PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Czestochowa Rakow I i II (Częstochowa Raków I i II)

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Przekierowano z Częstochowa Raków I i II)
1

Biżuteria z meteorytów

Czestochowa Rakow I i II →
Czestochowa Rakow I II (Muzeum Częstochowskie) JW.jpg
Bransolety z żelaza meteorytowego, stan obecny (fot. Jacek Wrześniak, Archiwum Muzeum Częstochowskiego)[1]
Artefakty
Lokalizacja Częstochowa Raków, Polska
Położenie[2] 50°48'N, 19°07'E
Data pochodzą z okresu halsztackiego (700-550 r. p.n.e.); pozyskane do zbiorów w 1960/1961 r.
Uwagi bransoleta Częstochowa Raków I została wykonana z żelaza o dużej zawartości niklu, pewnie z ataksytu; bransoleta II prawdopodobnie z oktaedrytu drobnoziarnistego
Charakterystyka
Typ żelazny (Iron), bransolety z żelaza meteorytowego
Masa  ?
Liczba okazów dwie bransolety
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
polska pisownia: Częstochowa Raków I i Częstochowa Raków II

Częstochowa Raków I i II – W trakcie badań archeologicznych prowadzonych w Częstochowie w grobach z okresu halsztackiego[3] (bransolety są datowane na 700-500 r. p.n.e.) znaleziono m.in. kilka żelaznych bransolet. Okazało się, że dwie z nich o numerach porządkowych 3 i 4 są z żelaza meteorytowego. Bransoletę nr 3 zrobiono z tzw. ataksytu, który charakteryzuje się dużą zawartością niklu. Jest to prawdopodobnie jedyny polski ataksyt. Bransoleta nr 4 została wykonana z drobnoziarnistego oktaedrytu.

Wyjątkowe bransolety

Według Kotowieckiego (2003)

(tekst zmodyfikowany przez Redakcję)

Bransoleta nr 3 (Czestochowa Rakow I)
(…) Bransoleta opatrzona Nr. 3 pochodzi z grobu szkieletowego i po konserwacji posiada następujące wymiary: zewnątrz 71,5×75,3 mm, wewnątrz 59,1×62,8 mm; średnica przekroju pręta 6,3 mm. Badania chemiczne i spektrograficzne wykazały zawartość: Ni 18,25%, węgla około 0,05%, P 0,052%, Cu 0,05%, (wyniki przybliżone). Ten skład świadczy o tym, że zabytek ten został wykonany z meteorytu zaliczonego do grupy meteorytów o dużej zawartości niklu o nazwie ataksytów, czyli jest to prawdopodobnie jedyny polski ataksyt. Zabytek należy do typu bransolet gładkich ze stykającymi się końcami. Wykonana z pręta gładkiego o przekroju okrągłym, zachowała się w bardzo dobrym stanie, uszkodzona przez korozję tylko w nieznacznym stopniu. J. Zimny[4] uważa w swoim opracowaniu, że obróbka bransolety została dokonana za pomocą kucia i odkształcenia wywołane przekuciem wyrobu i ich kierunki, ujawnione za pomocą długotrwałego trawienia kwasem azotowym, wskazywały na średni stopień przekucia metalu. Nadto według tego autora w przekroju badanej próbki wystąpiła jednolita struktura gruboiglasta, charakterystyczna dla stopowych stali niklowych, składająca się z gruboiglastego martenzytu (bainitu) i austenitu, to jest roztworu stałego węgla w żelazie gamma o maksymalnej zawartości węgla około 2%. Oprócz tego stwierdzono, że przeciętna twardość tej struktury wynosiła 285-295 HV[5] i pomiary twardości potwierdziły jednolitą budowę. Ponadto przy obrzeżu wystąpiło zakucie metalu z dużym wtrąceniem nie metalicznym w zarzewie.
Bransoleta nr 4 (Czestochowa Rakow II)
(…) Bransoleta opatrzona Nr 4 pochodzi z grobu ciałopalnego i po konserwacji posiada następujące wymiary: średnica zewnętrzna 70 mm, średnica wewnętrzna 50 mm, przekrój pręta 8×4,5 mm. Wykonane badania chemiczne i spektrograficzne wykazały zawartość: Ni 12,47%, P 0,052%, C 0,05%, Cu 0,05%. Zabytek należy do typu bransolet gładkich ze stykającymi się końcami. Stan zachowania dobry pomimo przełamania na dwie części. W przekroju bransolety w trakcie badań znaleziono zróżnicowane struktury: ferrytu niklowego, martenzytyczną i austenityczną. Autor badań podkreśla, że pomiary dokonane twardościomierzem Vickersa wahały się w granicach 239-345 HV, a mikrotwardościomierzem 145-351 HV[5]. Nadto w trakcie badań stwierdzono, że w przekroju próbki wystąpiły tylko drobne i nieliczne wtrącenia nie metaliczne, natomiast przy powierzchni stwierdzono (przy badaniach mikroskopowych) dwa duże zakucia, w tym jedno otoczone smugami zgniotowymi. Ta bransoleta została również wykonana za pomocą kucia, z rozmieszczenia natomiast struktur oraz śladów zgrzein wynika, że zrobiono ją z czterech warstw żelaza niklowego. Zakres temperatury kucia jest według J. Zimnego[4] trudny do określenia z uwagi na częściowe wyżarzenie się bransolety w stosie ciałopalnym, nadto badany przekrój nie wykazywał znacznego stopnia przekucia. Skład chemiczny tego materiału świadczy o tym, że została wykonana z drobnoziarnistego oktaedrytu.
Bransolety te są naprawdę przepięknie wykute, a należały na pewno do bardzo zamożnych kobiet (może księżniczek?). (…)


Meteoryty żelazne typu Iron

O meteorytach żelaznych typu Iron (Woźniak 2021):

«

Grupa Iron

W Meteoritical Bulletin Database wydzielono jeszcze grupę Iron. Znajdują się w niej tak egzotyczne meteoryt, jak te znalezione na Marsie (Aeolis Mons #, Aeolis Palus #, Gusev Crater #, Meridiani Planum #).[6] Do tej grupy zaliczono również polskie artefakty z żelaza meteorytowego Wietrzno-Bobrka i Czestochowa Rakow I i II oraz zaginiony meteoryt Krzadka.

»




Kolekcje

Bransolety w kolekcjach (Koblitz MetBase; Pilski 2001):

Zbiór waga fragmentów uwagi
Muzeum Częstochowskie – bransolety są prezentowane na wystawie w Rezerwacie Archeologicznym Muzeum Częstochowskiego
Kazimierz Mazurek I: 1,03 g (f), II: 0,97 g (f) małe fragmenty


Lokalizacja

lokalizacja Rezerwatu Archeologicznego w Częstochowie

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Bransolety są przechowywane w Rezerwacie Archeologicznym Muzeum Częstochowskiego, ul. Łukasińskiego 20.

„Zagubione eksponaty”

W trakcie przygotowywania materiałów o polskich zabytkach wykonanych z żelaza meteorytowego na konferencję meteorytową w Olsztynie w 2003 roku, Andrzej Kotowiecki (2003) odkrył, że trzy znane dotychczas zabytki zaginęły przed laty![7] Prowadząc dalej prywatne śledztwo nie tylko odnalazł zaginione obiekty, ale dokonał odkrycia następnych artefaktów. Oto fragmenty jego opowieści:

(…) Analizując dostępną literaturę stwierdziłem, że w Polsce są tylko trzy takie zabytki. Dwie bransolety z okresu halsztackiego odkryte w Częstochowie-Rakowie oraz siekierka również pochodząca z tego samego okresu, znaleziona w okolicach Przełęczy Dukielskiej w miejscowości Wietrzno-Bóbrka. Niespodziewanie ustaliłem jednak, że zabytki te przed laty zaginęły. Nie ukrywam, że zdenerwowało mnie, iż dobra kultury narodowej i to o tak wyjątkowym znaczeniu (na świecie znanych jest tylko kilkanaście zabytków tej klasy), mogą pozostawać poza jakąkolwiek kontrolą.
Postanowiłem przeprowadzić w tej sprawie prywatne śledztwo, przed podejmowaniem oficjalnych działań prawnych. Rozumiałem sytuację polskiego muzealnictwa z okresu PRL-u, gdzie różni „oficjele” przyjeżdżając do muzeów wskazywali palcem co zapakować do bagażnika na różne wystawy po czym zabytki bez jakiejkolwiek czasem ewidencji wędrowały do innych muzeów. Wiedziałem, że czeka mnie trudne zadanie. Jednak po kilku tygodniach moje śledztwo przyniosło niespodziewane rezultaty. Ustaliłem kto ostatni mógł mieć w rękach te zabytki i kto je badał. W rezultacie jedna z bransolet a w zasadzie jej duży fragment (była cięta do badań) tj. bransoleta o nazwie Częstochowa-Raków I, odnalazła się w biurku jednego z krakowskich profesorów. Otrzymał ją pocztą do przebadania ponad 25 lat temu i niestety musiał ją za moim pośrednictwem oddać Muzeum Częstochowskiemu. Druga bransoleta pocięta do badań ponad 30 lat temu odnalazła się w tymże Muzeum. Odnalazła się również siekierka z Wietrznej-Bóbrki. Miała być przechowywana na Wawelu, ewentualnie w Muzeum Archeologicznym w Krakowie, a odnalazłem ją w muzeum w Krośnie. Dyrektor tego muzeum nie wiedział, że posiadają tak wspaniały zabytek. Dotychczas zostało zarejestrowanych 18-ście polskich meteorytów. Przy okazji tych poszukiwań dokonałem niespodziewanego odkrycia a mianowicie odkryłem następny czyli 19-ty Polski Meteoryt. (…)


Galerie

Karty inwentarzowe (Muzeum Częstochowskiego)

Czestochowa Rakow I – karta inwentarzowa (Cz.I-9:60)

Czestochowa Rakow II – karta inwentarzowa (Cz.I-294:61)

Opis artefaktów


Bransolety na ekspozycji w Rezerwacie Archeologicznym Muzeum Częstochowskiego (fot. Wadi & Jan Woreczko)

Czestochowa Rakow bransolety (MRCz) a.jpg
Czestochowa Rakow bransolety (MRCz) b.jpg
Czestochowa Rakow bransolety (MRCz) c.jpg
Czestochowa Rakow bransolety (MRCz) t.jpg


Bibliografia

  • Błaszczyk Włodzimierz (red.), (1965), Cmentarzysko Kultury Łużyckiej w Częstochowie-Rakowie, Rocznik Muzeum w Częstochowie, Częstochowa 1965, s. 184-185, 356-357.
  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • Kotowiecki Andrzej, (2003), Polskie zabytki wykonane z żelaza meteorytowego, materiały, II Seminarium Meteorytowe, 24-26 kwietnia, Olsztyn 2003, s. 55-64. Plik PDF.
  • Kotowiecki Andrzej, (2004), Artifacts in Polish collections made of meteoritic iron, Meteoritics & Planetary Science, vol. 39(S8), 2004, s. A151-A156. Plik doi; plik aDs.
  • Piaskowski Jerzy, (1959), Metaloznawcze badania wyrobów żelaznych z okresu Halsztackiego i wczesnolateńskiego znalezionych na Śląsku, Przegląd Archeologiczny, tom XII, rocznik 34, 1959, Wrocław 1960, s. 124-135.
  • Piaskowski Jerzy, (1960), Metaloznawcze badania wyrobów żelaznych z okresu halsztackiego i lateńskiego z Małopolski, Materiały Archeologiczne, 2, 1960, s. 197-224.
  • Piaskowski Jerzy, (1980), Czy człowiek wykorzystywał żelazo meteorytowe?, Wszechświat, nr 2, 1980, s. 32-34. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Pilski Andrzej S., (1993), Meteoryty w polskich kolekcjach – grudzień 1993, Meteoryt, 4, 1993, s. 20-24. Plik PDF.
  • Pilski Andrzej S., (2001), Meteoryty w zbiorach polskich, Olsztyn 2001.[8]
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1971), Nowe polskie meteoryty (New Polish meteorites), Acta Geophys. Polon., vol. XIX, nr 2, 1971, s. 235-238, (s. 235-236). Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Woźniak Marek, (2021), Meteoryty żelazne – klasyfikacja w obrazach (Iron meteorites – classification in pictures), Acta Soc. Metheor. Polon., 12, 2021, s. 149-216 (abstrakt).[9] Plik ASMP; Książka abstraktów.
  • Zimny Jerzy, (1965), Metaloznawcze badania halsztackich wyrobów żelaznych z Częstochowy-Rakowa, Rocznik Muzeum w Częstochowie, Częstochowa 1965, s. 329-400.
  • Zimny Jerzy, (1966), Halsztackie wyroby z żelaza meteorytowego z Częstochowy-Rakowa (ok. 700-550 r.p.n.e.), Z Otchłani Wieków, r. XXXII, z. 1, 1966, s. 29-34. Plik PDF.


Przypisy

  1. ^ fotografia udostępniona dzięki uprzejmości Macieja Kosińskiego, Kierownika Działu Archeologii Muzeum Częstochowskiego
  2. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  3. ^ okres halsztacki – Wikipedia Okres halsztacki
  4. ^ a b Zimny (1965)
  5. ^ a b skala twardości metali HV; Wikipedia – Skala twardości Vickersa
  6. ^ więcej → woreczko.pl – Meteoryty na Marsie, NIE z Marsa! (Meteorites on Mars, NO martian meteorites!)
  7. ^ o zaginionych artefaktach z żelaza meteorytowego pisał w 1993 roku Andrzej S. Pilski w swym katalogu meteorytów polskich; Pilski (1993)
  8. ^ bardziej aktualna internetowa wersja katalogu znajduje się na stronach Polskiego Towarzystwa Meteorytowego – katalog PTMet; tam objaśnienie stosowanych skrótów (cs – complete specimen, hs – half specimen, ep – end piece, fc – fragment with crust, f – fragment, sc – slice with crust, s – slice, …); więcej → woreczko.pl – Oznaczenia okazów – skróty
  9. ^ więcej → woreczko.pl – Meteoryty żelazne – klasyfikacja w obrazach (Iron meteorites – classification in pictures)

Zobacz również

Linki zewnętrzne


Ambox question orange.svg
 Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?)
(poszukać, uzupełnić …)
  • waga bransolet?
Kategorie: MetBullDatabase | Meteoryty polskie | Artefakty | Znaleziska | Meteoryty żelazne
Źródło „http://meteoritica.pl/index.php5/Czestochowa_Rakow_I_i_II_(Cz%C4%99stochowa_Rak%C3%B3w_I_i_II)”
Osobiste