O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Z Wiki.Meteoritica.pl

Aktualna wersja na dzień 20:02, 9 gru 2024

Spadek tektytu?

Igast →
Meteoryt Igast; okaz ważył 35,5 g (źródło: Grewingk et al. 1864)
Pseudometeoryt (pseudometeorite)
Lokalizacja	Estonia (Łotwa[1])
Położenie[2]	57°50'N, 26°16'E
Data	17 maja 1855 r.[3], 18:00 (czwartek)
Charakterystyka
Typ	pseudometeoryt (tektyt[4])
Masa	35,534 g[5][6]
Liczba okazów	1 okaz
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
w NHM Cat: Ingast; po estońsku: Iigaste

Jeden jedyny raz w historii zaobserwowano spadek meteorytu przypominającego tektyt (okazuje się, że podobny przypadek miał miejsce w 1868 roku w Belgii w okolicy miejscowości Namur! patrz dalej), był to spadek meteorytu Igast 17 maja 1855 roku^[3] (czwartek) w Estonii^[1]. Obecnie jest on uznawany za pseudometeoryt.

Według źródeł, w 1855 roku na południu Estonii^[1] przy wtórze detonacji, zaobserwowano spadek meteorytu. W rejonie spadku znaleziono podejrzany obiekt o wadze około 35 gram. Jego szklisty, żużlowy wygląd odróżniał go od zwykłych kamiennych i meteorytów. Po jego dokładnym zbadaniu, mineralog C. Grewingk i chemik C. Schmidt (Grewingk et al. 1864) zasugerowali, iż jest on ziemskiego pochodzenia oraz przypomina składem mołdawity z czeskich Radomilic (jednej z lokalizacji występowania mołdawitów na południu Czech). Później zgłoszono (znaleziono?) jeszcze dodatkowy fragment o wadze ok. 500 g, ale wg badaczy był on sztuczny (Goebel 1867). Główna część znaleziska trafiła do kolekcji J. Siemaszki z St. Petersburga. Według katalogu Siemaszki (1891) w jego kolekcji znajdowały się fragmenty o łącznej wadze 120 gram („Экземпляры Гебеля отъ И. А. Кочубея”).

Fragmenty pseudometeorytu Igast w kolekcjach końca XIX wieku (Wülfing 1897):

Kolekcja	waga fragmentów [g]
Dorpat	21
Helsingfors[7]	20
Paris, M.	46
v. Siemaszko	120
Stockholm	56

Oryginalny materiał jest pęcherzykowatym szkliwem z ziarnami kwarcu, podobnym do scorii – fragmentu gąbczastej lawy wielkości orzecha, wyrzucanego przez wulkany i krzepnącego w powietrzu^[8] (materiał piroklastyczny).

W 1960 profesor J.A. O'Keefe (O'Keefe 1961) zidentyfikował Igast jako tektyt.

Fragmenty oryginalnego materiału (pierwsze znalezisko) znajdują się tylko w kolekcji w Tartu w Estonii, pozostałe to prawdopodobnie fragmenty drugiego, sztucznego okazu. Obecnie kolekcja Instytutu Geologicznego Estońskiej Akademii Nauk zawiera tylko dwa małe fragmenty substancji z Igast: 0,35 i 0,21 g (Tiirmaa 1994, 1996; Geoscience collections of Estonia: record, brak fotografii).^[9] W katalogu Levinson-Lessing (1897) podano, że w kolekcji Gabinetu Mineralogicznego Uniwersytetu w Tartu (Dorpat) znajdują się 2 fragmenty Igast o łącznej wadze 15 g i są tam zaklasyfikowane jako pseudometeoryty!

Opis pseudometeorytu Igast w katalogach Siemaszki.

Siemaszko (1886, s. 8) (pisownia oryginalna):^[10]

N° 206. — Igast. Je considère cette pierre comme ayant une origine météorique, partageant d'ailleurs cette opinion avec M. Nordenskjold.^[11] Dans l'état actuel de la science sur les météorites, bien qu'il n'existe pas encore de critérium certain pour les reconnaitre, je pense que la ressemblance avec telle ou telle roche terrestre n'est pas une raison suffisante pour faire douter de leur origine, alors que des témoins ont pu constater authentiquement la chute; autrement, il faudrait distraire de la liste des météorites toute la catégorie de celles dites «Charbonneuses»,^[12] et tant d'autres comme les Eukrits, la Chassignite, etc., ayant des ressemblances avec nos roches terrestres.

La résolution de provenance météorique de la pierre d'Igast présente donc un intérêt d'autant plus grand qu'il existe d'autres types scoriacés^[8], prétendus tombés, par exemple: Namur — 1868.^[13]
(…)

W wolnym tłumaczeniu:

Nr 206. - Igast. Uważam ten kamień za meteoryt, dzieląc tę opinię z panem Nordenskiöld.^[11] W obecnym stanie wiedzy na temat meteorytów, chociaż nie ma jeszcze pewnego kryterium rozpoznania ich, myślę, że podobieństwo do tej skały nie jest wystarczającym powodem do wątpienia w ich pochodzenie, podczas gdy świadkowie widzieli autentycznie upadek; w przeciwnym razie konieczne byłoby usunięcie z listy meteorytów całej kategorii zwanej «Charbonneuses»,^[12] a także wielu innych, takich jak eukryty, chassignity itp., mających podobieństwo do naszych ziemskich skał.
Pochodzenie źródła meteorytowego kamienia Igast jest w związku z tym bardzo interesująca, ponieważ istnieją inne typy scorii^[8], tzw. spadków, na przykład: Namur - 1868.^[13]

Siemaszko (1891, s. 37-38):^[10]

(nr w katalogu: 254; data spadku 17 maja 1855; w kolekcji 120 g)

Igast, Walck, Livonie, Russie.^[14]

Игастъ, имѣніе въ 2 миляхъ на СВ отъ Валька въ Лифляндіи.

Совершенно особенный видъ этого метеорита, похожаго на вулканическій шлакъ, пузыристый, иногда пемзеобразный, ровно и содержаніе кварца, оликоклаза и ортоклаза побуждаютъ иѣкоторыхъ метеоритиковъ (Викъ^[15], Когенъ^[16]) считать зтотъ азролитъ псевдометеоритомъ. (…)

Opis okoliczności spadku i wyniki badań tego meteorytu (?) znajdują się w pracy Grewingk et al. (1864) (s. 41-45, 66-69).

Spadek w Namur

Jest w literaturze (Bellynck 1868) jeszcze jedno doniesienie o spadku podobnym do Igast. W nocy 5/6 lipca 1868 roku w belgijskim mieście Namur spadł mały okaz aerolitu, który swym wyglądem nie przypominał znanych meteorytów. Ze względu na wątpliwości co do okoliczności spadku i wyglądu okazu, nie został on zarejestrowany w Meteoritical Bulletin Database. O tym spadku jest tylko jedno doniesienie Bellynck (1868):^[10]

Pendant la nuit du 5 au 6 juillet un violent orage éclata sur Namur, et, vers 11 heures 45 minutes, un globe de feu tomba sur le toit d'une maison (n° 8) de la rue Saint-Loup. Ce corps enflammé, qui paraît être un aérolithe, brisa une tuile et la calcina en partie; sa chute coïncida avec un coup de tonnerre, et en même temps, une forte odeur de poudre se répandit et faillit suffoquer la domestique qui fut témoin du phénomène.

Ce météorite se brisa en tombant, mais on n'en retrouva qu'un fragment pesant neuf grammes: c'est ce fragment que j'ai l'honneur de mettre sous les yeux de l'Académie.
(…)

(…) Ce petit aérolithe affecte la forme d'un rognon assez irrégulier, mesurant 28, 25 et 15 millimètres de diamètre, et il pouvait peser 10 grammes au moment de sa chute…. Sa surface inégale, fendillée, d'une couleur olivâtre, est parsemée de points jaunes brillants, mais non cristallin. En supposant qu'il ne soit qu'un fragment détaché d'une masse plus grande, la petite crôute qui le recouvre en entier indique qu'il a été isolément à l'état d'incandescence. La substance assez friable présente à l'intérieur la texture d'un agglomérat de cendres volcaniques, d'un gris très foncé, où l'on découvre des parcelles cristallines, les unes jaunes, les autres noires, mais sans éclat métallique. Sa densité, prise dans l'eau à 16° c., est 3,0004, c'est-à-dire peu inférieure à la densité moyenne des aérolithes les mieux connus. Il est très magnétique, et présente des pôles contraires aux extrémités de son plus grand diamètre. (…) Sa solution dans l'eau régale, séparée d'un résidu composé de soufre et d'une matière noire qui est probablement du graphite, accuse, aux réactifs ordinaires, la présence du fer, du nickel et du chrome.

Mały aerolit spadł na dachu domu (nr 8) na rue Saint-Loup rozbijając dachówki (czyli hammer) w belgijskim Namur. Znaleziono tylko mały fragment w kształcie nerki o wadze 9-10 gramów. Jego nierówna, popękana, oliwkowa powierzchnia, była usiany jasnymi, ale nie krystalicznymi, żółtymi kropkami. Składał się z kruchej substancji o strukturze aglomeratu popiołu wulkanicznego w kolorze bardzo ciemnej szarości. W środku widoczne były krystaliczne ziarna, niektóre żółte, inne czarne, ale bez metalicznego połysku. Jego gęstość wynosiła 3,0004 g/cm³. Okaz był magnetyczny! Testy chemiczne wykazały obecność niklu, żelaza, chromu i siarki! Co stało się ze znalezionym fragmentem? Nie wiadomo.

Mimo silnych poszlak, że był to rzeczywiście meteoryt, spadek nie został oficjalnie sklasyfikowany z braku pełniejszej informacji. Może jednak spadają małe „tektyty”?

Źródła

Grady (2000)

Igast   57°50'N, 26°16'E Igast, Estonia[1] Fall 1855, May 17, 18:00 hrs Stone. Pseudometeorite. Synonym(s): Ingast Approx. recovered weight: 35 g A pumaceous glassy object of 35g was reported to have fallen at Igast, accompanied by detonations. Description, analysis (chemically similar to the moldavites from Radomilice), C. Grewingk & C. Schmidt (1864)[5]. A 500g object was reported later, A. Gobel (1867)[17]. This material is artificial and many Igast specimens have come from it, H. Michel (1913). The original material is a vesicular glass with quartz grains likened to a pseudoscoria[8], 1864 analysis quoted, P.D. Lowman Jr. & J.A. O'Keefe (1966). Distribution: 15g, Univ., Dorpat (Tartu), in 1897, genuine material; Specimen, MHN, Paris. Specimen(s): [36271], 1.5g.

Lokalizacja

Iigaste (dwie litery ii na początku nazwy).

Galerie

Fragment tektytu Igast (źródło: O'Keefe 1961)

Siemaszko (1886)

Bibliografia

• Bellynck R.P., (1868), Sur un fragment d'aérolithe recueilli, á Namur, pendant l'orage du 5 au 6 juillet 1868/Sur un aérolithe tombé á Namur, dans la nuit du 5 au 6 juillet 1868, Bulletins de l'Académie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique, ser. 2, 26, 1868, s. 195, 288-289. Plik DjVu.

• Buchner Otto, (1865), Die Meteoriten in Sammlungen (Zweiter Nachtrag), Annalen der Physik, 124, Bd. 200, 1865, s. 569-602, (s. 583-585). Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  .

• Goebel Adolph F. (Göbel Adolph Friedemann), (1867), 1. Kritische Übersicht der im Besitze der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften befindlichen Aërolithen. 2. Übersicht der in den Museen und Sammlungen von St. Petersburg vorhandenen Aërolithen. 3. Über Aërolithenfälle in Russland aus früheren Jahrhunderten, Bulletin de l'Académie impériale des sciences de St.-Pétersbourg, vol. 11, 1867, s. 222-282, 282-292, 527-555.^[18][19] Plik DjVu.

• Grady Monica M., (2000), Catalogue of Meteorites. 5th Ed., Natural History Museum, Cambridge University Press, London, UK, 2000. ISBN 978-0521663038. Plik NHM Data Portal; plik PDF.

• Grewingk Constantin C.A. von, (1863), Baltische Meteorite, Dorpater Tagesblatt, 189, s. [4-6], August 1863.^[20][21] Plik hPDF.

• Grewingk Constantin C.A. von, Schmidt Carl E.H., (1864), Ueber die Meteoriten-Fälle von Pillistfer, Buschhof und Igast in Liv- und Kurland (Mit zwei Tafeln und einer Karte.^[22]), Archiv für die Naturkunde Liv-, Ehst- und Kurlands, Erste Serie, Dritter Band, Dorpat 1864, s. 421-556.^[23][24] Plik PDF; plik DjVu.

• +O'Keefe John Aloysius, Lowman Paul D. Jr, (1961), New Investigations of the Alleged Meteorite from Igast, Estonia, NASA TN D-1151, NASA Washington 1961. Plik hPDF.

• Levinson-Lessing Franz (Feodor) Yulievich (Левинсон-Лессинг Франц Юльевич), (1897), Catalogue de la collection de Météorites de l'Université Impériale de Iourieff (Dorpat) (Musée Minéralogique), Acta et Commentationes Imp. Universitatis Jurievensis (olim Dorpatensis) (Ученые записки Императорского Юрьевского университета), 2, 1897, ss. 8 [307-314], (s. 8).^[25] Plik hPDF.

• Siemaszko Julian Iwanowicz (Симашко Юлиан Иванович), (1891), Каталогъ коллекции метеоритов'ь (Catalogue de la Collection de Météorites de Julion de Siemaschko (Saint Petersbourg, Russie), S.Petersburg 1891 (С. ПЕТЕРБУРГЪ (по июль 1891 г.)), ss. 64, (s. 37-38).^[26][27][28] Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  , (str. tytułowa).

• Tiirmaa Reet (Тийрмаа Р.Т.), (1983), Каталог метеоритов коллекции Института геологии АН ЭССР на октября 1981 г. (The catalog of meteorites from the collection of the Geological Institute of the Estonian Academy of Sciences on October 1, 1981), Метеоритика (Meteoritika), vol. 42, 1983, s. 170-182.^[29]

• Tiirmaa Reet, (1994), Kolekcja meteorytów Instytutu Geologicznego Estońskiej Akademii Nauk, Meteoryt, 1, 1994, s. 6-10 (tłum. Michał Kosmulski).^[30] Plik PDF.

• Wülfing Ernst Anton von, (1897), Die Meteoriten in Sammlungen und ihre Literatur. Nebst einem versuch den tauschwert der meteoriten zu bestimmen (Meteorites in Collections and Their Literature. Including An Attempt To Determine The Exchange Value Of Meteorites), Verlag der H. Laupp'schen Buchhandlung, Tübingen 1897, (s. 400).^[31][32][33] Plik GIF; plik Internet Archive; plik GoogleBooks.

Przypisy

Zobacz również

• Tektyty
• meteoryty: Buschhof, Pillistfer
• pseudometeoryt Dylewo

Linki zewnętrzne

• Meteoritical Bulletin Database (MBD) – pseudometeoryt (Pseudometeorite) Igast

• Uniwersytet w Tartu, Estonia (University of Tartu, Estonia; Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci.) – Tartu Ülikool, Eesti  ●  Tartu Ülikooli loodusmuuseum ja botaanikaaed – Natural History Museum and Botanical Garden  ●  Geoscience collections of Estonia (search meteorite)  ●  [katalogi → Levinson-Lessing (1897); Tiirmaa (1983); Tiirmaa (1994)]
• Fińskie Muzeum Historii Naturalnej w Helsinkach (Finnish Museum of Natural History, University of Helsinki; Helsinki, Geol. Mus. Univ.) – Luonnontieteellinen keskusmuseo, Helsingin yliopisto  ●  Exhibitions in the Mineral Cabinet

• Wikipedia – Iigaste  ●  Liwonia
• Wikipedia – Materiał piroklastyczny  ●  Scoria

Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?) (poszukać, uzupełnić …)

• Siemaszko – Siemaschko J., Meteoriten-Sammlung, St. Petersburg, 1881, 1882, 1885, 1886