(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Nerft
Z Wiki.Meteoritica.pl
(Różnice między wersjami)
(→Bibliografia) |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
__NOTOC__ | __NOTOC__ | ||
| + | {{VerifyLevel |level=0i}} | ||
{{InfoboxMeteorite | {{InfoboxMeteorite | ||
| nazwa = Nerft | | nazwa = Nerft | ||
| Linia 5: | Linia 6: | ||
| opis = Okazy meteorytu Nerft: '''I.''' Pohgel, '''II.''' Swajahn (litografie; źródło: Kuhlberg 1865) | | opis = Okazy meteorytu Nerft: '''I.''' Pohgel, '''II.''' Swajahn (litografie; źródło: Kuhlberg 1865) | ||
| klasa = Spadek | | klasa = Spadek | ||
| + | | mbclass = fall | ||
| metbull = 16945 | | metbull = 16945 | ||
| lokalizacja = Łotwa | | lokalizacja = Łotwa | ||
| Linia 19: | Linia 21: | ||
| - | Pierwsze doniesienie o spadku zamieścił Grewingk (1864)<ref>Grewingk (1864) zacytował doniesienie zamieszczone w ''Riga'schen Zeitung'' nr 6 z kwietnia 1864 roku</ref> w swoim opracowaniu poświęconym meteorytom [[Buschhof]] i [[Pillistfer]]. Pełną relację ze spadku i wyniki analiz opublikował Kuhlberg w 1865 i 1867 roku w publikacjach poświęconych wynikom badań meteorytów Nerft, [[Lixna]] i Honolulu<ref name="Honolulu">za Tiirmaa (1994): ''E. Hoffman, student, a później profesor Uniwersytetu w Tartu nabył meteoryt Honolulu od wyprawy dookoła świata zorganizowanej przez O.E. Kotzebue w latach 1823-26. Meteoryt spadł, raczej szczęśliwie, 25 września 1825 r. w obecności członków wyprawy''; '''[http://www.lpi.usra.edu/meteor/index.php?code=11904 Honolulu]''' | + | Pierwsze doniesienie o spadku zamieścił Grewingk (1864)<ref>Grewingk (1864) zacytował doniesienie zamieszczone w ''Riga'schen Zeitung'' nr 6 z kwietnia 1864 roku</ref> w swoim opracowaniu poświęconym meteorytom [[Buschhof]] i [[Pillistfer]]. Pełną relację ze spadku i wyniki analiz opublikował Kuhlberg w 1865 i 1867 roku w publikacjach poświęconych wynikom badań meteorytów Nerft, [[Lixna]] i Honolulu.<ref name="Honolulu">za Tiirmaa (1994): ''E. Hoffman, student, a później profesor Uniwersytetu w Tartu nabył meteoryt Honolulu od wyprawy dookoła świata zorganizowanej przez O.E. Kotzebue w latach 1823-26. Meteoryt spadł, raczej szczęśliwie, 25 września 1825 r. w obecności członków wyprawy'';<br />spadek meteorytu '''[http://www.lpi.usra.edu/meteor/index.php?code=11904 Honolulu]''' 27 września 1825 roku na Hawajach; chondryt zwyczajny L5, TKW 2,42 kg</ref> |
=== Okoliczności spadku === | === Okoliczności spadku === | ||
| Linia 25: | Linia 27: | ||
Okoliczności spadku dwóch okazów meteorytu według Kuhlberga (1865, 1867). | Okoliczności spadku dwóch okazów meteorytu według Kuhlberga (1865, 1867). | ||
| - | :Tuż przed wschodem słońca, przy bezchmurnym niebie, pracujący chłopi usłyszeli dziwne detonacje podobne do wystrzałów armatnich. W pobliżu Nerft na farmie '''Pohgel''', gospodarz Jahn Kasak i jego trzej pomocnicy Jehkab Wilister, Dahn Leepin i Peter Grünwald, którzy budowali stodołę, zauważyli w odległości 375 kroków (''Schritt''), jak dziwny obiekt spadł na ziemię rozrzucając w powietrze glebę i trawę. Jehkab natychmiast podniósł kamień, który utworzył dziurę w ziemi 8-9 cali i ponad stopę głęboką. Według jego relacji, kamień wydzielał zapach prochu i był jeszcze bardzo ciepły, co poczuł przez wełniane rękawice. Znaleziony meteoryt ważył '''13,77 funta''' ('''''℔''' russ.'')<ref name="funt ros">w swojej publikacji Kuhlberg (1865, 1867) posługiwał się funtem rosyjskim ('''''℔''' russ.''); 1 funt = 0,4095124 kg; Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Funt_(masa) Funt (masa)]</ref> (około '''5,639 kg'''). | + | :Tuż przed wschodem słońca, przy bezchmurnym niebie, pracujący chłopi usłyszeli dziwne detonacje podobne do wystrzałów armatnich. W pobliżu ''Nerft'' na farmie '''''Pohgel''''', gospodarz ''Jahn Kasak'' i jego trzej pomocnicy ''Jehkab Wilister'', ''Dahn Leepin'' i ''Peter Grünwald'', którzy budowali stodołę, zauważyli w odległości 375 kroków (''Schritt''), jak dziwny obiekt spadł na ziemię rozrzucając w powietrze glebę i trawę. ''Jehkab'' natychmiast podniósł kamień, który utworzył dziurę w ziemi 8-9 cali i ponad stopę głęboką. Według jego relacji, kamień wydzielał zapach prochu i był jeszcze bardzo ciepły, co poczuł przez wełniane rękawice. Znaleziony meteoryt ważył '''13,77 funta''' ('''''℔''' russ.'')<ref name="funt ros">w swojej publikacji Kuhlberg (1865, 1867) posługiwał się funtem rosyjskim ('''''℔''' russ.''); 1 funt = 0,4095124 kg; Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Funt_(masa) Funt (masa)]</ref> (około '''5,639 kg'''). |
| - | :W odległości 700-1000 kroków na północ od punktu pierwszego spadku, na farmie '''Swajahn''', kilka sekund później, trzech świadków: Peter Ehrgle i jego dwóch parobków Jahn Gasparowitsch i Mickkel Sahmar, widziało drugi spadający na ziemię kamień. On również wyrzucił w powietrze ziemię i piasek. Zimna, warząca '''11,486 funta''' (ok. '''4,704 kg''') bryła wbiła się w glebę na głębokość stopy. | + | :W odległości 700-1000 kroków na północ od punktu pierwszego spadku, na farmie '''''Swajahn''''', kilka sekund później, trzech świadków: ''Peter Ehrgle'' i jego dwóch parobków ''Jahn Gasparowitsch'' i ''Mickkel Sahmar'', widziało drugi spadający na ziemię kamień. On również wyrzucił w powietrze ziemię i piasek. Zimna, warząca '''11,486 funta''' (ok. '''4,704 kg''') bryła wbiła się w glebę na głębokość stopy. |
| Linia 40: | Linia 42: | ||
| Paris, Mus. d'Hist. Nat. || 657 g | | Paris, Mus. d'Hist. Nat. || 657 g | ||
|- | |- | ||
| - | | Algonquin, DuPont Colln. || 371 g | + | | Algonquin, DuPont Colln. || 371 g |
|- | |- | ||
| Moscow, Acad. Sci. || 340 g | | Moscow, Acad. Sci. || 340 g | ||
| Linia 69: | Linia 71: | ||
'''Nereta''' (dawn. ''Nerft''), '''Pilkalne''', '''Svajāni''' (dawn. ''Swajahn''). Rzeka '''''Sussey''''' (stara polska nazwa ''Susej''). | '''Nereta''' (dawn. ''Nerft''), '''Pilkalne''', '''Svajāni''' (dawn. ''Swajahn''). Rzeka '''''Sussey''''' (stara polska nazwa ''Susej''). | ||
| + | |||
;Współrzędne dla meteorytu Nerft podane w Meteoritical Bulletin wskazują na punkt leżący około 240 km na zachód od rzeczywistego miejsca spadku meteorytów! | ;Współrzędne dla meteorytu Nerft podane w Meteoritical Bulletin wskazują na punkt leżący około 240 km na zachód od rzeczywistego miejsca spadku meteorytów! | ||
| Linia 77: | Linia 80: | ||
[[Image:Nerft_map_(Kuhlberg_1865).jpg|thumb|400px|left|Mapa okolic spadku meteorytu Nerft (źródło: Kuhlberg 1865; zmodyfikowane)]] | [[Image:Nerft_map_(Kuhlberg_1865).jpg|thumb|400px|left|Mapa okolic spadku meteorytu Nerft (źródło: Kuhlberg 1865; zmodyfikowane)]] | ||
| - | Według Kuhlberga (1865, 1867) spadły dwa okazy meteorytu w miejscach (farmach) o nazwach '''Pohgel''' i '''Swajahn'''. | + | Według Kuhlberga (1865, 1867) spadły dwa okazy meteorytu w miejscach (farmach) o nazwach '''''Pohgel''''' i '''''Swajahn'''''. |
| - | Położenia punktów spadku zaznaczonych na mapie różnią się nieznacznie od tych podanych w publikacji (Kuhlberg 1865, 1867). Punkty naniesione na mapę w Google Earth na podstawie współrzędnych z publikacji leżą dalej na wschód. Punkty spadku '''(+) Swajahn''' leży pomiędzy drogą a rzeką Sussey (stara polska nazwa Susej), natomiast punkt '''(+) Pohgel''' leży na tej samej długości, ale po lewej stronie rzeki. | + | Położenia punktów spadku zaznaczonych na mapie różnią się nieznacznie od tych podanych w publikacji (Kuhlberg 1865, 1867). Punkty naniesione na mapę w Google Earth na podstawie współrzędnych z publikacji leżą dalej na wschód. Punkty spadku '''(+) Swajahn''' leży pomiędzy drogą a rzeką ''Sussey ''(stara polska nazwa Susej), natomiast punkt '''(+) Pohgel''' leży na tej samej długości, ale po lewej stronie rzeki. |
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
| Linia 97: | Linia 100: | ||
File:Nerft_Tafl_(Kuhlberg_1865).jpg|Plansza z litografiami wyglądu meteorytów Nerft (okazy ''Pohgel'' i ''Swajahn'') oraz Honolulu<ref name="Honolulu"></ref> | File:Nerft_Tafl_(Kuhlberg_1865).jpg|Plansza z litografiami wyglądu meteorytów Nerft (okazy ''Pohgel'' i ''Swajahn'') oraz Honolulu<ref name="Honolulu"></ref> | ||
</gallery> | </gallery> | ||
| + | |||
| + | <br clear="all"/> | ||
== [[Bibliografia]] == | == [[Bibliografia]] == | ||
| Linia 129: | Linia 134: | ||
* meteoryt [[Lixna]] | * meteoryt [[Lixna]] | ||
| + | |||
| + | * [[Dawne jednostki miar i wag]] | ||
== Linki zewnętrzne == | == Linki zewnętrzne == | ||
Wersja z 18:56, 6 mar 2015
0i
| Nerft → | |
.jpg)
Okazy meteorytu Nerft: I. Pohgel, II. Swajahn (litografie; źródło: Kuhlberg 1865)
| |
| Spadek | |
| Lokalizacja | Łotwa |
| Położenie[2] | 56°30'N, 21°30'E[1] |
| Data | 12 kwietnia 1864 r.[3], 04:45 (wtorek) |
| Charakterystyka | |
| Typ | chondryt zwyczajny L6 |
| Masa | 10,92 kg |
| Liczba okazów | 2 okazy |
| Meteoritical Bulletin Database | |
| Synonimy → | |
| w NHM Cat: Poghel, Pohgel, Swajahn; po rosyjsku: Нерфт, po łotewsku: ? | |
Spadek meteorytów 12 kwietnia 1864 roku[3] (wtorek) na Łotwie (chondryt zwyczajny L6, TKW 10,92 kg).
Pierwsze doniesienie o spadku zamieścił Grewingk (1864)[4] w swoim opracowaniu poświęconym meteorytom Buschhof i Pillistfer. Pełną relację ze spadku i wyniki analiz opublikował Kuhlberg w 1865 i 1867 roku w publikacjach poświęconych wynikom badań meteorytów Nerft, Lixna i Honolulu.[5]
Okoliczności spadku
Okoliczności spadku dwóch okazów meteorytu według Kuhlberga (1865, 1867).
- Tuż przed wschodem słońca, przy bezchmurnym niebie, pracujący chłopi usłyszeli dziwne detonacje podobne do wystrzałów armatnich. W pobliżu Nerft na farmie Pohgel, gospodarz Jahn Kasak i jego trzej pomocnicy Jehkab Wilister, Dahn Leepin i Peter Grünwald, którzy budowali stodołę, zauważyli w odległości 375 kroków (Schritt), jak dziwny obiekt spadł na ziemię rozrzucając w powietrze glebę i trawę. Jehkab natychmiast podniósł kamień, który utworzył dziurę w ziemi 8-9 cali i ponad stopę głęboką. Według jego relacji, kamień wydzielał zapach prochu i był jeszcze bardzo ciepły, co poczuł przez wełniane rękawice. Znaleziony meteoryt ważył 13,77 funta (℔ russ.)[6] (około 5,639 kg).
- W odległości 700-1000 kroków na północ od punktu pierwszego spadku, na farmie Swajahn, kilka sekund później, trzech świadków: Peter Ehrgle i jego dwóch parobków Jahn Gasparowitsch i Mickkel Sahmar, widziało drugi spadający na ziemię kamień. On również wyrzucił w powietrze ziemię i piasek. Zimna, warząca 11,486 funta (ok. 4,704 kg) bryła wbiła się w glebę na głębokość stopy.
Masa główna meteorytu znajduje się w zbiorach Instytutu Geologicznego Estońskiej Akademii Nauk w Tallinnie. Największe zbiory (fragment):
Zbiór waga fragmentów
(Koblitz MetBase)uwagi Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci. 4964 g 3301 g, 1810 g, 20 g (обл. инд. экз.[7]), 3 g (порошок, мелк. оск.) (Tiirmaa 1983) Vienna, Naturhist. Mus. 1564 g Paris, Mus. d'Hist. Nat. 657 g Algonquin, DuPont Colln. 371 g Moscow, Acad. Sci. 340 g (…)
Brak w zbiorach polskich.
Meteoryt ten znalazł się w przygotowywanej przez Jerzego Pokrzywnickiego monografii polskich meteorytów o roboczym tytule Kosmolityka (Kosiński 2012).
Lokalizacja
Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi
(N) Nereta, (P) Pilkalne, (S) Svajāni
punkt spadku okazów podane przez Kuhlberga (1867)
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Nereta (dawn. Nerft), Pilkalne, Svajāni (dawn. Swajahn). Rzeka Sussey (stara polska nazwa Susej).
- Współrzędne dla meteorytu Nerft podane w Meteoritical Bulletin wskazują na punkt leżący około 240 km na zachód od rzeczywistego miejsca spadku meteorytów!
Według Kuhlberga (1867) meteoryty spadły w punktach (współrzędne w starym układzie odniesienia Ferro[8]): Pohgel (Nr. I) 56°13'Br. 42°56'31"O.L.v.F., Swajahn (Nr. II) 56°14'Br. 42°57'31"O.L.v.F.
.jpg)
Według Kuhlberga (1865, 1867) spadły dwa okazy meteorytu w miejscach (farmach) o nazwach Pohgel i Swajahn.
Położenia punktów spadku zaznaczonych na mapie różnią się nieznacznie od tych podanych w publikacji (Kuhlberg 1865, 1867). Punkty naniesione na mapę w Google Earth na podstawie współrzędnych z publikacji leżą dalej na wschód. Punkty spadku (+) Swajahn leży pomiędzy drogą a rzeką Sussey (stara polska nazwa Susej), natomiast punkt (+) Pohgel leży na tej samej długości, ale po lewej stronie rzeki.
Mapy
.jpg) Nerft i wsie Frydrychshow, Pilkalne i Swaian. Mapa Polski z 1859 roku (fragment; zmodyfikowane) (źródło: Chrzanowski 1859) |
Galeria
Okazy meteorytu Nerft (źródło: Kuhlberg 1865)
.jpg) Plansza z litografiami wyglądu meteorytów Nerft (okazy Pohgel i Swajahn) oraz Honolulu[5] |
Bibliografia
- Buchner Otto, (1865), Die Meteoriten in Sammlungen (Zweiter Nachtrag), Annalen der Physik, 124, Bd. 200, 1865, s. 569-602, (s. 587-588). Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Chrzanowski Wojciech, (1859), Karta dawnéj Polski z przyległémi okolicami krajów sąsiednich według nowszych materyałów na 1:300000, Paryż 1859. Plik dLib; plik eUWr.
.jpg)
- Grewingk Constantin C.A. von, Schmidt Carl E.H., (1864), Ueber die Meteoriten-Fälle von Pillistfer, Buschhof und Igast in Liv- und Kurland (Mit zwei Tafeln und einer Karte.[9]), Archiv für die Naturkunde Liv-, Ehst- und Kurlands, Erste Serie, Dritter Band, Dorpat 1864, s. 421-556.[10][11] Plik PDF; plik DjVu.
- Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
- Кринов Евгений Л., (1940b), Дополнение к списку метеоритов СССР, Природа, 12, 1940, s. 55-56, (s. 56).[12] Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Kuhlberg Alphons C., (1867), Analyse und Beschreibung der Meteorite von Nerft, Honolulu, Lixna und eines im Gouverment Jekaterinoslaw gefallen Meteoriten,[13] Archiv für die Naturkunde Liv-, Ehst- und Kurlands, Erste Serie, Vierter Band, Dorpat 1867, s. 1-32[14][15]; dodatek: Der Meteorit von Lixna. Ergänzung zu S. 23, nach einem Manuscript des Grafen Plater-Sieberg, (Nebst einer Tafel.[16]), s. 33-44.[17] Plik PDF; plik DjVu.
- Tiirmaa Reet (Тийрмаа Р.Т.), (1983), Каталог метеоритов коллекции Института геологии АН ЭССР на октября 1981 г. (The catalog of meteorites from the collection of the Geological Institute of the Estonian Academy of Sciences on October 1, 1981), Метеоритика (Meteoritika), vol. 42, 1983, s. 170-182.[18]
- Tiirmaa Reet, (1994), Kolekcja meteorytów Instytutu Geologicznego Estońskiej Akademii Nauk, Meteoryt, 1, 1994, s. 6-10 (tłum. Michał Kosmulski).[19] Plik PDF.
Przypisy
Zobacz również
- meteoryt Lixna
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Nerft
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Nerft
- Vernadsky Institute of Geochemistry and Analytical Chemistry of Russian Academу of Sciences (The Laboratory of Meteoritics; Moscow, Vernadsky Inst. Geochem.) – Институт геохимии и аналитической химии им. В.И. Вернадского Российской академии наук (Лаборатория метеоритики), ГЕОХИ РАН ● Нерфт ● [katalog → Явнель (1986)]
- meteorite.narodu.ru – Каталог метеоритов России и стран бывшего СССР
- Uniwersytet w Tartu, Estonia (University of Tartu, Estonia; Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci.) – Tartu Ülikool, Eesti ● Tartu Ülikooli loodusmuuseum – Geoloogia-Muuseum ● Geoscience collections of Estonia (search meteorite) ● [katalogi → Levinson-Lessing (1897); Tiirmaa (1983); Tiirmaa (1994)]
- Wikipedia (LV) – Nereta
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}