PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Morasko/Galerie

Z Wiki.Meteoritica.pl

1

Parada „gigantów”

Spis treści

Znajdowanie są coraz większe okazy meteorytu Morasko! Prawdopodobnie jednak światowe rekordy wagi pojedynczych okazów meteorytów żelaznych nie zostaną pobite, w najbliższym czasie, na polach pod Moraskiem?! Gdyż trudno będzie przebić namibijską Hobę[1] (60 ton), grenlandzkie kolosy Cape York[2] (Ahnighito 30,9 tony, Agpalilik 20 ton), argentyńskie Campo del Cielo[3] (el Gancedo 30,8 tony, el Chaco 28,8 tony) oraz inne wielotonowe znaleziska z Australii, Meksyku, USA i Chin oraz Marsa[4]. Ale ograniczając się do naszego europejskiego podwórka, meteoryt Morasko znajduję się już blisko podium.

Europejskie „giganty” (Buchwald 1975; Koblitz MetBase; Wikipedia) (lista prowizoryczna[5]):

# Meteoryt waga największego okazu kraj
1 Muonionalusta[6] ~1,2 tony Szwecja (największy okaz został znaleziony przez rodzinę Thomasa Österberg w 2008 roku)[7]
2 Bitburg[8] ~1,2 tony Niemcy (znalezisko z 1805 roku; okaz zaginął!)
3 Bilibino[9] ~1 tona Rosja (znalezisko z 1981 roku)
4 La Caille[10] 626 kg Francja (znalezisko z 1828 roku)[11]
5 Mont Dieu[12] 435 kg Francja (znalezisko z 2004 roku)[13]
6 Augustinovka[14] ~400 kg Ukraina (znalezisko z 1890 roku)
7 Gressk [15] 303 kg Białoruś (znalezisko z 1955 roku)
8 Morasko 271 kg Polska (znalezisko z 2017 roku)
9 Boguslavka[16] 256 kg Rosja (spadek z 1916 roku)
(…)

Już >400 kg okaz meteorytu Morasko przesunął by go w rankingu o dwa miejsca w górę. Ale potrzeba aż jednej tony by znaleźć się na podium.

Jednak znaleziska z ostatnich lat napawają optymizmem!


Największe i najciekawsze okazy

Największe okazy meteorytu Morasko (Muszyński et al. 2012; wg zamieszczonej tam mapy znalezisk znaleziono „tylko” 8 okazów o wadze powyżej 50 kg; w tabeli poniżej jest ich więcej!):

Waga [kg][17] data znalezienia
(miejsce znalezienia) 		znalazca opis; miejsce przechowywania
271,8 2017
(?) 		Andrzej Owczarzak i Michał Nebelski okaz z pięknymi regmagliptami i zachowanymi fragmentami skorupy obtopieniowej; otrzymał nazwę „Kruszynka”[18]; okaz kupił kolekcjoner z USA Michael Farmer, ostatecznie okaz trafił do Chin i jest wystawiany w planetarium w Szanghaju (źródło: Facebook)
261,2 8 października 2012
(teren rezerwatu) 		Łukasz Smuła i Magda Skirzewska okaz orientowany; otrzymał nazwę „MeMorSS”[19]; nieoczyszczony ważył ok. 300 kg; Muzeum Ziemi UAM w Poznaniu
204  ?  ? podobno kilka lat temu niemiecka ekipa poszukiwaczy znalazła okaz 204 kg, który obecnie znajduje się w jednej z prywatnych kolekcji w Niemczech (niepotwierdzone, brak źródła informacji)
174 4 kwietnia 2015 Andrzej Owczarzak i Michał Nebelski okaz nieoczyszczony ważył ok. 210 kg; okaz jest w posiadaniu znalazców; wstępnie znalazcy ochrzcili go imieniem „Bobola”[20]
164 11 września 2006
(teren rezerwatu) 		Krzysztof Socha otrzymał nazwę „Rudy”[21]; okaz nieoczyszczony ważył ok. 178 kg; okaz został przecięty; Muzeum Ziemi UAM w Poznaniu
~160 grudzień 2017 Łukasz Smuła i Magda Skirzewska okaz przed oczyszczeniem ważył ~180 kg
141,9 przed 2009  ? tej wielkości okaz figuruje w spisie inwentarzowym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
~135  ? Łukasz Smuła i Magda Skirzewska okaz w kolekcji Art&Met Meteorites Collection; wg znalazców okaz waży 136 kg
~98  ? Andrzej Owczarzak  ?
~80 przed II wojną światową Jan Kunecki(?) wg Pokrzywnickiego (1964) przed II wojną światową wyorano okaz ~80 kg, który później zaginął
78 1956 Józef Oleksy znaleziony przez Zygmunta Pniewskiego[22] w obejściu gospodarstwa rolnego (wyorany w 1947 roku); Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego
77,5[23] 12 listopada 1914
(nieznane) 		dr Franz Cobliner pierwszy znaleziony okaz meteorytu Morasko, obecnie okaz waży 71,8 kg; Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie
73 ~2014 Łukasz Smuła i Magda Skirzewska znaleziony na głębokości 160 cm; okaz jest w posiadaniu znalazców
72 1994 Krzysztof Socha w zbiorach Wydziału Fizyki Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach
71,1 1995 lub 1997 Henryk Nowacki[24] okaz został wywieziony z Polski
~70 ~1993  ? okaz dostarczony przez znalazcę do UAM w Poznaniu
59,3  ? Łukasz Smuła i Magda Skirzewska okaz jest w posiadaniu znalazców
56 1992 nieznany okaz został przecięty; obecnie znajduje się w Muzeum Ziemi UAM w Poznaniu
54 2003 Waldemar Ruliński okaz został pocięty
51 2019 Andrzej Owczarzak obecnie w kolekcji Muzeum Geologicznego Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH w Krakowie; zdjęcia okazu prezentowano na FB
51 początek 2000 Alexander Gehler, Thomas Kurtz, Matthias Kurtz wywieziony z Polski i pocięty na fragmenty
41,9 2016 ? Andrzej Owczarzak okaz był wystawiony na sprzedaż na portalu Allegro
37 2001 Krzysztof Socha w kolekcji Jarkko Kettunena (littleplanets.fi)
30, 30 i 36,1  ?  ? takie trzy okazy (?!) figurują w spisie inwentarzowym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
34 lipiec 2011
(teren rezerwatu) 		Steve Arnold, Geoffrey Notkin znaleziony w trakcie nagrywania programu popularnonaukowego Meteorite Men dla kanału Science Channel; Muzeum Ziemi UAM w Poznaniu
28,9 2000 Krzysztof Socha w kolekcji Tomasza Jakubowskiego
28,1 maj 2008 Łukasz Smuła i Magda Skirzewska przed oczyszczeniem ważył ok. 40 kg, po oczyszczeniu 28,1 kg; w kolekcji Tomasza Jakubowskiego


Fotografie części okazów dzięki uprzejmości Jadwigi i Andrzeja Muszyńskich.

Okaz Coblinera

Znaleziony przez niemieckiego oficera Franza Coblinera 12 listopada 1914 roku pierwszy okaz meteorytu Morasko, początkowo ważył 77,5 kg[23], obecna waga okazu – 71,8 kg (jeszcze w Berlinie odcięto małą piętkę u dołu bryły). Więcej o okolicznościach znalezienia i jego losach, patrz → meteoryt Morasko.

Okaz znaleziono na głębokości około pół metra. Okaz jest świeży, ma zachowane na powierzchni regmaglipty i fragmenty skorupy obtopieniowej. Według Pokrzywnickiego (1957, Urania; 1964) okaz znaleziono:

«

(…) w lesie na samej granicy pól ornych, gdzie dotychczas widnieją ślady niemieckich okopów z pierwszej wojny światowej.

(…) Na moją prośbę udał się w r. 1955 do Moraska pracownik Instytutu Zoologicznego PAN, oddział w Poznaniu, Zygmunt Pniewski[22], jednak nowych okazów nie odnalazł. Ustalił on jedynie w przybliżeniu, na podstawie opowiadania jednej z mieszkanek Moraska, miejsce gdzie w r. 1914 został wydobyty przez Niemców pierwszy okaz tego meteorytu masy 77.5 kg. Dnia 23 lipca 1956 r. udałem się osobiście do Moraska, gdzie obejrzałem wspomniane miejsce i przeszukałem okolicę, lecz bez wyników. (…)

»


Obecnie okaz znajduje się w zbiorach Muzeum Geologicznym PAN w Krakowie. Jego fotografie dużej rozdzielczości i interaktywny model 3D znajdują się na portalu Wirtualne Muzea Małopolski – Meteoryt żelazny „Morasko”.

Znaleziony przez dr Coblinera pierwszy okaz meteorytu Morasko (okaz znajduje się w zbiorach Muzeum Geologicznego Instytutu Nauk Geologicznych PAN w Krakowie)

Okaz Coblinera (patrz → Archiwum Zygmunta Pniewskiego)

Ernest Jerzy Grzymała Pokrzywnicki (obok 77,5 kg[23] Morasko Coblinera)

Technik Edmund Danel przy okazie Coblinera (patrz → Archiwum Zygmunta Pniewskiego)

Okaz Coblinera meteorytu Morasko (w tle w gablocie część zbiorów MG PAN)

Kopia okazu Coblinera meteorytu Morasko w kolekcji W&W


271 kg – „Kruszynka”

Znaleziony w 2017 roku przez duet Andrzej Owczarzak i Michał Nebelski okaz z pięknymi regmagliptami i zachowanymi fragmentami skorupy obtopieniowej. Okaz ma cechy okazu orientowanego! Znaleziony na głębokości mniejszej niż 2 metry w miejscu o współrzędnych 52°■ ■'■ ■"N, 16°■ ■'■ ■"E. Okaz przed oczyszczeniem ważył 315 kg, obecnie 271,8 kg!

Jest to w tej chwili największy polski meteoryt! Okaz został przez znalazców nazwany „Kruszynka”[18] (fot. Andrzej Owczarzak i Michał Nebelski). Okaz kupił kolekcjoner i dealer z USA Michael Farmer. Ostatecznie okaz trafił do Chin i jest wystawiany w planetarium w Szanghaju (źródło: FB)

Okaz po oczyszczeniu (271,8 kg) (spodnia strona)

Głebokie regmaglipty i dziury po nodulach troilitowych (przednia strona)

Moment wydobycia okazu (fot. Maciej Burski)

Znalazcy Andrzej Owczarzak (na pierwszym planie) i Michał Nebelski

Okaz był prezentowany na giełdzie minerałów Warsaw Mineral Expo w marcu 2018 roku (ulotka towarzysząca wystawie)

Wspaniałe regmaglipty którymi pokryty jest okaz (źródło: facebook)

Michael Farmer z zakupionym okazem (źródło: facebook)

Widok okazu z boku (źródło: facebook)

Przednia strona okazu (źródło: facebook)


Interesujący wywiad z Andrzejem Owczarzakiem na portalu SkarbyKosmosu.pl – Andrzej Owczarzak, znalazca „Kruszynki”: Każdy okaz daje nam wiele radości.


261,2 kg – MeMorSS

Okaz orientowany znaleziony jesienią 2012 roku na terenie rezerwatu przez tandem Magda Skirzewska i Łukasz Smuła, nieoczyszczony ważył ok. 300 kg, po oczyszczeniu – 261,2 kg. Okaz znaleziono na głębokości 218 cm w materiale piaszczystym. Okaz jest świeży z regmagliptami i fragmentami skorupy obtopieniowej oraz cechami okazu orientowanego.

Obecnie kompletny, nienaruszony okaz znajduje się w zbiorach Muzeum Ziemi UAM w Poznaniu (wykonano również kilka kopii tego okazu). Muzeum odkupiło od znalazców okaz w 2013 roku, został on zainwentaryzowany wg przelicznika 2 zł/g!

Największy okaz meteorytu Morasko i jego szczęśliwi znalazcy Magda Skirzewska i Łukasz Smuła (fot. Andrzej Muszyński)

Wygląd 262 kg okazu po konserwacji (fot. dla Wiki.Meteoritica.pl Andrzej Muszyński, Muzeum Ziemi w Poznaniu; stan styczeń 2013 r.)

Pierwsza publiczna prezentacja okazu 31 października 2012 roku (od lewej: prof. Andrzej Muszyński, dziekan WNGiG prof. Leszek Kasprzak, prorektor UAM prof. Jacek Witkoś)

Konferencja Jubileuszowa – 100-lecia odnalezienia pierwszego fragmentu Meteorytu Morasko, Poznań, 12 listopada 2014 r. Na fotografii od lewej: Magda Skirzewska, Jan Woreczko, Łukasz Smuła, prof. Łukasz Karwowski, prof. Andrzej Muszyński, prof. Agnieszka Kryszczyńska[25] i Mateusz Szyszka[26]. W prawym rogu okazy „Rudy” i „Meteorite Men” (fot. Jadwiga Muszyńska)


Zaproponowano nazwać okaz akronimem MeMorSS – Meteoryt Morasko Skirzewska Smuła.


YouTube – MEMORSS - meteoryt Morasko

YouTube – Meteorite hunt proves fruitful in Polish wood

Więcej informacji o znalezisku na stronach Magdy Skirzewskiej i Łukasza Smuły (Art&Met):



174 kg – „Bobola”

Okaz znaleziony 4 kwietnia 2015 roku przez tandem poszukiwaczy Andrzeja Owczarzaka i Michała Nebelskiego. Przed oczyszczeniem ważył ok. 210 kg, a po oczyszczeniu 174 kg. Znalazcy ochrzcili okaz imieniem „Bobola”[20]. Znaleziony na głębokości ■ ■ cm w miejscu o współrzędnych 52°■ ■'■ ■"N, 16°■ ■'■ ■"E.

Okaz jest w posiadaniu znalazców (fotografie okazu Andrzej Owczarzak)

Nieoczyszczony okaz meteorytu trzy dni po znalezieniu

Oczyszczony okaz meteorytu

Piękne regmaglipty

(fotografie: Jan Woreczko)

Okaz w trakcie czyszczenia i konserwacji

Regmaglipty

Fragmenty zachowanej skorupy obtopieniowej

Andrzej S. Pilski na pikniku w Dzięgielowie w 2017 roku


YouTube – Meteorite Morasko 175kg 2nd largest EVER found!


164 kg – „Rudy”

Okaz został znaleziony 11 września 2006 na terenie rezerwatu przez Krzysztofa Sochę. Otrzymał nazwę „Rudy”[21]. Nieoczyszczony ważył ok. 178 kg po oczyszczeniu 164 kg. Został znaleziony na głębokości 80 cm.

Okaz został przecięty, lecz wcześniej wykonano jego kopię. Obecnie fragmenty okazu „Rudy” znajdują się w Muzeum Ziemi UAM w Poznaniu. W księgach inwentarzowych uniwersytetu okaz (w maju 2010 r.) wyceniono wg przelicznika 0,5 zł/g.

Krzysztof Socha przy 178 kg meteorycie „Rudy”[21]

Oczyszczony meteoryt „Rudy” (164 kg)

Fragment meteorytu „Rudy”

Kopia okazu „Rudy” (w głębi po lewej) (wystawa meteorytów w Muzeum Techniki w Warszawie, 2010; fot. Jan Woreczko)


~160 kg

Duet Magda Skirzewska i Łukasz Smuła nie próżnują! W grudniu 2017 roku na głębokości 2,1 m odnaleźli ~160 kg okaz meteorytu (przed oczyszczeniem miał ~180 kg).

Okaz po oczyszczeniu

Morasko (180kg cs)-2.jpg
Morasko (180kg cs)-3.jpg

Więcej szczegółów – Art&Met: Jeden z większych meteorytów Morasko.


141,9 kg

Tej wielkości okaz figuruje w spisie inwentarzowym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Okaz został zinwentaryzowany w kolekcji w maju 2009 roku wraz z innymi okazami meteorytu Morasko o wagach: 19, 30, 36,1 kg, według przelicznika 1 zł/g!


~135 kg

Tej wielkości piękny, orientowany, z fragmentami skorupy obtopieniowej okaz znajduje się w kolekcji Magdy Skirzewskiej i Łukasza Smuły z Opola (Art&Met Meteorites Collection) (wg znalazców okaz waży 136 kg).

Morasko (135kg cs)-1.jpg

Okaz był prezentowany na Sudeckim Festiwalu Minerałów, Lubań 2023 (fot. Tomasz Jakubowski); wg znalazców okaz waży 136 kg


~98 kg

Okaz znaleziony przez Andrzeja Owczarzaka. Lekko orientowany z dobrze zachowanymi fragmentami skorupy obtopieniowej okaz był prezentowany na portalu facebook (facebook – Morasko 98kg).


~80 kg (lub ~75 kg)

Pokrzywnicki (1957, Urania; 1964) piesze, że:

«

(…) dowiedziałem się od jednego z miejscowych gospodarzy – Ryszarda Nowackiego[27] – (którego pole graniczy z lasem od północy), że w 1936 r. wyorane zostały jeszcze następujące odłamy meteorytów: odłam wagi około 80 kg, który zaginął podczas II wojny światowej, oraz jeszcze do 8 sztuk meteorytów masy od 1½ do 8 kg, (…)

»


Pokrzywnicki (1964) piesze, że Jan Kunecki (dom nr 42) posiadał 2 odłamy:

«

W 1957 r. dowiedziałem się z listu J. Oleksego, że mieszkaniec Moraska Jan Kunecki (dom nr 42) posiada 2 odłamy meteorytu. Po przybyciu do Moraska dowiedziałem się od Kuneckiego, co następuje:

«

Na rok lub dwa przed II wojną światową J. Kunecki orząc pod lasem 2,5 ha pole dzierżawione od wojska, zaczepił pługiem na głębokości około 15 cm o bryłę żelazną wagi około 1,5 cetnara (75 kg), o rozmiarach ponad 0,5 m na około 0,25 m. Bryła ta została przez Kuneckiego wykopana i przetransportowana do domu. Odłam ten leżał przez dłuższy czas za ogrodem gospodarza. Kunecki został wysiedlony w 1939 r. przez Niemców i powrócił na gospodarstwo w 1945 r. Nie pamięta, czy wówczas wzmiankowany odłam znajdował się jeszcze na terenie jego gospodarstwa. Jeżeli znajdował się on na swoim miejscu za ogrodem, to albo został wmurowany w fundamenty jego obory, albo też został użyty przy budowie szosy z Moraska do Piątkowa. Jeżeli znajdował się on na swoim miejscu za ogrodem, to albo został wmurowany w fundamenty jego obory, albo też został użyty przy budowie szosy z Moraska do Piątkowa. Kunecki podał dalej, że w tej samej okolicy wydobył na swym polu jeszcze dwa odłamy, z których przechowywał tylko jeden, wagi około 4,175 kg (tabl. IV, fig. 2). Odłam ten został przez Kuneckiego odstąpiony do zbiorów PAN.

»


Powyższe dane potwierdzają wiadomość uzyskaną od R. Nowickiego (p. wyż.) o znalezieniu przed ostatnią wojną odłamie meteorytu wagi około 80 kg.

Od Jana NowickiegoUwaga (nr domu 9 — południowa część Moraska) dowiedziałem się, że znalazł on na swym polu, niedaleko domu, wzdłuż szosy około 5 sztuk odłamów meteorytów wagi 1—2 kg. Pozostawił je na miejscu znalezienia, ale gdy po pewnym czasie chciał je zabrać — już ich nie znalazł.

»


Zygmunt Pniewski na swoim egzemplarzu katalogu Pokrzywnickiego (1964)[28] poczynił odręczną notatkę w brzmieniu (pisownia oryginalna):
«

Uwaga „Osobiście sprawdziłem, oraz dokonałem konfrontacji u Ob. Jana Nowickiego, — domniemane meteorytu, okazały się szlaką pochodzącą huty.
Jeden okaz posiadam w zbiorze. Z. Pniewski”

»


Okaz ten według Pokrzywnickiego to ten sam o którym wspominał Nowacki (~80 kg). W 1963 roku Ryszard Nowicki (Nowacki) znalazł okaz 16,8 kg, który trafił do planetarium w Chorzowie (Pokrzywnicki 1966, Urania) i był prezentowany tam na wystawie w 1965 roku (Marks 1965, Urania).

Okaz ~80 kg zaginął.


78 kg

Według Pokrzywnickiego (1957, Urania; 1964) okaz został wyorany na polu w miejscu o współrzędnych 52°29'N, 16°55,26'E, ok. 300 metrów od krateru nr 8 (Pokrzywnicki 1964, s. 49, 64; na załączonej na s. 56 mapie, jego pozycja została błędnie zaznaczona!):

«

(…) udało mi się znaleźć na podwórzu kolonii nr 34 Józefa Oleksy duży okaz meteorytu wagi 78 kg (tabl. IV, fig. 1, 4). Okaz ten został znaleziony przez gospodarza w jesieni 1947 r. na sąsiadującym z kolonią polu podczas orki. Meteoryt tkwił w ziemi szpicem w dół na głębokości około pół metra i po wydobyciu z ziemi leżał cały czas na podwórzu gospodarskim.

(…) Dowiedziałem się również, że uczeń Nowicki oddał jeden ze znalezionych okazów do szkoły podstawowej w sąsiedniej wsi Suchlas. Istotnie w jednej z szaf w tej szkole znaleźliśmy okaz meteorytu masy około 6.38 kg, który kierownik miejscowej szkoły, p. Stefan Rewers, ofiarował nam do zbiorów.

(…) Uwzględniając obywatelskie stanowisko p. Oleksego, PAN przyznała mu nagrodę pieniężną w wysokości 1.500 zł, a uczeń Nowicki otrzymał nagrodę książkową.

»


Jak współcześnie wspominał Zygmunt Pniewski[22] (Domżał 2004) o okazie znajdującym się u gospodarza Józefa Oleksego dowiedzieli się z Pokrzywnickim od miejscowego księdza. Okaz znajdował się pośrodku podwórza zabudowań Oleksego, gdzie „nikomu nie rzucał się w oczy”. W celu pozyskania okazu prowadzono z Oleksym pertraktacje w których uczestniczyła również jego dorosła córka. Po długotrwałych negocjacjach, w trakcie których, według Pniewskiego, Pokrzywnicki wykazał się wielkim darem przekonywania, Oleksy nie tylko zgodził się przekazać okaz do kolekcji w Warszawie, ale nakazał córce zabić kurę i ugotować rosół dla gości. Gospodarz Oleksy otrzymał później nagrodę pieniężną (dostał ją również Zygmunt Pniewski, w wysokości kilkuset złotych – chyba 500 – wspominał Pniewski). Pokrzywnicki nie zapomniał też o córce gospodarza, której podarował pończochy!

Tego samego dnia wytropiono jeszcze 6,38 kg okaz przyniesiony do szkoły w Suchym Lesie przez jednego z uczniów. Okaz ten podobno został wyorany rok wcześniej przez jego dziadka Józefa Nowickiego.

Gospodarz Józef Oleksy otrzymał 1500 zł nagrody za okaz meteorytu, a Zygmunt Pniewski, za pomoc Jerzemu Pokrzywnickiemu, kwotę 500 zł. Nagrody wypłaciła Polska Akademia Nauk. Czy otrzymane przez nich kwoty były duże? Według danych ZUS średnie wynagrodzenie w 1956 roku wynosiło 1118 zł miesięcznie,[29] natomiast stawka uposażenia zasadniczego profesora zwyczajnego PAN wynosiła wówczas co najmniej 4250 zł miesięcznie.[30] Obecnie, z punktu widzenia kolekcjonerów meteorytów, kwoty te były kosmicznie małe!


Kompletny okaz znajduje się obecnie w zbiorach Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu Wrocławskiego.

Meteoryt Morasko. Okaz całkowity (nr 6) o wadze ok. 78 kg (fot. J. Pokrzywnicki 1964)

78 kg okaz meteorytu Morasko znaleziony w 1956 roku (Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu Wrocławskiego)

Okaz całkowity o wadze ok. 78 kg (źródło: Urania 1957) (fot. Zygmunt Pniewski (Dzięczkowski et al. 1971))


Materiały z prywatnego archiwum Zygmunta Pniewskiego[22] (źródło: Sławomir Pniewski)

(Błędnie podpisane zdjęcie, po lewej Antoni Polański, nie Jan Gadomski[31])

Saperzy szukający meteorytów. Po prawej przy samochodzie Jerzy Pokrzywnicki robiący notatki

Gospodarz Józef Oleksy (po lewej) u którego znaleziono 78 kg okaz meteorytu

Jerzy Pokrzywnicki (po prawej) i prof. Antoni Polański[32] (patrz → Dziennik Łódzki, nr 297, 1956)

Widnokrąg. Tygodniowy dodatek Gazety Poznańskiej (koniec 1956 roku)

„Na fotografii Karol Pluciński[33] przy meteorycie MORASKO 78 kg. 26.09.1956 r. fot. Z. Pniewski”

Pniewski Zygmunt, Meteoryty, zeszyt #1

Patrz → Archiwum Zygmunta Pniewskiego, Morasko/Czasopisma


73 kg

Okaz znaleziony przez duet Magda Skirzewska i Łukasz Smuła (Art&Met).

Więcej szczegółów – Art&Met: W 100 rocznicę meteorytu Morasko nowe wspaniałe znalezisko!  ●  MPOD (12-02-2016)  ●  One hundred years after finding the first Morasko a new extraordinary discovery.


72 kg

Okaz znaleziony w 1994 roku przez Krzysztofa Sochę. Obecnie znajduje się w zbiorach Wydziału Fizyki Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach

Okaz 72 kg (!) na wystawie w Kiecach. To w tym okazie znaleziono nowy minerał czochralskiit (ang. czochralskiite)[34] (w lewym dolnym rogu widać uciętą piętkę) (fot. Tomasz Jakubowski)


71,1 kg

Okaz znaleziony w 1995 (lub 1997) przez Henryka Nowackiego z Wrocławia[24], był badany przez prof. Andrzeja Muszyńskiego. Okaz został wywieziony z Polski.

Kompletny okaz meteorytu (49×28×27 cm) (fot. Marcin Cimała)

Na okazie zachowały się fragmenty skorupy obtopieniowej (fot. Marcin Cimała)

Na powierzchni widać było wiele (>15) inkluzji troilitowych[35] (fot. Marcin Cimała)


~70 kg

W numerze 3 kwartalnika Meteoryt z 1993 roku Andrzej S. Pilski pisze:

«

Nowe znalezisko meteorytu Moraska
Około 70 kg bryła meteorytu Morasko została dostarczona przez pewnego rolnika do Instytutu Geologii UAM w Poznaniu. Od obecnych właścicieli nie udało się uzyskać informacji o miejscu i okolicznościach znalezienia i dokładnej wadze znaleziska.

»

Nie więcej nie wiadomo o tym znalezisku i jego losach.


59,3 kg

Okaz znaleziony przez duet Magda Skirzewska i Łukasz Smuła (Art&Met).

Okaz po oczyszczeniu

Głębokie regmaglipty

Zachowane fragmenty skorupy obtopieniowej

Więcej szczegółów – Art&Met: Morasko 59,3kg.


56 kg

Okaz znaleziony w 1992 roku; znalazca nieznany. Okaz został przecięty, obecnie znajduje się w Muzeum Ziemi UAM w Poznaniu.

Okaz znaleziony w 1992 roku (56 kg)


54 kg

Okaz znaleziony w 2003 roku przez Waldemara Rulińskiego. Okaz został przecięty (większa z piętek – 28 kg – znajduje się w kolekcji Stanisława Jachymka na wystawie meteorytów w Zagrodzie Guciów).

Okaz po przecięciu, widać figury Widmanstättena i nodule troilitowo-grafitowe (kolekcja: Stanisław Jachymek; fot. Jan Woreczko)

Okaz po przecięciu, widać regmaglipty i miejsca po nodulach (kolekcja: Stanisław Jachymek; fot. Jan Woreczko)

Mniejsza, 12 kg piętka z okazu (fot. Jan Woreczko)

Figury Widmanstättena, linie Neumana oraz nodule troilitowo-grafitowe (fot. Jan Woreczko)

Większa piętka 28 kg w kolekcji Zagrody Guciów (fot. Jan Woreczko)

Kompletny okaz meteorytu, przed i po czyszczeniu metodą galwaniczną (fot. Marcin Cimała)


51 kg

Okaz znaleziony przez Andrzeja Owczarzaka prawdopodobnie w 2019 roku. Lekko orientowany z dobrze zachowanymi fragmentami skorupy obtopieniowej okaz był prezentowany na portalu facebook (facebook – Meteoryt Morasko 51kg). Obecnie w zbiorach Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie.

Okaz był prezentowany na Sudeckim Festiwalu Minerałów, Lubań 2023 (fot. Tomasz Jakubowski)


51 kg

Okaz znaleziono w 2000 roku na polu, blisko lasu, na wschód od kraterów pod drutami wysokiego napięcia. Dolna cześć leżała na głębokości 1 m, a górna na 75 cm (3 rożne warstwy: ziemia, piasek). Znalazcy: Alexander Gehler, Thomas Kurtz, Matthias Kurtz. Okaz został wywieziony z Polski i pocięty na fragmenty.

Informacje i fotografie: Thomas Kurtz.

Okaz przed oczyszczeniem ważył 51 kg

Okaz po oczyszczeniu, waga 48,5 kg

Znalazcy meteorytu (fotografie udostępniła za zgodą autorów Dagmara Oszkiewicz[36])

Thomas Kurtz z meteorytem

Alexander Gehler z meteorytem


41,9 kg

Okaz znaleziony przez Andrzeja Owczarzaka prawdopodobnie w 2016 roku. Był wystawiony na sprzedaż na portalu Allegro (Allegro.pl – Meteoryt Morasko 42kg. (6175565244)).

Okaz oferowany na Allegro

Morasko (41kg AO)-2.jpg

Aukcja


~40 kg

Marcin Cimała, który kupował okazy meteorytu Morasko (i Przełazy) od pana Henryka Nowackiego z Wrocławia, w swej relacji ze spotkania z nim wspomina o piętce 2,791 kg odciętej z 40 kg okazu (?!).


37 kg

Okaz znaleziony w 2001 roku przez Krzysztofa Sochę. W latach 2003-2019 okaz znajdował się w zbiorach Wydziału Fizyki Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, obecnie w kolekcji Jarkko Kettunena z Finlandii

Okaz 37 kg (fot. Tomasz Jakubowski)

(fot. Tomasz Jakubowski)

Okaz w kolekcji Jarkko Kettunen Meteorite Collection (fot. Jarkko Kettunen)


34 kg – okaz „Meteorite Men”

34 kg okaz znaleziony na terenie rezerwatu w trakcie nagrywania programu popularnonaukowego Meteorite Men dla kanału Science Channel. Znalazcy Steve Arnold i Geoffrey Notkin. Okaz znaleziono na głębokości 160 cm w warstwie pstrych iłów poznańskich. Silnie zwietrzały meteoryt wbijając się zachował na swojej czołowej powierzchni nieco materii czwartorzędowej w postaci żwirków granitoidowych i kwarcowych (Muszyński et al. 2012).

Obecnie okaz znajduje się w Muzeum Ziemi UAM w Poznaniu.

Okaz 34 kg (28×24×18 cm) w stanie w jakim został znaleziony (fot. Andrzej S. Pilski)

Wytrawione okienko. W dolnej części widać liczne inkluzje cohenitowe, w środkowej dwa poziome wtrącenia schreibersytu (dolne w otoczce cohenitu). W górnej fragment troilitowej inkluzji ze schreibersytową otoczką (fot. Andrzej S. Pilski)

YouTube – Serial Meteorite Men: odcinek Łowcy meteorytów - Morasko Polska


28,9 kg

Okaz znaleziony w 2000 roku przez Krzysztofa Sochę. Z kolekcji Tomasza Jakubowskiego (więcej szczegółów na FB)

Okaz 28,9 kg (fot. Tomasz Jakubowski)

Morasko (28.9kg KS)-2.jpg
Morasko (28.9kg KS)-3.jpg


28,1 kg

Znaleziony pod koniec maja 2008 roku przez duet Łukasz Smuła i Magda Skirzewska. Przed oczyszczeniem bryła ważyła ok. 40 kg, po oczyszczeniu 28,1 kg. Okaz znajduje się w kolekcji Tomasza Jakubowskiego

Okaz 28,1 kg (fot. Tomasz Jakubowski)

(fot. Tomasz Jakubowski)


W trakcie wieloletnich poszukiwań w Morasku liczne grupy poszukiwaczy znalazły wiele dużych okazów o wagach powyżej 10 kg. Miejsca części zgłoszonych (ujawnionych!) znalezisk i ich wielkości znajdują się na mapie opracowanej przez prof. Andrzeja Muszyńskiego z UAM w Poznaniu.


Budowa meteorytu Morasko

Fragmenty skorupy obtopieniowej i regmaglipty widoczne na powierzchni mało zwietrzałego okazu meteorytu (fot. Tomek Jakubowski)

Morasko (fusion crust)-TJ1.jpg
Morasko (fusion crust)-TJ2.jpg
Morasko (fusion crust)-TJ3.jpg


Bibliografia

  • Domżał Robert, (2004), Otwieracz kamieni, portal wielkopolskie.naszemiasto.pl.[22] Link artykuł.
  • Dzięczkowski Andrzej, Pniewski Zygmunt, (1971), Osobliwości geologiczno-florystyczne na Górze Moraskiej, Ziemia, 1, 1971, s. 128-141.[37] Plik PDF.
  • Owczarzak Andrzej, (2015), Nowy duży okaz Moraska, Meteoryt, 2, 2015, s. 23. Plik PDF.
  • Pilski Andrzej S., Skirzewska Magdalena, Smuła Łukasz, Muszyński Andrzej, (2012), Rekordowy okaz Moraska, Meteoryt, 4, 2012, s. 3-7, 28. Plik PDF.
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1957), Nowe okazy meteorytu Morasko, Urania, 8, 1957, s. 232-235.[39] Plik DjvU.
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1966), Nowy odłam meteorytu Morasko, Urania, 3, 1966, s. 85-86.[42] Plik DjvU.

Przypisy

  1. ^ meteoryt żelazny Hoba, znalezisko z 1920 roku w Namibii; typ IVB (ataksyt), TKW 60 ton
  2. ^ meteoryt żelazny Cape York, znalezisko z 1818 roku na Grenlandii; typ IIIAB, TKW 58,2 tony
  3. ^ meteoryt żelazny Campo del Cielo (syn. Tucuman), znalezisko z 1576 roku w Argentynie; typ IAB-MG, TKW 50 ton
  4. ^ okazy meteorytów żelaznych Aeolis Palus 001 i Aeolis Palus 002 o wagach, odpowiednio: ~3,3 i ~2,8 tony, znalezione w 2014 roku na Marsie przez łazik Curiosity!
  5. ^ z wyłączeniem syberyjskiego spadku meteorytu Sikhote-Alin; największy okaz 1745 kg
  6. ^ meteoryt żelazny Muonionalusta, znalezisko z 1906 roku w Szwecji; typ IVA, TKW 230 kg
  7. ^ MuonionalustaMeteorites.com
  8. ^ meteoryt żelazny Bitburg, znalezisko z 1805 roku w Niemczech; typ IAB complex; TKW 1,5 tony
  9. ^ meteoryt żelazny Bilibino (Билибино), znalezisko z 1981 roku w Rosji; typ IIAB; TKW 1 tona
  10. ^ meteoryt żelazny La Caille (syn. Grasse), znalezisko w 1828 roku we Francji; typ Iron-ung, TKW 626 kg
  11. ^ Portal Meteorite Picture of the Day – La Caille
  12. ^ meteoryt żelazny Mont Dieu, znalezisko z 1994 roku we Francji; typ Iron-ung, TKW 360 kg
  13. ^ okaz znajduje się w zbiorach Royal Belgian Institute of Natural Sciences (Museum voor Natuurwetenschappen in Brussels, Belgium); jest to drugi co do wielkości, po okazie La Caille, meteoryt żelazny we Francji; później znaleziono jeszcze okaz meteorytu Mont Dieu o wadze 364 kg
  14. ^ meteoryt żelazny Augustinovka (Верхнеднепровск, syn. Verkhne Dnieprovsk), znalezisko z 1890 roku w Ukrainie; typ IIIAB, TKW 400 kg; patrz → Kupffer (1911)
  15. ^ meteoryt żelazny Gressk (Гресск), znalezisko z 1955 roku w Białorusi; typ IIAB, TKW 303 kg
  16. ^ spadek meteorytu Boguslavka (Богуславка) 18 października 1916 roku w Rosji; żelazny typ IIAB (heksaedryt), TKW 256 kg
  17. ^ wagi przybliżone; bardzo często nie sposób zważyć tak duże okazy, również ich waga zmienia się od warunków przechowywania i sposobu konserwacji
  18. ^ a b zaproponowano by wzorem największych meteorytów żelaznych (np. Cape York – Ahnighito, Woman, Dog, Campo del Cielo – el Chaco, Otumpa, Meteorito Santiagueño) nazywać największe znaleziska swoistymi „imionami”, i tak okaz 261,2 kg został ochrzczony MEMORSS (Meteoryt Morasko-Skirzewska-Smuła), a 164 kg okaz Krzysztofa Sochy otrzymał nazwę „Rudy”; znaleziony w 2015 roku 174 kg okaz otrzymał nazwę „Bobola”
  19. ^ MeMorSS – akronim Meteoryt Morasko Skirzewska Smuła
  20. ^ a b „Bobola” – wg Andrzeja Owczarzaka nazwa na cześć św. Andrzeja Boboli
  21. ^ a b c Rudy – nazwa wyłoniona na drodze konkursu wśród czytelników Głosu Wielkopolskiego; zwyciężcą został Sławomir Pniewski, syn Zygmunta Pniewskiego (źródło: skan AZP099)
  22. ^ a b c d e Zygmunt Pniewski (1931-2019) – urodzony w Poznaniu polski fotograf, przyrodnik, preparator i dokumentalista; pracownik Zakładu Zoologii PAN w Poznaniu; współpracownik Jerzego Pokrzywnickiego; przyjaciel i towarzysz podróży Arkadego Fiedlera; wspólnie z prof. Andrzejem Dzięczkowski (dzięki wsparciu Franciszka Jaśkowiaka oraz prof. Bogdana Kiełczewskiego) zainicjowali projekt i doprowadzili do utworzenia rezerwatu na Górze Moraskiej! (Dzięczkowski 1968; Dzięczkowski i Pniewski 1971); patrz → Morasko/Archiwum Zygmunta Pniewskiego.
    Meteorytowa spuścizna Zygmunta Pniewskiego w zbiorach Pawła Zaręby – Archiwum Zygmunta Pniewskiego - pełna wersja (Archiwum Zygmunta Pniewskiego  ●  Zygmunt Pniewski – Wspomnienie). Biografia: Cyfrowa Dziecięca Encyklopedia Wielkopolan – Zygmunt Pniewski.
  23. ^ a b c znalazca okazu Cobliner w swoim liście podał wagę 75,0 kg; wg Szulczewskiego kompletny okaz zważony później przez prof. Pfuhla miał ważyć 77,5 kg (Szulczewski 1923; Pokrzywnicki 1964); obecnie okaz waży 71,8 kg (Łaptaś 1998; Pilski 2001); wg Pokrzywnickiego (1964) ucięty okaz ważył 61,0 kg
  24. ^ a b Marcin Cimała, który kupował okazy meteorytu Morasko (i Przełazy) od pana Nowackiego w swej relacji ze spotkania z nim wspomina o piętce 2,791 kg odciętej z 40 kg okazu (?!) (inf. meteoryty.net; tam też oryginalne fotografie okazu 71,1 kg)
  25. ^ Prezes Polskiego Towarzystwa Astronomicznego
  26. ^ znalazca meteorytów Jankowo Dolne i Krupe
  27. ^ w Uranii (1957) jest nazwisko Nowicki!
  28. ^ egzemplarz ten znajduje się w kolekcji Pawła Zaręby (źródło: skan AZP082)
  29. ^ wg portalu zus.pl – Przeciętne wynagrodzenie od 1950 r.
  30. ^ wg portalu prawo.pl – Uposażenie pracowników naukowych i dydaktycznych zatrudnionych w szkołach wyższych oraz w Polskiej Akademii Nauk…; Dz.U.1956.41.192
  31. ^ Jan Gadomski (1889-1966) – polski astronom, popularyzator astronomii i kosmonautyki; związany z Obserwatorium Astronomicznym UW w Warszawie. Wikipedia – Jan Gadomski
  32. ^ Antoni Polański (1914-2002) – geochemik, mineralog, profesor UW; pracę doktorską obronił na uniwersytecie w Poznaniu w roku akad. 1945/46, promotorem był prof. K. Smulikowski; temat „Skały alkaliczne płyty wschodnio-europejskiej” (inf. Aleksandra Wysokińska, Archiwum UAM; Jadwiga Muszyńska, Biblioteka UAM); po wojnie Polański nadal interesował się meteorytami żelaznymi – w 1955 roku opublikował książkę „Żelazo na Ziemi i we wszechświecie” oraz współpracował z Jerzym Pokrzywnickim
  33. ^ Karol Pluciński (1873-1966) – epidopterolog, entomolog-amator, z zawodu bankowiec; członek Polskiego Towarzystwa Entomologicznego, posiadacz wielkiej kolekcji motyli (kolekcja Lepidoptera Polski: ok. 12000 okazów, ok. 3000 gatunków)!
  34. ^ czochralskiite – kolejny nowy minerał odkryty w 2015 roku w meteorycie Morasko przez zespół polskich naukowców (pod kierownictwem prof. Łukasza Karwowskiego). Fosforan sodowo-wapniowo-magnezowy, wzór Na4Ca3Mg(PO4)4; typ krystalograficzny: orthorhombic, Pnma; kod: IMA No. 2015-011; więcej → woreczko.pl – Minerały w meteorytach (Meteorite minerals)
  35. ^ informacja Andrzej Muszyński
  36. ^ Dagmara Oszkiewicz z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu; koordynatorka projektu Ścieżka dydaktyczna „Meteoryt Morasko”, wspólnej inicjatywy Obserwatorium Astronomicznego oraz Instytutu Geologii UAM w porozumieniu z Polskim Towarzystwem Ochrony Przyrody, pod patronatem Rektora UAM, Polskiego Towarzystwa Astronomicznego i Polskiego Towarzystwa Meteorytowego
  37. ^ fragment korespondencji z redakcją czasopisma
  38. ^ monografia meteorytu Morasko; rozdziały:
    1. Muszyński Andrzej, Muszyńska Jadwiga, Wstęp (Introduction);
    2. Muszyński Andrzej, Pilski Andrzej S., Muszyńska Jadwiga, Kryza Ryszard, Karwowski Łukasz, Z historii – odkrycie i badania meteorytów Morasko, Przełazy (Seeläsgen), Jankowo Dolne (Historical notes – discovery and investigation of the Morasko, Przełazy (Seeläsgen) and Jankowo Dolne meteorites);
    3. Muszyński Andrzej, Stankowski Wojciech, Pilski Andrzej S., Kryza Ryszard, Nowak Monika, Deszcz meteorytów żelaznych Morasko, Przełazy, Jankowo Dolne (Iron meteorite shower Morasko, Przełazy, Jankowo Dolne);
    4. Kryza Ryszard, Pilski Andrzej S., Muszyński Andrzej, Karwowski Łukasz, Petrologia, skład chemiczny i pozycja systematyczna Moraska i pokrewnych meteorytów żelaznych (Petrology, bulk chemistry and systematic position of Morasko and other twin irons);
    5. Karwowski Łukasz, Kryza Ryszard, Muszyński Andrzej, Pilski Andrzej S., Zarys mineralogii meteorytu Morasko (Outline mineralogy of the Morasko meteorite);
    6. Kryza Ryszard, Helios Katarzyna, Karwowski Łukasz, Muszyński Andrzej, Drożdżewski Piotr, Spektroskopia Ramana w badaniach wybranych minerałów meteorytu Morasko (Raman spectroscopy investigations of selected minerals in the Morasko meteorite);
    7. Pack Andreas, Kryza Ryszard, Karwowski Łukasz, Muszyński Andrzej, Słaby Ewa, Raith Michael, Jakieła Rafał, Badania izotopowe wybranych minerałów meteorytu Morasko: wstępne wyniki (Isotopic studies of selected minerals from the Morasko iron: preliminary data), plik PDF;
    8. Dworzyńska Magdalena, Muszyński Andrzej, Mikrometeoryty: część deszczu meteorytu Morasko (Micrometeorites: a part of the Morasko meteorite shower);
    9. Gurdziel Agnieszka, Karwowski Łukasz, Pilski Andrzej S., Muszyński Andrzej, Kryza Ryszard, Wietrzenie w meteorycie Morasko (Weathering in the Morasko meteorite);
    10. Muszyński Andrzej, Pilski Andrzej S., Muszyńska Jadwiga, Kryza Ryszard, Karwowski Łukasz, Poszukiwania i nowe odkrycia w rezerwacie Meteoryt Morasko (Meteorite prospecting and new discoveries in the “Morasko Meteorite” reserve)
  39. ^ tam fotografia okazu 78 kg; oraz po raz pierwszy Pokrzywnicki wysuwa hipotezę (!), że zagłębienia na Górze Moraskiej są pochodzenia meteorytowego
  40. ^ pierwsze i jak na razie jedyne, tak kompleksowe opracowanie na temat polskich meteorytów; warto jednak zaznaczyć, że Jerzy Pokrzywnicki niewątpliwie obficie korzystał z wcześniejszego bibliograficznego opracowania autorstwa Zofii Gąsiorowskiej (1966, maszynopis jej pracy powstał przed 1964 rokiem), ale nigdzie w jego publikacjach nie pojawia się jej nazwisko!? (Kosiński 2014)
  41. ^ patrz → Pokrzywnicki (1964)/Kolekcje
  42. ^ inf. o znalezieniu nowego dużego okazu meteorytu Morasko: (…) Nowy odłam wagi 16,8 kg bryłowatego kształtu znaleziony został w pierwszej połowie 1963 roku przez mieszkańca Moraska Ryszarda Nowickiego. Odłam ten tkwił na głębokości około 0,5 m w odległości około 470 m od pola kraterków, a dokładniej od kraterku nr 1 – jeziorka. Okaz ten przechowywany jest w Planetarium w Chorzowie i był wystawiony w roku 1965 na wystawie „Materia meteorytowa w naszym Układzie Słonecznym”. (…); o wystawie patrz → Marks (1965, Urania)

Zobacz również

Linki zewnętrzne

Źródło „http://meteoritica.pl/index.php5/Morasko/Galerie”
Osobiste