(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Nerft
Z Wiki.Meteoritica.pl
(Różnice między wersjami)
(→Lokalizacja) |
|||
| Linia 9: | Linia 9: | ||
| położenie = 56°30'N, 21°30'E<ref>współrzędne dla meteorytu Nerft podane w Meteoritical Bulletin wskazują na punkt leżący około 240 km na zachód od rzeczywistego miejsca spadku meteorytów</ref> | | położenie = 56°30'N, 21°30'E<ref>współrzędne dla meteorytu Nerft podane w Meteoritical Bulletin wskazują na punkt leżący około 240 km na zachód od rzeczywistego miejsca spadku meteorytów</ref> | ||
| data = 12 kwietnia 1864 r., 04:45 (wtorek) | | data = 12 kwietnia 1864 r., 04:45 (wtorek) | ||
| - | | typ = chondryt zwyczajny | + | | typ = chondryt zwyczajny L6 |
| masa = 10,92 kg | | masa = 10,92 kg | ||
| liczba = 2 okazy | | liczba = 2 okazy | ||
| Linia 19: | Linia 19: | ||
| - | Pierwsze doniesienie o spadku zamieścił Grewingk (1864)<ref>Grewingk (1864) zacytował doniesienie zamieszczone w ''Riga'schen Zeitung'' nr 6 z kwietnia 1864 roku</ref> w swoim opracowaniu poświęconym meteorytom [[Buschhof]] i [[Pillistfer]]. Pełną relację ze spadku i wyniki analiz opublikował Kuhlberg w 1865 i 1867 roku w publikacjach poświęconych wynikom badań meteorytów Nerft, [[Lixna]] i Honolulu<ref name="Honolulu">za Tiirmaa (1994): ''E. Hoffman, student, a później profesor Uniwersytetu w Tartu nabył meteoryt Honolulu od wyprawy dookoła świata zorganizowanej przez O.E. Kotzebue w latach 1823-26. Meteoryt spadł, raczej szczęśliwie, 25 września 1825 r. w obecności członków wyprawy''; '''[http://www.lpi.usra.edu/meteor/index.php?code=11904 Honolulu]''' | + | Pierwsze doniesienie o spadku zamieścił Grewingk (1864)<ref>Grewingk (1864) zacytował doniesienie zamieszczone w ''Riga'schen Zeitung'' nr 6 z kwietnia 1864 roku</ref> w swoim opracowaniu poświęconym meteorytom [[Buschhof]] i [[Pillistfer]]. Pełną relację ze spadku i wyniki analiz opublikował Kuhlberg w 1865 i 1867 roku w publikacjach poświęconych wynikom badań meteorytów Nerft, [[Lixna]] i Honolulu<ref name="Honolulu">za Tiirmaa (1994): ''E. Hoffman, student, a później profesor Uniwersytetu w Tartu nabył meteoryt Honolulu od wyprawy dookoła świata zorganizowanej przez O.E. Kotzebue w latach 1823-26. Meteoryt spadł, raczej szczęśliwie, 25 września 1825 r. w obecności członków wyprawy''; '''[http://www.lpi.usra.edu/meteor/index.php?code=11904 Honolulu]''' – chondryt zwyczajny L5, TKW 2,42 kg, spadek 27 września 1825 roku na Hawajach</ref>. |
=== Okoliczności spadku === | === Okoliczności spadku === | ||
| Linia 25: | Linia 25: | ||
Okoliczności spadku dwóch okazów meteorytu według Kuhlberga (1865, 1867). | Okoliczności spadku dwóch okazów meteorytu według Kuhlberga (1865, 1867). | ||
| - | :Tuż przed wschodem słońca, przy bezchmurnym niebie, pracujący chłopi usłyszeli dziwne detonacje podobne do wystrzałów armatnich. W pobliżu Nerft na farmie '''Pohgel''', gospodarz Jahn Kasak i jego trzej pomocnicy Jehkab Wilister, Dahn Leepin i Peter Grünwald, którzy budowali stodołę, zauważyli w odległości 375 kroków (''Schritt''), jak dziwny obiekt spadł na ziemię rozrzucając w powietrze glebę i trawę. Jehkab natychmiast podniósł kamień, który utworzył dziurę w ziemi 8-9 cali i ponad stopę głęboką. Według jego relacji, kamień wydzielał zapach prochu i był jeszcze bardzo ciepły, co poczuł przez wełniane rękawice. Znaleziony meteoryt ważył '''13,77 funta''' ('''''℔''' russ.'')<ref name="funt ros">w swojej publikacji Kuhlberg (1865, 1867) posługiwał się funtem rosyjskim ('''''℔''' russ.''); 1 funt = 0,4095124 kg; Wikipedia | + | :Tuż przed wschodem słońca, przy bezchmurnym niebie, pracujący chłopi usłyszeli dziwne detonacje podobne do wystrzałów armatnich. W pobliżu Nerft na farmie '''Pohgel''', gospodarz Jahn Kasak i jego trzej pomocnicy Jehkab Wilister, Dahn Leepin i Peter Grünwald, którzy budowali stodołę, zauważyli w odległości 375 kroków (''Schritt''), jak dziwny obiekt spadł na ziemię rozrzucając w powietrze glebę i trawę. Jehkab natychmiast podniósł kamień, który utworzył dziurę w ziemi 8-9 cali i ponad stopę głęboką. Według jego relacji, kamień wydzielał zapach prochu i był jeszcze bardzo ciepły, co poczuł przez wełniane rękawice. Znaleziony meteoryt ważył '''13,77 funta''' ('''''℔''' russ.'')<ref name="funt ros">w swojej publikacji Kuhlberg (1865, 1867) posługiwał się funtem rosyjskim ('''''℔''' russ.''); 1 funt = 0,4095124 kg; Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Funt_(masa) Funt (masa)]</ref> (około '''5,639 kg'''). |
:W odległości 700-1000 kroków na północ od punktu pierwszego spadku, na farmie '''Swajahn''', kilka sekund później, trzech świadków: Peter Ehrgle i jego dwóch parobków Jahn Gasparowitsch i Mickkel Sahmar, widziało drugi spadający na ziemię kamień. On również wyrzucił w powietrze ziemię i piasek. Zimna, warząca '''11,486 funta''' (ok. '''4,704 kg''') bryła wbiła się w glebę na głębokość stopy. | :W odległości 700-1000 kroków na północ od punktu pierwszego spadku, na farmie '''Swajahn''', kilka sekund później, trzech świadków: Peter Ehrgle i jego dwóch parobków Jahn Gasparowitsch i Mickkel Sahmar, widziało drugi spadający na ziemię kamień. On również wyrzucił w powietrze ziemię i piasek. Zimna, warząca '''11,486 funta''' (ok. '''4,704 kg''') bryła wbiła się w glebę na głębokość stopy. | ||
| Linia 31: | Linia 31: | ||
Masa główna meteorytu znajduje się w zbiorach Instytutu Geologicznego Estońskiej Akademii Nauk w Tallinnie. Największe zbiory (fragment): | Masa główna meteorytu znajduje się w zbiorach Instytutu Geologicznego Estońskiej Akademii Nauk w Tallinnie. Największe zbiory (fragment): | ||
| - | :{| | + | :{| {{Koblitz Repository}} |
| - | ! Zbiór !! waga fragmentów<br />(Koblitz MetBase) | + | ! Zbiór !! waga fragmentów<br />(Koblitz MetBase) !! uwagi |
|- | |- | ||
| - | | Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci. || 4964 g | + | | Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci. || 4964 g || main mass |
|- | |- | ||
| Vienna, Naturhist. Mus. || 1564 g | | Vienna, Naturhist. Mus. || 1564 g | ||
|- | |- | ||
| Paris, Mus. d'Hist. Nat. || 657 g | | Paris, Mus. d'Hist. Nat. || 657 g | ||
| + | |- | ||
| + | | Algonquin, DuPont Colln. || 371 g | ||
| + | |- | ||
| + | | Moscow, Acad. Sci. || 340 g | ||
| + | |- | ||
| + | | {{Wielokropek}} | ||
|} | |} | ||
Brak w zbiorach polskich. | Brak w zbiorach polskich. | ||
| Linia 80: | Linia 86: | ||
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3"> | <gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3"> | ||
| - | File:Nerft_(Chrzanowski_VI_S6_Poniewiez).jpg|'''Nerft''' i wsie '''Frydrychshow''', '''Pilkalne''' i '''Swaian'''. Mapa Polski z 1859 roku (fragment; zmodyfikowane) (źródło: Chrzanowski | + | File:Nerft_(Chrzanowski_VI_S6_Poniewiez).jpg|'''Nerft''' i wsie '''Frydrychshow''', '''Pilkalne''' i '''Swaian'''. Mapa Polski z 1859 roku (fragment; zmodyfikowane) (źródło: Chrzanowski 1859) |
</gallery> | </gallery> | ||
| Linia 94: | Linia 100: | ||
== [[Bibliografia]] == | == [[Bibliografia]] == | ||
| - | * {{Buchner (1865) | page=587-588}} | + | * {{Buchner (1865) |page=587-588}} |
* {{Chrzanowski (1859)}} | * {{Chrzanowski (1859)}} | ||
| Linia 122: | Linia 128: | ||
== Linki zewnętrzne == | == Linki zewnętrzne == | ||
| - | * '''Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD])''' | + | * '''Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD])''' – meteoryt [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=16945 Nerft] |
| - | * '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' | + | * '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' – meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=16945 Nerft] |
| - | * Vernadsky Institute of Geochemistry and Analytical Chemistry | + | * Vernadsky Institute of Geochemistry and Analytical Chemistry – [http://geo.web.ru/db/meteorites/card.html?id=10853 Нерфт] |
| - | * meteorite.narodu.ru | + | * meteorite.narodu.ru – [http://www.meteorite.narod.ru/proba/katalogi/katalog1.htm Каталог метеоритов России и стран бывшего СССР] |
| - | * Uniwersytet w Tartu, Estonia (University of Tartu, Estonia) | + | * Uniwersytet w Tartu, Estonia (University of Tartu, Estonia) – [http://www.ut.ee/en Tartu Ülikool, Eesti] {{SeparatorBull}} [http://www.ut.ee/BGGM/meteor.html Geoloogia-Muuseum] |
| - | * Wikipedia (LV) | + | * Wikipedia (LV) – [http://lv.wikipedia.org/wiki/Nereta Nereta] |
[[Category:Poza granicami Polski]] | [[Category:Poza granicami Polski]] | ||
[[Category:Łotwa]] | [[Category:Łotwa]] | ||
Wersja z 12:31, 18 gru 2013
| Nerft → | |
.jpg)
Okazy meteorytu Nerft: I. Pohgel, II. Swajahn (litografie; źródło: Kuhlberg 1865)
| |
| Spadek | |
| Lokalizacja | Łotwa |
| Położenie[2] | 56°30'N, 21°30'E[1] |
| Data | 12 kwietnia 1864 r., 04:45 (wtorek) |
| Charakterystyka | |
| Typ | chondryt zwyczajny L6 |
| Masa | 10,92 kg |
| Liczba okazów | 2 okazy |
| Meteoritical Bulletin Database | |
| Synonimy → | |
| w NHM Cat: Poghel, Pohgel, Swajahn; po rosyjsku: Нерфт, po łotewsku: ? | |
Spadek meteorytów 12 kwietnia 1864 roku (wtorek) na Łotwie (chondryt zwyczajny L6, TKW 10,92 kg).
Pierwsze doniesienie o spadku zamieścił Grewingk (1864)[3] w swoim opracowaniu poświęconym meteorytom Buschhof i Pillistfer. Pełną relację ze spadku i wyniki analiz opublikował Kuhlberg w 1865 i 1867 roku w publikacjach poświęconych wynikom badań meteorytów Nerft, Lixna i Honolulu[4].
Okoliczności spadku
Okoliczności spadku dwóch okazów meteorytu według Kuhlberga (1865, 1867).
- Tuż przed wschodem słońca, przy bezchmurnym niebie, pracujący chłopi usłyszeli dziwne detonacje podobne do wystrzałów armatnich. W pobliżu Nerft na farmie Pohgel, gospodarz Jahn Kasak i jego trzej pomocnicy Jehkab Wilister, Dahn Leepin i Peter Grünwald, którzy budowali stodołę, zauważyli w odległości 375 kroków (Schritt), jak dziwny obiekt spadł na ziemię rozrzucając w powietrze glebę i trawę. Jehkab natychmiast podniósł kamień, który utworzył dziurę w ziemi 8-9 cali i ponad stopę głęboką. Według jego relacji, kamień wydzielał zapach prochu i był jeszcze bardzo ciepły, co poczuł przez wełniane rękawice. Znaleziony meteoryt ważył 13,77 funta (℔ russ.)[5] (około 5,639 kg).
- W odległości 700-1000 kroków na północ od punktu pierwszego spadku, na farmie Swajahn, kilka sekund później, trzech świadków: Peter Ehrgle i jego dwóch parobków Jahn Gasparowitsch i Mickkel Sahmar, widziało drugi spadający na ziemię kamień. On również wyrzucił w powietrze ziemię i piasek. Zimna, warząca 11,486 funta (ok. 4,704 kg) bryła wbiła się w glebę na głębokość stopy.
Masa główna meteorytu znajduje się w zbiorach Instytutu Geologicznego Estońskiej Akademii Nauk w Tallinnie. Największe zbiory (fragment):
Zbiór waga fragmentów
(Koblitz MetBase)uwagi Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci. 4964 g main mass Vienna, Naturhist. Mus. 1564 g Paris, Mus. d'Hist. Nat. 657 g Algonquin, DuPont Colln. 371 g Moscow, Acad. Sci. 340 g (…)
Brak w zbiorach polskich.
Meteoryt ten znalazł się w przygotowywanej przez Jerzego Pokrzywnickiego monografii polskich meteorytów o roboczym tytule Kosmolityka (Kosiński 2012).
Lokalizacja
Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi
(N) Nereta, (P) Pilkalne, (S) Svajāni
punkt spadku okazów podane przez Kuhlberga (1867)
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Nereta (dawn. Nerft), Pilkalne, Svajāni (dawn. Swajahn). Rzeka Sussey (stara polska nazwa Susej).
- Współrzędne dla meteorytu Nerft podane w Meteoritical Bulletin wskazują na punkt leżący około 240 km na zachód od rzeczywistego miejsca spadku meteorytów!
Według Kuhlberga (1867) meteoryty spadły w punktach (współrzędne w starym układzie odniesienia Ferro[6]): Pohgel (Nr. I) 56°13'Br. 42°56'31"O.L.v.F., Swajahn (Nr. II) 56°14'Br. 42°57'31"O.L.v.F.
.jpg)
Według Kuhlberga (1865, 1867) spadły dwa okazy meteorytu w miejscach (farmach) o nazwach Pohgel i Swajahn.
Położenia punktów spadku zaznaczonych na mapie różnią się nieznacznie od tych podanych w publikacji (Kuhlberg 1865, 1867). Punkty naniesione na mapę w Google Earth na podstawie współrzędnych z publikacji leżą dalej na wschód. Punkty spadku (+) Swajahn leży pomiędzy drogą a rzeką Sussey (stara polska nazwa Susej), natomiast punkt (+) Pohgel leży na tej samej długości, ale po lewej stronie rzeki.
Mapy
.jpg) Nerft i wsie Frydrychshow, Pilkalne i Swaian. Mapa Polski z 1859 roku (fragment; zmodyfikowane) (źródło: Chrzanowski 1859) |
Galeria
Okazy meteorytu Nerft (źródło: Kuhlberg 1865)
.jpg) Plansza z litografiami wyglądu meteorytów Nerft (okazy Pohgel i Swajahn) oraz Honolulu[4] |
Bibliografia
- Buchner Otto, (1865), Die Meteoriten in Sammlungen (Zweiter Nachtrag), Annalen der Physik, 124, Bd. 200, 1865, s. 569-602, (s. 587-588). Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Chrzanowski Wojciech, (1859), Karta dawnéj Polski z przyległémi okolicami krajów sąsiednich według nowszych materyałów na 1:300000, Paryż 1859. Plik dLib; plik eUWr.
.jpg)
- Grewingk Constantin C.A. von, Schmidt Carl E.H., (1864), Ueber die Meteoriten-Fälle von Pillistfer, Buschhof und Igast in Liv- und Kurland (Mit zwei Tafeln und einer Karte.[7]), Archiv für die Naturkunde Liv-, Ehst- und Kurlands, Erste Serie, Dritter Band, Dorpat 1864, s. 421-556.[8][9] Plik PDF; plik DjVu.
- Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
- Kuhlberg Alphons C., (1867), Analyse und Beschreibung der Meteorite von Nerft, Honolulu, Lixna und eines im Gouverment Jekaterinoslaw gefallen Meteoriten,[10] Archiv für die Naturkunde Liv-, Ehst- und Kurlands, Erste Serie, Vierter Band, Dorpat 1867, s. 1-32[11][12]; dodatek: Der Meteorit von Lixna. Ergänzung zu S. 23, nach einem Manuscript des Grafen Plater-Sieberg, (Nebst einer Tafel.[13]), s. 33-44.[14] Plik PDF; plik DjVu.
- Tiirmaa Reet, (1994), Kolekcja meteorytów Instytutu Geologicznego Estońskiej Akademii Nauk, Meteoryt, 1, 1994, s. 6-10 (tłum. Michał Kosmulski).[15] Plik PDF.
Przypisy
Zobacz również
- meteoryt Lixna
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Nerft
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Nerft
- Vernadsky Institute of Geochemistry and Analytical Chemistry – Нерфт
- meteorite.narodu.ru – Каталог метеоритов России и стран бывшего СССР
- Uniwersytet w Tartu, Estonia (University of Tartu, Estonia) – Tartu Ülikool, Eesti ● Geoloogia-Muuseum
- Wikipedia (LV) – Nereta
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}