(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Muzeum Wydziału Geologii UW
Z Wiki.Meteoritica.pl
(Różnice między wersjami)
m |
|||
| (Nie pokazano 27 wersji pomiędzy niniejszymi.) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
__NOTOC__ | __NOTOC__ | ||
| - | {{VerifyLevel |level= | + | {{VerifyLevel|level=0i}} |
{{InfoboxMuzeum | {{InfoboxMuzeum | ||
| - | | nazwa = Muzeum Geologiczne im. Stanisława Józefa Thugutta, Wydział Geologii Uniwersytetu Warszawskiego w Warszawie | + | | nazwa = Muzeum Geologiczne im. Stanisława Józefa Thugutta{{Thugutt SJ-biogram|}}, Wydział Geologii Uniwersytetu Warszawskiego w Warszawie |
| adres = al. Żwirki i Wigury 93<br>02-089 Warszawa<br>http://www.geo.uw.edu.pl/muzeum | | adres = al. Żwirki i Wigury 93<br>02-089 Warszawa<br>http://www.geo.uw.edu.pl/muzeum | ||
| pracownicy = starszy kustosz dr Marek Stępisiewicz<br>starszy asystent muzealny Mariusz Niechwedowicz | | pracownicy = starszy kustosz dr Marek Stępisiewicz<br>starszy asystent muzealny Mariusz Niechwedowicz | ||
| kontakt = [mailto:muzeum.geol@uw.edu.pl muzeum.geol@uw.edu.pl]<br>tel. (22) 554 03 36, (22) 554 00 25 | | kontakt = [mailto:muzeum.geol@uw.edu.pl muzeum.geol@uw.edu.pl]<br>tel. (22) 554 03 36, (22) 554 00 25 | ||
| - | | wystawy = duży zbiór tzw. [[Pultusk (Pułtusk)| | + | | wystawy = duży zbiór tzw. [[Pultusk (Pułtusk)|„grochu pułtuskiego”]] (ang. ''Pultusk peas'') i innych meteorytów dostępny na stałej ekspozycji |
}} | }} | ||
| Linia 13: | Linia 13: | ||
== Początki kolekcji Uniwersytetu Warszawskiego == | == Początki kolekcji Uniwersytetu Warszawskiego == | ||
| - | Zbiory Muzeum Geologicznego im. Stanisława Józefa Thugutta (dawniej Muzeum Wydziału Geologii UW) powstały na bazie ocalonych fragmentów utworzonego w 1816 roku zbiorów '''Gabinetu Mineralogicznego (Katedry Mineralogii) Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego'''. Po upadku Powstania Listopadowego Uniwersytet został zlikwidowany. W trakcie represji popowstaniowych władze carskie uznały zbiory i kolekcje Towarzystwa Przyjaciół Nauk i Uniwersytetu za trofea wojenne i wywiozły je do Petersburga. Na szczęście większość kolekcji uniwersyteckich, w tym Gabinet Mineralogiczny, pozostały na miejscu. Burzliwe losy Uniwersytetu (Królewskiego | + | Zbiory Muzeum Geologicznego im. Stanisława Józefa Thugutta{{Thugutt SJ-biogram|}} (dawniej Muzeum Wydziału Geologii UW) powstały na bazie ocalonych fragmentów utworzonego w 1816 roku zbiorów '''Gabinetu Mineralogicznego (Katedry Mineralogii) Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego'''. Po upadku Powstania Listopadowego Uniwersytet został zlikwidowany. W trakcie represji popowstaniowych władze carskie uznały zbiory i kolekcje Towarzystwa Przyjaciół Nauk (TPN) i Uniwersytetu za trofea wojenne i wywiozły je do Petersburga. Na szczęście większość kolekcji uniwersyteckich, w tym Gabinet Mineralogiczny, pozostały na miejscu. Burzliwe losy Uniwersytetu (Królewskiego UW, Szkoły Głównej<ref>kustoszem gabinetu mineralogicznego Szkoły Głównej był profesor '''Antoni Wałecki''' (źródło: '''Skład Szkoły Głównej''', ''[[Tygodnik Ilustrowany/Artykuły|Tygodnik Ilustrowany]]'', 255-256, 1887; tam też jego {{Txt2Img|Profesorowie_Szkoły_Głównej_(Tygodnik_Ilustrowany_256_1887).jpg|portret (76)}})</ref>, Cesarskiego UW) nie ominęły również jego zbiorów mineralogicznych. Wieloletnie kłopoty lokalowe, finansowe, liczne przenosiny i reorganizacje oraz ludzka niefrasobliwość<ref>opisane są przypadki kradzieży okazów (Wacholska 2006, za Łaszkiewicz 1980): prawdopodobnie na początku XX wieku skradziono część okazów, wykryto, że bliźniaczo podobne lub okazy przepołowione, które idealnie pasowały do okazów z Gabinetu Mineralogicznego, znajdowały się w Muzeum Przemysłu i Rolnictwa przy Krakowskim Przedmieściu 66! Podejrzewano kilka osób o kradzież (preparator Paweł Troicki i jego przyjaciel), ale sprawa nigdy nie została wyjaśniona oraz nie wiadomo ile okazów zaginęło</ref> i wypadki losowe spowodowały, że właściwie nie zachowały się kompletne dokumenty dotyczące zawartości zbiorów.<ref>w 1937 roku prof. Zygmunt Weyberg ponownie objął funkcję kierownika Zakładu Mineralogii; dokumentacja Gabinetu Mineralogicznego znajdująca się w jego prywatnym mieszkaniu, uległa w czasie Powstania Warszawskiego całkowitemu zniszczeniu</ref> We wrześniu 1939 roku bomba zapalająca spadła na budynek Zakładu Geologii i Mineralogi powodując niemal całkowite zniszczenie zbiorów. Szacuje się, że zbiór liczył wówczas 18-20 tysięcy okazów (Łaszkiewicz 1980)! |
| + | |||
| + | Szczegółowo historię zbiorów geologicznych i mineralogicznych Uniwersytetu Warszawskiego opisał Michał Szulczewski (Wróblewski 2016). | ||
| + | |||
| + | Warszawskie zbiory mineralogiczne nie miały szczęścia! | ||
| + | |||
| + | |||
| + | Opisując kolekcję Gabinetu Mineralogicznego UW pod koniec XIX wieku, tak kończy swój artykuł Weyberg (1898, ''Wszechświat''): | ||
| + | {{AQuote-begin |max-width=800px}} | ||
| + | {{Wielokropek}} Tyle mówią o losach zbiorów mineralogicznych naszego miasta przechowane papiery; lecz daleko więcej jeszcze daje do myślenia każda szara, wyblakłem pismem zapełniona kartka, z pod któregokolwiek dawnego okazu wyjęta, gdy się pozna, czyja ręka ją nakreśliła i gdy się pomyśli, że leżący na niej okaz sprowadzono umyślnie z niezmiernie od nas odległej Ziemi Ognistej, głuchych tajg syberyjskich lub niebotycznych Kordylierów. | ||
| + | {{AQuote-end}} | ||
| + | :Nic dodać, nic ująć{{Kropek}} clou fascynacji starymi kolekcjami! | ||
Szczegółowo losy zbiorów Gabinetu Mineralogicznego opisuje Małgorzata Wacholska w swojej pracy magisterskiej (Wacholska 2006). | Szczegółowo losy zbiorów Gabinetu Mineralogicznego opisuje Małgorzata Wacholska w swojej pracy magisterskiej (Wacholska 2006). | ||
| + | === Meteoryty === | ||
| - | [[Image:Pułtusk_(MWGUW_008814).jpg|thumb|240px|right|Okaz meteorytu [[Pultusk (Pułtusk)|Pułtusk]] nr 008814 (38,1 g), prawdopodobnie z kolekcji Szkoły Głównej; na okazie znajdowała się metryczka pisana ręcznie tuszem częściowo nieczytelna (Szczygielska 2002)]] | + | [[Image:Pułtusk_(MWGUW_008814).jpg|thumb|240px|right|Okaz meteorytu [[Pultusk (Pułtusk)|Pułtusk]] nr 008814 (38,1 g), prawdopodobnie z kolekcji Szkoły Głównej; na okazie znajdowała się metryczka pisana ręcznie tuszem częściowo nieczytelna („Pułtusk/Gostkowo/1868 Jan30”) (Szczygielska 2002)]] |
Przed wojną w zbiorach Uniwersytetu Warszawskiego znajdowało się kilka meteorytów: | Przed wojną w zbiorach Uniwersytetu Warszawskiego znajdowało się kilka meteorytów: | ||
* Fragmenty meteorytu '''[[Łowicz]]''' przeznaczonych jako materiał do badań ([[Łowicz/Zabytki Przyrody Nieożywionej, zeszyt 3, 1936|Różycki et al. 1936]]). | * Fragmenty meteorytu '''[[Łowicz]]''' przeznaczonych jako materiał do badań ([[Łowicz/Zabytki Przyrody Nieożywionej, zeszyt 3, 1936|Różycki et al. 1936]]). | ||
| - | * Prawdopodobnie fragment meteorytu '''[[Kikino]]''', dar prof. Feliksa Pawła Jarockiego z 1826 roku (Wacholska 2006, s. 32, za Bieliński 1912). | + | |
| + | * Prawdopodobnie fragment meteorytu '''[[Kikino]]''', dar prof. Feliksa Pawła Jarockiego z 1826 roku (Wacholska 2006, s. 32, za Bieliński 1912). | ||
| + | |||
* W 1827 roku Kazimierz Plater Ziberg, student politechniki ofiarował okaz meteorytu '''[[Lixna]]'''. | * W 1827 roku Kazimierz Plater Ziberg, student politechniki ofiarował okaz meteorytu '''[[Lixna]]'''. | ||
| + | |||
* Meteoryt '''[[Bialystok (Białystok)]]''' (jak podaje ''Gazeta Korrespondenta Warszawskiego i Zagranicznego'' z 1828 roku: «Do Gabinetu Mineralogicznego. Drogą urzędową nadesłany został odłam Aerolitu spadłego we wsi Fastach w Obwodzie Białostockim.»). | * Meteoryt '''[[Bialystok (Białystok)]]''' (jak podaje ''Gazeta Korrespondenta Warszawskiego i Zagranicznego'' z 1828 roku: «Do Gabinetu Mineralogicznego. Drogą urzędową nadesłany został odłam Aerolitu spadłego we wsi Fastach w Obwodzie Białostockim.»). | ||
| - | |||
| - | |||
| - | + | * Nieznana jest dokładna liczba okazów meteorytu '''[[Pultusk (Pułtusk)]]''', jaki znajdowały się w zbiorach gabinetu. Według publikacji Babczyński et al. (1868, ''Notice sur la météorite tombée{{Kropek}}'') było to około 400 sztuk. Największe z nich: jeden 7 kg, trzy po ok. 4 kg oraz największe z pozostałych osiągały wagę do 2,5 kg. Część tego zbioru ocalała w pracowni Stanisława Thugutta przy ul. Śniadeckich<ref>Stanisław Thugutt mieszkał w Warszawie przy ul. Śniadeckich 18f; również pierwszą siedzibą Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (TNW) była ofiarowana w 1911 roku przez hrabiego Józefa Potockiego, kamienica przy ulicy Kaliksta (dziś Śniadeckich) 8; co ciekawe przy ul. Śniadeckich 10 mieszkał [[Bibliografia/Pokrzywnicki Jerzy|Jerzy Pokrzywnicki]]!</ref> (Wacholska 2006; Pokrzywnicki 1964). | |
| - | {{ | + | |
| - | + | * W 1884 roku (2 sierpnia<ref>(16 sierpnia ''nowego stylu'') o wizycie Domeyki w Warszawie: ''[[Wszechświat/Artykuły|Wszechświat]]'', 32, 1884</ref>) kolekcję UW odwiedził Ignacy Domeyko i na pamiątkę swojej wizyty podarował do zbiorów (za Weyberg 1898): „''{{Wielokropek}} 63 okazy najrzadszych minerałów w tak niezwykłych kryształach, że stanowić mogą ozdobę najbogatszego niemal gabinetu: przytoczę tu np. {{Wielokropek}} rzadkie bardzo '''okazy żelaza meteorycznego''' {{Wielokropek}}''”. Nie wiadomo, jakie to były dokładnie meteoryty! | |
| - | {{ | + | |
| - | + | O okazach meteorytu [[Pultusk (Pułtusk)|Pułtusk]] i okazach od Ignacego Domeyki wspomina również Małkowski (1927). | |
| - | + | Niezrozumiałym jest, iż niewątpliwie duża i znana kolekcja Uniwersytetu Warszawskiego, nie znalazła się w największym opracowaniu kolekcji meteorytów końca XIX wieku, w katalogu Wülfinga (1897)?! | |
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
| - | == | + | == Współczesna kolekcja meteorytów == |
Po wojnie odtworzono ocalałe fragmenty kolekcji uniwersyteckiej. Większość okazów trafiła do muzeum Wydziału Geologii UW. | Po wojnie odtworzono ocalałe fragmenty kolekcji uniwersyteckiej. Większość okazów trafiła do muzeum Wydziału Geologii UW. | ||
| - | Do 1995 roku w zbiorach muzeum znajdowały się tylko 4 meteoryty: | + | Do 1995 roku w zbiorach muzeum znajdowały się tylko 4 meteoryty: [[Bjurböle]] (fc 52,3 g), Pavlodar (Pallasite){{MBD-record|name=Pavlodar (Pallasite)}} (s 17,5 g), [[Pultusk (Pułtusk)|Pułtusk]] (cs 18,6 g)<ref>okaz z kolekcji Jana Samsonowicza ({{Txt2Img|Pułtusk_(MWGUW_002932).jpg|nr inw. 002932}})</ref>, Toluca{{MBD-record |name=Toluca}} (s 12,0 g) (Stępisiewicz 2012). |
| - | Warto odnotować, że fragment meteorytu '''Pavlodar (Pallasite)''' | + | Warto odnotować, że fragment meteorytu '''Pavlodar (Pallasite)'''{{MBD-record|name=Pavlodar (Pallasite)}} w zbiorach muzeum pochodzi od [[Bibliografia/Siemaszko Julian Iwanowicz|Juliana Siemaszko]] (Stępisiewicz 2012). Siemaszko miał w kolekcji większą część masy głównej tego pallasytu – polerowaną połowę okazu o masie 2198 g. Figurowała ona w jego katalogu (Siemaszko 1891) pod nazwą: ''Iamyschewa, Pawlodar, Semipalatinsk Russe''. |
| - | W następnych latach, głównie dzięki staraniom ówczesnego kierownika muzeum magistra Andrzeja Pelca, zbiory muzeum znacząco się powiększyły. Między innymi w 2001 roku do zbiorów trafiła kolekcja 231 sztuk meteorytu [[Pultusk (Pułtusk)|Pułtusk]] pochodząca ze spuścizny po prof. Kazimierzu Smulikowskiem. W sumie w kolekcji muzeum znajduje się 233 | + | W następnych latach, głównie dzięki staraniom ówczesnego kierownika muzeum magistra Andrzeja Pelca, zbiory muzeum znacząco się powiększyły. Między innymi w 2001 roku do zbiorów trafiła kolekcja 231 sztuk meteorytu [[Pultusk (Pułtusk)|Pułtusk]] pochodząca ze spuścizny po prof. Kazimierzu Smulikowskiem. W sumie w kolekcji muzeum znajduje się '''233 okazy meteorytu [[Pultusk (Pułtusk)|Pułtusk]]''' o łącznej wadze 3325,4 g z czego większość to okazy całkowite (największy okaz waży {{Txt2Img|Pultusk_254,9_cs_(MWGUW).jpg|254,9 g}}, najmniejszy 0,9 g), w tym 30 okazów tzw. „grochu pułtuskiego” o masach poniżej 4,0 g<ref>część okazów meteorytu [[Pułtusk]] została użyczona w 2010 roku w celach naukowych prof. Andrzejowi Żelaźniewiczowi z ING PAN, Ośrodek Badawczy we Wrocławiu</ref> (Pilski 1995, 2001; Stępisiewicz 2012; Szczygielska 2002). |
| + | |||
| + | Dwa okazy meteorytu [[Pultusk (Pułtusk)|Pułtusk]] nie pochodzą z kolekcji Kazimierza Smulikowskiego. {{Txt2Img|Pułtusk_(MWGUW_008814).jpg|Okaz o numerze inw. 008814 (38,1 g)}} pochodzi prawdopodobnie z kolekcji Szkoły Głównej. Natomiast {{Txt2Img|Pułtusk_(MWGUW_002932).jpg|okaz nr 002932 (18,6 g)}} pochodzi z daru Jana Samsonowicza (04.08.1951 r.) i według opisu został zakupiony od Wiktorii Borowińskiej (Magnuszew), a został znaleziony przez jej ojca (Szczygielska 2002). | ||
| Linia 56: | Linia 71: | ||
Wybrane okaz meteorytów z kolekcji [[Muzeum Wydziału Geologii UW|Muzeum Wydziału Geologii Uniwersytetu Warszawskiego]] | Wybrane okaz meteorytów z kolekcji [[Muzeum Wydziału Geologii UW|Muzeum Wydziału Geologii Uniwersytetu Warszawskiego]] | ||
| + | <gallery caption="" widths="200px" heights="160px" perrow="3"> | ||
| + | File:Pułtusk_(MWGUW_008810).jpg|Największy w zbiorach okaz meteorytu [[Pultusk (Pułtusk)|Pułtusk]] o wadze 254,9 g (nr inw. 008810) (Szczygielska 2002) | ||
| + | File:Pultusk_254,9_cs_(MWGUW).jpg|Okaz meteorytu [[Pultusk (Pułtusk)|Pułtusk]] (254,9 g; nr inw. 008810) (fot. Mariusz Niechwedowicz) | ||
| + | File:Pultusk_102,9_cs_(MWGUW).jpg|Okaz meteorytu [[Pultusk (Pułtusk)|Pułtusk]] o wadze 102,9 g (nr inw. 008813) (fot. Mariusz Niechwedowicz) | ||
| + | File:Pułtusk_(MWGUW_002932).jpg|Okaz meteorytu [[Pultusk (Pułtusk)|Pułtusk]] o wadze 18,6 g (nr inw. 002932) z kolekcji Jana Samsonowicza (Szczygielska 2002) | ||
| + | File:Pultusk_groch_pultuski_(MWG_UW).jpg|Okazy [[Pultusk (Pułtusk)|„grochu pułtuskiego”]] ze zbiorów muzeum (fot. Jan Woreczko) | ||
| + | File:Groch_pułtuski_(Muzeum_WG_UW)-1.jpg|Okazy [[Pultusk (Pułtusk)|„grochu pułtuskiego”]] ze zbiorów muzeum (fot. Szymon Kozłowski) | ||
| + | File:Groch_pułtuski_(Muzeum_WG_UW)-2.jpg|Okazy [[Pultusk (Pułtusk)|„grochu pułtuskiego”]] ze zbiorów muzeum (fot. Szymon Kozłowski) | ||
| + | </gallery> | ||
| + | |||
<gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3"> | <gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3"> | ||
| - | |||
| - | |||
File:Morasko_4600_cs_(MWGUW).jpg|Okaz meteorytu [[Morasko]] o wadze 4,6 kg (fot. Mariusz Niechwedowicz) | File:Morasko_4600_cs_(MWGUW).jpg|Okaz meteorytu [[Morasko]] o wadze 4,6 kg (fot. Mariusz Niechwedowicz) | ||
File:Morasko_(Muzeum_WG_UW).jpg|Jeden z okazów meteorytu [[Morasko]] znalezionych przez Krzysztofa Sochę, ten okaz uderzył w duży kamień! (fot. Jan Woreczko) | File:Morasko_(Muzeum_WG_UW).jpg|Jeden z okazów meteorytu [[Morasko]] znalezionych przez Krzysztofa Sochę, ten okaz uderzył w duży kamień! (fot. Jan Woreczko) | ||
</gallery> | </gallery> | ||
| + | |||
| + | |||
| + | === Mass media === | ||
| + | |||
| + | {| | ||
| + | |- | ||
| + | |<youtube height="250" width="140px">xyNs0TEiGuU</youtube> | ||
| + | [https://www.youtube.com/shorts/xyNs0TEiGuU #WGabinecieAstronoma] | ||
| + | |} | ||
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
== [[Bibliografia]] == | == [[Bibliografia]] == | ||
| + | |||
| + | * {{Babczyński (1868)}} | ||
* +Kamińska Ewelina, (2007), '''Upadek meteorytu [[Pultusk (Pułtusk)|Pułtusk]] w świetle literatury (140 rocznica zdarzenia)''', praca licencjacka, Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych UAM, Poznań 2007. | * +Kamińska Ewelina, (2007), '''Upadek meteorytu [[Pultusk (Pułtusk)|Pułtusk]] w świetle literatury (140 rocznica zdarzenia)''', praca licencjacka, Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych UAM, Poznań 2007. | ||
* +Kamińska Ewelina, (2009), '''Rodzaje skorup obtopieniowych a rozmieszczenie odłamków meteorytu [[Pultusk (Pułtusk)|Pułtusk]]''', praca magisterska, Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych UAM, Poznań 2009. | * +Kamińska Ewelina, (2009), '''Rodzaje skorup obtopieniowych a rozmieszczenie odłamków meteorytu [[Pultusk (Pułtusk)|Pułtusk]]''', praca magisterska, Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych UAM, Poznań 2009. | ||
| + | |||
| + | * Łaszkiewicz Antoni, (1980), '''O warszawskich kolekcjach i zbiorach mineralogicznych i geologicznych''', ''Prace Muzeum Ziemi'', 31, 1980, s. 37-46. | ||
| + | |||
| + | * +Małkowski Stanisław, (1927), '''Wiadomości o zbiorach geologicznych i mineralogicznych w Warszawie''', w: Lewiński J., Łuniewski A., Małkowski St., Samsonowicz J., ''Przewodnik geologiczny po Warszawie i okolicy: z mapą geologiczną'', Wyd. Oddziału Warszawskiego Komisji Fizjograficznej Polskiej Akademji Umiejętności, 1927, s. 161-167. | ||
* +Pelc Andrzej, Pilski Andrzej S., (1996), '''Meteoryty – goście z kosmosu''', przewodnik po wystawie, Warszawa 1996.<ref>o wystawie Pilski (1996, ''Meteoryt''); wystawa trwała od 18 listopada do 18 grudnia 1996 r.; na wystawie udało się zgromadzić imponujący zbiór meteorytów pochodzących z kolekcji instytucjonalnych, jak i prywatnych; m.in. okazy meteorytów antarktycznych udostępnił [[Bibliografia/Lang Bruno|Bruno Lang]]; {{Sparse-b}}ciekawostka:{{Sparse-e}}''{{Wielokropek}} Ponadto został nakręcony krótki film dla telewizji, który powinien być pokazywany w styczniu lub w lutym, w programie dla dzieci [[Południk 19 (program)|„Południk 19”]] nadawanym w II programie TVP o 10.00 i 19.30 we wtorki raz lub dwa razy w miesiącu. Ten, komu uda się upolować ten program, zobaczy ładne meteoryty. {{Wielokropek}}'' (być może, gdzieś w archiwach TVP zachował się ten film?)</ref> | * +Pelc Andrzej, Pilski Andrzej S., (1996), '''Meteoryty – goście z kosmosu''', przewodnik po wystawie, Warszawa 1996.<ref>o wystawie Pilski (1996, ''Meteoryt''); wystawa trwała od 18 listopada do 18 grudnia 1996 r.; na wystawie udało się zgromadzić imponujący zbiór meteorytów pochodzących z kolekcji instytucjonalnych, jak i prywatnych; m.in. okazy meteorytów antarktycznych udostępnił [[Bibliografia/Lang Bruno|Bruno Lang]]; {{Sparse-b}}ciekawostka:{{Sparse-e}}''{{Wielokropek}} Ponadto został nakręcony krótki film dla telewizji, który powinien być pokazywany w styczniu lub w lutym, w programie dla dzieci [[Południk 19 (program)|„Południk 19”]] nadawanym w II programie TVP o 10.00 i 19.30 we wtorki raz lub dwa razy w miesiącu. Ten, komu uda się upolować ten program, zobaczy ładne meteoryty. {{Wielokropek}}'' (być może, gdzieś w archiwach TVP zachował się ten film?)</ref> | ||
| Linia 75: | Linia 113: | ||
* {{Pilski (1995)}} | * {{Pilski (1995)}} | ||
| - | * Pilski Andrzej S., (1996), '''[[Muzeum Wydziału Geologii UW|Warszawska wystawa meteorytów]]''', ''Meteoryt'', 4, 1996, s. 19-20. Plik | + | * Pilski Andrzej S., (1996), '''[[Muzeum Wydziału Geologii UW|Warszawska wystawa meteorytów]]''', ''Meteoryt'', 4, 1996, s. 19-20. Plik {{Link-Meteoryt |r=96 |n=4}}. |
* {{Pilski (2001)}} | * {{Pilski (2001)}} | ||
| Linia 81: | Linia 119: | ||
* {{Pokrzywnicki (1964)}} | * {{Pokrzywnicki (1964)}} | ||
| - | * Stępisiewicz Marek, (2012), '''Meteoryty w zbiorach [[Muzeum Wydziału Geologii UW|Muzeum Geologicznego im. Stanisława Józefa Thugutta]], Wydział Geologii UW – aktualne dane katalogowe (''Meteorites in the Stanisław Józef Thugutt Geological Museum collections, Faculty of Geology, University of Warsaw – recent catalogue data'')''', ''Acta Soc. Metheor. Polon.'', 3, 2012, s. 112-125. Plik | + | * Stępisiewicz Marek, (2012), '''Meteoryty w zbiorach [[Muzeum Wydziału Geologii UW|Muzeum Geologicznego im. Stanisława Józefa Thugutta]], Wydział Geologii UW – aktualne dane katalogowe (''Meteorites in the Stanisław Józef Thugutt Geological Museum collections, Faculty of Geology, University of Warsaw – recent catalogue data'')''', ''Acta Soc. Metheor. Polon.'', 3, 2012, s. 112-125. Plik {{Link-ASMP|bwmeta1.element.psjd-2b53f929-cddc-4061-b01e-92efb2c005d1}}. |
* {{Szczygielska (2002)}} | * {{Szczygielska (2002)}} | ||
| - | * Szczygielska Joanna, (2004), '''Meteoryt [[Pultusk (Pułtusk)|Pułtusk]] – studium historyczne''', praca magisterska, Wydział Geologii UW, Warszawa 2004. | + | * Szczygielska Joanna, (2004), '''Meteoryt [[Pultusk (Pułtusk)|Pułtusk]] – studium historyczne''', praca magisterska, Wydział Geologii UW, Warszawa 2004. Plik {{Djvu|Szczygielska_(2004_mgr).djvu|DjVu}}. |
| + | |||
| + | * {{Szperl (1913)}} | ||
* {{Wacholska (2006)}} | * {{Wacholska (2006)}} | ||
| - | * Weyberg Zygmunt, (1898), '''Kartka z dziejów [[Muzeum Wydziału Geologii UW|Gabinetu mineralogicznego w Warszawie]]''', ''Wszechświat'', nr 19, 1898, s. 289-293. Plik | + | * Weyberg Zygmunt, (1898), '''Kartka z dziejów [[Muzeum Wydziału Geologii UW|Gabinetu mineralogicznego w Warszawie]]''', ''Wszechświat'', nr 19, 1898, s. 289-293. Plik {{Link-dLibra|BCPW|d|2293}}. |
| + | |||
| + | * {{MUV (Wróblewski)}} | ||
* {{Wülfing (1897)}} | * {{Wülfing (1897)}} | ||
| + | |||
| + | Materiały udostępnione przez dr. Marka Stępisiewicza dotyczące zbiorów muzeum, [[Wiki.Meteoritica.pl:O Wiki.Meteoritica.pl|dziękujemy]]. | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| + | |||
| + | == Zobacz również == | ||
| + | |||
| + | * meteoryt [[Łowicz]] → [[Łowicz/Okazy]] | ||
| + | * meteoryt [[Pultusk (Pułtusk)]] | ||
== Linki zewnętrzne == | == Linki zewnętrzne == | ||
* Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Stanisław_Józef_Thugutt Stanisław Józef Thugutt] | * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Stanisław_Józef_Thugutt Stanisław Józef Thugutt] | ||
| - | * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Uniwersytet_Warszawski Uniwersytet Warszawski] | + | * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Uniwersytet_Warszawski Uniwersytet Warszawski] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Towarzystwo_Warszawskie_Przyjaciół_Nauk Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk] |
| + | |||
| + | * YouTube – @WGabinecieAstronoma: [https://www.youtube.com/shorts/xyNs0TEiGuU Meteoryty na Wydziale Geologii Uniwersytetu Warszawskiego] | ||
| + | |||
| + | * Towarzystwo Naukowe Warszawskie – [http://www.tnw.waw.pl/index.php/26-historia/145-towarzystwo-naukowe-warszawskie TNW w 1907-2007] | ||
| + | * wyborcza.pl – Historia Warszawy, [http://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/1,34880,246614.html Śniadeckich 5 (dawniej Kaliksta)] | ||
[[Category:Muzea i kolekcje]] | [[Category:Muzea i kolekcje]] | ||
Aktualna wersja na dzień 22:14, 31 sty 2024
0i
| Muzeum Geologiczne im. Stanisława Józefa Thugutta[1], Wydział Geologii Uniwersytetu Warszawskiego w Warszawie | |
| Adres: | al. Żwirki i Wigury 93 02-089 Warszawa http://www.geo.uw.edu.pl/muzeum |
| Pracownicy: | starszy kustosz dr Marek Stępisiewicz starszy asystent muzealny Mariusz Niechwedowicz |
| Kontakt: | muzeum.geol@uw.edu.pl tel. (22) 554 03 36, (22) 554 00 25 |
| Wystawy/zbiory: | duży zbiór tzw. „grochu pułtuskiego” (ang. Pultusk peas) i innych meteorytów dostępny na stałej ekspozycji |
Początki kolekcji Uniwersytetu Warszawskiego
Zbiory Muzeum Geologicznego im. Stanisława Józefa Thugutta[1] (dawniej Muzeum Wydziału Geologii UW) powstały na bazie ocalonych fragmentów utworzonego w 1816 roku zbiorów Gabinetu Mineralogicznego (Katedry Mineralogii) Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Po upadku Powstania Listopadowego Uniwersytet został zlikwidowany. W trakcie represji popowstaniowych władze carskie uznały zbiory i kolekcje Towarzystwa Przyjaciół Nauk (TPN) i Uniwersytetu za trofea wojenne i wywiozły je do Petersburga. Na szczęście większość kolekcji uniwersyteckich, w tym Gabinet Mineralogiczny, pozostały na miejscu. Burzliwe losy Uniwersytetu (Królewskiego UW, Szkoły Głównej[2], Cesarskiego UW) nie ominęły również jego zbiorów mineralogicznych. Wieloletnie kłopoty lokalowe, finansowe, liczne przenosiny i reorganizacje oraz ludzka niefrasobliwość[3] i wypadki losowe spowodowały, że właściwie nie zachowały się kompletne dokumenty dotyczące zawartości zbiorów.[4] We wrześniu 1939 roku bomba zapalająca spadła na budynek Zakładu Geologii i Mineralogi powodując niemal całkowite zniszczenie zbiorów. Szacuje się, że zbiór liczył wówczas 18-20 tysięcy okazów (Łaszkiewicz 1980)!
Szczegółowo historię zbiorów geologicznych i mineralogicznych Uniwersytetu Warszawskiego opisał Michał Szulczewski (Wróblewski 2016).
Warszawskie zbiory mineralogiczne nie miały szczęścia!
Opisując kolekcję Gabinetu Mineralogicznego UW pod koniec XIX wieku, tak kończy swój artykuł Weyberg (1898, Wszechświat):
(…) Tyle mówią o losach zbiorów mineralogicznych naszego miasta przechowane papiery; lecz daleko więcej jeszcze daje do myślenia każda szara, wyblakłem pismem zapełniona kartka, z pod któregokolwiek dawnego okazu wyjęta, gdy się pozna, czyja ręka ją nakreśliła i gdy się pomyśli, że leżący na niej okaz sprowadzono umyślnie z niezmiernie od nas odległej Ziemi Ognistej, głuchych tajg syberyjskich lub niebotycznych Kordylierów.
- Nic dodać, nic ująć… clou fascynacji starymi kolekcjami!
Szczegółowo losy zbiorów Gabinetu Mineralogicznego opisuje Małgorzata Wacholska w swojej pracy magisterskiej (Wacholska 2006).
Meteoryty
.jpg)
Przed wojną w zbiorach Uniwersytetu Warszawskiego znajdowało się kilka meteorytów:
- Fragmenty meteorytu Łowicz przeznaczonych jako materiał do badań (Różycki et al. 1936).
- Prawdopodobnie fragment meteorytu Kikino, dar prof. Feliksa Pawła Jarockiego z 1826 roku (Wacholska 2006, s. 32, za Bieliński 1912).
- W 1827 roku Kazimierz Plater Ziberg, student politechniki ofiarował okaz meteorytu Lixna.
- Meteoryt Bialystok (Białystok) (jak podaje Gazeta Korrespondenta Warszawskiego i Zagranicznego z 1828 roku: «Do Gabinetu Mineralogicznego. Drogą urzędową nadesłany został odłam Aerolitu spadłego we wsi Fastach w Obwodzie Białostockim.»).
- Nieznana jest dokładna liczba okazów meteorytu Pultusk (Pułtusk), jaki znajdowały się w zbiorach gabinetu. Według publikacji Babczyński et al. (1868, Notice sur la météorite tombée…) było to około 400 sztuk. Największe z nich: jeden 7 kg, trzy po ok. 4 kg oraz największe z pozostałych osiągały wagę do 2,5 kg. Część tego zbioru ocalała w pracowni Stanisława Thugutta przy ul. Śniadeckich[5] (Wacholska 2006; Pokrzywnicki 1964).
- W 1884 roku (2 sierpnia[6]) kolekcję UW odwiedził Ignacy Domeyko i na pamiątkę swojej wizyty podarował do zbiorów (za Weyberg 1898): „(…) 63 okazy najrzadszych minerałów w tak niezwykłych kryształach, że stanowić mogą ozdobę najbogatszego niemal gabinetu: przytoczę tu np. (…) rzadkie bardzo okazy żelaza meteorycznego (…)”. Nie wiadomo, jakie to były dokładnie meteoryty!
O okazach meteorytu Pułtusk i okazach od Ignacego Domeyki wspomina również Małkowski (1927).
Niezrozumiałym jest, iż niewątpliwie duża i znana kolekcja Uniwersytetu Warszawskiego, nie znalazła się w największym opracowaniu kolekcji meteorytów końca XIX wieku, w katalogu Wülfinga (1897)?!
Współczesna kolekcja meteorytów
Po wojnie odtworzono ocalałe fragmenty kolekcji uniwersyteckiej. Większość okazów trafiła do muzeum Wydziału Geologii UW.
Do 1995 roku w zbiorach muzeum znajdowały się tylko 4 meteoryty: Bjurböle (fc 52,3 g), Pavlodar (Pallasite)[7] (s 17,5 g), Pułtusk (cs 18,6 g)[8], Toluca[9] (s 12,0 g) (Stępisiewicz 2012).
Warto odnotować, że fragment meteorytu Pavlodar (Pallasite)[7] w zbiorach muzeum pochodzi od Juliana Siemaszko (Stępisiewicz 2012). Siemaszko miał w kolekcji większą część masy głównej tego pallasytu – polerowaną połowę okazu o masie 2198 g. Figurowała ona w jego katalogu (Siemaszko 1891) pod nazwą: Iamyschewa, Pawlodar, Semipalatinsk Russe.
W następnych latach, głównie dzięki staraniom ówczesnego kierownika muzeum magistra Andrzeja Pelca, zbiory muzeum znacząco się powiększyły. Między innymi w 2001 roku do zbiorów trafiła kolekcja 231 sztuk meteorytu Pułtusk pochodząca ze spuścizny po prof. Kazimierzu Smulikowskiem. W sumie w kolekcji muzeum znajduje się 233 okazy meteorytu Pułtusk o łącznej wadze 3325,4 g z czego większość to okazy całkowite (największy okaz waży 254,9 g, najmniejszy 0,9 g), w tym 30 okazów tzw. „grochu pułtuskiego” o masach poniżej 4,0 g[10] (Pilski 1995, 2001; Stępisiewicz 2012; Szczygielska 2002).
Dwa okazy meteorytu Pułtusk nie pochodzą z kolekcji Kazimierza Smulikowskiego. Okaz o numerze inw. 008814 (38,1 g) pochodzi prawdopodobnie z kolekcji Szkoły Głównej. Natomiast okaz nr 002932 (18,6 g) pochodzi z daru Jana Samsonowicza (04.08.1951 r.) i według opisu został zakupiony od Wiktorii Borowińskiej (Magnuszew), a został znaleziony przez jej ojca (Szczygielska 2002).
Obecnie na zbiór meteorytów Muzeum Wydziału Geologii UW składa się blisko 300 okazów (fragmentów) meteorytów pochodzących z ponad 40 różnych lokalizacji (Stępisiewicz 2012; Szczygielska 2002).
Galeria
Wybrane okaz meteorytów z kolekcji Muzeum Wydziału Geologii Uniwersytetu Warszawskiego
.jpg) Największy w zbiorach okaz meteorytu Pułtusk o wadze 254,9 g (nr inw. 008810) (Szczygielska 2002) |
.jpg) Okaz meteorytu Pułtusk (254,9 g; nr inw. 008810) (fot. Mariusz Niechwedowicz) |
.jpg) Okaz meteorytu Pułtusk o wadze 102,9 g (nr inw. 008813) (fot. Mariusz Niechwedowicz) |
.jpg) Okaz meteorytu Pułtusk o wadze 18,6 g (nr inw. 002932) z kolekcji Jana Samsonowicza (Szczygielska 2002) |
.jpg) Okazy „grochu pułtuskiego” ze zbiorów muzeum (fot. Jan Woreczko) |
-1.jpg) Okazy „grochu pułtuskiego” ze zbiorów muzeum (fot. Szymon Kozłowski) |
-2.jpg) Okazy „grochu pułtuskiego” ze zbiorów muzeum (fot. Szymon Kozłowski) |
.jpg) Okaz meteorytu Morasko o wadze 4,6 kg (fot. Mariusz Niechwedowicz) |
.jpg) Jeden z okazów meteorytu Morasko znalezionych przez Krzysztofa Sochę, ten okaz uderzył w duży kamień! (fot. Jan Woreczko) |
Mass media
Bibliografia
- Babczyński Tytus[11], Deike Karol[12], Wawnikiewicz Roman[13],[14] (1868), Notice sur la météorite tombée le 30 Janvier 1868 aux environs de la ville de Pułtusk. Publiée par la Haute Ecole de Varsovie, Warszawa 26 maja 1868[15], ss. 16.[16] Plik POLONA.
- +Kamińska Ewelina, (2007), Upadek meteorytu Pułtusk w świetle literatury (140 rocznica zdarzenia), praca licencjacka, Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych UAM, Poznań 2007.
- +Kamińska Ewelina, (2009), Rodzaje skorup obtopieniowych a rozmieszczenie odłamków meteorytu Pułtusk, praca magisterska, Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych UAM, Poznań 2009.
- Łaszkiewicz Antoni, (1980), O warszawskich kolekcjach i zbiorach mineralogicznych i geologicznych, Prace Muzeum Ziemi, 31, 1980, s. 37-46.
- +Małkowski Stanisław, (1927), Wiadomości o zbiorach geologicznych i mineralogicznych w Warszawie, w: Lewiński J., Łuniewski A., Małkowski St., Samsonowicz J., Przewodnik geologiczny po Warszawie i okolicy: z mapą geologiczną, Wyd. Oddziału Warszawskiego Komisji Fizjograficznej Polskiej Akademji Umiejętności, 1927, s. 161-167.
- +Pelc Andrzej, Pilski Andrzej S., (1996), Meteoryty – goście z kosmosu, przewodnik po wystawie, Warszawa 1996.[17]
- Pilski Andrzej S., (1995), Meteoryty w zbiorach polskich, Lidzbark Warmiński, 1995.
- Pilski Andrzej S., (1996), Warszawska wystawa meteorytów, Meteoryt, 4, 1996, s. 19-20. Plik PDF.
- Pilski Andrzej S., (2001), Meteoryty w zbiorach polskich, Olsztyn 2001.[18]
- Pokrzywnicki Jerzy, (1964), I. Meteoryty Polski. II. Katalog meteorytów w zbiorach polskich, Studia Geologica Polonica, vol. XV, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1964.[19][20] Plik PDF.
- Stępisiewicz Marek, (2012), Meteoryty w zbiorach Muzeum Geologicznego im. Stanisława Józefa Thugutta, Wydział Geologii UW – aktualne dane katalogowe (Meteorites in the Stanisław Józef Thugutt Geological Museum collections, Faculty of Geology, University of Warsaw – recent catalogue data), Acta Soc. Metheor. Polon., 3, 2012, s. 112-125. Plik ASMP.
- Szczygielska Joanna, (2002), Meteoryty w zbiorach Muzeum Wydziału Geologii UW – meteoryt Pułtusk, praca licencjacka, Wydział Geologii UW, Warszawa 2002.[21] Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Szczygielska Joanna, (2004), Meteoryt Pułtusk – studium historyczne, praca magisterska, Wydział Geologii UW, Warszawa 2004. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Szperl Ludwik, (1913), Materyały do historyi Szkoły Głównej Warszawskiej, Warszawa 1913.[22] Plik ePW.
- Wacholska Małgorzata, (2006), Charakterystyka wybranych historycznych okazów ze zbiorów Muzeum Wydziału Geologii na tle dziejów kolekcji mineralogicznej Uniwersytetu Warszawskiego, praca magisterska, Wydział Geologii UW, Warszawa 2006. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Weyberg Zygmunt, (1898), Kartka z dziejów Gabinetu mineralogicznego w Warszawie, Wszechświat, nr 19, 1898, s. 289-293. Plik ePW.
- Wróblewski Andrzej Kajetan (red.), (2016), Nauki ścisłe i przyrodnicze na Uniwersytecie Warszawskim, Monumenta Universitatis Varsoviensis, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2016, ss. 832. ISBN 978-83-235-2122-8. Plik PDF.
- Wülfing Ernst Anton von, (1897), Die Meteoriten in Sammlungen und ihre Literatur. Nebst einem versuch den tauschwert der meteoriten zu bestimmen (Meteorites in Collections and Their Literature. Including An Attempt To Determine The Exchange Value Of Meteorites), Verlag der H. Laupp'schen Buchhandlung, Tübingen 1897.[23][24][25] Plik GIF; plik Internet Archive; plik GoogleBooks.
Materiały udostępnione przez dr. Marka Stępisiewicza dotyczące zbiorów muzeum, dziękujemy.
Przypisy
Zobacz również
- meteoryt Łowicz → Łowicz/Okazy
- meteoryt Pultusk (Pułtusk)
Linki zewnętrzne
- Wikipedia – Stanisław Józef Thugutt
- Wikipedia – Uniwersytet Warszawski ● Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk
- YouTube – @WGabinecieAstronoma: Meteoryty na Wydziale Geologii Uniwersytetu Warszawskiego
- Towarzystwo Naukowe Warszawskie – TNW w 1907-2007
- wyborcza.pl – Historia Warszawy, Śniadeckich 5 (dawniej Kaliksta)
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
_cover.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}