Novo Mesto

Pierwsze znalezisko

Pierwszy fragment meteorytu został znaleziony w Novo Mesto. Odkrywcą jest pan Gregor Kos, który znalazł meteoryt 4 marca 2020 roku około godziny 16:00 na podjeździe do swojej posesji we wsi Prečna koło Novo Mesto. Masa meteorytu wynosi 203 g. Po wstępnych badaniach jest to zwykły chondryt. Meteoryt otrzymał oficjalną nazwę Novo Mesto.

Pan Kos wysłał mi 7 marca 2020 roku o godzinie 21:05 zdjęcia domniemanego (wówczas jeszcze) meteorytu za pośrednictwem Facebooka. O godzinie 21:12 odpowiedziałem mu, że jestem prawie w 100% pewny, że to prawdziwy meteoryt (rozważania były niepotrzebne, zdjęcia zobaczyłem zaledwie kilka minut później). Zaraz po tym wyruszyłem w 120 km drogę do Prečna, aby potwierdzić swoje przypuszczenia. O godzinie 22:55 pan Kos pokazał mi fragment i od razu potwierdziłem, że to rzeczywiście prawdziwy meteoryt. Oczywiście szczerze mu pogratulowałem. Powiedział mi, że wielokrotnie żartował, iż nie gra w loterię, bo jest większe prawdopodobieństwo, że meteoryt spadnie mu na dom. Miał rację! Pan Kos przekazał mi fragment meteorytu, a ja jeszcze tego samego dnia (o godzinie 23:55) przekazałem go kustoszowi Muzeum Przyrodniczego Słowenii (Prirodoslovnega muzeja Slovenije), dr. Mihu Jeršku.

Lokalizacja znaleziska (45°49'00,52"N, 15°06'44,88"E) bardzo dobrze pokrywa się z teoretycznymi obliczeniami miejsca upadku. Ponadto cztery z dziesięciu ekip biorących udział w akcji poszukiwawczej, która miała miejsce 7 marca 2020 roku, szukały w bezpośredniej bliskości miejsca znalezienia wspomnianego fragmentu meteorytu. Najbliższa grupa przeszła obok o 360 m, a ja o 730 m. Prawda jest jednak taka, że meteoryt został zabrany z miejsca upadku już 3 dni wcześniej. Znalezienie fragmentu dowodzi, że to z pewnością nie jest jedyny fragment meteorytu i że w okolicach Novo Mesto jest ich prawdopodobnie jeszcze dziesiątki, a optymistycznie może nawet setki. Dlatego apelujemy do mieszkańców, by w przypadku znalezienia nie wahali się i wysyłali zdjęcia domniemanych fragmentów meteorytów do nas, specjalistów.

Drugie znalezisko

10 marca 2020 roku w przewidywanym pasie znaleziono drugi fragment meteorytu Novo Mesto. Jego masa wynosi 469 gramów. Pod względem struktury jest zupełnie inny niż pierwszy fragment, ponieważ jest to brekcja (ang. breccia). Wskazuje to, że meteoroid w przestrzeni kosmicznej zderzył się z innymi ciałami, które częściowo go stopiły (tzw. brekcja uderzeniowa, ang. impact melt breccia). Z szacunku dla anonimowości odkrywcy nie ujawnimy lokalizacji znaleziska. Jednak to odkrycie potwierdza przypuszczenia, że fragmenty meteorytu Novo Mesto tworzą tzw. pole meteorytowe (ang. strewn field), które ma długość około 30 km i szerokość do 3 km. Cieszymy się na kolejne odkrycia.

Trzecie znalezisko

W lesie – na północny-zachód od Novo Mesto – w pobliżu fabryki Adria, 14 marca 2020 roku znaleziono trzeci fragment meteorytu Novo Mesto. Jego masa wynosi 48 gramów. Otrzymał imię Gaja, nadane przez młodą odkrywczynię Gaję Ukar Ekart. Dziewczyna znalazła go na ziemi w lesie, częściowo przykrytego liśćmi. Razem z mamą odnalazły go po zaledwie 45 minutach poszukiwań. To pierwszy fragment meteorytu Novo Mesto, który nie został znaleziony przypadkowo. Biorąc pod uwagę małość znaleziska, mogę jedynie pogratulować odkrywczyni za naprawdę „dobre oczy”.

Wczoraj^[2] w laboratorium CO Nanocentra^[3] przeprowadziłem pierwsze analizy chemicznego składu minerałów w pierwszej próbce meteorytu Novo Mesto, używając techniki spektroskopii energii dyspersyjnej rentgenowskich promieni. Na ich podstawie udało się dokładniej określić rodzaj meteorytu. Wstępne wyniki wskazują, że jest to tzw. L-chondryt, czyli zwykły chondryt o niskiej zawartości żelaza. Pomimo niskiej zawartości żelaza, meteoryt można wykryć za pomocą detektorów metali. Ponadto, każdy silniejszy magnes przyciąga meteoryt (nie taki do lodówki). Badania dodatkowo wykazały, że jest to tzw. brekcja uderzeniowa (ang. impact melt breccia). Pozwólcie, że wyjaśnię: chondrytowe meteoryty były kiedyś częścią ciał macierzystych (większych asteroid), które zderzały się ze sobą przy dużych prędkościach względnych. W wyniku tych zderzeń nastąpiło częściowe stopienie/rozbicie meteorytu, co spowodowało powstanie pięknej brekcji, którą widzimy w drugim znalezionym fragmencie. Pierwszy fragment (od pana Kosa) i trzeci fragment (Gaja) to tylko większe okruchy w tej brekcji. To pokazuje, jak bardzo ważne jest dla nas, naukowców, aby otrzymać jak najwięcej fragmentów meteorytu Novo Mesto, ponieważ tylko wtedy będziemy w stanie złożyć pełną historię. Dlatego apeluję do wszystkich mieszkańców, by w przypadku znalezienia fragmentów meteorytów skontaktowali się z nami. Dziękuję! Pole meteorytowe ma powierzchnię aż 100 km², czyli 0,5% powierzchni całej Słowenii i rozciąga się od wsi Hudeje koło Trebnjem aż po Stranską vas na południe od Novo Mesto.

28 lutego 2020 roku o godzinie 09:30:32 UTC zaobserwowano dzienny (!) superbolid nad południowo-wschodnią Słowenią i sąsiednimi krajami. W kolejnych dniach zostały znalezione w pobliżu słoweńskiego miasta Novo Mesto, przez lokalnych mieszkańców, trzy fragmenty meteorytu (469, 203 i 48 gramów). Meteoryt został sklasyfikowany jako chondryt zwyczajny L5 w większym lub mniejszym stopniu brekcjonowany i zszokowany.

Przelot dziennego bolidu został zarejestrowany przez dwie statyczne kamery bezpieczeństwa oraz cztery kamery samochodowe zamontowane na pojazdach w ruchu. Bolid był wystarczająco jasny, aby zostać wykrytym przez czujniki rządu USA, które zmierzyły całkowitą wydzieloną energię wynoszącą 11,5×10¹⁰ J. Zakładając typową gęstość masy chondrytu L wynoszącą 3620 kg/m³, szacujemy, że meteoroid miał początkową masę 470 kg, co odpowiada średnicy około 0,63 m. Bolid przeszedł jedno główne zdarzenie fragmentacji na wysokości 35 km, które zostało zarejestrowane przez sejsmografy w pobliżu.

Wstępna trajektoria została obliczona metodą linii widzenia (ang. the lines of sight method), a niepewności trajektorii obliczono za pomocą metody Monte Carlo. Bolid po raz pierwszy zaobserwowano na wysokości 68,7 km, a jego końcowa wysokość wynosiła 17,1 km. Bolid miał kąt wejścia 47,812°±0,096° oraz początkową prędkość 22,098±0,012 km/s (obliczoną na podstawie pomiarów powyżej 45 km, tj. przed zaobserwowaniem zauważalnego zwolnienia (ang. deceleration).

Łącznie śledzono na nagraniach wideo po głównej fragmentacji 18 fragmentów. Analiza masy dynamicznej pokazuje, że ostateczna masa największego fragmentu wynosiła około 10 kg. Ten dość duży fragment nie został jeszcze znaleziony – możliwe, że jest zakopany w miękkiej ziemi i zaorany.

Meteoroid pochodził z głównego pasa planetoid. Wyliczono heliocentryczną orbitę meteoroidu:

• wielka półoś (semimajor axis) a=1,451±0,004 AU;
• mimośród (eccentricity) e=0,60866±0,0006;
• odległość perihelium (perihelion distance) q=0,5679±0,0011 AU;
• nachylenie orbity (inclination) i=8,755±0,063°;
• długość węzła wstępującego (longitude of the ascending node) Ω=338,983613°;
• argument perycentrum (argument of periapsis) ω=338,993041°;
• okres obiegu (period) 1,7473±0,0072 lat.