O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

---

Z Wiki.Meteoritica.pl

„Bliźniak” meteorytu Sołtmany?

Jesenice →
Okaz nr 2 (fot. Marcin Cimała)
Spadek
Lokalizacja	Słowenia
Położenie[1]	46°25'16.92"N, 14°03'07.80"E
Data	9 kwietnia 2009 r., 00:59:46 UT (czwartek)
Uwagi	prawdopodobnie nie udało się odszukać wszystkich okazów[2]
Charakterystyka
Typ	chondryt zwyczajny L6
Masa	3,667 kg[3], największy fragment 996,8 g
Liczba okazów	3 okazy we fragmentach
Cechy	stopień zszokowania S3, zwietrzenia W0/1[4]
Meteoritical Bulletin Database

Spadek meteorytów na Słowenii 9 kwietnia 2009 roku (czwartek) (chondryt zwyczajny L6).

Bolid, z którego spadł meteoryt Jesenice, został zarejestrowany przez kamery sieci European Fireball Network (EN) i otrzymał oznaczenie EN090409. Meteoroid wszedł w atmosferę pod kątem 59° i z małą prędkością, dlatego mimo małej masy początkowej do powierzchni Ziemi dotarło kilka fragmentów. Atanackov (2010) ocenia całkowitą masę spadłych okazów na 15-30 kg.

Bolid zapłonął na wysokości 88 km i po 6,6 s zgasł na wysokości ~18 km. Leciał pod kątem 58,8° do powierzchni Ziemi. Początkowa masa meteoroidu wynosiła około 170±80 kg, a wszedł on w atmosferę z małą prędkością 13,78 km/s, osiągając w maksimum jasność –15^m (większą niż jasność Księżyca w pełni) (Spurný et al. 2010).

Szczegółowy opis obserwacji, wyniki analiz zapisów wideo i danych sejsmologicznych oraz opis znalezionych okazów w pracy Spurný et al. (2010). Tam też wyznaczona z modeli mapa lokalizacji i mas fragmentów.

Znaleziono dotychczas trzy okazy:

Znalezisko	waga	data znalezienia	miejsce znalezienia	znalazca
nr 1	2,293 kg	17 maja 2009 r.	46.42136°N, 14.05217°E	Jožef Pretnar, Bojana Krajnc
nr 2	361 g	21 lipca 2009 r.	46.41797°N, 14.05322°E	Ralph Sporn, Martin Neuhofer
nr 3	956,4 g	27 sierpnia 2009 r.	46.42456°N, 14.04369°E	Danijel Repe

Znalezisko	uwagi
nr 1	wiele fragmentów[5]; największy 996,8 g (okaz nazwany przez znalazców BOJO); rozbity okaz wybił krater 25 cm średnicy i głęboki na 12 cm (Bischoff et al. 2011)
nr 2	okaz całkowity; okaz leżał zagłębiony w ściółkę leśną
nr 3	okaz całkowity; najbardziej zwietrzały

Wszystkie trzy okazy (fragmenty)^[3] meteorytu znajdują się w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Lublanie (Slovenian Museum of Natural History).

Być może, mając na uwadze bliskość dat (ten sam miesiąc) i identyczny typ L6, meteoroid z którego spadł meteoryt Jesenice pochodził z tego samego strumienia (stream) z którego spadł meteoryt Sołtmany? Oba meteoryty mają podobną średnią zawartość Fa i Fs (fajalit i ferrosilit) na poziomie odpowiednio 25mol% i 21mol%. W obu tych meteorytach stwierdzono małą liczbę chondr, są one niekompletne i słabo zarysowane. Meteoryt Jesenice nie jest zbrekcjowany, zaobserwowano mało żyłek szokowych (shock veins).

Metodologia badań

Publikacja Bischoff et al. (2011) w bardzo wyczerpujący sposób opisuje wyniki i metody badań tego meteorytu. Znajdują się tam szczegółowe zestawienia wyników analiz mineralogicznych (mean composition of main silicates, oxides and phosphates) i chemicznych (chemical compositions), zawartości izotopów gazów szlachetnych (noble gas abundances), radioizotopów kosmogenicznych (cosmogenic radionuclides).

Do poszczególnych badań zużyto następujące ilości cennego materiału^[3]:

• skład mineralogiczny identyfikowano i analizowano na płytkach cienkich (thin slices, thin sections^[6]); na nich też określono stopień szokowy (S, shock stage); badania prowadzono na mikroskopie optycznym (polarizing microscope) w świetle spolaryzowanym przechodzącym i odbitym oraz za pomocą mikroskopu skaningowego (scanning electron microscope);

• skład chemiczny (bulk chemistry) – zużyto mały fragment bez skorupy obtopieniowej o wadze około 1 g; skład chemiczny meteorytu Jesenice jest bardzo zbliżony do średniego składu chondrytów typu L^[7];

• do badań na kosmogeniczne izotopy krótkożyciowe (short-lived cosmogenic radionuclides) użyto kilku fragmentów o wagach kilkudziesięciu gram; analiza radioizotopów kosmogenicznych była przeprowadzona w tym samym laboratorium, do którego skierowano próbki meteorytu Sołtmany. Badania przeprowadziło laboratorium Laboratori Nazionali del Gran Sasso we Włoszech^[8] na spektroskopie gamma HPGe (high-purity germanium detector)^[9]; analizy izotopów krótko-, średnio- i długożyciowych radionuklidów przeprowadzono również metodą neutronowej analizy aktywacyjnej (NAA, Neutron Activation Analysis^[10]) na próbkach o wagach kilkudziesięciu miligramów;

• analizę gazów szlachetnych (noble gas abundances) w meteorycie przeprowadzono na dwóch małych fragmentach o masach około 100 mg; wyznaczono w jej wyniku m.in. czas przebywania meteoroidu w przestrzeni kosmicznej tzw. CRE age (cosmic-ray exposure age)^[11];

Lokalizacja

Znaleziono dotychczas trzy okazy. Atanackov (2010) ocenia całkowitą masę spadłych okazów na 15-30 kg.

Meteoryt spadły w trudnym górzystym terenie, obszar spadku ma około 800 ha.

Projekcja trajektorii bolidu na powierzchnię ziemi (linia niebieska) z zaznaczonymi dwoma punktami fragmentacji (eksplozji) meteoroidu (E1, E2). Półprzezroczysty żółty i zielony obszar wskazuje obliczony rejon spadku dla różnych modeli mas i kształtów fragmentów. Jasnożółty obszar oznacza miejsce większego prawdopodobieństwa spadku z pierwszej fragmentacji, niebieski dla fragmentów z drugiej fragmentacji. Zaznaczono również miejsca znalezienia okazów.

Galerie

Okazy (fragmenty) meteorytu (Atanackov et al. 2010)

Jesenice (specimen 1a).jpg Okaz nr 1 (jego największy fragment 996,8 g)[5]	Jesenice (specimen 1b).jpg Okaz nr 1 (drugi co do wielkości fragment 239,1 g)[5]	Jesenice (specimen 2).jpg Okaz nr 2 in situ
Jesenice (specimen 3).jpg Okaz nr 3

Jesenice (strewn field).jpg Wyliczone z modelu pole spadku (Spurný et al. 2010)

Bibliografia

• +Ambrožič Bojan, (2012), Mineralogija Meteorita Jesenic (Mineralogy of meteorite Jesenice), Praca dyplomowa, Ljubljana 2012. Plik PDF.

• +Atanackov Jure, Jeršek Miha, et al., (2010), Meteorit z Mežakle, Ministrstvo RS za kulturo, 2010, ss. 56, ISBN 978-961-91197-7-8.

• Bischoff Addi, Jersek Miha, Grau Thomas, Mirtic Breda, Ott Ulrich, et al., (2011), Jesenice – A new meteorite fall from Slovenia, Meteoritics & Planetary Science, vol. 46(6), 2011, s. 793-804. Plik doi; plik aDs.

• Borovička Jiří, Spurný Pavel, Brown Peter, (2015), Small Near-Earth Asteroids as a Source of Meteorites, arXiv.org, arXiv:1502.03307, 2015 (abstrakt).^[12] Plik PDF; plik doi.

• +Lenart Alenka, Jeršek Miha, Mirti Breda, Šturm Sašo, (2010), Meteorite Jesenice: Mineral and chemical composition of the fusion crust of ordinary chondrite (Meteorit Jesenice: Mineralno-kemijska sestava žgalne skorje navadnega hondrita), Geologija, 53/2, Ljubljana 2010, s. 139-146. Plik PDF.

• Spurný Pavel, Borovička Jiří, Kac Javor, Kalenda Pavel, et al., (2010), Analysis of instrumental observations of the Jesenice meteorite fall on April 9, 2009, Meteoritics & Planetary Science, vol. 45(8), 2010, s. 1392-1407. Plik doi; plik aDs.

Przypisy

Zobacz również

• meteoryt Novo Mesto
• wyniki badań meteorytu Sołtmany

Linki zewnętrzne

• Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Jesenice
• Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Jesenice

• Upper Sava Valley Museum – Gornjesavski Muzej Jesenice
• Muzeum Historii Naturalnej w Lublanie (Slovenian Museum of Natural History) – Prirodoslovni muzej Slovenije, Ljubljana

• Bojan Ambrožič – Meteorit Jesenice (Mežakelski meteorit) prvič predstavljen na Tiskovni konferenci ob odprtju razstave in izidu monografije Evolucija Zemlje in geološke značilnosti Slovenije  ●  Diplomiral iz meteorita Jesenice in s tem uradno postal diplomirani inženir geologije
• [meteorite-list]: fotografie okazów – meteorite casting  ●  foto-1  ●  foto-2
• Rocks from Space Picture of the Day – April 9, 2010

• woreczko.pl – Sieci bolidowe (fireball network)

Mass media

• Slovenska tiskovna agencija (STA) – Astronomer and Slovenian Museum Clash over Meteorite Find
• vesolje.net – Javnosti predstavili meteorit, ki je aprila padel na Mežaklo
• zurnal24.si – Izza Marsa na Mežaklo  ●  Vesoljčka na ogled