PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)


Jankowo Dolne

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
(Kolejny (?) członek rodziny Morasko)
m (Bibliografia)
 
(Nie pokazano 67 wersji pomiędzy niniejszymi.)
Linia 1: Linia 1:
__NOTOC__
__NOTOC__
-
== Kolejny (?) członek rodziny Morasko ==
+
{{VerifyLevel |level=0}}
 +
== Kolejny (?) członek rodziny [[Morasko]] ==
{{InfoboxMeteorite
{{InfoboxMeteorite
  | nazwa = Jankowo Dolne
  | nazwa = Jankowo Dolne
  | grafika = Jankowo_Dolne_(main_mass).jpg
  | grafika = Jankowo_Dolne_(main_mass).jpg
-
  | opis = Masa główna Jankowa Dolnego za zbiorów Woreczko Meteorites(fot. Marcin. Cimała)
+
  | opis = Masa główna Jankowa Dolnego za zbioru Woreczko Meteorites (fot. Marcin Cimała)
  | klasa = Znalezisko
  | klasa = Znalezisko
 +
| mbclass = find
  | lokalizacja = wieś Jankowo Dolne niedaleko Gniezna, Polska
  | lokalizacja = wieś Jankowo Dolne niedaleko Gniezna, Polska
-
  | położenie = 52°32,5'N, 17°40,75'E
+
  | położenie = 52°32,5'N, 17°40,75'E (współrzędne podane przez znalazcę)
  | data = marzec 2004 r.
  | data = marzec 2004 r.
-
  | uwagi = pojawiły się wątpliwości, czy meteoryt Jankowo nie został jednak znaleziony w Morasku
+
  | uwagi = pojawiły się wątpliwości, czy meteoryt Jankowo nie został jednak znaleziony w [[Morasko|Morasku]]{{!MBD discredited|}}
  | typ = meteoryt żelazny, identyczny jak meteoryt [[Morasko]]
  | typ = meteoryt żelazny, identyczny jak meteoryt [[Morasko]]
  | masa = ~12 kg
  | masa = ~12 kg
  | liczba = 6 okazów, największy ~11,3 kg
  | liczba = 6 okazów, największy ~11,3 kg
}}
}}
-
Pierwszy okaz znaleziony przez Mateusza Szyszkę o wadze 112 g badał Marcin Cimała. Już pierwsze ogledziny wskazywały, że jest to meteoryt. W celu dalszych badań i weryfikacji przesłał on próbki do prof. Łukasza Karwowskiego z Uniwersytetu Śląskiego<ref>Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec</ref>. Badania na obecność niklu w reakcji z dwumetyloglioksymem<ref>o metodach wykrywania obecności niklu w żelazie meteorytowym na stronie [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-NickelTest.htm Test na zawartość niklu w żelazie meteorytowym]</ref> wypadły pozytywnie. W badaniu mikroskopowym zgładu stwierdził on obecność fazy kamacytowej (6,6% wag. Ni), taenitowej (43,7-27,4% wag. Ni), schreibersytu i rhabdytu oraz sfaleryt (ZnS) i ałtanit (PbTe). To już na pewno był meteoryt. Znalazca Mateusz Szyszka, uczeń liceum w Poznaniu, był już znany prof. Karwowskiemu, gdyż od dawna prowadził on intensywne poszukiwania meteorytów i militariów. Miał już na swoim koncie kilka znalezisk spod [[Morasko|Moraska]], a wiele swoich znalezisk konsultował na Uniwersytecie Ślaskim.
+
Pierwszy okaz znaleziony przez Mateusza Szyszkę o wadze 112&nbsp;g badał Marcin Cimała. Już pierwsze oględziny wskazywały, że jest to meteoryt. W&nbsp;celu dalszych badań i&nbsp;weryfikacji przesłał on próbki do [[Bibliografia/Karwowski Łukasz|prof. Łukasza Karwowskiego]] z&nbsp;Uniwersytetu Śląskiego<ref>Wydział Nauk o&nbsp;Ziemi, Uniwersytet Śląski, ul.&nbsp;Będzińska&nbsp;60, 41-200 Sosnowiec</ref>. Badania na obecność niklu w&nbsp;reakcji z&nbsp;dwumetyloglioksymem<ref>o metodach wykrywania obecności niklu w&nbsp;żelazie meteorytowym na stronie [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-NickelTest.htm Test na zawartość niklu w&nbsp;żelazie meteorytowym]</ref> wypadły pozytywnie. W&nbsp;badaniu mikroskopowym zgładu profesor stwierdził obecność fazy kamacytowej (6,6%wag.&nbsp;Ni), taenitowej (43,7-27,4%wag.&nbsp;Ni), schreibersytu i&nbsp;rhabdytu oraz sfaleryt (ZnS) i&nbsp;ałtanit (PbTe). To już na pewno był meteoryt. Znalazca Mateusz Szyszka (znalazł również meteoryt [[Krupe]]), uczeń liceum w Poznaniu, był już znany prof. Karwowskiemu, gdyż chłopak od dawna prowadził intensywne poszukiwania meteorytów i&nbsp;militariów. Miał już na swoim koncie kilka znalezisk spod [[Morasko|Moraska]], a&nbsp;wiele z nich konsultował właśnie na Uniwersytecie Śląskim.
-
Impulsem do poszukiwań pod Jankowem Dolnym była historia pewnego znaleziska, o&nbsp;której dowiedział się Mateusz od swojego kolegi. Oto ta historia wg relacji z ''Meteorytu''<ref name="Meteoryt4">kwartalnik ''Meteoryt'' nr 4 z 2004 roku</ref>:
+
Impulsem do poszukiwań pod Jankowem Dolnym była historia pewnego znaleziska, o&nbsp;którym dowiedział się Mateusz od swojego kolegi. Oto ta historia wg relacji z&nbsp;kwartalnika ''Meteoryt''<ref name="Meteoryt4">kwartalnik ''[[Meteoryt/Artykuły|Meteoryt]]'', 4, 2004</ref>:
 +
{{BQuote-begin |max-width=800px |source=}}
 +
{{Wielokropek}} Podczas orki we wrześniu 1971 roku pewien rolnik z&nbsp;Jankowa Dolnego znalazł skorodowaną bryłę metalu. Sugerując się lekko wydłużonym kształtem znaleziska i&nbsp;faktem, że było to coś metalowego – przyjął, że może to być jakiś niewypał z&nbsp;II&nbsp;Wojny Światowej. Po dokładnym obejrzeniu odkrycia stwierdził, że nie jest to niewypał lecz coś dziwnego. Wyorana bryła nie wzbudzała niczyjego zainteresowania i&nbsp;została zagubiona na 33&nbsp;lata.&nbsp;{{Wielokropek}}
 +
{{BQuote-end}}
-
:(...) Podczas orki we wrześniu 1971 roku pewien rolnik z Jankowa Dolnego znalazł skorodowaną bryłę metalu. Sugerując się lekko wydłużonym kształtem znaleziska i faktem, że było to coś metalowego - przyjął, że może to być jakiś niewypał z II Wojny Światowej. Po dokładnym obejrzeniu odkrycia stwierdził, że nie jest to niewypał lecz coś dziwnego. Wyorana bryła nie wzbudzała niczyjego zainteresowania i została zagubiona na 33 lata.(..)
+
Okoliczności znalezienia meteorytów Jankowo Dolne według relacji Mateusza Szyszki (fragment z&nbsp;kwartalnika ''Meteoryt''<ref name="Meteoryt4"></ref>):
 +
{{BQuote-begin |max-width=800px |source=}}
 +
{{Wielokropek}} '''Opowieść Mateusza'''
-
Okoliczności znalezienia meteorytów Jankowo Dolne według relacji Mateusza Szyszki (fragment z kwartalnika ''Meteoryt''<ref name="Meteoryt4"></ref>).
+
Usłyszałem od Michała historię „meteorytu” znalezionego w&nbsp;pewnej podgnieźnieńskiej wiosce. Początkowo potraktowałem przekaz z&nbsp;dystansem, ponieważ z&nbsp;opowiadania wynikały pewne wątpliwości i&nbsp;mogły one świadczyć, że niekoniecznie musi być to meteoryt. Wielokrotnie przecież znajdowano bryły rudy darniowej, czy też konkrecje żelaziste lub bryły żużli pochodzące z&nbsp;dymarek osiągające masę kilkudziesięciu kilogramów.
-
:(...) '''Opowieść Mateusza'''
+
Po ponad połowie roku, przy okazji innej wyprawy, wraz z&nbsp;Michałem postanowiłem zajrzeć do Jankowa Dolnego. Wyprawa doszła do skutku 27&nbsp;marca 2004. Po dotarciu pociągiem do Jankowa Dolnego przeszliśmy około kilometra w&nbsp;kierunku zachodnim od wioski w&nbsp;miejsce wskazane nam przez miejscowego rolnika. Wskazany obszar obejmował około 100&nbsp;m<sup>2</sup>, gdzie rozpocząłem poszukiwania wykrywaczem Pulse Star Pro. Praktycznie cały dzień zleciał na wykopywaniu gwoździ i&nbsp;innych fragmentów metalowych – najczęściej części sprzętu rolniczego. W&nbsp;połowie dnia kolega mnie opuścił i&nbsp;powrócił do domu w&nbsp;Gnieźnie. Ja też postanowiłem trochę odpocząć. Penetrowałem dalej pozostały fragment pola. Niestety bez ciekawych rezultatów. Słońce już zachodziło, gdy do moich uszu dotarł sygnał wykrywacza. Trochę zrezygnowany ale jeszcze zdeterminowany przystąpiłem do kopania. Na głębokości 15-20&nbsp;cm trafiłem na silnie zwietrzałą bryłkę żelaza. W&nbsp;ciągu następnych 10&nbsp;minut udało mi się znaleźć jeszcze dwie bryłki w&nbsp;odległościach 3 i&nbsp;10&nbsp;m od pierwszej.
-
:''Usłyszałem od Michała historię "meteorytu" znalezionego w pewnej podgnieźnieńskiej wiosce. Początkowo potraktowałem przekaz z dystansem, ponieważ z opowiadania wynikały pewne wątpliwości i mogły one świadczyć, że niekoniecznie musi być to meteoryt. Wielokrotnie przecież znajdowano bryły rudy darniowej, czy też konkrecje żelaziste lub bryły żużli pochodzące z dymarek osiągające masę kilkudziesięciu kilogramów.''
+
-
:''Po ponad połowie roku, przy okazji innej wyprawy, wraz z Michałem postanowiłem zajrzeć do Jankowa Dolnego. Wyprawa doszła do skutku 27&nbsp;marca 2004. Po dotarciu pociągiem do Jankowa Dolnego przeszliśmy około kilometra w kierunku zachodnim od wioski w miejsce wskazane nam przez miejscowego rolnika. Wskazany obszar obejmował około 100&nbsp;m<sup>2</sup>, gdzie rozpocząłem poszukiwania wykrywaczem Pulse Star Pro. Praktycznie cały dzień zleciał na wykopywaniu gwoździ i innych fragmentów metalowych - najczęściej części sprzętu rolniczego. W połowie dnia kolega mnie opuścił i powrócił do domu w Gnieźnie. Ja też postanowiłem trochę odpocząć. Penetrowałem dalej pozostały fragment pola. Niestety bez ciekawych rezultatów. Słońce już zachodziło, gdy do moich uszu dotarł sygnał wykrywacza. Trochę zrezygnowany ale jeszcze zdeterminowany przystąpiłem do kopania. Na głębokości 15-20&nbsp;cm trafiłem na silnie zwietrzałą bryłkę żelaza. W ciągu następnych 10 minut udało mi się znaleźć jeszcze dwie bryłki w odległościach 3 i 10&nbsp;m od pierwszej.''
+
Po powrocie do domu postanowiłem oczyścić znaleziska. W&nbsp;trakcie czyszczenia dwóch okazów zauważyłem ziarna podobne do schreibersytu. Zebrane bryłki miały po oczyszczeniu masy: 112, 151 i&nbsp;220&nbsp;gramów.
-
:''Po powrocie do domu postanowiłem oczyszcić znaleziska. W trakcie czyszczenia dwóch okazów zauważyłem ziarna podobne do schreibersytu. Zebrane bryłki miały po oczyszczeniu masy: 112, 151 i 220&nbsp;gramów.''
+
W połowie kwietnia wybrałem się ponownie. Niestety rezultatem było tylko kilka podejrzanych kawałków żelastwa.
-
:''W połowie kwietnia wybrałem się ponownie. Niestety rezultatem było tylko kilka podejrzanych kawałków żelastwa.''
+
W pierwszy czerwcowy weekend (6 czerwca) postanowiłem ponownie wybrać się do Jankowa Dolnego na kolejne łowy. Efekty były bardzo podobne do poprzedniej wizyty. Wracałem z&nbsp;niczym. Podczas powrotu do wsi, idąc na skróty zapędziłem się w&nbsp;okolice pasieki. Wystraszony wizją ataku pszczół zastanawiałem się czy tamtędy przejść. W&nbsp;końcu uznałem, że późna i&nbsp;deszczowa pora zniechęci pszczoły do opuszczenia uli. Podczas przemierzania pasieki moją uwagę zwróciła dosyć dziwna bryła, która spoczywała na jednym za zrujnowanych uli. Był to rdzewiejący kamień z dziwnymi wgłębieniami przypominającymi regmaglipty – chyba mam już obsesję – doskonały materiał na meteoryt. Po podniesieniu bryły przekonałem się, że ma niesamowitą wagę. Doniesienie jej do stacji kolejowej było dla mnie dużym wyczynem. W&nbsp;domu bryłę wyczyściłem z&nbsp;rdzy i&nbsp;zabrudzeń. Nie miałem już wątpliwości, że jest to meteoryt. Na powierzchni pięknie zachowanego meteorytu poza regmagliptami, śladami schreibersytu występują dwa wgłębienia po nodulach troilitowych.
-
:''W pierwszy czerwcowy weekend (6 czerwca) postanowiłem ponownie wybrać się do Jankowa Dolnego na kolejne łowy. Efekty były bardzo podobne do poprzedniej wizyty. Wracałem z niczym. Podczas powrotu do wsi, idąc na skróty zapędziłem się w okolice pasieki. Wystraszony wizją ataku pszczół zastanawiałem się czy tamtędy przejść. W końcu uznałem, że późna i deszczowa pora zniechęci pszczoły do opuszczenia uli. Podczas przemierzania pasieki moją uwagę zwróciła dosyć dziwna bryła, która spoczywała na jednym za zrujnowanych uli. Był to rdzewiejący kamień z dziwnymi wgłębieniami przypominającymi regmaglipty - chyba mam już obsesję - doskonały materiał na meteoryt. Po podniesieniu bryły przekonałem się, że ma niesamowitą wagę. Doniesienie jej do stacji kolejowej było dla mnie dużym wyczynem. W domu bryłę wyczyściłem z rdzy i zabrudzeń. Nie miałem już wątpliwości, że jest to meteoryt. Na powierzchni pięknie zachowanego meteorytu poza regmagliptami, śladami schreibersytu występują dwa wgłębienia po nodulach troilitowych.''
+
Po pierwszych znaleziskach, na początku czerwca wysłałem bryłkę o&nbsp;masie 112&nbsp;g do Marcina Cimały, by się upewnić, że jest to meteoryt. On, po pocięciu i&nbsp;próbie trawienia przesłał go do profesora Karwowskiego na sprawdzenie zawartości niklu. Zadzwoniłem do pana profesora. Mocno się zaniepokoiłem, gdy usłyszałem, że niklu nie ma. Trudno, moim zdaniem był to jednak meteoryt. Przez znajomych, wcześniej udało mi się na Uniwersytecie Poznańskim potwierdzić obecność niklu w&nbsp;zwietrzelinie. Za kilka dni spawa się wyjaśniła. Okazało się, że profesor Karwowski nie skojarzył mnie poprzednio z&nbsp;moim meteorytem i&nbsp;teraz potwierdził meteorytowe pochodzenie bryłki. Stwierdził obecność kamacytu, taenitu, schreibersytu i&nbsp;rhabdytu.&nbsp;{{Wielokropek}}
 +
{{BQuote-end}}
-
:''Po pierwszych znaleziskach, na początku czerwca wysłałem bryłkę o masie 112&nbsp;g do Marcina Cimały, by się upewnić, że jest to meteoryt. On, po pocięciu i próbie trawienia przesłał go do profesora Karwowskiego na sprawdzenie zawartości niklu. Zadzwoniłem do pana profesora. Mocno się zaniepokoiłem, gdy usłyszałem, że niklu nie ma. Trudno, moim zdaniem był to jednak meteoryt. Przez znajomych, wcześniej udało mi się na Uniwersytecie Poznańskim potwierdzić obecność niklu w zwietrzelinie. Za kilka dni spawa się wyjaśniła. Okazało się, że profesor Karwowski nie skojarzył mnie poprzednio z moim meteorytem i teraz potwierdził meteorytowe pochodzenie bryłki. Stwierdził obecność kamacytu, taenitu, schreibersytu i rhabdytu.''(...)
 
 +
[[Grafika:Jankowo_Dolne_(main_mass_1).jpg|left|200px|thumb|Masa główna (~11,5&nbsp;kg) przed oczyszczeniem (fot.&nbsp;Marcin&nbsp;Cimała)]]
 +
Masa główna meteorytu Jankowo Dolne to meteoryt żelazny wyjątkowej urody z pięknymi regmagliptami. Okaz waży około 11,3&nbsp;kg i&nbsp;znajduje się w&nbsp;kolekcji '''Meteorites Collection Jan Woreczko & Wadi'''. W&nbsp;pobliżu znaleziono także inne bryły żelaza ważące 17, 37, 112, 151 i&nbsp;220&nbsp;g. Do pierwszych badań trafił jeden z&nbsp;mniejszych kawałków. Później odcięto mały fragment od dużego okazu i&nbsp;trafił on do badań m.in. na pierwiastki śladowe (gal Ga, german Ge i&nbsp;iryd Ir, używanych do klasyfikacji meteorytów żelaznych) ([[Szablon:Woźniak (2021, ASMP)|Woźniak 2021)]].<ref>meteoryt [[Morasko]] ma bardzo nietypowe proporcje tych pierwiastków, więc uzyskanie podobnych wartości dla Jankowa Dolnego byłoby mocnym dowodem ich pokrewieństwa (Pilski 2012)</ref> Po badaniach stwierdzono, że pod względem struktury i&nbsp;budowy chemicznej '''w&nbsp;99% Jankowo Dolne jest identyczne jak okazy meteorytów [[Morasko]]'''. Wysunięto więc hipotezę o&nbsp;przedłużeniu linii wielkiego deszczu meteorytów żelaznych z&nbsp;[[Tabarz]]-[[Przełazy]]-[[Morasko]] do Jankowa Dolnego (patrz → hipoteza o&nbsp;'''[[Bolid wielkopolski|bolidzie wielkopolskim]]'''). Na Konferencji Meteorytowej w&nbsp;Poznaniu (kwiecień 2004; Karwowski 2004) Krzysztof Socha zasugerował, że linia ta może być jeszcze dłuższa i&nbsp;że być może zaczyna się aż we Francji, dając gigantyczną elipsę rozrzutu. Poszukiwania dowodów cały czas trwają.
-
[[Grafika:Jankowo_Dolne_(main_mass_1).jpg|left|200px|thumb|Masa główna (~11,5 kg) przed oczyszczeniem (fot.&nbsp;Marcin Cimała)]]
 
-
Masa główna meteorytu Jankowo Dolne to meteoryt żelazny wyjątkowej urody z pięknymi regmagliptami. Okaz waży około 11,3&nbsp;kg. W pobliżu znaleziono także inne bryły żelaza ważące 17, 37, 112, 151 i 220&nbsp;g. Do pierwszych badań trafił jeden z mniejszych kawałków. Później odcieto mały fragment od dużego okazu i trafił on do badań m.in. na pierwiastki śladowe (gal Ga, german Ge i iryd Ir, używanych do klasyfikacji meteorytów żelaznych)<ref>meteoryt [[Morasko]] ma bardzo nietypowe proporcje tych pierwiastków, więc uzyskanie podobnych wartości dla Jankowa Dolnego byłoby mocnym dowodem ich pokrewieństwa</ref>. Po badaniach stwierdzono, że pod względem struktury i budowy chemicznej '''w 99% Jankowo Dolne jest identyczne jak okazy meteorytów [[Morasko]]'''. Wysunięto więc hipotezę o przedłużeniu linii wielkiego deszczu meteorytów żelaznych z Tabarz-[[Przełazy]]-[[Morasko]] do Jankowa Dolnego<ref>patrz hipoteza o '''[[Bolid wielkopolski|bolidzie wielkopolskim]]'''</ref>. Na Konferencji Meteorytowej w Poznaniu (kwiecień 2004)<ref>Karwowski 2004</ref> Krzysztof Socha zasugerował, że linia ta może być jeszcze dłuższa i że być może zaczyna się aż we Francji, dając gigantyczną elipsę rozrzutu. Poszukiwania dowodów tej tezy trwają.
 
 +
<span style="color:{{Color wiki-red}}">'''Meteoryt Jankowo Dolne nie został zgłoszony do rejestracji w&nbsp;{{!MB}} z&nbsp;powodu wątpliwości dotyczących rzeczywistego miejsca znalezienia'''. Późniejsze wydarzenia i&nbsp;postawa Mateusza Szyszki położyły się cieniem na jego wiarygodności i&nbsp;dają podstawę do przypuszczeń, że nie wszystkie fakty dotyczące jego znalezisk są prawdziwe!{{!MBD discredited|}}
 +
<br clear="all"/>{{!Iron IAB}}
-
Meteoryt Jankowo Dolne nie jest jeszcze sklasyfikowany. '''Nie został również zgłoszony do rejestracji w Meteoritical Bulletin z powodu wątpliwości dotyczących rzeczywistego miejsca znaleznienia'''. Późniejsze wydarzenia i postawa Mateusza Szyszki położyły się cieniem na jego wiarygodności i dają podstawę do przypuszczeń, że nie wszystkie fakty dotyczące jego znalezisk są prawdziwe!<ref>patrz meteoryt [[Krupe]] oraz przypisy dotyczące meteorytu [[Święcany]]</ref>
+
{{!Hipoteza bolidu wielkopolskiego}}
-
 
+
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
 +
----
 +
==== Ciekawostka historyczna ====
-
=== Lokalizacja ===
+
O wsi Jankowo pod Gnieznem obszerne opracowanie opublikował dr Stanisław (''nomen omen'') Karwowski w&nbsp;''Rocznikach Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego'' w&nbsp;1898 roku<ref>''Roczniki TPNP'' (1898)</ref>.
-
<div class="GooglePlace">
+
== Lokalizacja ==
-
<div class="GooglePlaceMap">
+
 
-
<googlemap lat="52.550764" lon="17.690255" zoom="8" width="400" height="300" type="map" controls="medium" scale="yes" units="meters" selector="yes">
+
{{GEFrame-begin}}
-
http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml
+
{{GEMap
-
http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-JankowoDolne.kml
+
| htmlFileMap = wiki-JankowoDolne.htm
-
</googlemap>
+
| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml
-
</div>
+
| kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-JankowoDolne.kml
-
<div class="GEIcon-PointRed"></div>
+
| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-JankowoDolne-fit.kml
 +
| lat = 52.550764
 +
| lon = 17.680255
 +
| zoom = 13
 +
| type = roadmap
 +
}}
 +
{{GEIcon-PointRed}}
(J) Jankowo Dolne
(J) Jankowo Dolne
-
</div>
+
{{GEIcon-PlaceOfFinding}}
 +
miejsca znalezienia okazów
 +
{{GEFrame-end}}
-
Okazy meteorytu Jankowo Dolne znaleziono na polach na zachód od wsi Jankowo Dolne. Masa główna służyła za obciążnik na ulu.
+
Okazy meteorytu Jankowo Dolne znaleziono na polach na zachód od wsi Jankowo Dolne. Masa główna służyła za obciążnik na ulu (na mapie miejsca znalezienia mniejszych okazów podane przez Mateusza Szyszkę).
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
-
=== Galerie ===
+
== Galerie ==
-
Okazy meteorytu Jankowo Dolne. Materiał z czasopisma ''Meteoryt''<ref name="Meteoryt4"></ref> (dzięki uprzejmości Jacka Drążkowskiego).  
+
Okazy meteorytu Jankowo Dolne. Materiał z kwartalnika ''Meteoryt''<ref name="Meteoryt4"></ref> (dzięki uprzejmości Jacka Drążkowskiego).  
<gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3">
<gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3">
-
File:Jankowo_Dolne_(main_mass).jpg|Największy okaz (''main mass'') znaleziony 6 czerwca 2004 r. (masa główna ~11,5 kg przed oczyszczeniem; fot.&nbsp;Marcin Cimała)
+
File:Jankowo_Dolne_(main_mass).jpg|Największy okaz (''main mass'') znaleziony 6 czerwca 2004&nbsp;r. (masa główna ~11,5 kg przed oczyszczeniem; fot.&nbsp;Marcin Cimała)
-
File:Jankowo_Dolne_(112_g).jpg|Pierwszy znaleziony w Jankowie Dolnym meteoryt, 112&nbsp;g, po przecięciu przez Marcina Cimałę. Na nim wykonano wstępne badania (fot.&nbsp;Łukasz Karwowski)
+
File:Jankowo_Dolne_(112_g).jpg|Pierwszy znaleziony w Jankowie Dolnym meteoryt, 112&nbsp;g, po przecięciu przez Marcina Cimałę. To na nim wykonano wstępne badania (fot.&nbsp;Łukasz Karwowski)
File:Jankowo_Dolne_(151_g).jpg|Okaz 151&nbsp;g (fot.&nbsp;Kazimierz Mazurek)
File:Jankowo_Dolne_(151_g).jpg|Okaz 151&nbsp;g (fot.&nbsp;Kazimierz Mazurek)
File:Jankowo_Dolne_(220_g).jpg|Okaz 220&nbsp;g (fot.&nbsp;Kazimierz Mazurek)
File:Jankowo_Dolne_(220_g).jpg|Okaz 220&nbsp;g (fot.&nbsp;Kazimierz Mazurek)
-
File:Jankowo_Dolne_(37_g).jpg|Znalezisko z 6 listopada 2004&nbsp;r. Okaz 37&nbsp;g z cohenitem i schreibersytem (fot.&nbsp;E. Szeleg)
+
File:Jankowo_Dolne_(37_g).jpg|Znalezisko z&nbsp;6 listopada 2004&nbsp;r. Okaz 37&nbsp;g z&nbsp;cohenitem i schreibersytem (fot.&nbsp;E.&nbsp;Szełęg)
-
File:Jankowo_Dolne_(17,1_g).jpg|Znalezisko z 6 listopada 2004&nbsp;r. Okaz 17,1&nbsp;g (fot.&nbsp;E. Szeleg)
+
File:Jankowo_Dolne_(17,1_g).jpg|Znalezisko z&nbsp;6 listopada 2004&nbsp;r. Okaz 17,1&nbsp;g (fot.&nbsp;E.&nbsp;Szełęg)
</gallery>
</gallery>
Linia 76: Linia 93:
Masa główna Jankowa Dolnego i wewnętrza budowa okazów
Masa główna Jankowa Dolnego i wewnętrza budowa okazów
<gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3">
<gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3">
-
File:Jankowo_Dolne_(main_mass_2).jpg|Masa głowna meteorytu Jankowo Dolne po oczyszczeniu (fot. Marcin Dębowski - Meteoryty-Kamada)
+
File:Jankowo_Dolne_(main_mass_2).jpg|Masa głowna meteorytu Jankowo Dolne po oczyszczeniu (fot.&nbsp;Marcin Dębowski Meteoryty-Kamada)
File:Jankowo_Dolne_(main_mass_5).jpg|Regmaglipty na powierzchni meteorytu (fot.&nbsp;Marcin Cimała)
File:Jankowo_Dolne_(main_mass_5).jpg|Regmaglipty na powierzchni meteorytu (fot.&nbsp;Marcin Cimała)
File:Jankowo_Dolne_(main_mass_6).jpg|Regmaglipty na powierzchni meteorytu (fot.&nbsp;Marcin Cimała)
File:Jankowo_Dolne_(main_mass_6).jpg|Regmaglipty na powierzchni meteorytu (fot.&nbsp;Marcin Cimała)
File:Jankowo_Dolne_(main_mass_7).jpg|Tajemnicza inkluzja na powierzchni meteorytu (fot.&nbsp;Marcin Cimała)
File:Jankowo_Dolne_(main_mass_7).jpg|Tajemnicza inkluzja na powierzchni meteorytu (fot.&nbsp;Marcin Cimała)
File:Jankowo_Dolne_(struktura_2).jpg|Struktura oktaedrytu gruboziarnistego (Og), widać linie Neumanna (fot.&nbsp;Andrzej S.&nbsp;Pilski)
File:Jankowo_Dolne_(struktura_2).jpg|Struktura oktaedrytu gruboziarnistego (Og), widać linie Neumanna (fot.&nbsp;Andrzej S.&nbsp;Pilski)
-
File:Jankowo_Dolne_(220_g_ep).jpg|Na wytrawionym przekroju okazu 220&nbsp;g widać zdeformowane figury, podobne do figur w odłamkach z kraterów Henbury<ref>chodzi o meteoryty żelazne Henbury i związane z nimi kratery w Australii</ref> (fot.&nbsp;Andrzej S.&nbsp;Pilski)
+
File:Jankowo_Dolne_(220_g_ep).jpg|Na wytrawionym przekroju okazu 220&nbsp;g widać zdeformowane figury, podobne do figur w&nbsp;odłamkach z&nbsp;kraterów Henbury<ref>chodzi o meteoryty żelazne Henbury i&nbsp;związane z&nbsp;nimi kratery w&nbsp;Australii</ref> (fot.&nbsp;Andrzej&nbsp;S.&nbsp;Pilski)
</gallery>
</gallery>
 +
 +
 +
Okolice Jankowa Dolnego
 +
<gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3">
 +
File:Jankowo_Dolne_(lokalizacja).jpg|Miejsce, gdzie znaleziono okazy meteorytu (fot.&nbsp;Wiesław&nbsp;Czajka)
 +
</gallery>
 +
== [[Bibliografia]] ==
== [[Bibliografia]] ==
-
* Jastrzębska A., (2006), '''Zmiany szokowe w meteorytach żelaznych na przykładzie meteorytów [[Morasko]] i [[Jankowo Dolne]].''' Materiały IV Konferencji Meteorytowej Warszawa-Wyszków 2006, s. 31-38.
+
* {{Bartoschewitz (2001)}}
-
* Jastrzębska A., (2009), '''Zmiany szokowe w meteorytach żelaznych na przykładzie meteorytów [[Morasko]] i [[Jankowo Dolne]].''' ''Acta Soc. Metheor. Polon.'', 1, 2009, s. 38-43.
+
* Jastrzębska Agnieszka, (2008), '''Zmiany szokowe w meteorytach żelaznych na przykładzie meteorytów [[Morasko]] i [[Jankowo Dolne]]''', materiały, IV Konferencja Meteorytowa, Warszawa-Wyszków 2006, 2008, s.&nbsp;31-38.
-
* Karwowski Łukasz, (2004), '''[[Jankowo Dolne]] – nowy żelazny polski meteoryt.''' Materiały III Konferencja Meteorytowa, Poznań, 25-26 września 2004, s. 23-29.
+
* Jastrzębska Agnieszka, (2009), '''Zmiany szokowe w meteorytach żelaznych na przykładzie meteorytów [[Morasko]] i [[Jankowo Dolne]] (''Shock effects in iron meteorites [[Morasko]] and [[Jankowo Dolne]] meteorites'')''', ''Acta Soc. Metheor. Polon.'', 1, 2009, s. 38-43. Plik [http://www.ptmet.org.pl/old/wydawnictwa/2009%2008%20Jastrzebska.pdf PDF]; plik {{Link-ASMP|BN=1|1032661}}.
-
* Karwowski Łukasz, (2004), '''Nowy polski meteoryt: [[Jankowo Dolne]].''' ''Meteoryt'', 4, 2004, s. 3-4.
+
* Karwowski Łukasz, (2004), '''[[Jankowo Dolne]] – nowy żelazny polski meteoryt''', materiały, III Konferencja Meteorytowa, 25-26 września, Poznań 2004, s.&nbsp;23-29.
-
* Karwowski Łukasz, Muszyński A., (2006), '''Silicates association in nodules of iron meteorites [[Seeläsgen (Przełazy) | Seelasgen]], [[Morasko]] and [[Jankowo Dolne]].''' ''Mineralogia Polonica Special Papers'', 29, 2006, s. 140-143.
+
* Karwowski Łukasz, (2004), '''Nowy polski meteoryt: [[Jankowo Dolne]]''', ''Meteoryt'', 4, 2004, s.&nbsp;3-4. Plik {{Link-Meteoryt |r=04 |n=4}}.
-
* Karwowski Łukasz, (2006), '''Tajemnicze inkluzje w meteorytach [[Morasko]].''' ''Meteoryt'', 4, 2006, s. 19–22.
+
* Karwowski Łukasz, (2006), '''Tajemnicze inkluzje w meteorytach [[Morasko]]''', ''Meteoryt'', 4, 2006, s.&nbsp;19–22. Plik {{Link-Meteoryt |r=06 |n=4}}.
-
* Karwowski Łukasz, Muszyński A. (2007), '''Mineral association of nodules from iron meteorites [[Seeläsgen (Przełazy) | Seelasgen]], [[Morasko]] and [[Jankowo Dolne]].''' ''Mineralogia'', Special Papers, vol. 31, 2007, s. 159-162.
+
* Karwowski Łukasz, Muszyński Andrzej, (2006), '''Silicates association in nodules of iron meteorites [[Seeläsgen (Przełazy)|Seelasgen]], [[Morasko]] and [[Jankowo Dolne]]''', ''Mineralogia Special Papers'', 29, 2006, s.&nbsp;140-143. Plik [http://www.mineralogia.pl/special.html PDF].
-
* Pilski Andrzej S., (2004), '''A nie mówiłem?''' ''Meteoryt'', 4, 2004, s. 5.
+
* Karwowski Łukasz, Muszyński Andrzej, (2007), '''Mineral association of nodules from iron meteorites [[Seeläsgen (Przełazy)|Seelasgen]], [[Morasko]] and [[Jankowo Dolne]]''', ''Mineralogia Special Papers'', 31, 2007, s.&nbsp;159-162. Plik [http://www.mineralogia.pl/special.html PDF].
-
== Przypisy ==
+
* {{Muszyński (2012)}}
-
<references />
+
* Pilski Andrzej S., (2004), '''A nie mówiłem?''', ''Meteoryt'', 4, 2004, s. 5.<ref>o meteorytach [[Morasko]] i [[Jankowo Dolne]]</ref> Plik {{Link-Meteoryt |r=04 |n=4}}.
 +
 
 +
* {{Pilski (2012)}}
 +
 
 +
* Pilski Andrzej S., Karwowski Łukasz, Kryza Ryszard, Muszyński Andrzej, (2012), '''Badania chemiczne deszczu meteorytów żelaznych [[Jankowo Dolne]]-[[Morasko]]-[[Przełazy]]''', ''Acta Soc. Metheor. Polon.'', 3, 2012, s. 157-158 (streszczenie referatu). Plik {{Link-ASMP|BN=1|1032950}}.
 +
 
 +
* {{Pilski (2013 MaPS)}}
 +
 
 +
* ''Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego'', (1898), '''Jankowo''', Dr. Stanisław Karwowski, tom&nbsp;24, s.&nbsp;525-544, 1898. Plik {{Link-dLibra|WBC|d|118585}}.
 +
 
 +
* {{Stankowski (2015)}}
 +
 
 +
* {{Woźniak (2021, ASMP)}}
 +
 
 +
{{Przypisy}}
== Zobacz również ==
== Zobacz również ==
Linia 114: Linia 152:
== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
-
* Polski Serwis Meteorytów - meteoryt [http://republika.pl/jba1/defjan.htm Jankowo Dolne]
+
* Polski Serwis Meteorytów meteoryt [http://www.ptmet.org.pl/old/psm/defjan.htm Jankowo Dolne]
-
* Strona Woreczko Meteorites Collection o meteorycie [http://www.woreczko.pl/meteorites/news/JankowoDolne.htm Jankowo Dolne]
+
 
 +
* woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/news/JankowoDolne.htm Jankowo Dolne]
 +
* woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Minerals.htm Minerały w meteorytach (''Meteorite minerals'')] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/Minerals/minerals-Rhabdite.htm Rhabdyt (''rhabdite'')] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-NickelTest.htm Test na zawartość niklu w żelazie meteorytowym (''nickel-test'')]
[[Category:Znaleziska]]
[[Category:Znaleziska]]
[[Category:Nie zgłoszone]]
[[Category:Nie zgłoszone]]
 +
[[Category:Oszustwa]]
 +
[[Category:Meteoryty żelazne]]

Aktualna wersja na dzień 22:11, 15 lip 2022

0

Kolejny (?) członek rodziny Morasko

Jankowo Dolne
Jankowo Dolne (main mass).jpg
Masa główna Jankowa Dolnego za zbioru Woreczko Meteorites (fot. Marcin Cimała)
Znalezisko
Lokalizacja wieś Jankowo Dolne niedaleko Gniezna, Polska
Położenie[1] 52°32,5'N, 17°40,75'E (współrzędne podane przez znalazcę)
Data marzec 2004 r.
Uwagi pojawiły się wątpliwości, czy meteoryt Jankowo nie został jednak znaleziony w Morasku[2]
Charakterystyka
Typ meteoryt żelazny, identyczny jak meteoryt Morasko
Masa ~12 kg
Liczba okazów 6 okazów, największy ~11,3 kg

Pierwszy okaz znaleziony przez Mateusza Szyszkę o wadze 112 g badał Marcin Cimała. Już pierwsze oględziny wskazywały, że jest to meteoryt. W celu dalszych badań i weryfikacji przesłał on próbki do prof. Łukasza Karwowskiego z Uniwersytetu Śląskiego[3]. Badania na obecność niklu w reakcji z dwumetyloglioksymem[4] wypadły pozytywnie. W badaniu mikroskopowym zgładu profesor stwierdził obecność fazy kamacytowej (6,6%wag. Ni), taenitowej (43,7-27,4%wag. Ni), schreibersytu i rhabdytu oraz sfaleryt (ZnS) i ałtanit (PbTe). To już na pewno był meteoryt. Znalazca Mateusz Szyszka (znalazł również meteoryt Krupe), uczeń liceum w Poznaniu, był już znany prof. Karwowskiemu, gdyż chłopak od dawna prowadził intensywne poszukiwania meteorytów i militariów. Miał już na swoim koncie kilka znalezisk spod Moraska, a wiele z nich konsultował właśnie na Uniwersytecie Śląskim.

Impulsem do poszukiwań pod Jankowem Dolnym była historia pewnego znaleziska, o którym dowiedział się Mateusz od swojego kolegi. Oto ta historia wg relacji z kwartalnika Meteoryt[5]:

«

(…) Podczas orki we wrześniu 1971 roku pewien rolnik z Jankowa Dolnego znalazł skorodowaną bryłę metalu. Sugerując się lekko wydłużonym kształtem znaleziska i faktem, że było to coś metalowego – przyjął, że może to być jakiś niewypał z II Wojny Światowej. Po dokładnym obejrzeniu odkrycia stwierdził, że nie jest to niewypał lecz coś dziwnego. Wyorana bryła nie wzbudzała niczyjego zainteresowania i została zagubiona na 33 lata. (…)

»


Okoliczności znalezienia meteorytów Jankowo Dolne według relacji Mateusza Szyszki (fragment z kwartalnika Meteoryt[5]):

«

(…) Opowieść Mateusza

Usłyszałem od Michała historię „meteorytu” znalezionego w pewnej podgnieźnieńskiej wiosce. Początkowo potraktowałem przekaz z dystansem, ponieważ z opowiadania wynikały pewne wątpliwości i mogły one świadczyć, że niekoniecznie musi być to meteoryt. Wielokrotnie przecież znajdowano bryły rudy darniowej, czy też konkrecje żelaziste lub bryły żużli pochodzące z dymarek osiągające masę kilkudziesięciu kilogramów.

Po ponad połowie roku, przy okazji innej wyprawy, wraz z Michałem postanowiłem zajrzeć do Jankowa Dolnego. Wyprawa doszła do skutku 27 marca 2004. Po dotarciu pociągiem do Jankowa Dolnego przeszliśmy około kilometra w kierunku zachodnim od wioski w miejsce wskazane nam przez miejscowego rolnika. Wskazany obszar obejmował około 100 m2, gdzie rozpocząłem poszukiwania wykrywaczem Pulse Star Pro. Praktycznie cały dzień zleciał na wykopywaniu gwoździ i innych fragmentów metalowych – najczęściej części sprzętu rolniczego. W połowie dnia kolega mnie opuścił i powrócił do domu w Gnieźnie. Ja też postanowiłem trochę odpocząć. Penetrowałem dalej pozostały fragment pola. Niestety bez ciekawych rezultatów. Słońce już zachodziło, gdy do moich uszu dotarł sygnał wykrywacza. Trochę zrezygnowany ale jeszcze zdeterminowany przystąpiłem do kopania. Na głębokości 15-20 cm trafiłem na silnie zwietrzałą bryłkę żelaza. W ciągu następnych 10 minut udało mi się znaleźć jeszcze dwie bryłki w odległościach 3 i 10 m od pierwszej.

Po powrocie do domu postanowiłem oczyścić znaleziska. W trakcie czyszczenia dwóch okazów zauważyłem ziarna podobne do schreibersytu. Zebrane bryłki miały po oczyszczeniu masy: 112, 151 i 220 gramów.

W połowie kwietnia wybrałem się ponownie. Niestety rezultatem było tylko kilka podejrzanych kawałków żelastwa.

W pierwszy czerwcowy weekend (6 czerwca) postanowiłem ponownie wybrać się do Jankowa Dolnego na kolejne łowy. Efekty były bardzo podobne do poprzedniej wizyty. Wracałem z niczym. Podczas powrotu do wsi, idąc na skróty zapędziłem się w okolice pasieki. Wystraszony wizją ataku pszczół zastanawiałem się czy tamtędy przejść. W końcu uznałem, że późna i deszczowa pora zniechęci pszczoły do opuszczenia uli. Podczas przemierzania pasieki moją uwagę zwróciła dosyć dziwna bryła, która spoczywała na jednym za zrujnowanych uli. Był to rdzewiejący kamień z dziwnymi wgłębieniami przypominającymi regmaglipty – chyba mam już obsesję – doskonały materiał na meteoryt. Po podniesieniu bryły przekonałem się, że ma niesamowitą wagę. Doniesienie jej do stacji kolejowej było dla mnie dużym wyczynem. W domu bryłę wyczyściłem z rdzy i zabrudzeń. Nie miałem już wątpliwości, że jest to meteoryt. Na powierzchni pięknie zachowanego meteorytu poza regmagliptami, śladami schreibersytu występują dwa wgłębienia po nodulach troilitowych.

Po pierwszych znaleziskach, na początku czerwca wysłałem bryłkę o masie 112 g do Marcina Cimały, by się upewnić, że jest to meteoryt. On, po pocięciu i próbie trawienia przesłał go do profesora Karwowskiego na sprawdzenie zawartości niklu. Zadzwoniłem do pana profesora. Mocno się zaniepokoiłem, gdy usłyszałem, że niklu nie ma. Trudno, moim zdaniem był to jednak meteoryt. Przez znajomych, wcześniej udało mi się na Uniwersytecie Poznańskim potwierdzić obecność niklu w zwietrzelinie. Za kilka dni spawa się wyjaśniła. Okazało się, że profesor Karwowski nie skojarzył mnie poprzednio z moim meteorytem i teraz potwierdził meteorytowe pochodzenie bryłki. Stwierdził obecność kamacytu, taenitu, schreibersytu i rhabdytu. (…)

»


Masa główna (~11,5 kg) przed oczyszczeniem (fot. Marcin Cimała)

Masa główna meteorytu Jankowo Dolne to meteoryt żelazny wyjątkowej urody z pięknymi regmagliptami. Okaz waży około 11,3 kg i znajduje się w kolekcji Meteorites Collection Jan Woreczko & Wadi. W pobliżu znaleziono także inne bryły żelaza ważące 17, 37, 112, 151 i 220 g. Do pierwszych badań trafił jeden z mniejszych kawałków. Później odcięto mały fragment od dużego okazu i trafił on do badań m.in. na pierwiastki śladowe (gal Ga, german Ge i iryd Ir, używanych do klasyfikacji meteorytów żelaznych) (Woźniak 2021).[6] Po badaniach stwierdzono, że pod względem struktury i budowy chemicznej w 99% Jankowo Dolne jest identyczne jak okazy meteorytów Morasko. Wysunięto więc hipotezę o przedłużeniu linii wielkiego deszczu meteorytów żelaznych z Tabarz-Przełazy-Morasko do Jankowa Dolnego (patrz → hipoteza o bolidzie wielkopolskim). Na Konferencji Meteorytowej w Poznaniu (kwiecień 2004; Karwowski 2004) Krzysztof Socha zasugerował, że linia ta może być jeszcze dłuższa i że być może zaczyna się aż we Francji, dając gigantyczną elipsę rozrzutu. Poszukiwania dowodów cały czas trwają.


Meteoryt Jankowo Dolne nie został zgłoszony do rejestracji w Meteoritical Bulletin z powodu wątpliwości dotyczących rzeczywistego miejsca znalezienia. Późniejsze wydarzenia i postawa Mateusza Szyszki położyły się cieniem na jego wiarygodności i dają podstawę do przypuszczeń, że nie wszystkie fakty dotyczące jego znalezisk są prawdziwe![2]

Meteoryty żelazne typu IAB

O meteorytach żelaznych typu IAB (Woźniak 2021):

«

Grupa IAB

Grupa IAB – należy, obok grupy IIE, do klasy achondrytów prymitywnych, do klanu winonaitów–IAB–IIE – grupy meteory­tów żelaznych bogatych we frakcję krzemianową (silicate-bearing). Typu IAB są również metalowe klasty w winonaitach.

Grupa IAB jest najliczniejszą grupą meteorytów żelaznych. Powstała ona z połączenia wyróżnianych początkowo grup IA i IB oraz z włączenia do niej grupy IIICD (pierwotnie IIIC i IIID) (rys. 11):

  • grupa IA – bardzo homogeniczna; zawiera meteoryty o zawartości Ge powyżej 190 ppm i równocześnie małej zawartości Ni; obecnie meteoryty tej grupy włączono w skład podgrup IAB-MGIAB-sLL;
  • grupa IB – silnie zróżnicowana; zawiera meteoryty o zawartości Ge poniżej 190 ppm i większej zawartości Ni; obecnie meteoryty tej grupy włączono w skład podgrup IAB-sHH, IAB-sHL;
  • grupa IIIC – o niskiej zawartości Ge i średniej zawartości Ni; obecnie to podgrupa IAB-sLM;
  • grupa IIID – o bardzo niskiej zawartości Ge i wysokiej zawartości Ni; obecnie to podgrupa IAB-sLH.
Relacja między zawartością niklu a szerokością belek kamacytu w meteorytach żelaznych podgrup grupy IAB

Podział ten ma swoje uzasadnienie przede wszystkim w składzie mineralnych i tempie stygnięcia (coolong rate) poszczególnych meteorytów tej grupy. Mimo, że mają one bardzo zróżnicowaną strukturę, od bardzo gruboziarnistych (Ogg) do bardzo drobnoziarnistych (Off), aż po bezstrukturowe ataksyty (ATAX), średnie tempo stygnięcia wynosi dla nich ok. kilkadziesiąt stopni ma milion lat.

Meteoryty grupy IAB charakteryzują się wysoką zawartością arsenu (As) i złota (Au). Warto podkreślić, że zawartość obu tych pierwiastków jest bardzo silnie skorelowana dodatnio dla wszystkich grup meteorytów żelaznych! (patrz Załącznik 2rys. 8).

Charakterystyczne dla tej grupy są liczne nodule troilitowe i grafitowe, kanciaste, nieregularne, duże inkluzje krzemianowe oraz występowanie węglików (cohenit, haxonit) (fot. 4). Liczne inkluzje krzemianowe ułatwiają wstępne rozpoznanie tej grupy. Duża część meteorytów tej grupy zawiera duże nodule troilitowo-grafitowe otoczone warstewkami schreibersytu i cohenitu. Grafit często towarzyszy troilitowi oraz tworzy też samodzielnie duże nodule (fot. 5). Cohenit tworzy otoczki nodul troilitowych oraz występuje w formie grup milimetrowej wielkości „pęcherzyków” (makrowytrąceń, macroprecipitates) zorientowanych wzdłuż belek kamacytu. Jest to też bardzo charakterystyczna cecha meteorytów grupy IAB. W grupie IAB występują też bardzo licznie makroskopowe wytrącenia (macroprecipitates) schreibersytu (fosforek), a w grupie IA stwierdzono występowanie rhabdytu. W grupie IA zaobserwowano również występowanie daubréelitu (siarczek) i carlsbergitu (azotek). Stwierdzono w meteorytach grupy IAB występowanie chromitu (spinel), fosforanów (brianit, buchwaldyt, czochralskiit, moraskoit) i sfalerytu (siarczek).

Kanciaste (angular) inkluzje krzemianowe mogą stanowić do 15% objętości meteorytu. Składają się one głównie z oliwinu (Fa1-8), ortopiroksenu (Fs4-9) i plagioklazu (Ab76-87). Inkluzje te mają w przybliżeniu chondrytową mineralogię i są bardzo podobne, pod względem mineralogicznym i składu izotopowego tlenu (Δ17O i δ18O), do winonaitów. W okazach meteorytów bogatych w inkluzje krzemianowe ciągłość figur Thomsona-Widmanstättena rzadko przekracza odległość 15 mm, jest to prawdopodobnie spowodowane przerwaniem ciągłości wzrostu ziaren taenitu?

Najnowsze oszacowania średniego tempa stygnięcia stopu Fe-Ni dla grupy IAB (jej bogatszych w nikiel członków) dają wartość 10-30ºC na milion lat. Skład izotopowy metalu meteorytów grupy IAB odpowiada składowi Ziemi, więc jej ciało macierzyste uformowało się w jej pobliżu (populacja NC).

Współcześnie meteoryty żelazne grupy IAB dzieli się na kilka podgrup, które mają bardzo zróżnicowaną zawartość pierwiastków śladowych i prawdopodobnie różne pochodzenie (różne ciała macierzyste).

Jest to zbiór (kompleks, complex) składający się z podgrup (grouplets): IAB-MG, IAB-sHH, IAB-sHL, IAB-sLH, IAB-sLL, IAB-sLM oraz podgrupy IAB-ung (ungrouped). Podział ten i przyjęte oznaczenia literowe opierają się na średniej zawartości niklu (Ni) i złota (Au) (rys. 12):

  • IAB-MG (main group) – grupa główna, najliczniejsza; niska zawartość niklu i złota (zbliżona do zawartości w podgrupie IAB-sLL); największa spośród wszystkich meteorytów żelaznych zawartość galu i germanu;
  • IAB-sHHhigh Au, high Ni; razem z podgrupą IAB-sHL mają odmienny skład izotopów molibdenu od pozostałych podgrup;
  • IAB-sHLhigh Au, low Ni;
  • IAB-sLHlow Au, high Ni; pierwotnie IIID; razem z podgrupą IAB-sLM mają taki sam skład izotopowy molibdenu, jak podgrupy IAB-MG i IAB-sLL; meteoryty tej podgrupy mają najniższą zawartość galu i irydu;
  • IAB-sLLlow Au, low Ni; druga pod względem liczebności podgrupa; meteoryty tej podgrupy mają jedną z naj­większych spośród wszystkich meteorytów żelaznych zawartość galu i germanu;
  • IAB-sLMlow Au, medium Ni; pierwotnie IIIC;
  • IAB-ung – niezgrupowne; w podgrupie tej wyodrębniono kilka par i trio (gruplets) podobnych meteorytów, które być może stanowią zalążki przyszłych nowych grup? (więcej o tych nie zatwierdzony jeszcze podgrupach w rozdziale o meteorytach anomalnych i niezgrupowanych);
do grupy IAB zalicza się także: podgrupę IAB complex (IAB cplx) – zbiór meteorytów, które nie zostały zaklasyfikowane do żadnej z podgrup;
oraz IAB-an – meteoryty anomalne;
również IAB? – nieokreślone;
wyróżniamy jeszcze 2 anomalne meteoryty po jednym w podgrupach IAB-sHL-anIAB-sLM-an.

Najbardziej znani przedstawiciele grupy IAB to meteoryty: Toluca[7] (IAB-sLL, Og), Campo del Cielo[8] (IAB-MG, Og), Odessa[9] (IAB-MG, Og), Canyon Diablo[10] (IAB-MG, Og) i Mundrabilla[11] (IAB-ung, Om) (fot. 2, 68) [oraz Bohumilitz, Kaalijarv, Magura, Nagy-Vázsony]. Większość jej członków to oktaedryty grubo- i średnioziarniste (Og, Om, ale zdarzają się i inne oktaedryty, a nawet ataksyty; patrz tabela 1 oraz rys. 2). Jest bardzo prawdopodobne, że meteoryty tej grupy pochodzą z różnych ciał macierzystych i mają różną historię powstania.

Oktaedryty gruboziarniste Morasko, Przełazy (Seeläsgen)Tabarz były początkowo klasyfikowane jako IIICD, ale obecnie są w podgrupie IAB-MG i są uważane za sparowane (paired). (…)

»



Hipoteza bolidu wielkopolskiego

Hipoteza „Bolidu wielkopolskiego” (Czajka, astroblemy.pl; zmodyfikowane)

W 2001 roku Rainer Bartoschewitz (Bartoschewitz et al. 2001) porównując wyniki analiz składu chemicznego meteorytu Tabarz z danymi dla MoraskaPrzełazów wysunął hipotezę, że te trzy meteoryt mają wspólne pochodzenie (patrz → Hipoteza Bartoschewitza). Meteoryty te są oktaedrytami gruboziarnistymi (Og, coarse octahedrites) typu IAB-MG. Również miejsca ich znalezienia (włączając meteoryt Jankowo Dolne o podobnym składzie) leżą niemal na jednej linii (patrz rysunek).

Niezależnie, w 2001 roku, ukazała się publikacja Jacka Brzustowicza (Czy cystersi z Bierzwnika widzieli meteoryt?) łącząca katalogowe wydarzenie Friedland 1304 (Grady 2000) z hipotezą, że w starych kronikach opisujących to wydarzenie jest mowa o bolidzie widzianym z Bierzwnika w województwie zachodniopomorskim, w powiecie choszczeńskim (patrz → doniesienie Friedland 1304).

Z połączenia tych dwóch koncepcji, w 2010 roku Wiesław Czajka zaproponował hipotezę, że opisywaną w starych kronikach i katalogach kometę, obserwowaną w kwietniu 1305 roku (trzy dni przed i trzy dni po Wielkanocy), należy interpretować jako opis bolidu odpowiedzialnego za wspólny spadek meteorytów Tabarz, PrzełazyMorasko (patrz → hipoteza Bolid wielkopolski).



Ciekawostka historyczna

O wsi Jankowo pod Gnieznem obszerne opracowanie opublikował dr Stanisław (nomen omen) Karwowski w Rocznikach Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego w 1898 roku[12].

Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(J) Jankowo Dolne

miejsca znalezienia okazów

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Okazy meteorytu Jankowo Dolne znaleziono na polach na zachód od wsi Jankowo Dolne. Masa główna służyła za obciążnik na ulu (na mapie miejsca znalezienia mniejszych okazów podane przez Mateusza Szyszkę).


Galerie

Okazy meteorytu Jankowo Dolne. Materiał z kwartalnika Meteoryt[5] (dzięki uprzejmości Jacka Drążkowskiego).


Masa główna Jankowa Dolnego i wewnętrza budowa okazów


Okolice Jankowa Dolnego


Bibliografia

  • Bartoschewitz Rainer, (2001), Morasko – największy znany obszar rozrzutu na świecie?, Meteoryt, 4, 2001, s. 20. Plik PDF.
  • Jastrzębska Agnieszka, (2008), Zmiany szokowe w meteorytach żelaznych na przykładzie meteorytów Morasko i Jankowo Dolne, materiały, IV Konferencja Meteorytowa, Warszawa-Wyszków 2006, 2008, s. 31-38.
  • Jastrzębska Agnieszka, (2009), Zmiany szokowe w meteorytach żelaznych na przykładzie meteorytów Morasko i Jankowo Dolne (Shock effects in iron meteorites – Morasko and Jankowo Dolne meteorites), Acta Soc. Metheor. Polon., 1, 2009, s. 38-43. Plik PDF; plik ASMP.
  • Karwowski Łukasz, (2004), Jankowo Dolne – nowy żelazny polski meteoryt, materiały, III Konferencja Meteorytowa, 25-26 września, Poznań 2004, s. 23-29.
  • Karwowski Łukasz, (2004), Nowy polski meteoryt: Jankowo Dolne, Meteoryt, 4, 2004, s. 3-4. Plik PDF.
  • Karwowski Łukasz, (2006), Tajemnicze inkluzje w meteorytach Morasko, Meteoryt, 4, 2006, s. 19–22. Plik PDF.
  • Karwowski Łukasz, Muszyński Andrzej, (2006), Silicates association in nodules of iron meteorites Seelasgen, Morasko and Jankowo Dolne, Mineralogia Special Papers, 29, 2006, s. 140-143. Plik PDF.
  • Karwowski Łukasz, Muszyński Andrzej, (2007), Mineral association of nodules from iron meteorites Seelasgen, Morasko and Jankowo Dolne, Mineralogia Special Papers, 31, 2007, s. 159-162. Plik PDF.
  • Pilski Andrzej S., (2004), A nie mówiłem?, Meteoryt, 4, 2004, s. 5.[15] Plik PDF.
  • Pilski Andrzej S., Kryza Ryszard, Wasson John T., Muszyński Andrzej, Karwowski Łukasz, (2012), Pierwiastki syderofilne w meteorytach Morasko (Siderophile elements in the Morasko meteorites), Acta Soc. Metheor. Polon., 3, 2012, s. 62-70. Plik ASMP.
  • Pilski Andrzej S., Karwowski Łukasz, Kryza Ryszard, Muszyński Andrzej, (2012), Badania chemiczne deszczu meteorytów żelaznych Jankowo Dolne-Morasko-Przełazy, Acta Soc. Metheor. Polon., 3, 2012, s. 157-158 (streszczenie referatu). Plik ASMP.
  • Pilski Andrzej S., Wasson John T., Muszyński Andrzej, Kryza Ryszard, Karwowski Łukasz, Nowak Monika, (2013), Low-Ir IAB irons from Morasko and other locations in central Europe: One fall, possibly distinct from IAB-MG, Meteoritics & Planetary Science, vol. 48(12), 2013, s. 2531-2541. Plik doi.
  • Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego, (1898), Jankowo, Dr. Stanisław Karwowski, tom 24, s. 525-544, 1898. Plik wLib.
  • Stankowski Wojciech T.J., (2015), The extraterrestrial matter falls in west-central Poland (Great Poland Lowland); historical and geological data, Acta Geol. Pol., 65(2), 2015, s. 273–278.[16] Plik doi.
  • Woźniak Marek, (2021), Meteoryty żelazne – klasyfikacja w obrazach (Iron meteorites – classification in pictures), Acta Soc. Metheor. Polon., 12, 2021, s. 149-216 (abstrakt).[17] Plik ASMP; Książka abstraktów.

Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ a b znanych jest kilka przypadków, gdy meteoryty pochodzące z innych źródeł próbowano zgłaszać jako nowe znaleziska. Znany jest przypadek w Niemczech, gdzie jeden z poszukiwaczy próbował zgłosić okaz meteorytu Sikhote-Alin, jako nowe znalezisko (chodzi o meteoryt Inningen, który w 2011 roku został zdyskredytowany (Discredited) w Meteoritical Bulletin Database).
    W Polsce też niestety był przypadek, kiedy próbowano zgłosić okaz meteorytu Campo del Cielo, jako nowy polski meteoryt (tzw. Konopiska). Również w przypadku dwóch nowych meteorytów KrupeJankowo Dolne, wysuwane są podejrzenia o ich „obcym” pochodzeniu. A w przypadku meteorytu Rusalka udowodniono oszustwo! Wątpliwe są również współczesne znaleziska nowych okazów meteorytów w okolicach kraterów Kaali (Kaalijärv) (We wszystkich tych czterech przypadkach pojawia się nazwisko Mateusza Szyszka!); patrz → Kategoria:Oszustwa
  3. ^ Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec
  4. ^ o metodach wykrywania obecności niklu w żelazie meteorytowym na stronie Test na zawartość niklu w żelazie meteorytowym
  5. ^ a b c kwartalnik Meteoryt, 4, 2004
  6. ^ meteoryt Morasko ma bardzo nietypowe proporcje tych pierwiastków, więc uzyskanie podobnych wartości dla Jankowa Dolnego byłoby mocnym dowodem ich pokrewieństwa (Pilski 2012)
  7. ^ meteoryt żelazny Toluca (syn. Ocatitlan, Xiquipilco), znalezisko z 1776 roku w Meksyku; typ IAB-sLL, TKW 3 tony; patrz → Brezina (1896)
  8. ^ meteoryt żelazny Campo del Cielo (syn. Tucuman), znalezisko z 1576 roku w Argentynie; typ IAB-MG, TKW 50 ton
  9. ^ meteoryt żelazny Odessa (iron), znalezisko z 1922 roku w USA; typ IAB-MG, TKW 1,6 tony
  10. ^ meteoryt żelazny Canyon Diablo, znalezisko z 1891 roku w USA; typ IAB-MG, TKW 30 ton; powiązany z kraterem Barringer (Meteor Crater)
  11. ^ meteoryt żelazny Mundrabilla, znalezisko z 1911 roku w Australii; typ Iron, IAB-ung, TKW 24 tony
  12. ^ Roczniki TPNP (1898)
  13. ^ chodzi o meteoryty żelazne Henbury i związane z nimi kratery w Australii
  14. ^ monografia meteorytu Morasko; rozdziały:
    1. Muszyński Andrzej, Muszyńska Jadwiga, Wstęp (Introduction);
    2. Muszyński Andrzej, Pilski Andrzej S., Muszyńska Jadwiga, Kryza Ryszard, Karwowski Łukasz, Z historii – odkrycie i badania meteorytów Morasko, Przełazy (Seeläsgen), Jankowo Dolne (Historical notes – discovery and investigation of the Morasko, Przełazy (Seeläsgen) and Jankowo Dolne meteorites);
    3. Muszyński Andrzej, Stankowski Wojciech, Pilski Andrzej S., Kryza Ryszard, Nowak Monika, Deszcz meteorytów żelaznych Morasko, Przełazy, Jankowo Dolne (Iron meteorite shower Morasko, Przełazy, Jankowo Dolne);
    4. Kryza Ryszard, Pilski Andrzej S., Muszyński Andrzej, Karwowski Łukasz, Petrologia, skład chemiczny i pozycja systematyczna Moraska i pokrewnych meteorytów żelaznych (Petrology, bulk chemistry and systematic position of Morasko and other twin irons);
    5. Karwowski Łukasz, Kryza Ryszard, Muszyński Andrzej, Pilski Andrzej S., Zarys mineralogii meteorytu Morasko (Outline mineralogy of the Morasko meteorite);
    6. Kryza Ryszard, Helios Katarzyna, Karwowski Łukasz, Muszyński Andrzej, Drożdżewski Piotr, Spektroskopia Ramana w badaniach wybranych minerałów meteorytu Morasko (Raman spectroscopy investigations of selected minerals in the Morasko meteorite);
    7. Pack Andreas, Kryza Ryszard, Karwowski Łukasz, Muszyński Andrzej, Słaby Ewa, Raith Michael, Jakieła Rafał, Badania izotopowe wybranych minerałów meteorytu Morasko: wstępne wyniki (Isotopic studies of selected minerals from the Morasko iron: preliminary data), plik PDF;
    8. Dworzyńska Magdalena, Muszyński Andrzej, Mikrometeoryty: część deszczu meteorytu Morasko (Micrometeorites: a part of the Morasko meteorite shower);
    9. Gurdziel Agnieszka, Karwowski Łukasz, Pilski Andrzej S., Muszyński Andrzej, Kryza Ryszard, Wietrzenie w meteorycie Morasko (Weathering in the Morasko meteorite);
    10. Muszyński Andrzej, Pilski Andrzej S., Muszyńska Jadwiga, Kryza Ryszard, Karwowski Łukasz, Poszukiwania i nowe odkrycia w rezerwacie Meteoryt Morasko (Meteorite prospecting and new discoveries in the “Morasko Meteorite” reserve)
  15. ^ o meteorytach Morasko i Jankowo Dolne
  16. ^ meteoryty: Jankowo Dolne, Morasko, Seeläsgen (Przełazy); doniesienie Bolid wielkopolski
  17. ^ więcej → woreczko.pl – Meteoryty żelazne – klasyfikacja w obrazach (Iron meteorites – classification in pictures)

Zobacz również

Linki zewnętrzne

Osobiste