''''Черные млаки''''' (ukr. ''Чорні млаки'')<ref name="UNPP">według opisu tras trekingowych Użańskiego Parku Narodowego – [http://www.unpp.com.ua/index.php?option=com_content&view=article&id=35&Itemid=35 Маршрути УНПП]</ref>. U Haidingera (1866b) miejsce to nazywa się '''''{{Txt2Img|Knyahinya_(Haidinger_1866b)_fig-02.jpg|Wiese Mlaka}}''''' (niem. ''Wiese'' – łąka). Główna masa rozbiła się przy upadku na dwa, niemal równe, fragmenty. | ||
+ | {{BQuote-begin |max-width=1000px}} | ||
+ | {{Wielokropek}} Основная масса метеоритного тела (предположительно ядро), весом в 279766 грамм приземлилась в восьми километрах от с. Княгиня, на склоне горы Стенка (1078м) в урочище Чёрные Млаки. | ||
+ | |||
+ | Через несколько дней этот осколок был найден жителем с. Княгиня Василием Крывьяныком (Василь Крив'яник), на глубине около 2 метров. При падении ядро распалось на две почти равные части, весом 141833 и 137933 грамм, от последнего куска отколося ещё осколок весом 2350 грамм. Вскоре о находке узнал лесничий Великого Березного Антон Покорный. По его словам, он выкупил у Крывьяныка найденный метеорит «за два вола, которые тот сам выбрал». Впоследствии, Покорный сам выгодно перепродал его Венскому императорскому музею (современный музей естественной истории), в котором метеорит и хранится до сих пор. {{Wielokropek}} | ||
+ | {{BQuote-end}} | ||
Dokładna lokalizacja miejsca znalezienia największego okazu znajduje się na portalu opisującym szlaki trekingowe w Użańskim Parku Narodowym ([http://www.unpp.com.ua/index.php?option=com_content&view=article&id=35&Itemid=35 Маршрути УНПП]): | Dokładna lokalizacja miejsca znalezienia największego okazu znajduje się na portalu opisującym szlaki trekingowe w Użańskim Parku Narodowym ([http://www.unpp.com.ua/index.php?option=com_content&view=article&id=35&Itemid=35 Маршрути УНПП]): | ||
- | + | {{BQuote-begin |max-width=1000px}} | |
+ | {{Wielokropek}} По схилу гори піднімаємось до урочища Чорні млаки, в якому розташовані три невеликі луки. Саме тут, на третій луці, селянин Василь Крив’яник знайшов найбільший уламок Княгинянського метеорита, що впав 9 червня 1866. Щороку він косив траву на галявинах в урочищі „Чорні млаки”. Через декілька днів після падіння метеорита він вийшов на сінокіс і побачив на луці яму, якої раніше не було. Розкопавши грунт на цьому місті глибше 2 метрів, виявив великий уламок космічного тіла вагою 279 кг 766 г. При падінні він розколовся на два шматки вагою 141 кг 833 г та 137 кг 933 г. В свою чергу, від останнього відколовся ще один, менший – вагою 2 кг 350 г. {{Wielokropek}} | ||
+ | {{BQuote-end}} | ||
+ | |||
+ | Według relacji Haidingera (1866a, b) na masę główną składały się cztery fragmenty:<ref name="mm mas"></ref> | ||
+ | # 283 Pfd. 20 Lth. ('''141,833 kg''') | ||
+ | # 271 Pfd. 5 Lth. ('''135,583 kg''') | ||
+ | # 4 Pfd. 21 Lth. ('''2,350 kg''') (w sumie te trzy fragmenty ważyły 559 Pfd. 16 Lth., '''279,766 kg''') | ||
+ | # 27 Pfd. 13 Lth. ('''13,716 kg''') | ||
+ | Co daje łącznie: 586 Pfd. 29 Lth. ('''293,482 kg'''). Haidinger stosuje tu tzw. [[Dawne jednostki miar i wag|nowe łuty wagi]] wprowadzone w 1856 roku: 30 łutów = 1 funt = 0,5000 kg. | ||
'''Kompletny opis okoliczności spadku (bolid, relacje świadków), lokalizacja i opis znalezionych okazów oraz mapa terenu znajdują się w artykułach Haidingera (1866a, b).''' | '''Kompletny opis okoliczności spadku (bolid, relacje świadków), lokalizacja i opis znalezionych okazów oraz mapa terenu znajdują się w artykułach Haidingera (1866a, b).''' | ||
+ | <br clear="all"/> | ||
- | + | <!-- <ref>okaz meteorytu {{Txt2Img|Knyahinya_(Natural_History_Museum_Vienna).jpg|Knyahinya}} jest drugim największym kamiennym meteorytem europejskim, pierwszy jest okaz meteorytu {{InfoMet|name=Tsarev|code=24058}} (~284 kg), z deszczu meteorytów spadłych w 1922 roku w Rosji.<br /> | |
+ | Największe okazy meteorytów kamiennych na świecie to: {{InfoMet|name=Jilin |code=12171}} – 1770 kg, {{InfoMet|name=Norton County |code=17922}} – 1070 kg, {{InfoMet|name=Kunya-Urgench |code=12379}} – 900 kg, {{InfoMet|name=Long Island |code=14694}} – 564 kg (rozpadł się na dwa fragmenty), {{InfoMet|name=Paragould |code=18101}} – 373 kg, {{InfoMet|name=Bjurböle|code=5064}} – 330 kg, {{InfoMet|name=Hugoton|code=11984}} – 325 kg (Mason 1962)</ref> --> | ||
+ | |||
+ | == Kolekcje == | ||
+ | |||
+ | Okazy meteorytu Knyahinya w największych kolekcjach: | ||
:{| {{Koblitz Repository}} | :{| {{Koblitz Repository}} | ||
- | ! Zbiór !! waga fragmentów<br />(Koblitz MetBase) !! uwagi | + | ! Zbiór !! waga fragmentów<br />(Koblitz MetBase) !! uwagi |
+ | |- | ||
+ | | [[Vienna, Naturhist. Mus.]] || 286,3 kg || {{Txt2Img|Knyahinya_(Natural_History_Museum_Vienna).jpg|main mass}}<ref name="mm mas"></ref> (→ [[Knyahinya/Galerie|galeria]]) | ||
|- | |- | ||
- | | | + | | [[London, Nat. Hist. Mus.]] || 13,9 kg || największy okaz 6465 g (Grady 2000) |
|- | |- | ||
- | | | + | | [[Budapest, Eötvös Lorand Univ.]] || 11,98 kg || ({{Txt2Img|Knyahinya_(ELTE_Budapest).jpg|fotografia}}) |
|- | |- | ||
- | | | + | | [[Paris, Mus. d'Hist. Nat.]] || 8,45 kg || |
|- | |- | ||
- | | | + | | [[Chicago, Field Mus. Nat. Hist.]] || 8,40 kg || |
|- | |- | ||
- | | | + | | [[Bonn, Min. Mus. Univ.]] || 7,9 kg || |
|- | |- | ||
- | | | + | | [[Stockholm, Naturhist. Riksmus.]] || 6,49 kg || |
|- | |- | ||
- | | | + | | [[Budapest, Nat. Mus.]] || 3,41 kg || ({{Txt2Img|Knyahinya_(NHM_Budapest).jpg|fotografia}}); największy okaz 41,286 g zaginął w pożarze w 1956 roku (Tokody 1951)<ref name="nieistniejący okaz"></ref> |
|- | |- | ||
- | | | + | | Philadelphia, Acad. Nat. Sci. || 2879 g || |
|- | |- | ||
- | | | + | | [[Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ.]] || 1739 g || ({{Txt2Img|Knyahinya_(NHM_Berlin).jpg|fotografia}}) |
|- | |- | ||
- | | | + | | [[Washington, Natl. Mus. Nat. Hist.]] || 1575 g || wg katalogu online muzeum największy fragment ma 255,96 g |
|- | |- | ||
| {{Wielokropek}} | | {{Wielokropek}} | ||
|- | |- | ||
- | | | + | | [[Prague, Nat. Mus.]] || 1216 g || |
|- | |- | ||
- | | | + | | [[Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci.]] || 150 g || {{Txt2Img|Knyahinya_(University_of_Tartu).jpg|150,0 g}} okaz ze skorupą (Tiirmaa 1996) (Geoscience collections of Estonia: [http://geokogud.info/specimen/255973 record]) |
+ | |- | ||
+ | | {{Wielokropek}} | ||
+ | |- | ||
+ | | '''[[Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego im. Kazimierza Maślankiewicza|Wroclaw, Dept. Min. Petrol., Univ.]]''' || 193 g || {{Txt2Img|Knyahinya_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_1.jpg|166,95 g (cs)}}, {{Txt2Img|Knyahinya_(Muz_Min_Wroclaw).jpg|26,0 g (ep)}} (Pilski 2001); wg katalogu Wülfinga (1897) – ''Breslau'': 217 g | ||
+ | |- | ||
+ | | '''[[Warsaw, Geol. Inst., Polish Acad. Sci.]]''' || {{Txt2Img|Magazyn_(ING_PAN_Kraków)-3.jpg|110 g}} || 88,72 g (hs), 21,90 g (fc); fragmenty te znajdują się w zbiorach [[Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie|Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie]] (Łaptaś 1998; Pilski 2001) | ||
|} | |} | ||
- | Oraz | + | Oraz: '''[[Muzeum Geologiczne Instytutu Nauk Geologicznych UJ]]''' – 10,9 g (cs) (Pilski 2001). W polskich kolekcjach prywatnych znajdują się tylko małe fragmenty tego meteorytu. |
+ | Według katalogu Wülfinga (1897) pod koniec XIX wieku w światowych zbiorach znajdowało się '''423,12 kg''' okazów i fragmentów meteorytu Knyahinya. | ||
- | {{Pokrzywnicki (Kosmolityka) |name=Knyahinya}} | + | |
+ | Znany handlarz meteorytów F. Krantz{{!Krantz Bonn|}} miał w swojej ofercie wiele okazów tego meteorytu. Na przykład kompletne okazy (''ganzer Steine'') o masach 156,0, 129,5, 33 i 7,6 g oferował w cenach, odpowiednio: 78, 65, 16 i 3,50 ℳ (Mark). Natomiast fragmenty ze skorupą (''mit Rinde'') o masach 113,7, 30,6 i 29 g, odpowiednio za 56,50, 15 i 14,50 ℳ.<ref>{{!Krantz Catalogs}}</ref> | ||
+ | |||
+ | |||
+ | {{Pokrzywnicki (Kosmolityka)|name=Knyahinya}} | ||
+ | |||
+ | <br clear="all"/> | ||
== Źródła == | == Źródła == | ||
=== Według B.A.A.S. (1869) === | === Według B.A.A.S. (1869) === | ||
- | {{AQuote-begin | max-width = 1000px | align = }} | + | {{AQuote-begin |max-width=1000px |align=}} |
{{Wielokropek}} Nearly simultaneously with the appearance of a small bluish cloud in the air over Sztricsava, near Knyahinya, there was heard at that place, and for many miles round, a sharp report, like that of a six-pounder cannon, followed for ten minutes by a rumbling sound like that of water boiling, the rumbling of a cart on a pavement, or of stones striking together. Three of four minutes after the first report stones were seen to fall at various places over an extent of area measuring from N.N.E. to S.S.W. about 9 miles in length, and about 3½ miles in breadth from W.N.W to E.S.E. The stones when picked up were lukewarm, as if shone upon by the sun†, or even as warm as if taken freshly from an oven. One, of the size of a plum, which fell upon a linen cloth, did not singe it. The smaller stones did not penetrate the earth more than a few inches, or lay upon surface. One of moderate size, which fell through a tree at the door of the inn at Knyahinya, broken from it a branch half an inch in thickness; and ten such branches were broken by a larger stone, in its fall through an apple-tree, beneath which it was found. Many other stones were seen to fall. That which weighed 73½ lbs. (Austrian) penetrated the firm sandstone-earth of the district to a depth of 2 feet. About 100 paces from it, three weeks after the occurrence, was found a hole 4 feet wide and 4½ feet deep, round which the earth had been scattered to a distance of 30 yards. On sounding the hole a firm stone was discovered at a depth of 11 feet below the surface. The aërolite was exhumed. It was found to be broken across, and, with the remaining pieces discovered in the same hole, weighed about 300 kilogrammes (660 lbs. English). The direction of penetration was from N. 30° E., altitude 63°. Its position, a league N.E. from Knyahinya, occupies the extreme N.N.E. corner of the general area of the fall. Another very large stones is said to have fallen about two miles S.W. from Knyahinya, which could not be discovered. {{Wielokropek}} | {{Wielokropek}} Nearly simultaneously with the appearance of a small bluish cloud in the air over Sztricsava, near Knyahinya, there was heard at that place, and for many miles round, a sharp report, like that of a six-pounder cannon, followed for ten minutes by a rumbling sound like that of water boiling, the rumbling of a cart on a pavement, or of stones striking together. Three of four minutes after the first report stones were seen to fall at various places over an extent of area measuring from N.N.E. to S.S.W. about 9 miles in length, and about 3½ miles in breadth from W.N.W to E.S.E. The stones when picked up were lukewarm, as if shone upon by the sun†, or even as warm as if taken freshly from an oven. One, of the size of a plum, which fell upon a linen cloth, did not singe it. The smaller stones did not penetrate the earth more than a few inches, or lay upon surface. One of moderate size, which fell through a tree at the door of the inn at Knyahinya, broken from it a branch half an inch in thickness; and ten such branches were broken by a larger stone, in its fall through an apple-tree, beneath which it was found. Many other stones were seen to fall. That which weighed 73½ lbs. (Austrian) penetrated the firm sandstone-earth of the district to a depth of 2 feet. About 100 paces from it, three weeks after the occurrence, was found a hole 4 feet wide and 4½ feet deep, round which the earth had been scattered to a distance of 30 yards. On sounding the hole a firm stone was discovered at a depth of 11 feet below the surface. The aërolite was exhumed. It was found to be broken across, and, with the remaining pieces discovered in the same hole, weighed about 300 kilogrammes (660 lbs. English). The direction of penetration was from N. 30° E., altitude 63°. Its position, a league N.E. from Knyahinya, occupies the extreme N.N.E. corner of the general area of the fall. Another very large stones is said to have fallen about two miles S.W. from Knyahinya, which could not be discovered. {{Wielokropek}} | ||
:{{Footnote-line}} | :{{Footnote-line}} | ||
- | :† And ''not'', as stated in Dr. Haidinger's<ref>Haidinger (1866)</ref> first report, but corrected by later communications, | + | :† And ''not'', as stated in Dr. Haidinger's<ref>Haidinger (1866)</ref> first report, but corrected by later communications, „ice-cold." |
{{AQuote-end}} | {{AQuote-end}} | ||
=== Za portalem [http://www.nhmus.hu/adatbazisok/meteorit/metkarp_start_a.html Meteorites in the Carpatian Basin] === | === Za portalem [http://www.nhmus.hu/adatbazisok/meteorit/metkarp_start_a.html Meteorites in the Carpatian Basin] === | ||
- | {{ | + | {{BQuote-begin |max-width=1000px}} |
'''History of the fall:''' A fireball was first noticed in northern Hungary above the town now called Liptovský Mikuláš and flew some 220 km to the east until exploded with thunderous detonation above Knyahinya, producing a black cloud. A shower of stones fell from the cloud with a whizzing noise. Then the black cloud turned to a grey cloud of dust, moving southward and dispersed by the wind. Some 1200 stones fell in a ~7×4 km strewn field in the vicinity of Zboj (now Slovakia), Nova Stuzhitsya, Knyahinya and Strychava (now Ukraine) but nobody was injured. The Hungarian Academy of Sciences sent a commission to visit the scene. The largest recovered specimen (now in the Natural History Museum in Vienna) weighed some 300 kg, the second largest (46 kg) one was bought for 750 florins for the Hungarian National Museum (destroyed by fire in 1956). | '''History of the fall:''' A fireball was first noticed in northern Hungary above the town now called Liptovský Mikuláš and flew some 220 km to the east until exploded with thunderous detonation above Knyahinya, producing a black cloud. A shower of stones fell from the cloud with a whizzing noise. Then the black cloud turned to a grey cloud of dust, moving southward and dispersed by the wind. Some 1200 stones fell in a ~7×4 km strewn field in the vicinity of Zboj (now Slovakia), Nova Stuzhitsya, Knyahinya and Strychava (now Ukraine) but nobody was injured. The Hungarian Academy of Sciences sent a commission to visit the scene. The largest recovered specimen (now in the Natural History Museum in Vienna) weighed some 300 kg, the second largest (46 kg) one was bought for 750 florins for the Hungarian National Museum (destroyed by fire in 1956). | ||
- | {{ | + | {{BQuote-end}} |
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
Linia 89: | Linia 126: | ||
{{GEFrame-begin}} | {{GEFrame-begin}} | ||
{{GEMap | {{GEMap | ||
- | | | + | | htmlFileMap = wiki-Knyahinya.htm |
- | | | + | | kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Ukraine-MM.kml |
| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Knyahinya-fit.kml | | kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Knyahinya-fit.kml | ||
| lat = 48.97 | | lat = 48.97 | ||
Linia 102: | Linia 139: | ||
miejsce znalezienia największego okazu (49°00.515'N, 22°32.912'E) | miejsce znalezienia największego okazu (49°00.515'N, 22°32.912'E) | ||
{{GEIcon-PointGreen}} | {{GEIcon-PointGreen}} | ||
- | położenie | + | położenie „krateru” i pamiątkowego obelisku |
{{GEIcon-Mountain}} | {{GEIcon-Mountain}} | ||
Góry Stinská i Knyahinica (Княгиниця) | Góry Stinská i Knyahinica (Княгиниця) | ||
{{GEFrame-end}} | {{GEFrame-end}} | ||
- | Największy fragment meteorytu spadł prawdopodobnie na zbocza góry '''Stinská''' (49°00.39'N, 22°32.68'E; 1090 m n.p.m.)<ref name="Stińska"></ref> w miejscu (?polana, łąka) zwanym '''''Черные млаки''''' (ukr. ''Чорні млаки'')<ref name="UNPP"></ref>. Na terenie spadku znajduje się pamiątkowy obelisk, który zlokalizowany jest w domniemanym [http://maps.google.de/maps?ll=48.976189,22.4791&spn=0.014479,0.027595&t=h&z=15&lci=com.panoramio.all&layer=c&cbll=48.976189,22.4791&cbp=12,0,,0,5&photoid=po-21461114 kraterze] (?) (różne źródła podają różne lokalizacje obelisku!). | + | Największy fragment meteorytu spadł prawdopodobnie na zbocza góry '''Stinská''' (49°00.39'N, 22°32.68'E; 1090 m n.p.m.)<ref name="Stińska"></ref> w miejscu (?polana, łąka) zwanym '''''Черные млаки''''' (ukr. ''Чорні млаки'')<ref name="UNPP"></ref>. {{Txt2Img|Knyahinya_(Haidinger_1866b)_fig-02.jpg|Na ilustracji}} w artykule Haidingera (1866b) zaznaczono miejsce spadku masy głównej w punkcie o nazwie '''''Wiese Mlaka''''' (niem. ''Wiese'' – łąka). Na terenie spadku znajduje się pamiątkowy obelisk, który zlokalizowany jest w domniemanym [http://maps.google.de/maps?ll=48.976189,22.4791&spn=0.014479,0.027595&t=h&z=15&lci=com.panoramio.all&layer=c&cbll=48.976189,22.4791&cbp=12,0,,0,5&photoid=po-21461114 kraterze] (?) (różne źródła podają różne lokalizacje obelisku!) (patrz → [[Świecie (pomnik)]]). |
- | Panuje sporo niejasności co do kierunku lotu bolidu. Przyjęło się go uważać za spadek niemal pionowy, ale co w takim razie z obserwacją w Liptovským Mikulášie znajdującym się bardzo daleko na zachód od Knyahiny? | + | Panuje sporo niejasności co do kierunku lotu bolidu. Przyjęło się go uważać za spadek niemal pionowy, ale co w takim razie z obserwacją w Liptovským Mikulášie<ref>nie wiadomo, jak odmieniać tę nazwę: Liptovským Mikulášu</ref> znajdującym się bardzo daleko na zachód od Knyahiny? |
- | Deszcz meteorytów Knyahinya był bardzo obfity, wg źródeł odnaleziono około 1200 okazów. Biorąc pod uwagę spory obszar rozrzutu oraz występujący tam trudny teren, jest bardzo prawdopodobne, że '''do dziś mogą znajdować się tam jeszcze okazy''', ''vide'' współczesne znaleziska meteorytu [[Pułtusk]] – deszczu meteorytów z tego samego okresu. | + | Deszcz meteorytów Knyahinya był bardzo obfity, wg źródeł odnaleziono około 1200 okazów. Biorąc pod uwagę spory obszar rozrzutu oraz występujący tam trudny teren, jest bardzo prawdopodobne, że '''[[:Category:Warto szukać|do dziś mogą znajdować się tam jeszcze okazy]]''', ''vide'' współczesne znaleziska meteorytu [[Pułtusk]] – deszczu meteorytów z tego samego okresu. |
+ | |||
+ | <br clear="all"/> | ||
+ | [[Image:Knyahinya_(strewnfield).jpg|thumb|400px|left|Schematyczna mapa rozmieszczenia znalezionych okazów (północ po prawej stronie)]] | ||
+ | Mapa rozkładu okazów sporządzona na podstawie {{Txt2Img|Knyahinya_(Haidinger_1866b)_fig-01.jpg|ilustracji}} zawartej u Haidingera (1866b). | ||
+ | |||
+ | |||
+ | Według Wülfinga (1897, za Haidinger 1866b) znaleziono po spadku: | ||
+ | :{| {{Table data}} | ||
+ | | 1 okaz || – || = 550 funtów<ref name="funt pruski">Haidinger (1866) posługuje się w swoich artykułach funtem pruskim: 1 funt = 30 łutów = 0,5000 kg</ref> | ||
+ | |- | ||
+ | | po jednej sztuce || 73½, 30, 17, 14, 6 funtów || = łącznie 140½ funtów | ||
+ | |- | ||
+ | | 20 sztuk || o wagach pomiędzy 2-4 funty || = łącznie 60 funtów | ||
+ | |- | ||
+ | | dużo mniejszych okazów || – || = łącznie 100 funtów | ||
+ | |- | ||
+ | | || || '''w sumie 850½ funta (=476 kg)''' | ||
+ | |} | ||
+ | Szczegółowa lista znalezionych okazów znajduje się w artykule Haidingera (1866b). | ||
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
Linia 118: | Linia 174: | ||
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3"> | <gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3"> | ||
- | File:Knyahinya_(ZONE_10_COL_XXVII_BEREZNA_1877-1902).jpg| | + | File:Knyahinya_(ZONE_10_COL_XXVII_BEREZNA_1877-1902).jpg|Wieś '''Knyahina''' i góra '''Stinka''' (1078 m n.p.m.). Fragment arkusza ''z10 cXXVII'' mapy ''Spezialkarte 1:75000'' z 1902 roku; układ współrzędnych ''Ferro''<ref name="O.L.v.F.">{{!O.L.v.F.}}</ref> (źródło: MAPSTER) |
- | File:Knyahinya_(ZONE_9_COL_XXVII_OROSZ-RUSZKA_und_DYDIOWA_1880).jpg|Fragment arkusza ''z9 cXXVII'' mapy z 1880 | + | File:Knyahinya_(ZONE_9_COL_XXVII_OROSZ-RUSZKA_und_DYDIOWA_1880).jpg|Góra '''Stinka'''. Fragment arkusza ''z9 cXXVII'' mapy ''Spezialkarte 1:75000'' z 1880 roku; układ współrzędnych ''Ferro''<ref name="O.L.v.F.">{{!O.L.v.F.}}</ref> (źródło: MAPSTER) |
- | File:Knyahinya_(P52_S35_DZWINIACZ_GORNY).jpg|Fragment arkusza P52 S35 mapy z 1937 roku z zaznaczonym rejonem spadku masy głównej meteorytu (źródło: | + | File:Knyahinya_(P52_S35_DZWINIACZ_GORNY).jpg|Fragment arkusza P52 S35 mapy z 1937 roku z zaznaczonym rejonem spadku masy głównej meteorytu (źródło: Archiwum Map WIG) |
+ | File:Knyahinya_(COMPASS_2015).jpg|Fragment arkusza mapy ''Bieszczadzkie Pogranicze Polsko-Słowackie'' z zaznaczonym punktem spadku masy głównej meteorytu (1:50 000; źródło: Wydawnictwo COMPASS) | ||
+ | File:Knyahinya_map_(Szabó_1869).jpg|Mapa znalezisk okazów meteorytu Knyahinya (źródło: Szabó 1869) | ||
</gallery> | </gallery> | ||
- | + | '''Szczegółowe mapy rejonu → [[Knyahinya/Mapy]]''' | |
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
Linia 130: | Linia 188: | ||
== [[Knyahinya/Galerie]] == | == [[Knyahinya/Galerie]] == | ||
- | '''Meteoryt Knyahinya ze zbiorów [[Muzeum Mineralogiczne | + | '''Meteoryt Knyahinya ze zbiorów [[Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego im. Kazimierza Maślankiewicza|Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu Wrocławskiego]]''' (dla {{SITENAME}} fot. Antoni Stryjewski) |
<gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3"> | <gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3"> | ||
File:Knyahinya_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_1.jpg|Okaz o wadze 166,95 g | File:Knyahinya_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_1.jpg|Okaz o wadze 166,95 g | ||
File:Knyahinya_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_2.jpg|Skorupa obtopieniowa | File:Knyahinya_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_2.jpg|Skorupa obtopieniowa | ||
File:Knyahinya_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_3.jpg|Regmaglipty | File:Knyahinya_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_3.jpg|Regmaglipty | ||
+ | </gallery> | ||
+ | |||
+ | Zobacz → Muzeum Cyfrowe Uniwersytetu Wrocławskiego: '''{{Link-dLibra|OAI|oai:muzeumcyfrowe.pl|9406|text=Knyahinya; meteoryt kamienny}}''' | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3"> | ||
+ | File:Knyachinya_(40g,_Tomasz_Jakubowski_Meteorites_Collection).jpg|40 g piętka meteorytu Knyahinya i oryginalna etykietka kolekcji Geologický Ústav Masarykovy University v Brně (Brono, [[Czechy]]). W tle oryginalna {{Txt2Img|Knyahinya_(Haidinger_1866b)_tafeln-3.jpg|ilustracja}} z publikacji Haidingera (1866a, b) (kolekcja Tomasza Jakubowskiego) | ||
+ | File:Knyahinya_(CEP_UJ)-1.jpg|Meteoryt Knyahinya (10,9 g (cs)) ze zbirów [[Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ]] (fot. Szymon Kozłowski) | ||
+ | File:Magazyn_(ING_PAN_Kraków)-3.jpg|Okaz(y) meteorytu w zbiorach [[Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie|Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie]] | ||
</gallery> | </gallery> | ||
Linia 140: | Linia 207: | ||
Meteoryt Knyahinya w muzeach zagranicznych | Meteoryt Knyahinya w muzeach zagranicznych | ||
<gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3"> | <gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3"> | ||
- | File:Knyahinya_( | + | File:Knyahinya_(NHM_Berlin).jpg|Meteoryty Knyahinya w [[Szablon:BerlinMNHU|Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie]] (fot. Wadi & Jan Woreczko) |
- | File:Knyahinya_( | + | File:Knyahinya_(NHM_Budapest).jpg|Gablota z okazami meteorytów Knyahinya w zbiorach [[Szablon:BudapestNHM|Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie]] (fot. Wadi & Jan Woreczko) |
- | File:Knyahinya_( | + | File:Knyahinya_(ELTE_Budapest).jpg|Gablota z okazami meteorytów Knyahinya w zbiorach [[Szablon:BudapestELTE|Eötvös Loránd University w Budapeszcie]] (fot. Zsolt Kereszty) |
- | File:Knyahinya_specimens_(NHM_Vienna)_3.jpg|Okazy meteorytu Knyahinya ze zbiorów [[Knyahinya/Galerie|NHM w Wiedniu]] (fot. Ján Madarás) | + | File:Knyahinya_(NHM_Prague)-TJ-1.jpg|Okaz w kolekcji [[Szablon:PragueNM|Muzeum Historii Naturalnej w Pradze]] (fot. Tomasz Jakubowski) |
+ | File:Knyahinya_(NHM_Vienna)-TJ21.jpg|Masa głowna w zbiorach [[Knyahinya/Galerie|NHM w Wiedniu]] (fot. Tomasz Jakubowski) | ||
+ | File:Knyahinya_specimens_(NHM_Vienna)_3.jpg|Okazy meteorytu Knyahinya ze zbiorów [[Knyahinya/Galerie|NHM w Wiedniu]] (fot. Ján Madarás) | ||
+ | File:Knyahinya_(University_of_Tartu).jpg|Okaz całkowity 150,0 g ze zbiorów [[Szablon:TartuUniv|Uniwersytetu w Tartu]] (źródło: Geoscience collections of Estonia) | ||
</gallery> | </gallery> | ||
Linia 150: | Linia 220: | ||
File:Knyahinya_(Torok_1882_II)_2.jpg|Grafika przedstawiająca spadek meteorytu Knyahinya (źródło: Török 1882) | File:Knyahinya_(Torok_1882_II)_2.jpg|Grafika przedstawiająca spadek meteorytu Knyahinya (źródło: Török 1882) | ||
File:Knyahinya_(Johnstrup_1870).jpg|Grafika przedstawiająca bolid Knyahinya (źródło: Johnstrup 1870) | File:Knyahinya_(Johnstrup_1870).jpg|Grafika przedstawiająca bolid Knyahinya (źródło: Johnstrup 1870) | ||
- | File:Knyahinya_(Othmar_Brioschi)_(NHM_Vienna).jpg|Artystyczna wizja spadku meteorytu – obraz Othmara Brioschi wiszący w sali meteorytowej (''Hall V'') [[Knyahinya/Galerie|NHM w Wiedniu]] (fot. Ján Madarás) | + | File:Knyahinya_(Othmar_Brioschi)_(NHM_Vienna).jpg|Artystyczna wizja spadku meteorytu – obraz Othmara Brioschi wiszący w sali meteorytowej (''Hall V'') [[Knyahinya/Galerie|NHM w Wiedniu]] (fot. Ján Madarás) |
</gallery> | </gallery> | ||
+ | |||
+ | |||
+ | Słowacka wieś Zboj (fot. Magdalena Sobolewska-Bereza) | ||
+ | <gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3"> | ||
+ | File:Knyahinya_(Zboj)_MS-B1.jpg|Słowacka wieś Zboj. W te góry, już po ukraińskiej stronie, spadły meteoryty Knyahinya | ||
+ | File:Knyahinya_(Zboj)_MS-B2.jpg|Lokalne kilmaty | ||
+ | File:Knyahinya_(Zboj)_MS-B3.jpg|Tablica informacyjna i pomnik (!) meteorytu (informacja z prospektu reklamowego '''Vitajte v obci. Zboj''': ''{{Wielokropek}} '''Pád meteoritu – najväčšieho v Európe'''. Miesto Čierne mláky, kde v roku 1866 dopadol meteorit, sa nachádza na slovensko-ukrajinskom pohraničí (dnes súčasť Ukrajiny) v masive Stinskej pri Kňahyni. Najväčší kúsok meteoritu vážil takmer 300 kg.'') | ||
+ | </gallery> | ||
+ | |||
;Dodatkowe materiały → [[Knyahinya/Galerie]] | ;Dodatkowe materiały → [[Knyahinya/Galerie]] | ||
Linia 159: | Linia 238: | ||
== [[Bibliografia]] == | == [[Bibliografia]] == | ||
- | * B.A.A.S., (1867), '''Reports on Observations of Luminous Meteors during the year 1865-66''', ''Report of the British Association for the Advancement of Science (B.A.A.S.)'', ''36th Meeting (1866)'', London 1867, s. 133-134.<ref>w rozdziale: {{SmallCaps-begin}}III. Aёrolites.{{SmallCaps-end}} (8.) 1866, June 9th. Shortly before 5<sup>h</sup> {{SmallCaps-begin}}p.m.{{SmallCaps-end}} (local time). Stonefall; Knyahinya, Nagy Berezna, Hungary. (Vienna Acad. Sitzangsber., July 12th, and October 11th, 1866)</ref> Plik | + | * B.A.A.S., (1867), '''Reports on Observations of Luminous Meteors during the year 1865-66''', ''Report of the British Association for the Advancement of Science (B.A.A.S.)'', ''36th Meeting (1866)'', London 1867, s. 133-134.<ref>w rozdziale: {{SmallCaps-begin}}III. Aёrolites.{{SmallCaps-end}} (8.) 1866, June 9th. Shortly before 5<sup>h</sup> {{SmallCaps-begin}}p.m.{{SmallCaps-end}} (local time). Stonefall; Knyahinya, Nagy Berezna, Hungary. (Vienna Acad. Sitzangsber., July 12th, and October 11th, 1866)</ref> Plik {{Link-BHL |item=93096}}; plik [http://www.meteoritehistory.info/BAAS/VIEW36/V36P133.HTM GIF]. |
- | * B.A.A.S., (1869), '''Reports on Observations of Luminous Meteors during the year 1867-68''', ''Report of the British Association for the Advancement of Science (B.A.A.S.)'', ''38th Meeting (1868)'', London 1869, s. 387-388.<ref>w rozdziale: {{SmallCaps-begin}}II. Aёrolites, Large Meteors, and Star-showers.{{SmallCaps-end}} ''a.'' {{SmallCaps-begin}}Aёrolites.{{SmallCaps-end}} 1. Knyahinya, 1866, June 9, 4<sup>h</sup> 56<sup>m</sup> {{SmallCaps-begin}}p.m.{{SmallCaps-end}} (local time).</ref> Plik | + | * B.A.A.S., (1869), '''Reports on Observations of Luminous Meteors during the year 1867-68''', ''Report of the British Association for the Advancement of Science (B.A.A.S.)'', ''38th Meeting (1868)'', London 1869, s. 387-388.<ref>w rozdziale: {{SmallCaps-begin}}II. Aёrolites, Large Meteors, and Star-showers.{{SmallCaps-end}} ''a.'' {{SmallCaps-begin}}Aёrolites.{{SmallCaps-end}} 1. Knyahinya, 1866, June 9, 4<sup>h</sup> 56<sup>m</sup> {{SmallCaps-begin}}p.m.{{SmallCaps-end}} (local time).</ref> Plik {{Link-BHL |item=93116}}; plik [http://www.meteoritehistory.info/BAAS/VIEW38/V38P387.HTM GIF]. |
- | * Duka Theodor, (1867), '''Fall of a Meteorite near [[Knyahinya]] in the north-east of Hungary''', ''Proceedings of the Asiatic Society of Bengal'', 1867. s. 21—22.<ref name="Bibliotheca Carpatica">wg ''Bibliotheca Carpatica'' (1880)</ref><ref>odczytanie listu T.Duka o spadku i jego okazie na posiedzeniu towarzystwa</ref> Plik | + | * Duka Theodor, (1867), '''Fall of a Meteorite near [[Knyahinya]] in the north-east of Hungary''', ''Proceedings of the Asiatic Society of Bengal'', 1867. s. 21—22.<ref name="Bibliotheca Carpatica">wg ''Bibliotheca Carpatica'' (1880)</ref><ref>odczytanie listu T.Duka o spadku i jego okazie na posiedzeniu towarzystwa</ref> Plik {{Link-BHL |item=130648}}. |
- | * Foetterle Franz, (1866), '''Verhandlungen der geologischen Gesellschaft für [[Knyahinya|Ungarn]]''', ''Jahrbuch der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt'', 16, Heft III, 1866, s. 115-116.<ref>wg Koblitz MetBase: Szabó J., '''Kurze Mitteilung, dass Steine bei [[Knyahinya]] und O-Sztusica niederfielen'''</ref> Plik | + | * Foetterle Franz, (1866), '''Verhandlungen der geologischen Gesellschaft für [[Knyahinya|Ungarn]]''', ''Jahrbuch der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt'', 16, Heft III, 1866, s. 115-116.<ref>wg Koblitz MetBase: Szabó J., '''Kurze Mitteilung, dass Steine bei [[Knyahinya]] und O-Sztusica niederfielen'''</ref> Plik {{Link-BHL |item=110161}}. |
* {{Goldschmidt (1895)}} | * {{Goldschmidt (1895)}} | ||
+ | |||
+ | * {{Grady (2000) |page=279}} | ||
* {{Hahn (1880)}} | * {{Hahn (1880)}} | ||
Linia 177: | Linia 258: | ||
* {{Haidinger (1866b)}} | * {{Haidinger (1866b)}} | ||
- | * Haidinger Wilhelm Ritter von, (1867), '''Der Meteorsteinfall am 9 Juni, 1866, bei [[Knyahinya]] (zweiter Bericht)''', ''American Journal of Science and Arts'', vol. 44, ser. 2, 1867, s. 131.<ref>tam powołanie na Haidinger (1866b)</ref> Plik | + | * Haidinger Wilhelm Ritter von, (1867), '''Der Meteorsteinfall am 9 Juni, 1866, bei [[Knyahinya]] (zweiter Bericht)''', ''American Journal of Science and Arts'', vol. 44, ser. 2, 1867, s. 131.<ref>tam powołanie na Haidinger (1866b)</ref> Plik {{Link-BHL |item=113392}}, plik [http://www.meteoritehistory.info/AJS/S2VIEWS/V44P130.HTM GIF]. |
- | * Hauer Franz Ritter von, (1866), '''Der Meteorsteinfall von [[Knyahinya]]''', ''Jahrbuch der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt'', 16, Heft III, 1866, s. 105. Plik | + | * Hauer Franz Ritter von, (1866), '''Der Meteorsteinfall von [[Knyahinya]]''', ''Jahrbuch der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt'', 16, Heft III, 1866, s. 105. Plik {{Link-BHL |item=110161}}. |
* {{Johnstrup (1870)}} | * {{Johnstrup (1870)}} | ||
- | * Kenngott Adolf G., (1869), '''Ein Dünnschliff einer Meteorsteinprobe von [[Knyahinya]] (Mit 1 Tafel.)''', ''{{!Sitzber.Wien}}'', 59, Abt. 2, 1869, s. 873-880.<ref> | + | * Kenngott Adolf G., (1869), '''Ein Dünnschliff einer Meteorsteinprobe von [[Knyahinya]] (Mit 1 Tafel.)''', ''{{!Sitzber.Wien}}'', 59, Abt. 2, 1869, s. 873-880.<ref>{{Txt2Img|Knyahinya_(Kenngott_1869).jpg|plansza}} ze szczegółami meteorytu</ref> Plik {{Link-HDL |hdl=2027/njp.32101068164936}}. |
* {{Koblitz MetBase}} | * {{Koblitz MetBase}} | ||
- | * {{Kosiński ( | + | * {{Kosiński (2012, Kosmolityka)}} |
* {{Łaptaś (1998) |page=19}} | * {{Łaptaś (1998) |page=19}} | ||
+ | |||
+ | * {{Mason (1962) |page=31}} | ||
+ | |||
+ | * {{Meunier (1884) |page=444-445 (ilustracje i mapa)}} | ||
+ | |||
+ | * {{Neumayr (1912)}} | ||
* Piribauer Alajos, (1875), '''A [[Knyahinya|knyahinai]] meteorkő mennyileges vegyelemzése dr. Than Károly egyetemi tanár vezetése mellett''', ''Értekezések a természettudományok köréből'', (6. évf.) 6. sz., Budapest 1875, s. 1-8.<ref name="Bibliotheca Carpatica"></ref> | * Piribauer Alajos, (1875), '''A [[Knyahinya|knyahinai]] meteorkő mennyileges vegyelemzése dr. Than Károly egyetemi tanár vezetése mellett''', ''Értekezések a természettudományok köréből'', (6. évf.) 6. sz., Budapest 1875, s. 1-8.<ref name="Bibliotheca Carpatica"></ref> | ||
Linia 197: | Linia 284: | ||
* Сова П.П., (1960), '''Каменный метеоритный дождь «Княгинин»''', ''Природа'', 10, 1960, s. 91-92. | * Сова П.П., (1960), '''Каменный метеоритный дождь «Княгинин»''', ''Природа'', 10, 1960, s. 91-92. | ||
- | * Szabó Joseph, (1866), '''Meteorite in Hungary of [[Knyahinya|June, 1866]]''', ''American Journal of Science and Arts'', vol. 42, ser. 2, 1866, s. 432. Plik | + | * Szabó Joseph, (1866), '''Meteorite in Hungary of [[Knyahinya|June, 1866]]''', ''American Journal of Science and Arts'', vol. 42, ser. 2, 1866, s. 432. Plik {{Link-BHL |item=113389}}; plik [http://www.meteoritehistory.info/AJS/S2VIEWS/V42P432.HTM GIF]. |
* Szabó Joseph, (1866), '''''Kurze Mitteilung, dass Steine bei [[Knyahinya]] und O-Sztusica niederfielen''''', ''Verhandlungen der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt'', Jahrgang 1866, s. 115-116.<ref>za Koblitz MetBase</ref> Plik [http://www.landesmuseum.at/pdf_frei_remote/VerhGeolBundesanstalt_1866_0115-0122.pdf PDF]. | * Szabó Joseph, (1866), '''''Kurze Mitteilung, dass Steine bei [[Knyahinya]] und O-Sztusica niederfielen''''', ''Verhandlungen der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt'', Jahrgang 1866, s. 115-116.<ref>za Koblitz MetBase</ref> Plik [http://www.landesmuseum.at/pdf_frei_remote/VerhGeolBundesanstalt_1866_0115-0122.pdf PDF]. | ||
- | * Szabó József, (1869), '''[[Knyahinya]]. Ungmegyei falu határában 1866 Junius 9. d.u. 5 órakor történt. Meteorkő-esésnek térképe. Szabó Józseftől''', 1869. Mapa | + | * Szabó József, (1869), '''[[Knyahinya]]. Ungmegyei falu határában 1866 Junius 9. d.u. 5 órakor történt. Meteorkő-esésnek térképe. Szabó Józseftől''', 1869. Mapa {{Txt2Img|Knyahinya_map_(Szabó_1869).jpg|JPG}}. |
+ | |||
+ | * {{Tiirmaa (1983)}} | ||
+ | |||
+ | * {{Tokody (1951) |page=36}} | ||
* {{Török (1882a)}} | * {{Török (1882a)}} | ||
Linia 207: | Linia 298: | ||
* {{Török (1882b)}} | * {{Török (1882b)}} | ||
- | * {{Wülfing (1897) | + | * {{Wülfing (1897) |page=182-184}} |
{{Koblitz References |1=After appearance of a fireball and detonations, a shower of stones (estimated at over 1000, and of total weight of about 500kg, the largest weighing about 293kg) fell over an area of 2 x 0.75 miles, W.Haidinger, Sitzungsber. Akad. Wiss. Wien, Math.-naturwiss. Kl., 1866, 54, p.200, 475, see also for references, M.H.Hey, Cat. Met., 1966, p.245. Analysis, W.Wahl and H.B.Wiik, GCA, 1951, 1, p.123. Another analysis, 20.15% total Fe, B.Mason and H.B.Wiik, Am. Mus. Novit., 1963, (2154), (M.A.16-639). Modal analysis, G.Dörfler and H.G.Hiesböck, Meteorite Research, ed. P.M.Millman, D.Reidel, Dordrecht-Holland, 1969, p.669. Ni and Ir contents, O.Müller et al., GCA, 1971, 35, p.1121. Uranium content, D.E.Fisher, GCA, 1972, 36, p.15. Ga and Ge contents of metal phase, C.-L.Chou and A.J.Cohen, GCA, 1973, 37, p.315. Infrared photometry, albedo, JHK colors, M.Leake et al., Meteoritics, 1978, 13, p.101. Pb isotopic composition, G.Manhes and C.J.Allegre, Meteoritics, 1978, 13, p.543. Ni and Co contents of metal phases, F.Afiattalab and J.T.Wasson, GCA, 1980, 44, p.431. Study of shock-induced trace element mobilization, T.M.Walsh and M.E.Lipschutz, GCA, 1982, 46, p.2491. Br and Se contents, D.Wang et al., Papers 10th Symp. Ant. Met., NIPR Tokyo, 1985, p.15. Cosmogenic nuclides depth profiles, S.Vogt et al., Meteoritics, 1986, 21, p.527 (abs.); see also, R.Michel et al., Meteoritics, 1991, 26, p.221; I.Leya et al., MAPS, 2000, 35, p.259. Major and trace element data, shock facies, weathering state, classification, intermediate in composition between L and LL group chondrites, G.W.Kallemeyn et al., GCA, 1989, 53, p.2747. Porosity and bulk density, M.Zbik, Papers 15th Symp. Ant. Met., NIPR Tokyo, 1990, p.209 (abs.). Bulk chemical analysis, 19.72% total Fe, E.Jarosewich, Meteoritics, 1990, 25, p.323. Analysis of olivine, Fa25.5, and kamacite, 1.06% Co, A.E.Rubin, GCA, 1990, 54, p.1219. Cosmogenic nuclides and nuclear tracks, T.Graf et al., GCA, 1990, 54, p.2511. Oxygen isotopic composition, R.N.Clayton et al., GCA, 1991, 55, p.2317. Cosmogenic radionuclide profiles, R.C.Reedy et al., LPSC, 1993, 24, p.1196 (abs.). Analysis of carbon concentr., J.Makjanic et al., Meteoritics, 1993, 28, p.63. Shock classification, A.E.Rubin, Meteoritics, 1994, 29, p.93. Boron data, M.Zhai and D.M.Shaw, Meteoritics, 1994, 29, p.607; and isotopic composition, M.Zhai et al., GCA, 1996, 60, p.4877. Determination of C-14 depth profile, A.J.T.Jull et al., Meteoritics, 1994, 29, p.649. U-Pb systematics of phosphate separate, C.Göpel et al., Earth Planet. Sci. Lett., 1994, 121, p.153. Determination of noble gas concentration depth profiles, B.Lavielle et al., MAPS, 1997, 32, p.97. Bulk density and porosity, M.Terho et al., Studia Geophysica et Geodaedica, 1993, 37, p.65; see also, D.T.Britt and G.J.Consolmagno, MAPS, 2003, 38, p.1161; D.T.Britt and G.J.Consolmagno, LPSC, 1997, 28, p.159 (abs.); G.J.Consolmagno and D.T.Britt, MAPS, 1998, 33, p.1231; S.L.Wilkinson et al., MAPS, 2003, 38, p.1533. 81Kr-Kr and 36Cl-36Ar ages, I.Leya et al., Evolution of Solar System Materials: A New Perspective from Antarctic Meteorites, NIPR Tokyo, 2003, p.67 (abs.). Microscale variations in porosity, M.M.Strait and G.J.Consolmagno, MAPS, 2001, 36, p.A199 (abs). Magnetic susceptibility, P.Rochette et al., MAPS, 2003, 38, p.251. Calculation of atmospheric ablation based on depth dependence of 22Ne/21Ne-c, V.A.Alexeev, LPSC, 2003, 34, abs. #1003. 129I production rates and cross sections from Te and Ba, C.Schnabel et al., MAPS, 2004, 39, p.453; see also, MAPS, 2001, 36, p.A183 (abs). Minor and trace element abundances, J.M.Friedrich et al., GCA, 2003, 67, p.2467. Cosmogenic nuclide production rates, K.J.Kim and R.C.Reedy, LPSC, 2004, 35, abs. #1359. Trace element abundances in chondrules, A.Engler et al., MAPS, 2004, 39, No. 8 (Suppl.), p.A37 (abs.).}} | {{Koblitz References |1=After appearance of a fireball and detonations, a shower of stones (estimated at over 1000, and of total weight of about 500kg, the largest weighing about 293kg) fell over an area of 2 x 0.75 miles, W.Haidinger, Sitzungsber. Akad. Wiss. Wien, Math.-naturwiss. Kl., 1866, 54, p.200, 475, see also for references, M.H.Hey, Cat. Met., 1966, p.245. Analysis, W.Wahl and H.B.Wiik, GCA, 1951, 1, p.123. Another analysis, 20.15% total Fe, B.Mason and H.B.Wiik, Am. Mus. Novit., 1963, (2154), (M.A.16-639). Modal analysis, G.Dörfler and H.G.Hiesböck, Meteorite Research, ed. P.M.Millman, D.Reidel, Dordrecht-Holland, 1969, p.669. Ni and Ir contents, O.Müller et al., GCA, 1971, 35, p.1121. Uranium content, D.E.Fisher, GCA, 1972, 36, p.15. Ga and Ge contents of metal phase, C.-L.Chou and A.J.Cohen, GCA, 1973, 37, p.315. Infrared photometry, albedo, JHK colors, M.Leake et al., Meteoritics, 1978, 13, p.101. Pb isotopic composition, G.Manhes and C.J.Allegre, Meteoritics, 1978, 13, p.543. Ni and Co contents of metal phases, F.Afiattalab and J.T.Wasson, GCA, 1980, 44, p.431. Study of shock-induced trace element mobilization, T.M.Walsh and M.E.Lipschutz, GCA, 1982, 46, p.2491. Br and Se contents, D.Wang et al., Papers 10th Symp. Ant. Met., NIPR Tokyo, 1985, p.15. Cosmogenic nuclides depth profiles, S.Vogt et al., Meteoritics, 1986, 21, p.527 (abs.); see also, R.Michel et al., Meteoritics, 1991, 26, p.221; I.Leya et al., MAPS, 2000, 35, p.259. Major and trace element data, shock facies, weathering state, classification, intermediate in composition between L and LL group chondrites, G.W.Kallemeyn et al., GCA, 1989, 53, p.2747. Porosity and bulk density, M.Zbik, Papers 15th Symp. Ant. Met., NIPR Tokyo, 1990, p.209 (abs.). Bulk chemical analysis, 19.72% total Fe, E.Jarosewich, Meteoritics, 1990, 25, p.323. Analysis of olivine, Fa25.5, and kamacite, 1.06% Co, A.E.Rubin, GCA, 1990, 54, p.1219. Cosmogenic nuclides and nuclear tracks, T.Graf et al., GCA, 1990, 54, p.2511. Oxygen isotopic composition, R.N.Clayton et al., GCA, 1991, 55, p.2317. Cosmogenic radionuclide profiles, R.C.Reedy et al., LPSC, 1993, 24, p.1196 (abs.). Analysis of carbon concentr., J.Makjanic et al., Meteoritics, 1993, 28, p.63. Shock classification, A.E.Rubin, Meteoritics, 1994, 29, p.93. Boron data, M.Zhai and D.M.Shaw, Meteoritics, 1994, 29, p.607; and isotopic composition, M.Zhai et al., GCA, 1996, 60, p.4877. Determination of C-14 depth profile, A.J.T.Jull et al., Meteoritics, 1994, 29, p.649. U-Pb systematics of phosphate separate, C.Göpel et al., Earth Planet. Sci. Lett., 1994, 121, p.153. Determination of noble gas concentration depth profiles, B.Lavielle et al., MAPS, 1997, 32, p.97. Bulk density and porosity, M.Terho et al., Studia Geophysica et Geodaedica, 1993, 37, p.65; see also, D.T.Britt and G.J.Consolmagno, MAPS, 2003, 38, p.1161; D.T.Britt and G.J.Consolmagno, LPSC, 1997, 28, p.159 (abs.); G.J.Consolmagno and D.T.Britt, MAPS, 1998, 33, p.1231; S.L.Wilkinson et al., MAPS, 2003, 38, p.1533. 81Kr-Kr and 36Cl-36Ar ages, I.Leya et al., Evolution of Solar System Materials: A New Perspective from Antarctic Meteorites, NIPR Tokyo, 2003, p.67 (abs.). Microscale variations in porosity, M.M.Strait and G.J.Consolmagno, MAPS, 2001, 36, p.A199 (abs). Magnetic susceptibility, P.Rochette et al., MAPS, 2003, 38, p.251. Calculation of atmospheric ablation based on depth dependence of 22Ne/21Ne-c, V.A.Alexeev, LPSC, 2003, 34, abs. #1003. 129I production rates and cross sections from Te and Ba, C.Schnabel et al., MAPS, 2004, 39, p.453; see also, MAPS, 2001, 36, p.A183 (abs). Minor and trace element abundances, J.M.Friedrich et al., GCA, 2003, 67, p.2467. Cosmogenic nuclide production rates, K.J.Kim and R.C.Reedy, LPSC, 2004, 35, abs. #1359. Trace element abundances in chondrules, A.Engler et al., MAPS, 2004, 39, No. 8 (Suppl.), p.A37 (abs.).}} | ||
Linia 214: | Linia 305: | ||
== Zobacz również == | == Zobacz również == | ||
- | * | + | * '''[[Knyahinya/Galerie]]''' |
- | * [[Knyahinya/ | + | * szczegółowe mapy rejonu → [[Knyahinya/Mapy]] |
+ | |||
* [[:Kategoria:Meteoryty imperium węgierskiego|Meteoryty imperium węgierskiego]] | * [[:Kategoria:Meteoryty imperium węgierskiego|Meteoryty imperium węgierskiego]] | ||
+ | |||
+ | * [[Dawne jednostki miar i wag]] | ||
+ | * [[Świecie (pomnik)]] | ||
== Linki zewnętrzne == | == Linki zewnętrzne == | ||
Linia 224: | Linia 319: | ||
* {{ViennaNHM}} | * {{ViennaNHM}} | ||
- | |||
- | |||
- | |||
* {{BudapestELTE}} | * {{BudapestELTE}} | ||
- | * Meteoryt Knyahinya w kolekcjach polskich – [http://www.ptmet.org.pl/kat-mkc-l5.htm#knyahinya katalog PTMet] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/news/Knyahinya.htm Wadi & Jan Woreczko Collection] | + | * {{LondonNHM}} |
+ | * {{MoscowVernadskyIG|id=10746|name=Княгиня}} | ||
+ | * meteorite.narodu.ru – [http://www.meteorite.narod.ru/proba/katalogi/katalog1.htm Каталог метеоритов России и стран бывшего СССР] | ||
+ | * {{TartuUniv}} | ||
+ | |||
+ | * Meteoryt Knyahinya w kolekcjach polskich – [http://www.ptmet.org.pl/old/kat-mkc-l5.htm#knyahinya katalog PTMet] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/news/Knyahinya.htm Wadi & Jan Woreczko Collection] | ||
* Wikipedia (DE) – [http://de.wikipedia.org/wiki/Knyahinya_(Meteorit) Knyahinya (Meteorit)] | * Wikipedia (DE) – [http://de.wikipedia.org/wiki/Knyahinya_(Meteorit) Knyahinya (Meteorit)] | ||
* Wikipedia (HU) – [http://hu.wikipedia.org/wiki/Knyahinyai_meteorit Knyahinyai meteorit] | * Wikipedia (HU) – [http://hu.wikipedia.org/wiki/Knyahinyai_meteorit Knyahinyai meteorit] | ||
* Wikipedia (RU) – [http://ru.wikipedia.org/wiki/Княгиня_(метеорит) Княгиня (метеорит)] {{SeparatorBull}} [http://ru.wikipedia.org/wiki/Ужанский_национальный_природный_парк Ужанский национальный природный парк] | * Wikipedia (RU) – [http://ru.wikipedia.org/wiki/Княгиня_(метеорит) Княгиня (метеорит)] {{SeparatorBull}} [http://ru.wikipedia.org/wiki/Ужанский_национальный_природный_парк Ужанский национальный природный парк] | ||
+ | |||
+ | * {{MPOD|name=Knyahinya}} | ||
* Trasy trekingowe w miejsce spadku meteorytu: [http://www.unpp.com.ua/index.php?option=com_content&view=article&id=35&Itemid=35 Маршрути УНПП] {{SeparatorBull}} [http://trekking.travelua.org/tur-marshruty/gory-karpaty/knyaginya-chornye_mlaki-dubovaya_roscha/ Маршрут: село Княгиня -> урочище «Черные млаки»] {{SeparatorBull}} [http://karpatytour.com/туристический-пеший-маршрут-княгиня/ Туристический пеший маршрут к месту падения метеорита “Княгиня”] {{SeparatorBull}} [http://carpaty.net/?page_id=738 Княгиня – Хребет Стинка] | * Trasy trekingowe w miejsce spadku meteorytu: [http://www.unpp.com.ua/index.php?option=com_content&view=article&id=35&Itemid=35 Маршрути УНПП] {{SeparatorBull}} [http://trekking.travelua.org/tur-marshruty/gory-karpaty/knyaginya-chornye_mlaki-dubovaya_roscha/ Маршрут: село Княгиня -> урочище «Черные млаки»] {{SeparatorBull}} [http://karpatytour.com/туристический-пеший-маршрут-княгиня/ Туристический пеший маршрут к месту падения метеорита “Княгиня”] {{SeparatorBull}} [http://carpaty.net/?page_id=738 Княгиня – Хребет Стинка] | ||
+ | |||
* [http://forum.wegierskie.com/index.php Forum węgierskie] | * [http://forum.wegierskie.com/index.php Forum węgierskie] | ||
Aktualna wersja na dzień 21:35, 27 lip 2023
Największy w Europie (do 1922 roku) okaz meteorytu kamiennego
Knyahinya → | |
Największy okaz meteorytu Knyahinya[1] (po lewo meteoryt Mocs); zbiory Natural History Museum, Vienna (fot. © NHM, Alice Schumacher)
| |
Spadek | |
Lokalizacja | Ukraina (Słowacja) |
Położenie[2] | 48°54'N, 22°24'E |
Data | 9 czerwca 1866 r., ~17:00 (4:56 czasu lokalnego) (sobota) |
Uwagi | największy europejski pojedynczy okaz meteorytu ~279,8 kg[1] |
Charakterystyka | |
Typ | chondryt zwyczajny L/LL5 |
Masa | ~500 kg |
Liczba okazów | ok. 1000-1200 okazów; największy ~279,8 kg[1] |
Meteoritical Bulletin Database | |
Synonimy → | |
w NHM Cat: Csillagfalva, Knahyna, Kniaginia, Knyhyna, Kuyahinga, Nagy-Bereszna; po słowacku: Kňahyňa, po węgiersku: Csillagfalva, po rosyjsku: Княгиня |
Spadek 9 czerwca 1866 roku (sobota) ok. 17:00 w Ukrainie/Węgrzech (chondryt zwyczajny L/LL5, TKW ~500 kg).
Kulę ognia dostrzeżono w północnych Węgrzech nad miastem Liptovský Mikuláš, która po przeleceniu około 220 km na wschód wybuchła nad miastem Knyahinya tworząc czarne chmury. Następnie pośród hałasu spadł deszcz kamieni. Chmura zszarzała i przemieszczając się na południe została rozproszona przez wiatr. Około 1200 kamieni spadło na obszar 7×4 km w pobliżu miejscowości: Zboj (obecnie Słowacja), Nova Stuzhitsya, Knyahinya i Strychava (obecnie Ukraina), nikt nie został ranny. Węgierska Akademia Nauk skierowała w ten rejon komisję. Największy znaleziony okaz ma około 279,8 kg[1] (obecnie znajduje w Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu), drugi co do wielkości (46 kg)[3] został kupiony za 750 florenów dla Węgierskiego Muzeum Narodowego (zniszczonego w 1956 roku przez pożar; okaz zaginął!).
- Ciekawostka: Okaz meteorytu Knyahinya jest drugim największym kamiennym meteorytem europejskim, pierwszy jest okaz meteorytu Tsarev[4] (~284 kg), z deszczu meteorytów spadłych w 1922 roku w Rosji. Największe okazy meteorytów kamiennych na świecie to: Jilin[5] – 1770 kg, Norton County[6] – 1070 kg, Kunya-Urgench[7] – 900 kg, Long Island[8] – 564 kg (rozpadł się na dwa fragmenty), Paragould[9] – 373 kg, Bjurböle – 330 kg, Hugoton[10] – 325 kg (Mason 1962).
Według informacji zamieszczonej w rosyjskiej Wikipedii, największy fragment meteorytu (279 kg[1]) znaleziono na zboczach góry Stinská (ros. Стенка)[11] w miejscu (polanie, łące?) zwanym Черные млаки (ukr. Чорні млаки)[12]. U Haidingera (1866b) miejsce to nazywa się Wiese Mlaka (niem. Wiese – łąka). Główna masa rozbiła się przy upadku na dwa, niemal równe, fragmenty.
(…) Основная масса метеоритного тела (предположительно ядро), весом в 279766 грамм приземлилась в восьми километрах от с. Княгиня, на склоне горы Стенка (1078м) в урочище Чёрные Млаки.
Через несколько дней этот осколок был найден жителем с. Княгиня Василием Крывьяныком (Василь Крив'яник), на глубине около 2 метров. При падении ядро распалось на две почти равные части, весом 141833 и 137933 грамм, от последнего куска отколося ещё осколок весом 2350 грамм. Вскоре о находке узнал лесничий Великого Березного Антон Покорный. По его словам, он выкупил у Крывьяныка найденный метеорит «за два вола, которые тот сам выбрал». Впоследствии, Покорный сам выгодно перепродал его Венскому императорскому музею (современный музей естественной истории), в котором метеорит и хранится до сих пор. (…)
Dokładna lokalizacja miejsca znalezienia największego okazu znajduje się na portalu opisującym szlaki trekingowe w Użańskim Parku Narodowym (Маршрути УНПП):
(…) По схилу гори піднімаємось до урочища Чорні млаки, в якому розташовані три невеликі луки. Саме тут, на третій луці, селянин Василь Крив’яник знайшов найбільший уламок Княгинянського метеорита, що впав 9 червня 1866. Щороку він косив траву на галявинах в урочищі „Чорні млаки”. Через декілька днів після падіння метеорита він вийшов на сінокіс і побачив на луці яму, якої раніше не було. Розкопавши грунт на цьому місті глибше 2 метрів, виявив великий уламок космічного тіла вагою 279 кг 766 г. При падінні він розколовся на два шматки вагою 141 кг 833 г та 137 кг 933 г. В свою чергу, від останнього відколовся ще один, менший – вагою 2 кг 350 г. (…)
Według relacji Haidingera (1866a, b) na masę główną składały się cztery fragmenty:[1]
- 283 Pfd. 20 Lth. (141,833 kg)
- 271 Pfd. 5 Lth. (135,583 kg)
- 4 Pfd. 21 Lth. (2,350 kg) (w sumie te trzy fragmenty ważyły 559 Pfd. 16 Lth., 279,766 kg)
- 27 Pfd. 13 Lth. (13,716 kg)
Co daje łącznie: 586 Pfd. 29 Lth. (293,482 kg). Haidinger stosuje tu tzw. nowe łuty wagi wprowadzone w 1856 roku: 30 łutów = 1 funt = 0,5000 kg.
Kompletny opis okoliczności spadku (bolid, relacje świadków), lokalizacja i opis znalezionych okazów oraz mapa terenu znajdują się w artykułach Haidingera (1866a, b).
Kolekcje
Okazy meteorytu Knyahinya w największych kolekcjach:
Zbiór waga fragmentów
(Koblitz MetBase)uwagi Vienna, Naturhist. Mus. 286,3 kg main mass[1] (→ galeria) London, Nat. Hist. Mus. 13,9 kg największy okaz 6465 g (Grady 2000) Budapest, Eötvös Lorand Univ. 11,98 kg (fotografia) Paris, Mus. d'Hist. Nat. 8,45 kg Chicago, Field Mus. Nat. Hist. 8,40 kg Bonn, Min. Mus. Univ. 7,9 kg Stockholm, Naturhist. Riksmus. 6,49 kg Budapest, Nat. Mus. 3,41 kg (fotografia); największy okaz 41,286 g zaginął w pożarze w 1956 roku (Tokody 1951)[3] Philadelphia, Acad. Nat. Sci. 2879 g Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ. 1739 g (fotografia) Washington, Natl. Mus. Nat. Hist. 1575 g wg katalogu online muzeum największy fragment ma 255,96 g (…) Prague, Nat. Mus. 1216 g Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci. 150 g 150,0 g okaz ze skorupą (Tiirmaa 1996) (Geoscience collections of Estonia: record) (…) Wroclaw, Dept. Min. Petrol., Univ. 193 g 166,95 g (cs), 26,0 g (ep) (Pilski 2001); wg katalogu Wülfinga (1897) – Breslau: 217 g Warsaw, Geol. Inst., Polish Acad. Sci. 110 g 88,72 g (hs), 21,90 g (fc); fragmenty te znajdują się w zbiorach Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie (Łaptaś 1998; Pilski 2001)
Oraz: Muzeum Geologiczne Instytutu Nauk Geologicznych UJ – 10,9 g (cs) (Pilski 2001). W polskich kolekcjach prywatnych znajdują się tylko małe fragmenty tego meteorytu.
Według katalogu Wülfinga (1897) pod koniec XIX wieku w światowych zbiorach znajdowało się 423,12 kg okazów i fragmentów meteorytu Knyahinya.
Znany handlarz meteorytów F. Krantz[13] miał w swojej ofercie wiele okazów tego meteorytu. Na przykład kompletne okazy (ganzer Steine) o masach 156,0, 129,5, 33 i 7,6 g oferował w cenach, odpowiednio: 78, 65, 16 i 3,50 ℳ (Mark). Natomiast fragmenty ze skorupą (mit Rinde) o masach 113,7, 30,6 i 29 g, odpowiednio za 56,50, 15 i 14,50 ℳ.[14]
Meteoryt ten znalazł się w przygotowywanej przez Jerzego Pokrzywnickiego monografii polskich meteorytów o roboczym tytule Kosmolityka (Kosiński 2012).
Źródła
Według B.A.A.S. (1869)
(…) Nearly simultaneously with the appearance of a small bluish cloud in the air over Sztricsava, near Knyahinya, there was heard at that place, and for many miles round, a sharp report, like that of a six-pounder cannon, followed for ten minutes by a rumbling sound like that of water boiling, the rumbling of a cart on a pavement, or of stones striking together. Three of four minutes after the first report stones were seen to fall at various places over an extent of area measuring from N.N.E. to S.S.W. about 9 miles in length, and about 3½ miles in breadth from W.N.W to E.S.E. The stones when picked up were lukewarm, as if shone upon by the sun†, or even as warm as if taken freshly from an oven. One, of the size of a plum, which fell upon a linen cloth, did not singe it. The smaller stones did not penetrate the earth more than a few inches, or lay upon surface. One of moderate size, which fell through a tree at the door of the inn at Knyahinya, broken from it a branch half an inch in thickness; and ten such branches were broken by a larger stone, in its fall through an apple-tree, beneath which it was found. Many other stones were seen to fall. That which weighed 73½ lbs. (Austrian) penetrated the firm sandstone-earth of the district to a depth of 2 feet. About 100 paces from it, three weeks after the occurrence, was found a hole 4 feet wide and 4½ feet deep, round which the earth had been scattered to a distance of 30 yards. On sounding the hole a firm stone was discovered at a depth of 11 feet below the surface. The aërolite was exhumed. It was found to be broken across, and, with the remaining pieces discovered in the same hole, weighed about 300 kilogrammes (660 lbs. English). The direction of penetration was from N. 30° E., altitude 63°. Its position, a league N.E. from Knyahinya, occupies the extreme N.N.E. corner of the general area of the fall. Another very large stones is said to have fallen about two miles S.W. from Knyahinya, which could not be discovered. (…)
- __________
- † And not, as stated in Dr. Haidinger's[15] first report, but corrected by later communications, „ice-cold."
Za portalem Meteorites in the Carpatian Basin
History of the fall: A fireball was first noticed in northern Hungary above the town now called Liptovský Mikuláš and flew some 220 km to the east until exploded with thunderous detonation above Knyahinya, producing a black cloud. A shower of stones fell from the cloud with a whizzing noise. Then the black cloud turned to a grey cloud of dust, moving southward and dispersed by the wind. Some 1200 stones fell in a ~7×4 km strewn field in the vicinity of Zboj (now Slovakia), Nova Stuzhitsya, Knyahinya and Strychava (now Ukraine) but nobody was injured. The Hungarian Academy of Sciences sent a commission to visit the scene. The largest recovered specimen (now in the Natural History Museum in Vienna) weighed some 300 kg, the second largest (46 kg) one was bought for 750 florins for the Hungarian National Museum (destroyed by fire in 1956).
Lokalizacja
(K) Kniahynia, (L) Liptovský Mikuláš, (S) Strychava, (S) Stuzhytsia, (Z) Zboj
miejsce znalezienia największego okazu (49°00.515'N, 22°32.912'E)
położenie „krateru” i pamiątkowego obelisku
Góry Stinská i Knyahinica (Княгиниця)
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Największy fragment meteorytu spadł prawdopodobnie na zbocza góry Stinská (49°00.39'N, 22°32.68'E; 1090 m n.p.m.)[11] w miejscu (?polana, łąka) zwanym Черные млаки (ukr. Чорні млаки)[12]. Na ilustracji w artykule Haidingera (1866b) zaznaczono miejsce spadku masy głównej w punkcie o nazwie Wiese Mlaka (niem. Wiese – łąka). Na terenie spadku znajduje się pamiątkowy obelisk, który zlokalizowany jest w domniemanym kraterze (?) (różne źródła podają różne lokalizacje obelisku!) (patrz → Świecie (pomnik)).
Panuje sporo niejasności co do kierunku lotu bolidu. Przyjęło się go uważać za spadek niemal pionowy, ale co w takim razie z obserwacją w Liptovským Mikulášie[16] znajdującym się bardzo daleko na zachód od Knyahiny?
Deszcz meteorytów Knyahinya był bardzo obfity, wg źródeł odnaleziono około 1200 okazów. Biorąc pod uwagę spory obszar rozrzutu oraz występujący tam trudny teren, jest bardzo prawdopodobne, że do dziś mogą znajdować się tam jeszcze okazy, vide współczesne znaleziska meteorytu Pułtusk – deszczu meteorytów z tego samego okresu.
Mapa rozkładu okazów sporządzona na podstawie ilustracji zawartej u Haidingera (1866b).
Według Wülfinga (1897, za Haidinger 1866b) znaleziono po spadku:
1 okaz – = 550 funtów[17] po jednej sztuce 73½, 30, 17, 14, 6 funtów = łącznie 140½ funtów 20 sztuk o wagach pomiędzy 2-4 funty = łącznie 60 funtów dużo mniejszych okazów – = łącznie 100 funtów w sumie 850½ funta (=476 kg)
Szczegółowa lista znalezionych okazów znajduje się w artykule Haidingera (1866b).
Knyahinya/Mapy
Wieś Knyahina i góra Stinka (1078 m n.p.m.). Fragment arkusza z10 cXXVII mapy Spezialkarte 1:75000 z 1902 roku; układ współrzędnych Ferro[18] (źródło: MAPSTER) |
Góra Stinka. Fragment arkusza z9 cXXVII mapy Spezialkarte 1:75000 z 1880 roku; układ współrzędnych Ferro[18] (źródło: MAPSTER) |
|
Szczegółowe mapy rejonu → Knyahinya/Mapy
Knyahinya/Galerie
Meteoryt Knyahinya ze zbiorów Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu Wrocławskiego (dla Wiki.Meteoritica.pl fot. Antoni Stryjewski)
Zobacz → Muzeum Cyfrowe Uniwersytetu Wrocławskiego: Knyahinya; meteoryt kamienny
40 g piętka meteorytu Knyahinya i oryginalna etykietka kolekcji Geologický Ústav Masarykovy University v Brně (Brono, Czechy). W tle oryginalna ilustracja z publikacji Haidingera (1866a, b) (kolekcja Tomasza Jakubowskiego) |
Meteoryt Knyahinya (10,9 g (cs)) ze zbirów Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ (fot. Szymon Kozłowski) |
Okaz(y) meteorytu w zbiorach Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie |
Meteoryt Knyahinya w muzeach zagranicznych
Meteoryty Knyahinya w Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie (fot. Wadi & Jan Woreczko) |
Gablota z okazami meteorytów Knyahinya w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (fot. Wadi & Jan Woreczko) |
Gablota z okazami meteorytów Knyahinya w zbiorach Eötvös Loránd University w Budapeszcie (fot. Zsolt Kereszty) |
Okaz w kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Pradze (fot. Tomasz Jakubowski) |
Masa głowna w zbiorach NHM w Wiedniu (fot. Tomasz Jakubowski) |
Okazy meteorytu Knyahinya ze zbiorów NHM w Wiedniu (fot. Ján Madarás) |
Okaz całkowity 150,0 g ze zbiorów Uniwersytetu w Tartu (źródło: Geoscience collections of Estonia) |
Artystyczna wizja spadku meteorytu – obraz Othmara Brioschi wiszący w sali meteorytowej (Hall V) NHM w Wiedniu (fot. Ján Madarás) |
Słowacka wieś Zboj (fot. Magdalena Sobolewska-Bereza)
Tablica informacyjna i pomnik (!) meteorytu (informacja z prospektu reklamowego Vitajte v obci. Zboj: (…) Pád meteoritu – najväčšieho v Európe. Miesto Čierne mláky, kde v roku 1866 dopadol meteorit, sa nachádza na slovensko-ukrajinskom pohraničí (dnes súčasť Ukrajiny) v masive Stinskej pri Kňahyni. Najväčší kúsok meteoritu vážil takmer 300 kg.) |
- Dodatkowe materiały → Knyahinya/Galerie
Bibliografia
- B.A.A.S., (1867), Reports on Observations of Luminous Meteors during the year 1865-66, Report of the British Association for the Advancement of Science (B.A.A.S.), 36th Meeting (1866), London 1867, s. 133-134.[19] Plik DjVu; plik GIF.
- B.A.A.S., (1869), Reports on Observations of Luminous Meteors during the year 1867-68, Report of the British Association for the Advancement of Science (B.A.A.S.), 38th Meeting (1868), London 1869, s. 387-388.[20] Plik DjVu; plik GIF.
- Duka Theodor, (1867), Fall of a Meteorite near Knyahinya in the north-east of Hungary, Proceedings of the Asiatic Society of Bengal, 1867. s. 21—22.[21][22] Plik DjVu.
- Foetterle Franz, (1866), Verhandlungen der geologischen Gesellschaft für Ungarn, Jahrbuch der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt, 16, Heft III, 1866, s. 115-116.[23] Plik DjVu.
- Goldschmidt Victor Moritz, (1895), Ueber Wustensteine und Meteoriten (Hierzu Taf. III u. IV.), Tschermaks Mineralogische und Petrographische Mitteilungen, 14, 1895, s. 131-142 (ilustracje).[24][25] Plik iDjVu.
- Grady Monica M., (2000), Catalogue of Meteorites. 5th Ed., Natural History Museum, Cambridge University Press, London, UK, 2000, (s. 279). ISBN 978-0521663038. Plik NHM Data Portal; plik PDF.
- Hahn Otto, (1880), Die Meteorite (Chondrite) und ihre Organismen (32 Tafeln mit 142 Abbildungen), Tübingen 1880.[26] Plik DjVu.
- Haidinger Wilhelm Ritter von, (1866), Ausserordentlicher Meteorsteinfall in Ungarn, Annalen der Physik, 129, Bd. 205, 1866, s. 658-659.[27] Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Haidinger Wilhelm Ritter von, (1866a), Der Meteorsteinfall am 9. Juni 1866 bei Knyahinya nächst Nagy-Berezna im Ungher Comitate. (Mit 1 Tafel.[28]), Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 54, Abt. 2, 1866, s. 200-205 (ilustracje). Plik hPDF.
- Haidinger Wilhelm Ritter von, (1866b), Der Meteorsteinfall am 9. Juni 1866 bei Knyahinya (Zweiter Bericht.) (Mit 3 Tafeln.[29]), Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 54, Abt. 2, 1866, s. 475-522 (ilustracje).[30] Plik hPDF.
- Haidinger Wilhelm Ritter von, (1867), Der Meteorsteinfall am 9 Juni, 1866, bei Knyahinya (zweiter Bericht), American Journal of Science and Arts, vol. 44, ser. 2, 1867, s. 131.[31] Plik DjVu, plik GIF.
- Hauer Franz Ritter von, (1866), Der Meteorsteinfall von Knyahinya, Jahrbuch der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt, 16, Heft III, 1866, s. 105. Plik DjVu.
- Johnstrup Frederik, (1870), Om Meteoriterne og nogle i de senere Aar iagttagne Meteorfald (Hermed Tavle I), Tidsskrift for populære Fremstillinger af Naturvidenskaben, 17 (4th ser., 2 bd.), Kjøbenhavn 1870, s. 1-25.[32] Plik DjVu.
- Kenngott Adolf G., (1869), Ein Dünnschliff einer Meteorsteinprobe von Knyahinya (Mit 1 Tafel.), Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 59, Abt. 2, 1869, s. 873-880.[33] Plik hPDF.
- Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
- Kosiński Janusz W., (2012), Program działań na rzecz polskiej meteorytyki i „Kosmolityka” Jerzego Pokrzywnickiego[34] (The programme of workings on the thing of the Polish meteoritics and monograph „Kosmolityka” by Jerzy Pokrzywnicki), Acta Soc. Metheor. Polon., 3, 2012, s. 39-47.[35] Plik ASMP.
- Łaptaś Andrzej, Ćwiżewicz Małgorzata, (1998), Meteoryty w zbiorach Muzeum Geologicznego w Krakowie, Muzeum Geologiczne ING PAN, Kraków 1998, ss. 34, (s. 19). ISBN 83-909970-1-0.
- Mason Brian Harold, (1962), Meteorites, John Wiley and Sons, Inc., 1962, ss. 274, (s. 31).[36] ISBN 978-0471575344.
- Meunier Stanislas, (1884), Météotites, w: Frémy Edmond (red.), Encyclopédie chimique. Tome II. Métalloïdes, Appendice – 2e cahier: Météorites, Dunod Paris 1884, ss. 533, (s. 444-445 (ilustracje i mapa)).[37] Plik DjVu.
- Neumayr Melchior, (1912), Dzieje Ziemi (tytuł oryg. Erdgeschichte), t. 1, Geologia ogólna, Warszawa 1912, s. 96-118 (ilustracje).[38] Plik DjVu.[39]
- Piribauer Alajos, (1875), A knyahinai meteorkő mennyileges vegyelemzése dr. Than Károly egyetemi tanár vezetése mellett, Értekezések a természettudományok köréből, (6. évf.) 6. sz., Budapest 1875, s. 1-8.[21]
- Pilski Andrzej S., (2001), Meteoryty w zbiorach polskich, Olsztyn 2001.[40]
- Сова П.П., (1960), Каменный метеоритный дождь «Княгинин», Природа, 10, 1960, s. 91-92.
- Szabó Joseph, (1866), Meteorite in Hungary of June, 1866, American Journal of Science and Arts, vol. 42, ser. 2, 1866, s. 432. Plik DjVu; plik GIF.
- Szabó Joseph, (1866), Kurze Mitteilung, dass Steine bei Knyahinya und O-Sztusica niederfielen, Verhandlungen der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt, Jahrgang 1866, s. 115-116.[41] Plik PDF.
- Szabó József, (1869), Knyahinya. Ungmegyei falu határában 1866 Junius 9. d.u. 5 órakor történt. Meteorkő-esésnek térképe. Szabó Józseftől, 1869. Mapa JPG.
- Tiirmaa Reet (Тийрмаа Р.Т.), (1983), Каталог метеоритов коллекции Института геологии АН ЭССР на октября 1981 г. (The catalog of meteorites from the collection of the Geological Institute of the Estonian Academy of Sciences on October 1, 1981), Метеоритика (Meteoritika), vol. 42, 1983, s. 170-182.[42]
- Tokody László, Dudichné Vendl Mária, (1951), Magyarország meteoritgyűjteményei (Meteorite collections in Hungary), Akadémiai Kiadó, Budapest 1951, ss. 102, (s. 36). Plik
GIF.
- Török József, (1882a), A Magyar Birodalom meteoritjei (I. rész), Természettudományi Közlöny, XIV (159), 1882, s. 433-442. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl; plik PDF.
- Török József, (1882b), A Magyar Birodalom meteoritjei (II. rész), Természettudományi Közlöny, XIV (160), 1882, s. 497-514. Plik PDF.
- Wülfing Ernst Anton von, (1897), Die Meteoriten in Sammlungen und ihre Literatur. Nebst einem versuch den tauschwert der meteoriten zu bestimmen (Meteorites in Collections and Their Literature. Including An Attempt To Determine The Exchange Value Of Meteorites), Verlag der H. Laupp'schen Buchhandlung, Tübingen 1897, (s. 182-184).[43][44][45] Plik GIF; plik Internet Archive; plik GoogleBooks.
Przypisy
Zobacz również
- Knyahinya/Galerie
- szczegółowe mapy rejonu → Knyahinya/Mapy
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Knyahinya
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Knyahinya
- Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (Natural History Museum Vienna; Vienna, Naturhist. Mus.) – Naturhistorisches Museum Wien ● Die Meteoritensammlung ● Mineralogy & Petrography ● [katalogi → Partsch (1843); Brezina (1885); Brezina (1895); Brezina (1896); Berwerth (1903)]
- Eötvös Loránd University Budapest (Budapest, Eötvös Lóránd Univ.) – Eötvös Loránd Tudományegyetem Budapest, ELTE ● Mineral and rock collection
- Muzeum Historii Naturalnej w Londynie (Natural History Museum London; London, Nat. Hist. Mus.) – Natural History Museum London ● [katalogi → Fletcher (1896); Prior (1953); Grady (2000)]
- Vernadsky Institute of Geochemistry and Analytical Chemistry of Russian Academу of Sciences (The Laboratory of Meteoritics; Moscow, Vernadsky Inst. Geochem.) – Институт геохимии и аналитической химии им. В.И. Вернадского Российской академии наук (Лаборатория метеоритики), ГЕОХИ РАН ● Княгиня ● [katalog → Явнель (1986)]
- meteorite.narodu.ru – Каталог метеоритов России и стран бывшего СССР
- Uniwersytet w Tartu, Estonia (University of Tartu, Estonia; Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci.) – Tartu Ülikool, Eesti ● Tartu Ülikooli loodusmuuseum ja botaanikaaed – Natural History Museum and Botanical Garden ● Geoscience collections of Estonia (search meteorite) ● [katalogi → Levinson-Lessing (1897); Tiirmaa (1983); Tiirmaa (1994)]
- Meteoryt Knyahinya w kolekcjach polskich – katalog PTMet ● Wadi & Jan Woreczko Collection
- Wikipedia (DE) – Knyahinya (Meteorit)
- Wikipedia (HU) – Knyahinyai meteorit
- Wikipedia (RU) – Княгиня (метеорит) ● Ужанский национальный природный парк
- Portal Meteorite Picture of the Day – Knyahinya
- Trasy trekingowe w miejsce spadku meteorytu: Маршрути УНПП ● Маршрут: село Княгиня -> урочище «Черные млаки» ● Туристический пеший маршрут к месту падения метеорита “Княгиня” ● Княгиня – Хребет Стинка