PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Mocs

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
(→Linki zewnętrzne)
m (→Mocs/Galerie)
 
(Nie pokazano 83 wersji pomiędzy niniejszymi.)
Linia 1: Linia 1:
__NOTOC__
__NOTOC__
 +
{{VerifyLevel|level=1i}}
 +
== Rumuński „[[Pułtusk]]” ==
{{InfoboxMeteorite
{{InfoboxMeteorite
  | nazwa = Mocs
  | nazwa = Mocs
-
  | grafika =
+
  | grafika = Mocs_main_mass_(Cluj_Museum).jpg
-
  | opis =  
+
  | opis = Największy okaz meteorytu Mocs<ref name="56kg"></ref> i&nbsp;meteoryt Pleşcoi{{MBD-record|name=Pleşcoi}}; zbiory [[:Szablon:ClujM|muzeum w&nbsp;Cluj-Napoca]] (fot.&nbsp;Dan&nbsp;Uza)
  | klasa = Spadek
  | klasa = Spadek
  | mbclass = fall
  | mbclass = fall
Linia 14: Linia 16:
  | liczba = ~3000 okazów, deszcz meteorytów
  | liczba = ~3000 okazów, deszcz meteorytów
  | uwagi =
  | uwagi =
-
  | cechy = stopień szokowy S3-5
+
  | cechy = stopień szokowy S3-5<ref>Lüttge-Pop et al. (2013)</ref>
  | synonimy = w NHM Cat: '''Bare''', '''Gjilatelke''', '''Gyulateke''', '''Gyulatelke''', '''Keszu''', '''Klausemburg''', '''Klausenburg'''<ref name="Cluj"></ref>, '''Kyolos''', '''Marokháza''', '''Mociu''', '''Modok''', '''Olah Gyéres''', '''Palatka''', '''Vajda-Kamaras''', '''Visa'''; w MetBase: '''Marokhaza''', '''Moci'''; po rumuńsku: Mociu; po węgiersku: Mócsi
  | synonimy = w NHM Cat: '''Bare''', '''Gjilatelke''', '''Gyulateke''', '''Gyulatelke''', '''Keszu''', '''Klausemburg''', '''Klausenburg'''<ref name="Cluj"></ref>, '''Kyolos''', '''Marokháza''', '''Mociu''', '''Modok''', '''Olah Gyéres''', '''Palatka''', '''Vajda-Kamaras''', '''Visa'''; w MetBase: '''Marokhaza''', '''Moci'''; po rumuńsku: Mociu; po węgiersku: Mócsi
}}
}}
-
Spadek deszczu meteorytów 3 lutego 1882 roku (piątek) w okolicy miejscowości Mociu (dawniej Mocs) w [[Rumunia|Rumunii]] (chondryt zwyczajny L5-6<ref name="L6"></ref>, TKW 300&nbsp;kg).
+
Spadek deszczu meteorytów 3 lutego 1882 roku (piątek) w okolicy miejscowości Mociu (dawniej Mocs) w&nbsp;[[Rumunia|Rumunii]] (chondryt zwyczajny L5-6<ref name="L6"></ref>, TKW 300&nbsp;kg).
-
Jasną kulę ognia zaobserwowano początkowo powyżej krainy ''Hont vármegye'' na północ od Budapesztu. Zmierzała ona w&nbsp;kierunku południowo-wschodnim nad Transylwanię. Spadkowi meteorytów towarzyszyły trzy silne detonacje i&nbsp;dźwięki podobne do grzechotania i&nbsp;bzyczenia. Na północny-zachód od rumuńskiego miasta '''Mocs''' (obecnie ''Mociu'') i&nbsp;w&nbsp;samym mieście spadł deszcz meteorytów. Na silnie wydłużonym obszarze ([http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-StrewnField.htm elipsie spadku]) rozciągającym się z&nbsp;NW na SE o&nbsp;powierzchni około 60&nbsp;km<sup>2</sup> zebrano po spadku około 3000 okazów meteorytów. Największy znaleziono w&nbsp;Mocs i&nbsp;ważył 35,7&nbsp;kg<ref name="56kg"></ref>. Rozkład wielkości okazów odpowiada prostemu modelowi fragmentacji i&nbsp;dystrybucji mas. Opis okoliczności spadku, wagi i&nbsp;cechy znalezionych okazów oraz ich ilość i&nbsp;lokalizację opisał Koch w swoich artykułach (Koch 1882, 1883).
+
Jasną kulę ognia zaobserwowano początkowo powyżej krainy ''Hont vármegye'' na północ od Budapesztu. Zmierzała ona w&nbsp;kierunku południowo-wschodnim nad Transylwanię. Spadkowi meteorytów towarzyszyły trzy silne detonacje i&nbsp;dźwięki podobne do grzechotania i&nbsp;bzyczenia. Na północny-zachód od rumuńskiego miasta '''Mocs''' (obecnie ''Mociu'') i&nbsp;w&nbsp;samym mieście spadł deszcz meteorytów. Na silnie wydłużonym obszarze ([http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-StrewnField.htm elipsie spadku]) rozciągającym się z&nbsp;NW na SE o&nbsp;powierzchni około 60&nbsp;km<sup>2</sup> zebrano po spadku około 3000 okazów meteorytów. Największy znaleziono w&nbsp;Mocs i&nbsp;ważył 35,7&nbsp;kg<ref name="56kg"></ref>. Rozkład wielkości okazów odpowiada prostemu modelowi fragmentacji i&nbsp;dystrybucji mas. Opis okoliczności spadku, wagi i&nbsp;cechy znalezionych okazów oraz ich ilość i&nbsp;lokalizację opisał Koch w&nbsp;swoich artykułach (Koch 1882, 188b, 1882c, 1883).
Był to jeden z najliczniejszych deszczy meteorytów w&nbsp;Europie. Wielkość obszaru spadku meteorytów Mocs jest porównywalna z&nbsp;elipsą spadku meteorytu [[Pułtusk]].
Był to jeden z najliczniejszych deszczy meteorytów w&nbsp;Europie. Wielkość obszaru spadku meteorytów Mocs jest porównywalna z&nbsp;elipsą spadku meteorytu [[Pułtusk]].
-
Nie ma informacji o ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z&nbsp;tego spadku.
+
Brak informacji o ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z&nbsp;tego spadku.
 +
 +
{{Sparse-b}}Ciekawostka:{{Sparse-e}} W 2018 roku gmina Mociu zmieniła swój {{Txt2Img|Mociu_(coat_of_arms).jpg|herb}}, znajduje się na nim m.in. stylizowany meteoryt na granatowym tle, co nawiązuje do spadku deszczu meteorytów w&nbsp;1882&nbsp;roku w&nbsp;okolicy wsi Mocs.
 +
 +
== Kolekcje ==
Okazy i fragmenty meteorytu Mocs w&nbsp;największych kolekcjach:
Okazy i fragmenty meteorytu Mocs w&nbsp;największych kolekcjach:
:{| {{Koblitz Repository}}
:{| {{Koblitz Repository}}
-
! Zbiór !! waga okazów<br />(Koblitz MetBase) !! uwagi
+
! Zbiór !! waga okazów<br />(Koblitz&nbsp;MetBase) !! uwagi
|-
|-
-
| Vienna, Naturhist. Mus. || 118 kg || około 1600&nbsp;okazów<ref>Brandstätter (2013)</ref>
+
| [[Vienna, Naturhist. Mus.]] || 118 kg || około {{Txt2Img|Brandstätter_2011_(Mocs).jpg|1600&nbsp;okazów}}<ref>Brandstätter (2013); tam też fotografia „elipsy spadku” zaaranżowana z&nbsp;kilkudziesięciu okazów!</ref>
|-
|-
-
| Cluj, Mus.<ref>Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Babeș-Bolyai w Cluj-Napoca; tam też fotografia największego okazu</ref> || 37,0&nbsp;kg || w tym okaz około 32,5&nbsp;kg<ref name="56kg"></ref>
+
| [[Cluj, Min. Mus. Univ.]]<ref>Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Babeș-Bolyai w&nbsp;Cluj-Napoca; tam też fotografia największego okazu</ref> || 37,0&nbsp;kg || w tym {{Txt2Img|Mocs_main_mass_(Cluj_Museum).jpg|okaz ~35,7&nbsp;kg}}<ref name="56kg"></ref>
|-
|-
-
| Budapest, Nat. Mus. || 16,1 kg<ref>Tokody (1951)</ref> ||
+
| [[Budapest, Nat. Mus.]] || 16,1 kg<ref>Tokody (1951)</ref> ||
|-
|-
-
| London, Nat. Hist. Mus. || 14,8 kg ||
+
| [[London, Nat. Hist. Mus.]] || 14,8 kg ||
|-
|-
-
| Washington, Natl. Mus. Nat. Hist. || 7&nbsp;kg ||
+
| [[Washington, Natl. Mus. Nat. Hist.]] || 7&nbsp;kg || wg katalogu online muzeum największe fragmenty: 735, 681,4, 291,8, 182,15, 159,1&nbsp;g; na stronie znajdują się również '''[http://n2t.net/ark:/65665/342d09f9d-babb-45e1-bd13-14038a4f82dc zdjęcia płytki cienkiej]''' (''thin section'')
|-
|-
-
| Budapest, Eötvös Lorand Univ. || 6448&nbsp;g ||
+
| [[Budapest, Eötvös Lorand Univ.]] || 6448&nbsp;g ||
|-
|-
-
| Chicago, Field Mus. Nat. Hist. || 6066&nbsp;g ||
+
| [[Chicago, Field Mus. Nat. Hist.]] || 6066&nbsp;g ||
|-
|-
-
| Paris, Mus. d'Hist. Nat. || 3,33 kg ||
+
| [[Paris, Mus. d'Hist. Nat.]] || 3,33 kg ||
|-
|-
| {{Wielokropek}}
| {{Wielokropek}}
|-
|-
-
| '''Warsaw,&nbsp;Geol.&nbsp;Inst.,&nbsp;Polish&nbsp;Acad.&nbsp;Sci.'''<ref>okaz ten znajduje się w zbiorach [[Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie|Muzeum Geologicznego PAN w&nbsp;Krakowie]] (Łaptaś 1998, Pilski 2001)</ref> || 212&nbsp;g || 213,37&nbsp;cs (Pilski&nbsp;2001)
+
| [[Moscow, Acad. Sci.]] || 1466 g || m.in. fragment 1031&nbsp;g i&nbsp;orientowany okaz {{Txt2Img|Mocs_(Fersman_Moskwa).jpg|245,2&nbsp;g}} (Явнель 1986)
|-
|-
-
| '''Wroclaw, Dept. Min. Petrol., Univ.''' || 22 g || 21,5&nbsp;hs (Pilski 2001)
+
| [[Prague, Nat. Mus.]] || 616&nbsp;g ||
 +
|-
 +
| '''Warsaw,&nbsp;Geol.&nbsp;Inst., Polish&nbsp;Acad.&nbsp;Sci.'''<ref>okaz ten znajduje się w&nbsp;zbiorach [[Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie|Muzeum Geologicznego PAN w&nbsp;Krakowie]] (Łaptaś 1998, Pilski 2001)</ref> || 212&nbsp;g || {{Txt2Img|Mocs_(ING_PAN_Kraków)_SzK-8023.jpg|213,37&nbsp;cs}} (Pilski&nbsp;2001; w zbiorach [[Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie|Muzeum Geologicznego PAN w&nbsp;Krakowie]])
 +
|-
 +
| [[Calcutta, Mus. Geol. Surv. India]] || 113 g || {{Txt2Img|Mocs_(GSI_Calcutta).jpg|112,69&nbsp;g}} (Sen&nbsp;Gupta et&nbsp;al. 1982)
 +
|-
 +
| '''[[Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego im. Kazimierza Maślankiewicza|Wroclaw, Dept. Min. Petrol.,&nbsp;Univ.]]''' || 22 g || {{Txt2Img|Mocs_(Muz_Min_Wroclaw).jpg|21,5&nbsp;g&nbsp;(hs)}} (Pilski 2001)
|}
|}
W polskich prywatnych kolekcjach znajdują się tylko małe fragmenty tego meteorytu.
W polskich prywatnych kolekcjach znajdują się tylko małe fragmenty tego meteorytu.
 +
 +
Znany handlarz meteorytów F. Krantz{{!Krantz Bonn|}} miał w&nbsp;swojej ofercie wiele okazów tego meteorytu. Na przykład okazy z dobrze zachowaną skorupą (''schön umrindet'') o&nbsp;masach 89,0, 80,5, 22,2 i&nbsp;20,8&nbsp;g oferował w&nbsp;cenach, odpowiednio: 35, 32, 9 i&nbsp;8&nbsp;ℳ (Mark)!<ref>{{!Krantz Catalogs}}</ref>
 +
 +
<br clear="all"/>
== Lokalizacja ==
== Lokalizacja ==
Linia 59: Linia 75:
{{GEFrame-begin}}
{{GEFrame-begin}}
{{GEMap
{{GEMap
-
| kml--1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml
+
| htmlFileMap = wiki-Mocs.htm
-
| kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Romania-MM.kml
+
| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Romania-MM.kml
| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Mocs-fit.kml
| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Mocs-fit.kml
| lat = 46.832
| lat = 46.832
| lon = 23.96
| lon = 23.96
| zoom = 11
| zoom = 11
-
| type = map
+
| type = terrain
}}
}}
{{GEIcon-PointRed}}
{{GEIcon-PointRed}}
-
(B) Baré, (G) Gyulatelka, (K) Keszü, (M) Marokháza, Mocs, (P)&nbsp;Palatka, (O) Oláh Gyéres, (V) Visa, Vajda Kamarás
+
(B) Baré, (G) Gyulatelka, (K) Keszü, (M) Marokháza, Mocs, (P)&nbsp;Palatka, (O)&nbsp;Oláh Gyéres, (V)&nbsp;Visa, Vajda Kamarás
{{GEIcon-Museum}}
{{GEIcon-Museum}}
Muzeum w Cluj-Napoca
Muzeum w Cluj-Napoca
Linia 85: Linia 101:
Spadło (zebrano) około 3000 okazów na obszarze o&nbsp;eliptycznym kształcie, rozmiarze ~4×15&nbsp;km (3×20&nbsp;km wg Koch 1883) i&nbsp;powierzchni około 60&nbsp;km<sup>2</sup>.
Spadło (zebrano) około 3000 okazów na obszarze o&nbsp;eliptycznym kształcie, rozmiarze ~4×15&nbsp;km (3×20&nbsp;km wg Koch 1883) i&nbsp;powierzchni około 60&nbsp;km<sup>2</sup>.
-
Wielkość zbieranych kamieni rosła od strony NW obszaru w kierunku SE (najmniejsze okazy znaleziono w&nbsp;okolicach '''Gyulatelka''' (obecnie Coasta), '''Visa''' (Vişea) i&nbsp;'''Marokháza''' (Tăuşeni); średnie: '''Baré''' (Bărăi), '''Vajda Kamarás''' (Vaida-Cămăraş) i&nbsp;'''Palatka''' (Pălatca); największe: '''Oláh Gyéres''' (Ghirişu Român), '''Keszü''' (Chesău) i&nbsp;'''Mocs''' (obecnie Mociu)), największy okaz o&nbsp;wadze około 35,7&nbsp;kg<ref name="56kg">największy okaz ważył 35,7&nbsp;kg według Koch (1883) i&nbsp;informacji na stronie muzeum mineralogicznego w&nbsp;Cluj-Napoca; wg&nbsp;Koblitz MetBase największy okaz ważył 56&nbsp;kg</ref> w&nbsp;samym Mocs (Koch 1882, 1883).
+
Wielkość zbieranych kamieni rosła od strony NW obszaru w kierunku SE. Najmniejsze okazy znaleziono w&nbsp;okolicach '''Gyulatelka''' (obecnie Coasta), '''Visa''' (Vişea) i&nbsp;'''Marokháza''' (Tăuşeni); średnie: '''Baré''' (Bărăi), '''Vajda Kamarás''' (Vaida-Cămăraş) i&nbsp;'''Palatka''' (Pălatca); największe: '''Oláh Gyéres''' (Ghirişu Român), '''Keszü''' (Chesău) i&nbsp;'''Mocs''' (obecnie Mociu). Natomiast największy okaz o&nbsp;wadze około 35,7&nbsp;kg<ref name="56kg">największy okaz ważył 35,7&nbsp;kg według Koch (1882b, 1882c, 1883) i&nbsp;informacji na stronie muzeum mineralogicznego w&nbsp;Cluj-Napoca; wg&nbsp;Koblitz MetBase największy okaz ważył 56&nbsp;kg, błąd ten powstał z&nbsp;błędnej interpretacji wykazu meteorytów zamieszczonego u&nbsp;Kocha, w&nbsp;rzeczywistości {{Txt2Img|Mocs_(Koch_1882b,_specimens).jpg|56&nbsp;kg to sumaryczna waga 112 okazów w&nbsp;jego zestawienia}} (Koch 1882b, 1882c)</ref> spadł w&nbsp;samym Mocs (Koch 1882, 1882b, 1882c, 1883).
Największe okazy (Koch 1883):
Największe okazy (Koch 1883):
-
:{| style="font-size:85%"
+
:{| {{Table data |max-width=}}
|-
|-
-
! lokalizacja !! waga (kg)
+
! Lokalizacja !! waga [kg]
|-
|-
-
| Mocs<br />Oláh Gyéres-Mocs<br />Oláh Gyéres<br />Palatka<br />Keszü<br />Vajda Kamarás<br />Keszü-Palatka
+
| Mocs<br />Oláh&nbsp;Gyéres-Mocs<br />Oláh Gyéres<br />Palatka<br />Keszü<br />Vajda Kamarás<br />Keszü-Palatka
-
| 35,7<br />8,5<br />8,37, 6,06, 5,6<br />8,15<br />4,6<br />3,194, 2,15<br />2,7, 2,13
+
| 35,7<br />8,5<br />8,37,&nbsp;6,06,&nbsp;5,6<br />8,15<br />4,6<br />3,194, 2,15<br />2,7, 2,13
|-
|-
|}
|}
 +
:Rozkład okazów (Koch 1882c; w wykazie 911 okazów o łącznej wadze 174,115 kg):
 +
:{| {{Table data |max-width=}}
 +
|-
 +
! Rejon !! liczba okazów !! sumaryczna waga<br />[kg]
 +
|-
 +
| Gyulatelka–Visa–Marokháza<br />Baré–V.-Kamarás–Palatka<br />Oláh Gyéres–Keszü–Mocs<br />Mocs
 +
| 600<br />300<br />10<br />1
 +
| 24,0<br />70,0<br />44,0<br />35,7
 +
|}
 +
 +
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3">
 +
File:Mocs_(Koch_1882b,_specimens).jpg|Wykaz znalezionych okazów (Koch&nbsp;1882b)
 +
File:Mocs_(Koch_1883,_specimens).jpg|Wykaz, gdzie trafiły znalezione okazy (Koch&nbsp;1883)
 +
</gallery>
Nie znaleziono informacji o&nbsp;ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z&nbsp;tego spadku, ale [[:Category:Warto szukać|szukać chyba warto]].
Nie znaleziono informacji o&nbsp;ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z&nbsp;tego spadku, ale [[:Category:Warto szukać|szukać chyba warto]].
Linia 104: Linia 134:
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3">
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3">
 +
File:Mocs_map_(Koch_1882b).jpg|Mapa rejonu spadku meteorytu Mocs (źródło: Koch 1882b)
 +
File:Mocs_(II_Frantiskovo).jpg|Mapa terenu spadku. Miejscowości: '''Mócs''', '''Baré''', '''Bogács''', '''Bonczhida''', '''Gyulatelke''', '''Keszü''', '''Marokháza''', '''Oláh Gyéres''', '''Palatka''', '''Vajda Kamarás''', '''Visa'''. Mapa ''II.&nbsp;vojenské mapování - Františkovo'' (1836-1852; skala 1:28800) (źródło: Mapire)
File:Mocs_(Mapy_austro-wegierskie_42-47).jpg|Okolice miejscowości '''Mocs''' (źródło: Mapy austro-węgierskie, 1880-1912)
File:Mocs_(Mapy_austro-wegierskie_42-47).jpg|Okolice miejscowości '''Mocs''' (źródło: Mapy austro-węgierskie, 1880-1912)
</gallery>
</gallery>
Linia 109: Linia 141:
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
-
== [[Mocs/Galeria]] ==
+
== [[Mocs/Galerie]] ==
-
Meteoryty ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (fot.&nbsp;[[:File:Budapeszt_(Wadi).jpg|Wadi]] & [[:File:Budapeszt_(JW).jpg|Jan&nbsp;Woreczko]])
+
Okazy meteorytu Mocs w światowych kolekcjach
-
<gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3">
+
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3">
-
File:Gross-Divina_main_mass_(MHN_Budapeszt).jpg|Masa główna chondrytu zwyczajnego H5 [[Gross-Divina]]. Po lewej stronie dwa okazy meteorytu [[Mocs]] (8,465 i&nbsp;2,235&nbsp;kg), w prawym dolnym rogu meteoryt Ofehértó
+
File:Gross-Divina_main_mass_(NHM_Budapest).jpg|Zbiory [[Szablon:BudapestNHM|Muzeum Historii Naturalnej w&nbsp;Budapeszcie]]. Masa główna chondrytu zwyczajnego H5 [[Gross-Divina]]. Po lewej stronie dwa okazy meteorytu [[Mocs]] (8,465 i&nbsp;2,235&nbsp;kg), w&nbsp;prawym dolnym rogu meteoryt [[Ofehértó]] (fot.&nbsp;{{Txt2Img|Budapeszt_(Wadi).jpg|Wadi}} & {{Txt2Img|Budapeszt_(JW).jpg|Jan&nbsp;Woreczko}})
 +
File:Mocs_(ING_PAN_Kraków)_SzK-8023.jpg|Okaz meteorytu Mocs (213,37&nbsp;g) ze zbiorów [[Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie|Muzeum Geologicznego PAN w&nbsp;Krakowie]] (fot. Szymon Kozłowski)
 +
File:Mocs_(GSI_Calcutta).jpg|Okaz meteorytu Mocs (112,69&nbsp;g, najdłuższy rozmiar 5&nbsp;cm) z&nbsp;kolekcji [[Szablon:CalcuttaGSI|Geological Survey of India, Calcutta]]; dobrze widoczne charakterystyczne delikatne spękania skorupy (ang. ''contraction cracks'')
 +
File:Mocs_(Fersman_Moskwa).jpg|Orientowany 245,2&nbsp;g okaz w&nbsp;zbiorach [[Szablon:MoscowAcadSci|Muzeum Fersmana w Moskwie]] (fot. Jan Woreczko)
 +
File:Mocs_(NHM_Prague)-TJ.jpg‎|Okaz meteorytu ze zbiorów [[Szablon:PragueNM|Muzeum Historii Naturalnej w&nbsp;Pradze]] (fot.&nbsp;Tomasz Jakubowski)
 +
File:Mocs_(Natural_History_Museum_Vienna).jpg|Okaz meteorytu Mocs ze zbiorów [[Szablon:ViennaNHM|Muzeum Historii Naturalnej w&nbsp;Wiedniu]] (fot.&nbsp;©&nbsp;NHM, Ludovic Ferrière, ''za&nbsp;zgodą''); czarna skorupa obtopieniowa i&nbsp;lekko zwietrzałe wnętrze okazu (Brandstätter 2013)
 +
File:Mocs (NHM Vienna)-TJ21.jpg‎|Fragment meteorytu [[Mocs]] (241,9&nbsp;g) ze zbiorów [[Szablon:ViennaNHM|Muzeum Historii Naturalnej w&nbsp;Wiedniu]] (fot. Tomasz Jakubowski)
 +
File:Brandstätter_2011_(Mocs).jpg|Brandstätter (2011): „'''''Fot. 9.''' Gablota z&nbsp;otwartymi szufladami ukazującymi część kolekcji okazów Mocs. W&nbsp;sumie [[Szablon:ViennaNHM|wiedeński zbiór]] zawiera ponad 1500 pojedynczych kamieni o&nbsp;wielkości od kilku kilogramów do około grama''”
 +
File:Mocs_(Jarkko_Kettunen).jpg|Niezwykły okaz (9&nbsp;g) z&nbsp;metalową żyłą biegnącą poprzez skorupę obtopieniową. Okazowi towarzyszą trzy etykiety. Większa żółta to stara etykieta z&nbsp;Uniwersytetu Masaryka, która pasuje do papierowej etykietki przymocowanej do kamienia. Druga etykieta z&nbsp;nazistowskim stemplem to wyprodukowana w&nbsp;Niemczech etykieta z&nbsp;Uniwersytetu Masaryka w&nbsp;czasie II&nbsp;wojny światowej. Mniejsza kaligrafowana etykieta jest nieznana, ale prawdopodobnie z&nbsp;końca XIX&nbsp;wieku (kolekcja: Jarkko Kettunen)
 +
</gallery>
 +
 
 +
 
 +
Połówka okazu (90,60 g) meteorytu w&nbsp;kolekcji Matteo Nahabed Chinellato (''za zgodą''; okaz pochodzi z&nbsp;kolekcji ''Natural History Museum of Milan'' (''Museo Civico di Storia Naturale di Milano''))
 +
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3">
 +
File:Mocs_(Matteo_Nahabed_Chinellato)-1.jpg
 +
File:Mocs_(Matteo_Nahabed_Chinellato)-a.jpg
</gallery>
</gallery>
Linia 124: Linia 171:
</gallery>
</gallery>
-
Więcej → [[Mocs/Galeria]]
+
 
 +
;Więcej → [[Mocs/Galerie]]
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
Linia 130: Linia 178:
== [[Bibliografia]] ==
== [[Bibliografia]] ==
-
* {{Brandstätter (2013)}}
+
* {{Bedelean (1979)}}
 +
 
 +
* Bielz Eduard Albert, (1882), '''Der Meteorsteinfall von [[Mocs]], in der Mezöség Siebenbürgens''', ''Verhandlungen und Mitteilungen des Siebenbürgischen Vereins für Naturwissenschaften zu Hermannstadt'', 32, 1882, s. 126-147. Plik [http://www.zobodat.at/D/runD/D/cacheD/personen_details.php?nr=6557 PDF]; plik {{Link-BHL |item=105563}}.
 +
 
 +
* {{Brandstätter (2011)}}
 +
 
 +
* {{Brandstätter (2013)|page=74-75, 104, 206-207, 211}}
 +
 
 +
* +Brassói Fuchs Herman, (1980), '''Százéves a [[Mocs|mócsi]] meteorit''', ''Földtani tudománytörténeti évkönyv a Magyarhoni Földtani Társulat Tudománytörténeti Szakcsoportjának időszakos kiadványa'', 9, 1980, s. 263-272. Plik [https://epa.oszk.hu/03200/03205/00009/pdf/EPA03205_foldt_tudtort_evkonyv_1980-1981_09_263-272.pdf PDF].
-
* {{Brezina (1894) |page=258-261}}
+
* {{Brezina (1894)|page=258-261}}
* {{Döll (1882)}}
* {{Döll (1882)}}
-
* {{Döll (1887)}}
+
* Döll Eduard, (1882), '''Ueber die Form und Oberfläche der Meteorsteine von [[Mocs]] und eine merkwürdige Fallzone, in welche dieser Fall gehört''', ''Verhandlungen der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt'', Jahrgang 1882, nr 9, s. 159-160. Plik {{Link-BHL |item=120936}}; plik [http://www.landesmuseum.at/pdf_frei_remote/VerhGeolBundesanstalt_1882_0159-0160.pdf PDF].
-
* {{Grady (2000)}}
+
* Döll Eduard, (1883), '''Der Meteorsteinfall von [[Mocs]] in Siebenbürgen''', ''Monatsblätter des Wissenschaftlichen Club in Wien'', 1883, s. 52-54. Plik {{Djvu|Döll_1883_(Monatsblätter_Wien).djvu|DjVu}}.
 +
 
 +
* {{Döll (1888)}}
 +
 
 +
* {{Goldschmidt (1895)}}
 +
 
 +
* {{Grady (2000)|page=336}}
 +
 
 +
* Hauer Franz Ritter von, (1882), '''Meteorsteinfall bei Klausenburg''', ''Verhandlungen der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt'', Jahrgang 1882, s. 77-78. Plik [http://www.landesmuseum.at/pdf_frei_remote/VerhGeolBundesanstalt_1882_0077-0078.pdf PDF].
* {{Koblitz MetBase}}
* {{Koblitz MetBase}}
-
* Koch A., (1882), '''Bericht über den am 3. Februar d. J. stattgefundenen Meteorsteinfall von [[Mocs]] in Siebenbürgen''', ''Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften'', 85, Abt. 1, 1882, s. 116-132.<ref>z [[:Image:Mocs_map_(Koch_1882).jpg|mapą]] rejonu spadku</ref> Plik [http://www.biodiversitylibrary.org/item/31080 DjVu].
+
* Koch Antal, (1882), '''Bericht über den am 3. Februar d. J. stattgefundenen Meteorsteinfall von [[Mocs]] in Siebenbürgen''', ''Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften'', 85, Abt. 1, 1882, s. 116-132.<ref>z {{Txt2Img|Mocs_map_(Koch_1882).jpg|mapą}} rejonu spadku</ref> Plik {{Link-BHL |item=31080}}.
 +
 
 +
* Koch Antal, (1882b), '''Jelentés az 1882. febr. 3-iki [[Mocs|mócsi]] meteorkőhullásról''', ''Orvos-Természettudományi Értesítő II. Természettudományi Szak'', 7, 1882, s. 89-104.<ref>zawiera {{Txt2Img|Mocs_(Koch_1882b,_specimens).jpg|wykaz znalezionych okazów}} i&nbsp;{{Txt2Img|Mocs_map_(Koch_1882b).jpg|mapę}} rejonu spadku</ref> Plik [http://epa.oszk.hu/01500/01509/00010/pdf/089-104.pdf PDF].
 +
 
 +
* Koch Antal, (1882c), '''Pótjelentés a folyó év febr. 3-ki [[Mocs|mócsi]] meteorkő-hullásról''', ''Orvos-Természettudományi Értesítő II. Természettudományi Szak'', 7, 1882, s. 137-146. Plik [http://epa.oszk.hu/01500/01509/00011/pdf/137-146.pdf PDF].
 +
 
 +
* Koch Antal, (1882d), '''''Mittheilung über den am 3. Februar 1882 bei [[Mocs|Mócs]] unweit Klausenburg stattgefundenen Meteoritenfall''''', ''Anzeiger der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe'', 19, nr VI, 1882, s. 52-53. Plik {{Link-BHL |item=89661}}.
 +
 
 +
* +Koch Ferenc<ref>Koch Ferenc (1853-1943) był chemikiem, bratem Antala Kocha, „głównego” badacza spadku meteorytu [[Mocs]] (''inf.'' [[Bibliografia/Biała Jadwiga|Jadwiga Biała]])</ref>, (1882), '''Chemische Zusammensetzung des bei [[Mocs]] am 3. February 1882, gefallenen Meteorsteines''', ''Mathematische und naturwissenschaftliche Berichte aus Ungarn'', 1, 1882, s. 345-346.
 +
 
 +
* Koch Antal, (1883), '''Ergänzender Bericht über den Meteoritenfall bei [[Mocs]] in Siebenburgen am 3. Februar 1882''', ''Tschermaks Mineralogische und Petrographische Mitteilungen'', 5, 1883, s. 234-244.<ref>zawiera {{Txt2Img|Mocs_(Koch_1883,_specimens).jpg|zestawienie znalezionych okazów}}</ref> Plik {{Link-IA|tschermaksminer27unkngoog}}.
-
* Koch A., (1883), '''Ergänzender Bericht über den Meteoritenfall bei [[Mocs]] in Siebenburgen am 3. Februar 1882''', ''Tschermaks Mineralogische und Petrographische Mitteilungen'', 5, 1883, s. 234-244. Plik [http://archive.org/details/tschermaksminer27unkngoog IA].
+
* {{Lüttge-Pop (2013)|page=42}}
-
* {{Łaptaś (1998) |page=20}}
+
* {{Łaptaś (1998)|page=20}}
-
* Niessl G. von, (1884), '''Über die astronomischen Verhältnisse bei dem Meteoritenfalle von [[Mocs|Mócs]] in Siebenbürgen am 3. Februar 1882''', ''Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften'', 89, Abt. 2, 1884, s. 283-293. Plik [http://www.landesmuseum.at/datenbanken/digilit/?litnr=37046 PDF].
+
* Niessl Gustav von, (1884), '''Über die astronomischen Verhältnisse bei dem Meteoritenfalle von [[Mocs|Mócs]] in Siebenbürgen am 3. Februar 1882''', ''Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften'', 89, Abt. 2, 1884, s. 283-293. Plik [http://www.landesmuseum.at/datenbanken/digilit/?litnr=37046 PDF].
* {{Pilski (2001)}}
* {{Pilski (2001)}}
Linia 156: Linia 230:
* {{Török (1882b)}}
* {{Török (1882b)}}
-
* Tschermak Gustav, (1882), '''Über die Meteoriten von [[Mocs]]''', ''Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften'', 85, 1882, s. 195-209.<ref>''Mit 2 Tafeln'' (dodatkowo dwie plansze: [[:Image:Mocs_Taf_I_(Tschermak_1882).jpg|Taf.&nbsp;I]] i&nbsp;[[:Image:Mocs_Taf_II_(Tschermak_1882).jpg|Taf.&nbsp;II]])</ref> Plik [http://www.biodiversitylibrary.org/item/31080 DjVu].
+
* Tschermak Gustav, (1882), '''Über die Meteoriten von [[Mocs]] (Mit 2 Tafeln.)''', ''Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften'', 85, 1882, s. 195-209.<ref>dodatkowo dwie plansze: {{Txt2Img|Mocs_Taf_I_(Tschermak_1882).jpg|Taf.&nbsp;I}} i&nbsp;{{Txt2Img|Mocs_Taf_II_(Tschermak_1882).jpg|Taf.&nbsp;II}}</ref> Plik {{Link-BHL |item=31080}}.
-
{{Koblitz References | 1=After appearance of luminous meteor, and detonations, a shower of stones fell; the number has been estimated at 3000 and the total weight at about 300kg, the largest stone weighing about 56kg, A.Koch, Sitzungsber. Akad. Wiss. Wien, Math.-naturwiss. Kl., 1882, 85, (1), p.116, A.Koch, Tschermaks Min. Petr. Mitt., 1883, 5, p.234, G.von Niessl, Sitzungsber. Akad. Wiss. Wien, Math.-naturwiss. Kl., 1884, 89, (2), p.283, M.H.Hey, Cat. Met., 1966, p.310. Analysis, 21.81% total Fe, B.Mason and H.B.Wiik, Am. Mus. Novit., 1961, (2069). Olivine Fa24, B.Mason, GCA, 1963, 27, p.1011. Further analysis, 21.82% total Fe, V.Y.Kharitonova, Meteoritika, 1965, 26, p.146. Study of metal phase, H.C.Urey and T.Mayeda, GCA, 1959, 17, p.113. Study of thermal release of noble gases from mineral separates, J.C.Huneke et al., Meteorite Research, ed. P.M.Millman, D.Reidel, Dordrecht, Holland, 1969, p.901. Metallography and Ni-concentration profiles of taenite in metal grains, G.J.Taylor and D.Heymann, GCA, 1971, 35, p.175. Ni and Ir contents, O.Müller et al., GCA, 1971, 35, p.1121. Uranium content, D.E.Fisher, GCA, 1972, 36, p.15. Partial INAA, R.A.Schmitt et al., Meteoritics, 1972, 7, p.131. Ga and Ge contents of metal phase, C.-L.Chou and A.J.Cohen, GCA, 1973, 37, p.315. Al-26 data, I.R.Cameron and Z.Top, GCA, 1975, 39, p.1705. Oxygen isotopic composition of mineral fractions, R.N.Clayton et al., Earth Planet. Sci. Lett., 1976, 30, p.10. Trace element abundances, references, E.Rambaldi, Earth Planet. Sci. Lett., 1977, 33, p.407, A.L.Graham et al., Cat. Met., 1985, p.239. Infrared photometry, albedo, JHK colors, M.Leake et al., Meteoritics, 1978, 13, p.101. Oxygen isotopic composition, N.Onuna et al., GCA, 1972, 36, p.157; see also, R.N.Clayton et al., GCA, 1991, 55, p.2317. Exposure age based on spallogenic Mn-53 content, P.Englert and W.Herr, GCA, 1978, 42, p.1635. Ti, Zr and Hf abundances, M.Shima, GCA, 1979, 43, p.353. Cosmic ray tracks, N.Bhandari et al., Nucl. Tracks, 1980, 4, p.213. Pu, Rb-Sr and Sm-Nd isotopic composition of phospates, J.C.Brannon et al., LPSC, 1987, 18, p.121 (abs.). Kr-Kr exposure age, 14.9±2.5 Ma, O.Eugster, LPSC, 1988, 19, p.311 (abs.). Boron abundance and isotopic composition, M.Zhai and D.M.Shaw, Meteoritics, 1994, 29, p.607; see also, M.Zhai et al., GCA, 1996, 60, p.4877. Study of shock effects in olivine, fayalite content, shock stage S5, O.G.Iancu et al., Meteoritics, 1995, 30, p.524 (abs.). Classification as L5-6, mineral and bulk chemical analysis, olivine Fa23-27, pyroxene Fs18-23, shock classification S3-5, Y.Miura et al., Proc. NIPR Symp. Ant. Met., 1995, (8), p.153. Cosmogenic radionuclide profile of the Mocs strewn field, T.E.Ferko and M.E.Lipschutz, LPSC, 1996, 27, p.357 (abs.). Bulk density and porosity, M.Terho et al., Studia Geophysica et Geodaedica, 1993, 37, p.65; see also, D.T.Britt and G.J.Consolmagno, MAPS, 2003, 38, p.1161; D.T.Britt and G.J.Consolmagno, LPSC, 1997, 28, p.159 (abs.); G.J.Consolmagno and D.T.Britt, MAPS, 1998, 33, p.1231. EPMA analysis of fusion crust, M.J.Genge and M.M.Grady, MAPS, 1999, 34, p.341. Determination of bulk density, S.L.Wilkison and M.S.Robinson, MAPS, 2000, 35, p.1203. Exposure history based on cosmogenic radionuclide and noble gas data, T.E.Ferko et al., MAPS, 2000, 35, p.1215. Magnetic susceptibility, P.Rochette et al., MAPS, 2003, 38, p.251. Density and porosity, S.L.Wilkinson et al., MAPS, 2003, 38, p.1533. Cu isotopic composition, J.M.Luck et al., GCA, 2003, 67, p.143. Zn abundance and isotopic composition, J.-M.Luck et al., GCA, 2005, 69, p.5351.}}
+
{{Koblitz References |1=After appearance of luminous meteor, and detonations, a shower of stones fell; the number has been estimated at 3000 and the total weight at about 300kg, the largest stone weighing about 56kg, A.Koch, Sitzungsber. Akad. Wiss. Wien, Math.-naturwiss. Kl., 1882, 85, (1), p.116, A.Koch, Tschermaks Min. Petr. Mitt., 1883, 5, p.234, G.von Niessl, Sitzungsber. Akad. Wiss. Wien, Math.-naturwiss. Kl., 1884, 89, (2), p.283, M.H.Hey, Cat. Met., 1966, p.310. Analysis, 21.81% total Fe, B.Mason and H.B.Wiik, Am. Mus. Novit., 1961, (2069). Olivine Fa24, B.Mason, GCA, 1963, 27, p.1011. Further analysis, 21.82% total Fe, V.Y.Kharitonova, Meteoritika, 1965, 26, p.146. Study of metal phase, H.C.Urey and T.Mayeda, GCA, 1959, 17, p.113. Study of thermal release of noble gases from mineral separates, J.C.Huneke et al., Meteorite Research, ed. P.M.Millman, D.Reidel, Dordrecht, Holland, 1969, p.901. Metallography and Ni-concentration profiles of taenite in metal grains, G.J.Taylor and D.Heymann, GCA, 1971, 35, p.175. Ni and Ir contents, O.Müller et al., GCA, 1971, 35, p.1121. Uranium content, D.E.Fisher, GCA, 1972, 36, p.15. Partial INAA, R.A.Schmitt et al., Meteoritics, 1972, 7, p.131. Ga and Ge contents of metal phase, C.-L.Chou and A.J.Cohen, GCA, 1973, 37, p.315. Al-26 data, I.R.Cameron and Z.Top, GCA, 1975, 39, p.1705. Oxygen isotopic composition of mineral fractions, R.N.Clayton et al., Earth Planet. Sci. Lett., 1976, 30, p.10. Trace element abundances, references, E.Rambaldi, Earth Planet. Sci. Lett., 1977, 33, p.407, A.L.Graham et al., Cat. Met., 1985, p.239. Infrared photometry, albedo, JHK colors, M.Leake et al., Meteoritics, 1978, 13, p.101. Oxygen isotopic composition, N.Onuna et al., GCA, 1972, 36, p.157; see also, R.N.Clayton et al., GCA, 1991, 55, p.2317. Exposure age based on spallogenic Mn-53 content, P.Englert and W.Herr, GCA, 1978, 42, p.1635. Ti, Zr and Hf abundances, M.Shima, GCA, 1979, 43, p.353. Cosmic ray tracks, N.Bhandari et al., Nucl. Tracks, 1980, 4, p.213. Pu, Rb-Sr and Sm-Nd isotopic composition of phospates, J.C.Brannon et al., LPSC, 1987, 18, p.121 (abs.). Kr-Kr exposure age, 14.9±2.5 Ma, O.Eugster, LPSC, 1988, 19, p.311 (abs.). Boron abundance and isotopic composition, M.Zhai and D.M.Shaw, Meteoritics, 1994, 29, p.607; see also, M.Zhai et al., GCA, 1996, 60, p.4877. Study of shock effects in olivine, fayalite content, shock stage S5, O.G.Iancu et al., Meteoritics, 1995, 30, p.524 (abs.). Classification as L5-6, mineral and bulk chemical analysis, olivine Fa23-27, pyroxene Fs18-23, shock classification S3-5, Y.Miura et al., Proc. NIPR Symp. Ant. Met., 1995, (8), p.153. Cosmogenic radionuclide profile of the Mocs strewn field, T.E.Ferko and M.E.Lipschutz, LPSC, 1996, 27, p.357 (abs.). Bulk density and porosity, M.Terho et al., Studia Geophysica et Geodaedica, 1993, 37, p.65; see also, D.T.Britt and G.J.Consolmagno, MAPS, 2003, 38, p.1161; D.T.Britt and G.J.Consolmagno, LPSC, 1997, 28, p.159 (abs.); G.J.Consolmagno and D.T.Britt, MAPS, 1998, 33, p.1231. EPMA analysis of fusion crust, M.J.Genge and M.M.Grady, MAPS, 1999, 34, p.341. Determination of bulk density, S.L.Wilkison and M.S.Robinson, MAPS, 2000, 35, p.1203. Exposure history based on cosmogenic radionuclide and noble gas data, T.E.Ferko et al., MAPS, 2000, 35, p.1215. Magnetic susceptibility, P.Rochette et al., MAPS, 2003, 38, p.251. Density and porosity, S.L.Wilkinson et al., MAPS, 2003, 38, p.1533. Cu isotopic composition, J.M.Luck et al., GCA, 2003, 67, p.143. Zn abundance and isotopic composition, J.-M.Luck et al., GCA, 2005, 69, p.5351.}}
{{Przypisy}}
{{Przypisy}}
== Zobacz również ==
== Zobacz również ==
-
* więcej → [[Mocs/Galeria]]
+
* [[Mocs/Galerie]]
 +
* [[Szablon:ClujM|Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Babeș-Bolyai w Cluj-Napoca]]
 +
* [[Mociu (herb)|herb gminy Mociu]]
* [[:Kategoria:Meteoryty imperium węgierskiego|Meteoryty imperium węgierskiego]]
* [[:Kategoria:Meteoryty imperium węgierskiego|Meteoryty imperium węgierskiego]]
 +
 +
* meteoryt [[Siewierz]]
 +
* meteoryt [[Sopot]]
== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
Linia 171: Linia 250:
* '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' – meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=16709 Mocs]
* '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' – meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=16709 Mocs]
-
* Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu, Austria (Naturhistorisches Museum Wien) – [http://www.nhm-wien.ac.at/ Naturhistorisches Museum]
+
* {{ViennaNHM}}
-
* Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie, Węgry (Hungarian Natural History Museum, Budapest) – [http://www.nhmus.hu/ Magyar Természettudományi Múzeum Budapest] {{SeparatorBull}} [http://www.nhmus.hu/adatbazisok/meteorit/metkarp_start_a.html Meteorites in the Carpatian Basin]
+
* {{ClujM}}
-
* Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Babeș-Bolyai w Cluj-Napoca, Rumunia (Museum of Mineralogy, Babeș-Bolyai University, Cluj-Napoca) – [http://bioge.ubbcluj.ro/MuzeuMin/ Muzeul de Mineralogie Universitatea Babeș-Bolyai din Cluj] {{SeparatorBull}} [http://bioge.ubbcluj.ro/MuzeuMin/en/colectii.html#meteoriti Colectia de meteoriti]
+
* {{BudapestNHM}}
-
* Meteoryt Mocs w kolekcjach polskich – [http://www.ptmet.org.pl/kat-mkc-l6.htm#mocs katalog PTMet]
+
* {{MoscowVernadskyIG|id=10822|name=Mocs}}
 +
* {{PragueNM}}
-
* woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-StrewnField.htm Elipsa rozrzutu (''strewn field'', ''strewnfield'', ''distribution ellipse'')] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-ShockStage.htm Stopień szokowy S, poziom zszokowania (''shock stage'')]
+
* Meteoryt Mocs w kolekcjach polskich – [http://www.ptmet.org.pl/old/kat-mkc-l6.htm#mocs katalog PTMet] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/news/Mocs.htm Wadi & Jan Woreczko Collection]
 +
 
 +
* woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-StrewnField.htm Elipsa rozrzutu (''Strewn field'', ''strewnfield'', ''distribution ellipse'')] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-FusionCrust.htm Skorupa obtopieniowa (''Fusion crust, fusion rind'')] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-ShockStage.htm Stopień szokowy S, poziom zszokowania (''Shock stage'')]
* Wikipedia (HU) – [http://hu.wikipedia.org/wiki/Mócsi_meteorit Mócsi meteorit]
* Wikipedia (HU) – [http://hu.wikipedia.org/wiki/Mócsi_meteorit Mócsi meteorit]
 +
 +
* {{MPOD|name=Mocs}}
 +
 +
* cluj.com – [http://cluj.com/locatii/muzeul-de-mineralogie-cluj/ Muzeul de Mineralogie Cluj] {{SeparatorBull}} [http://cluj.com/articole/descopera-clujul-singura-colectie-de-meteoriti-din-romania/ Descopera Clujul: SINGURA COLECTIE DE METEORITI DIN ROMANIA]
[[Category:Poza granicami Polski]]
[[Category:Poza granicami Polski]]

Aktualna wersja na dzień 21:46, 25 sie 2024

1i

Rumuński „Pułtusk”

Mocs →
Mocs main mass (Cluj Museum).jpg
Największy okaz meteorytu Mocs[1] i meteoryt Pleşcoi[2]; zbiory muzeum w Cluj-Napoca (fot. Dan Uza)
Spadek
Lokalizacja Cluj[3], Rumunia
Położenie[4] 46°48'N, 24°02'E
Data 3 lutego 1882 roku, 16:00 (piątek)
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny L5-6[5]
Masa 300 kg, największy okaz 35,7 kg[1]
Liczba okazów ~3000 okazów, deszcz meteorytów
Cechy stopień szokowy S3-5[6]
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
w NHM Cat: Bare, Gjilatelke, Gyulateke, Gyulatelke, Keszu, Klausemburg, Klausenburg[3], Kyolos, Marokháza, Mociu, Modok, Olah Gyéres, Palatka, Vajda-Kamaras, Visa; w MetBase: Marokhaza, Moci; po rumuńsku: Mociu; po węgiersku: Mócsi

Spadek deszczu meteorytów 3 lutego 1882 roku (piątek) w okolicy miejscowości Mociu (dawniej Mocs) w Rumunii (chondryt zwyczajny L5-6[5], TKW 300 kg).

Jasną kulę ognia zaobserwowano początkowo powyżej krainy Hont vármegye na północ od Budapesztu. Zmierzała ona w kierunku południowo-wschodnim nad Transylwanię. Spadkowi meteorytów towarzyszyły trzy silne detonacje i dźwięki podobne do grzechotania i bzyczenia. Na północny-zachód od rumuńskiego miasta Mocs (obecnie Mociu) i w samym mieście spadł deszcz meteorytów. Na silnie wydłużonym obszarze (elipsie spadku) rozciągającym się z NW na SE o powierzchni około 60 km2 zebrano po spadku około 3000 okazów meteorytów. Największy znaleziono w Mocs i ważył 35,7 kg[1]. Rozkład wielkości okazów odpowiada prostemu modelowi fragmentacji i dystrybucji mas. Opis okoliczności spadku, wagi i cechy znalezionych okazów oraz ich ilość i lokalizację opisał Koch w swoich artykułach (Koch 1882, 188b, 1882c, 1883).

Był to jeden z najliczniejszych deszczy meteorytów w Europie. Wielkość obszaru spadku meteorytów Mocs jest porównywalna z elipsą spadku meteorytu Pułtusk.

Brak informacji o ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z tego spadku.


Ciekawostka: W 2018 roku gmina Mociu zmieniła swój herb, znajduje się na nim m.in. stylizowany meteoryt na granatowym tle, co nawiązuje do spadku deszczu meteorytów w 1882 roku w okolicy wsi Mocs.

Kolekcje

Okazy i fragmenty meteorytu Mocs w największych kolekcjach:

Zbiór waga okazów
(Koblitz MetBase) 		uwagi
Vienna, Naturhist. Mus. 118 kg około 1600 okazów[7]
Cluj, Min. Mus. Univ.[8] 37,0 kg w tym okaz ~35,7 kg[1]
Budapest, Nat. Mus. 16,1 kg[9]
London, Nat. Hist. Mus. 14,8 kg
Washington, Natl. Mus. Nat. Hist. 7 kg wg katalogu online muzeum największe fragmenty: 735, 681,4, 291,8, 182,15, 159,1 g; na stronie znajdują się również zdjęcia płytki cienkiej (thin section)
Budapest, Eötvös Lorand Univ. 6448 g
Chicago, Field Mus. Nat. Hist. 6066 g
Paris, Mus. d'Hist. Nat. 3,33 kg
(…)
Moscow, Acad. Sci. 1466 g m.in. fragment 1031 g i orientowany okaz 245,2 g (Явнель 1986)
Prague, Nat. Mus. 616 g
Warsaw, Geol. Inst., Polish Acad. Sci.[10] 212 g 213,37 cs (Pilski 2001; w zbiorach Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie)
Calcutta, Mus. Geol. Surv. India 113 g 112,69 g (Sen Gupta et al. 1982)
Wroclaw, Dept. Min. Petrol., Univ. 22 g 21,5 g (hs) (Pilski 2001)

W polskich prywatnych kolekcjach znajdują się tylko małe fragmenty tego meteorytu.


Znany handlarz meteorytów F. Krantz[11] miał w swojej ofercie wiele okazów tego meteorytu. Na przykład okazy z dobrze zachowaną skorupą (schön umrindet) o masach 89,0, 80,5, 22,2 i 20,8 g oferował w cenach, odpowiednio: 35, 32, 9 i 8 ℳ (Mark)![12]


Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(B) Baré, (G) Gyulatelka, (K) Keszü, (M) Marokháza, Mocs, (P) Palatka, (O) Oláh Gyéres, (V) Visa, Vajda Kamarás

Muzeum w Cluj-Napoca

Schematyczny rejon spadku

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Obecnie rumuńska miejscowość Mocs nazywa się Mociu.

Bolid leciał od północnego zachodu na południowy wschód.


Mapa rejonu spadku meteorytu Mocs (źródło: Koch 1882)

Spadło (zebrano) około 3000 okazów na obszarze o eliptycznym kształcie, rozmiarze ~4×15 km (3×20 km wg Koch 1883) i powierzchni około 60 km2.

Wielkość zbieranych kamieni rosła od strony NW obszaru w kierunku SE. Najmniejsze okazy znaleziono w okolicach Gyulatelka (obecnie Coasta), Visa (Vişea) i Marokháza (Tăuşeni); średnie: Baré (Bărăi), Vajda Kamarás (Vaida-Cămăraş) i Palatka (Pălatca); największe: Oláh Gyéres (Ghirişu Român), Keszü (Chesău) i Mocs (obecnie Mociu). Natomiast największy okaz o wadze około 35,7 kg[1] spadł w samym Mocs (Koch 1882, 1882b, 1882c, 1883).

Największe okazy (Koch 1883):

Lokalizacja waga [kg]
Mocs
Oláh Gyéres-Mocs
Oláh Gyéres
Palatka
Keszü
Vajda Kamarás
Keszü-Palatka 		35,7
8,5
8,37, 6,06, 5,6
8,15
4,6
3,194, 2,15
2,7, 2,13
Rozkład okazów (Koch 1882c; w wykazie 911 okazów o łącznej wadze 174,115 kg):
Rejon liczba okazów sumaryczna waga
[kg]
Gyulatelka–Visa–Marokháza
Baré–V.-Kamarás–Palatka
Oláh Gyéres–Keszü–Mocs
Mocs 		600
300
10
1 		24,0
70,0
44,0
35,7

Wykaz znalezionych okazów (Koch 1882b)

Wykaz, gdzie trafiły znalezione okazy (Koch 1883)

Nie znaleziono informacji o ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z tego spadku, ale szukać chyba warto.


Mapy

Mapa rejonu spadku meteorytu Mocs (źródło: Koch 1882b)

Mapa terenu spadku. Miejscowości: Mócs, Baré, Bogács, Bonczhida, Gyulatelke, Keszü, Marokháza, Oláh Gyéres, Palatka, Vajda Kamarás, Visa. Mapa II. vojenské mapování - Františkovo (1836-1852; skala 1:28800) (źródło: Mapire)

Okolice miejscowości Mocs (źródło: Mapy austro-węgierskie, 1880-1912)


Mocs/Galerie

Okazy meteorytu Mocs w światowych kolekcjach

Zbiory Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie. Masa główna chondrytu zwyczajnego H5 Gross-Divina. Po lewej stronie dwa okazy meteorytu Mocs (8,465 i 2,235 kg), w prawym dolnym rogu meteoryt Ofehértó (fot. Wadi & Jan Woreczko)

Okaz meteorytu Mocs (213,37 g) ze zbiorów Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie (fot. Szymon Kozłowski)

Okaz meteorytu Mocs (112,69 g, najdłuższy rozmiar 5 cm) z kolekcji Geological Survey of India, Calcutta; dobrze widoczne charakterystyczne delikatne spękania skorupy (ang. contraction cracks)

Orientowany 245,2 g okaz w zbiorach Muzeum Fersmana w Moskwie (fot. Jan Woreczko)

Okaz meteorytu ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Pradze (fot. Tomasz Jakubowski)

Okaz meteorytu Mocs ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (fot. © NHM, Ludovic Ferrière, za zgodą); czarna skorupa obtopieniowa i lekko zwietrzałe wnętrze okazu (Brandstätter 2013)

Fragment meteorytu Mocs (241,9 g) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (fot. Tomasz Jakubowski)

Brandstätter (2011): „Fot. 9. Gablota z otwartymi szufladami ukazującymi część kolekcji okazów Mocs. W sumie wiedeński zbiór zawiera ponad 1500 pojedynczych kamieni o wielkości od kilku kilogramów do około grama”

Niezwykły okaz (9 g) z metalową żyłą biegnącą poprzez skorupę obtopieniową. Okazowi towarzyszą trzy etykiety. Większa żółta to stara etykieta z Uniwersytetu Masaryka, która pasuje do papierowej etykietki przymocowanej do kamienia. Druga etykieta z nazistowskim stemplem to wyprodukowana w Niemczech etykieta z Uniwersytetu Masaryka w czasie II wojny światowej. Mniejsza kaligrafowana etykieta jest nieznana, ale prawdopodobnie z końca XIX wieku (kolekcja: Jarkko Kettunen)


Połówka okazu (90,60 g) meteorytu w kolekcji Matteo Nahabed Chinellato (za zgodą; okaz pochodzi z kolekcji Natural History Museum of Milan (Museo Civico di Storia Naturale di Milano))

Mocs (Matteo Nahabed Chinellato)-1.jpg
Mocs (Matteo Nahabed Chinellato)-a.jpg


Okazy meteorytu Mocs (źródło: Tschermak 1882)

Plansza I

Plansza II

Opis plansz


Więcej → Mocs/Galerie


Bibliografia

  • +Bedelean Ioan, Ghergari Lucreaţia, Mârza I., Moţiu A., Mureşan I., Târlea Iulia, (1979), The catalogue of the meteoritic matters collection from the Mineralogical Museum of the University Cluj-Napoca, Studia Universitatis Babeș-Bolyai Seria geologia-geographia, XXIV(2), 1979, s. 3-23.
  • Bielz Eduard Albert, (1882), Der Meteorsteinfall von Mocs, in der Mezöség Siebenbürgens, Verhandlungen und Mitteilungen des Siebenbürgischen Vereins für Naturwissenschaften zu Hermannstadt, 32, 1882, s. 126-147. Plik PDF; plik DjVu.
  • Brandstätter Franz, Ferrière Ludovic, Köberl Christian, (2013), Meteorites: Witnesses of the Origin of the Solar System (Meteoriten: Zeitzeugen der Entstehung des Sonnensystems), Edition Lammerhuber, 2013, ss. 272, (s. 74-75, 104, 206-207, 211).[14] ISBN 978-3901753435.
  • +Brassói Fuchs Herman, (1980), Százéves a mócsi meteorit, Földtani tudománytörténeti évkönyv a Magyarhoni Földtani Társulat Tudománytörténeti Szakcsoportjának időszakos kiadványa, 9, 1980, s. 263-272. Plik PDF.
  • Brezina Aristides, (1894), Die Gestaltung der Meteoriten (Vortrag, gehalten den 17. Januar 1894) (Mit 32 Abbildungen im Texte), Schriften des Vereins zur Verbreitung naturwissenschaftlicher Kenntnisse, 34, 1894, s. 251-274, (s. 258-261) (ilustracje).[15] Plik PDF.
  • Döll Eduard, (1882), Die Meteorsteine von Mócs. Bemerkungen über die rundlichen Vertiefungen, die Gestalt und Rotation der Meteoriten und eine Fallzone derselben (Mit 4 Lichtdruck-Tafeln (Nr. V-VIII.), Jahrbuch der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt, 32, 1882, s. 421-434 (ilustracje).[16] Plik DjVu.
  • Döll Eduard, (1882), Ueber die Form und Oberfläche der Meteorsteine von Mocs und eine merkwürdige Fallzone, in welche dieser Fall gehört, Verhandlungen der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt, Jahrgang 1882, nr 9, s. 159-160. Plik DjVu; plik PDF.
  • Döll Eduard, (1883), Der Meteorsteinfall von Mocs in Siebenbürgen, Monatsblätter des Wissenschaftlichen Club in Wien, 1883, s. 52-54. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Döll Eduard, (1888), Zwei neue Kriterien für die Orientirung der Meteoriten (Mit vier Lichtdrucktafeln (Nr. VI-IX), Jahrbuch der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt, 37 (1887), 1888, s. 193-206 (ilustracje).[17] Plik DjVu.
  • Goldschmidt Victor Moritz, (1895), Ueber Wustensteine und Meteoriten (Hierzu Taf. III u. IV.), Tschermaks Mineralogische und Petrographische Mitteilungen, 14, 1895, s. 131-142 (ilustracje).[18][19] Plik iDjVu.
  • Hauer Franz Ritter von, (1882), Meteorsteinfall bei Klausenburg, Verhandlungen der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt, Jahrgang 1882, s. 77-78. Plik PDF.
  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • Koch Antal, (1882), Bericht über den am 3. Februar d. J. stattgefundenen Meteorsteinfall von Mocs in Siebenbürgen, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 85, Abt. 1, 1882, s. 116-132.[20] Plik DjVu.
  • Koch Antal, (1882b), Jelentés az 1882. febr. 3-iki mócsi meteorkőhullásról, Orvos-Természettudományi Értesítő II. Természettudományi Szak, 7, 1882, s. 89-104.[21] Plik PDF.
  • Koch Antal, (1882c), Pótjelentés a folyó év febr. 3-ki mócsi meteorkő-hullásról, Orvos-Természettudományi Értesítő II. Természettudományi Szak, 7, 1882, s. 137-146. Plik PDF.
  • Koch Antal, (1882d), Mittheilung über den am 3. Februar 1882 bei Mócs unweit Klausenburg stattgefundenen Meteoritenfall, Anzeiger der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe, 19, nr VI, 1882, s. 52-53. Plik DjVu.
  • +Koch Ferenc[22], (1882), Chemische Zusammensetzung des bei Mocs am 3. February 1882, gefallenen Meteorsteines, Mathematische und naturwissenschaftliche Berichte aus Ungarn, 1, 1882, s. 345-346.
  • Koch Antal, (1883), Ergänzender Bericht über den Meteoritenfall bei Mocs in Siebenburgen am 3. Februar 1882, Tschermaks Mineralogische und Petrographische Mitteilungen, 5, 1883, s. 234-244.[23] Plik iDjVu.
  • +Lüttge-Pop Dana, Răzvan Andrei A., Har Nicolae, (2013), Historical Romanian meteorites: emendations of official catalogue records, Studia UBB Geologia, 58(2), 2013, s. 41-45, (s. 42).[24] Plik doi.
  • Niessl Gustav von, (1884), Über die astronomischen Verhältnisse bei dem Meteoritenfalle von Mócs in Siebenbürgen am 3. Februar 1882, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 89, Abt. 2, 1884, s. 283-293. Plik PDF.
  • Pilski Andrzej S., (2001), Meteoryty w zbiorach polskich, Olsztyn 2001.[25]
  • Tokody László, Dudichné Vendl Mária, (1951), Magyarország meteoritgyűjteményei (Meteorite collections in Hungary), Akadémiai Kiadó, Budapest 1951, ss. 102. Plik GIF.
  • Török József, (1882b), A Magyar Birodalom meteoritjei (II. rész), Természettudományi Közlöny, XIV (160), 1882, s. 497-514. Plik PDF.
  • Tschermak Gustav, (1882), Über die Meteoriten von Mocs (Mit 2 Tafeln.), Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 85, 1882, s. 195-209.[26] Plik DjVu.


Przypisy

  1. ^ a b c d e największy okaz ważył 35,7 kg według Koch (1882b, 1882c, 1883) i informacji na stronie muzeum mineralogicznego w Cluj-Napoca; wg Koblitz MetBase największy okaz ważył 56 kg, błąd ten powstał z błędnej interpretacji wykazu meteorytów zamieszczonego u Kocha, w rzeczywistości 56 kg to sumaryczna waga 112 okazów w jego zestawienia (Koch 1882b, 1882c)
  2. ^ spadek meteorytu Pleşcoi 12 czerwca 2008 roku w Rumunii; chondryt zwyczajny L5-6, TKW 6,913 kg (jeden okaz)
  3. ^ a b Cluj – obecnie Kluż-Napoka (rum. Cluj-Napoca), dawniej niem. Klausenburg‎
  4. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  5. ^ a b dawniej L6 (Grady 2000)
  6. ^ Lüttge-Pop et al. (2013)
  7. ^ Brandstätter (2013); tam też fotografia „elipsy spadku” zaaranżowana z kilkudziesięciu okazów!
  8. ^ Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Babeș-Bolyai w Cluj-Napoca; tam też fotografia największego okazu
  9. ^ Tokody (1951)
  10. ^ okaz ten znajduje się w zbiorach Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie (Łaptaś 1998, Pilski 2001)
  11. ^ A. i F. Krantz – istniejąca od 1833 firma handlująca minerałami i meteorytami; założył ją we Freibergu August Krantz, później działalność kontynuował jego bratanek Fritz (Friedrich) Krantz; do dziś wiele okazów meteorytów w różnych kolekcjach ma etykiety podpisane, np. Dr. F. Krantz, Rheinisches Mineralien-Contor Bonn; pod koniec XIX wieku kolekcja Krantza zawierała wg Wülfing (1897) meteoryty z 54 różnych lokalizacji o łącznej wadze 72 kg; firma istnieje do dziś; patrz → Krantz Rheinisches Mineralien-Contor
  12. ^ patrz → Rheinisches Mineralien-Kontor Dr. F. Krantz :: Bonn, Meteoriten-Verzeichnis (…)
  13. ^ historia kolekcji meteorytów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu
  14. ^ bogato ilustrowany album poświęcony kolekcji meteorytów w Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu
  15. ^ zawiera 32 litografie okazów meteorytów: Bella Roca, Babb's Mill (Blake's Iron), Cabin Creek, Glorieta Mountain, Goalpara, Hessle, Hex River Mountains, Ilimaes (iron), Kokstad, Mocs, Puquios, Pultusk (Pułtusk), Sarepta, Stannern, Tucson (syn. Santa Rita)
  16. ^ zawiera cztery plansze z fotografiami okazów meteorytu Mocs;
    wg informacji zawartej na stronach Muzeum Mineralogicznego w Strasburgu, do celów edukacyjnych, do publikacji dołączona była drewniana skrzynka zawierająca 10 kopii (modeli) meteorytu Mocs
  17. ^ zawiera cztery plansze z fotografiami orientowanych okazów meteorytu Mocs
  18. ^ plansze z okazami meteorytów: Mocs, Knyahinya, Krähenberg i Stannern
  19. ^ spadek meteorytu Krähenberg 5 maja 1869 roku w Niemczech; chondryt zwyczajny LL5, TKW 16,5 kg (okaz silnie orientowany)
  20. ^ z mapą rejonu spadku
  21. ^ zawiera wykaz znalezionych okazów i mapę rejonu spadku
  22. ^ Koch Ferenc (1853-1943) był chemikiem, bratem Antala Kocha, „głównego” badacza spadku meteorytu Mocs (inf. Jadwiga Biała)
  23. ^ zawiera zestawienie znalezionych okazów
  24. ^ korekty oficjalnych zapisów katalogowych dotyczących meteorytów rumuńskich, m.in.: Kakowa, Mezö-Madaras, Mocs, Ohaba, Tauti
  25. ^ bardziej aktualna internetowa wersja katalogu znajduje się na stronach Polskiego Towarzystwa Meteorytowego – katalog PTMet; tam objaśnienie stosowanych skrótów (cs – complete specimen, hs – half specimen, ep – end piece, fc – fragment with crust, f – fragment, sc – slice with crust, s – slice, …); więcej → woreczko.pl – Oznaczenia okazów – skróty
  26. ^ dodatkowo dwie plansze: Taf. I i Taf. II

Zobacz również

Linki zewnętrzne

  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Mocs
  • Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Mocs
  • Portal Meteorite Picture of the Day – Mocs
Źródło „http://meteoritica.pl/index.php5/Mocs”
Osobiste