PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Morávka

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
(→Linki zewnętrzne)
m (→Bibliografia)
 
(Nie pokazano 46 wersji pomiędzy niniejszymi.)
Linia 1: Linia 1:
__NOTOC__
__NOTOC__
 +
{{VerifyLevel |level=0i}}
== Niewiele brakowało, a spadłby w Polsce ==
== Niewiele brakowało, a spadłby w Polsce ==
{{InfoboxMeteorite
{{InfoboxMeteorite
Linia 6: Linia 7:
  | opis = Trzy pierwsze znaleziska, 214 g (lewy), 330 g (prawy) i 91 g (dolny) (fot. Borovička 2003)
  | opis = Trzy pierwsze znaleziska, 214 g (lewy), 330 g (prawy) i 91 g (dolny) (fot. Borovička 2003)
  | klasa = Spadek
  | klasa = Spadek
 +
| mbclass = fall
  | metbull = 16742
  | metbull = 16742
  | lokalizacja = Czechy
  | lokalizacja = Czechy
  | położenie = 49°36'N, 18°32'E
  | położenie = 49°36'N, 18°32'E
-
  | data = 6 maja 2000 r., 11:51:46 UT
+
  | data = 6 maja 2000 r., 11:51:46 UT (sobota)
  | uwagi = jest wysoce prawdopodobne, że nie zebrano wszystkich okazów
  | uwagi = jest wysoce prawdopodobne, że nie zebrano wszystkich okazów
-
  | typ = chondryt zwyczajny, H5
+
  | typ = chondryt zwyczajny H5
  | masa = 1400 g
  | masa = 1400 g
-
  | liczba = 6 okazów
+
  | liczba = znaleziono 6 okazów
}}
}}
-
Spadek meteorytów w Czechach po efektownym bolidzie z 6 maja 2000 roku. Początek spektaklu, bolid osiągnął jasność -20<sup>m</sup>, rozpoczął się nad południową Polską. Przelot bolidu obserwowano z terenu Czech, Polski i Słowacji - leciał z północy pod małym kątem do horyzontu, a w trakcie lotu ulegał dużej fragmentacji. Meteoryty z niego spadły na terenie Czech w okolicy miejscowości Morávka (Morawka).
+
Spadek meteorytów w [[Czechy|Czechach]] po efektownym bolidzie 6 maja 2000 roku (sobota). Początek spektaklu rozpoczął się nad południową Polską. Przelot bolidu obserwowano z&nbsp;terenu Czech, Polski i&nbsp;Słowacji – leciał z&nbsp;północy pod małym kątem do horyzontu, a&nbsp;w&nbsp;trakcie lotu ulegał silnej fragmentacji. W&nbsp;maksimum blasku osiągnął jasność –20<sup>m</sup>. Meteoryty z&nbsp;niego, spadły na terenie Czech w&nbsp;okolicy miejscowości Morávka (Morawka). Przelot bolidu widziała Grażyna Cimała, mama Marcina Cimały z&nbsp;[http://www.polandmet.com PolandMet'u], ze swojego domu w&nbsp;Dzięgielowie koło Cieszyna!<ref>marzeniem każdego miłośnika meteorytów jest zaobserwować bolid z&nbsp;którego spadły meteoryty, a&nbsp;później samemu je znaleźć. Marcin Cimała był w&nbsp;elipsie tuż po spadku razem z&nbsp;Tomkiem Kurtzem znanym kolekcjonerem z&nbsp;Niemiec, ale nic nie znaleźli. Więcej o&nbsp;początkowych poszukiwaniach meteorytów Morávka również w&nbsp;artykule Wadi i&nbsp;Woreczko [http://www.woreczko.pl/meteorites/travels/travels-Moravka_2011.htm ''Morávka 11 lat później''].</ref>
Bolid zarejestrowały stacje bolidowe sieci ''European Fireball Network'' (EN). Otrzymał on oznaczenie '''EN060500'''. Do wyznaczenia parametrów toru lotu bolidu, poza zapisem wideo, posłużyły również dane z okolicznych stacji sejsmologicznych<ref name="seismic data"></ref>.
Bolid zarejestrowały stacje bolidowe sieci ''European Fireball Network'' (EN). Otrzymał on oznaczenie '''EN060500'''. Do wyznaczenia parametrów toru lotu bolidu, poza zapisem wideo, posłużyły również dane z okolicznych stacji sejsmologicznych<ref name="seismic data"></ref>.
-
6 maja 2000 roku o godzinie 11:51:46 UT meteoroid o masie około 1500 kg (o&nbsp;średnicy poniżej 1 metra) wszedł w ziemską atmosferę z prędkością 22,5&nbsp;km/s. Bolid podążał pod małym kątem 20,4° z&nbsp;północy na południe (azymut 175,5°). Na wysokości około 80&nbsp;km rozpoczął się silny proces ablacji i parowania i bolid zaczął być widoczny dla nieuzbrojonego oka. Następnie na wysokości ponad 46&nbsp;km meteoroid rozpadł się na ~10 fragmentów o masach z zakresu 100-200&nbsp;kg. Natomiast na wysokości 37-29&nbsp;km lecące fragmenty doznały największego ciśnienia dynamicznego (''dynamic pressures'', 5&nbsp;MPa) i na tym odcinku bolid osiągnął chwilową jasność -20<sup>m</sup>. Po drodze następowały jeszcze wielokrotne procesy fragmentacji. Wiele fragmentów przetrwało lot i wyhamowując do prędkości około 3-4&nbsp;km/s weszły w ciemną fazę lotu (''dark flight''). Według modeli '''kilkaset (!) fragmentów''' '''o całkowitej masie ~100&nbsp;kg dotarło do powierzchni ziemi''' (Borovička et al. 2003). Rozsypały się one na przestrzeni (''strewn field'') długości ~20&nbsp;km na północ i południe od miejscowości Morávka. Oszacowano, że '''największy fragment''' miał masę około '''8&nbsp;kg'''<ref name="Biały Krzyź">największe okazy miały spaść o okolicy wsi ''[[:Image:Moravka_(Biały_Krzyż).jpg|Biely Kríž]]'' na granicy ze Słowacją</ref>.
+
6 maja 2000 roku o godzinie 11:51:46 UT meteoroid o&nbsp;masie około 1500&nbsp;kg (o&nbsp;średnicy poniżej 1&nbsp;metra) wszedł w&nbsp;ziemską atmosferę z prędkością 22,5&nbsp;km/s. Bolid podążał pod małym kątem 20,4° z&nbsp;północy na południe (azymut 175,5°). Na wysokości około 80&nbsp;km rozpoczął się silny proces ablacji i&nbsp;parowania i&nbsp;bolid zaczął być widoczny dla nieuzbrojonego oka. Następnie na wysokości ponad 46&nbsp;km meteoroid rozpadł się na ~10 fragmentów o&nbsp;masach z&nbsp;zakresu 100-200&nbsp;kg. Natomiast na wysokości 37-29&nbsp;km lecące fragmenty doznały największego ciśnienia dynamicznego (''dynamic pressures'', 5&nbsp;MPa) i&nbsp;na tym odcinku bolid osiągnął chwilową jasność –20<sup>m</sup>. Po drodze następowały jeszcze wielokrotne procesy fragmentacji. Wiele fragmentów przetrwało lot i&nbsp;wyhamowując do prędkości około 3-4&nbsp;km/s weszły w&nbsp;ciemną fazę lotu (''dark flight''). Według modeli '''kilkaset (!) fragmentów''' '''o&nbsp;całkowitej masie ~100&nbsp;kg dotarło do powierzchni ziemi''' (Borovička et&nbsp;al. 2003). Rozsypały się one na przestrzeni (''strewn field'') długości ~20&nbsp;km na północ i&nbsp;południe od miejscowości Morávka. Oszacowano, że '''największy fragment''' miał masę około '''8&nbsp;kg'''<ref name="Biały Krzyż">największe okazy miały spaść o&nbsp;okolicy wsi ''{{Txt2Img|Moravka_(Biały_Krzyż).jpg|Biely Kríž}}'' na granicy ze Słowacją</ref>.
-
Znaleziono w sumie tylko sześć okazów o łącznej masie 1399,3 g. W&nbsp;wielu miejscach słyszano odgłosy spadających kamieni, ale nic tam nie znaleziono!  
+
Znaleziono w sumie tylko sześć okazów o&nbsp;łącznej masie 1399,3&nbsp;g. W&nbsp;wielu miejscach słyszano odgłosy spadających kamieni, ale nic tam nie znaleziono!  
-
Lista okazów: daty znalezienia, wagi, współrzędne i procent skorupy obtopieniowej<ref name="Borovicka2003">Borovička et al. (2003)</ref>.
+
Lista okazów: daty znalezienia, wagi, współrzędne i&nbsp;procent skorupy obtopieniowej<ref name="Borovicka2003">Borovička et al. (2003)</ref>.
-
:{| class="wikitable-MET-cite" style="width:auto"
+
:{| {{Table data |min-width=480px}}
-
|+ Table 1. Coordinates of the recovered meteorites from the Morávka fall.
+
|+ Table 1. Coordinates of the recovered meteorites from the&nbsp;Morávka&nbsp;fall.
|-
|-
-
! # || Date of recovery || Mass [g] || Longitude East || Latitude North || Crust
+
! # !! Date of recovery !! Mass [g] !! Longitude East !! Latitude North !! Crust
|-
|-
-
| 1 || May 6, 2000 || 214.2 || 18°32'26.6" || 49°35'02.8" || 90%
+
| '''1''' || May 6, 2000 || 214.2 || 18°32'26.6" || 49°35'02.8" || 90%
|-
|-
-
| 2 || May 13, 2000 || 329.5 || 18°32'00.4" || 49°36'40.5" || 2/3
+
| '''2''' || May 13, 2000 || 329.5 || 18°32'00.4" || 49°36'40.5" || 2/3
|-
|-
-
| 3 || end of May, 2000 || 90.6 || 18°30'14.9" || 49°40'39.8" || 70%
+
| '''3''' || end of May, 2000 || 90.6 || 18°30'14.9" || 49°40'39.8" || 70%
|-
|-
-
| 4 || May 13, 2000 || 235.1 || 18°32'17.4" || 49°35'25.9" || 80%
+
| '''4''' || May 13, 2000 || 235.1 || 18°32'17.4" || 49°35'25.9" || 80%
|-
|-
-
| 5 || July 31, 2001 || 229.1 || 18°32'16.6" || 49°35'00.8" || 0%<ref name="no 5 crust">wg Christiana Angera okaz był połówką większego okazu, posiadał skorupę</ref>
+
| '''5''' || July 31, 2001 || 229.1 || 18°32'16.6" || 49°35'00.8" || 0%<ref name="no 5 crust">wg Christiana Angera okaz był połówką większego okazu, posiadał skorupę</ref>
|-
|-
-
| 6 || May 12, 2000 || 300.8 || 18°32'18.6" || 49°35'28.2" || 60%
+
| '''6''' || May 12, 2000 || 300.8 || 18°32'18.6" || 49°35'28.2" || 60%
|}
|}
-
Okazy meteorytu nr 1, 2 i 3 znajdują się obecnie w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Pradze.  
+
* Okazy meteorytu nr 1, 2 i&nbsp;3 znajdują się obecnie w&nbsp;zbiorach [[Szablon:PragueNM|Muzeum Historii Naturalnej w&nbsp;Pradze]].  
-
<br>Okaz nr 4 jest na ekspozycji w [http://planetarium.vsb.cz/cs/okruhy/ostatni/minigalerie-mira/ Planetarium i Obserwatorium Astronomicznym w Ostravie] (fotografia okazu nr 4 - [http://www.polandmet.com/+ostrava2009.htm Meteorite display with authentic Moravka #4 specimen]).
+
* Okaz nr 4 jest na ekspozycji w&nbsp;[http://planetarium.vsb.cz/cs/okruhy/ostatni/minigalerie-mira/ Planetarium i&nbsp;Obserwatorium Astronomicznym w&nbsp;Ostravie] (fotografia okazu nr&nbsp;4 – [http://www.polandmet.com/+ostrava2009.htm Meteorite display with authentic Moravka #4 specimen]).
-
<br>Okaz nr 5 został pocięty, a jego fragmenty trafiły m.in. do kolekcji prywatnych.
+
* Okaz nr&nbsp;5 został pocięty, a&nbsp;jego fragmenty trafiły m.in. do kolekcji prywatnych.
-
<br>Okaz nr 6 nadal znajduje się w posiadaniu znalazcy.
+
* Okaz nr&nbsp;6 nadal znajduje się w&nbsp;posiadaniu znalazcy.
-
;Abstrakt pracy Borovička et al. 2003<ref>szczegółowe wyniki zostały opublikowane w artykułach Borovička et al. (2003), '''The Morávka meteorite fall''': [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1945-5100.2003.tb00293.x/pdf part1] | [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1945-5100.2003.tb00294.x/pdf part2] | [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1945-5100.2003.tb00295.x/pdf part3] | [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1945-5100.2003.tb00296.x/pdf part4] </ref>
+
;Abstrakt pracy Borovička et al. 2003<ref name="Borovička 2003">szczegółowe wyniki zostały opublikowane w&nbsp;osobnych artykułach Borovička et al. (2003), '''The Morávka meteorite fall''': pliki {{!doi|10.1111/j.1945-5100.2003.tb00293.x|part1}} | {{!doi|10.1111/j.1945-5100.2003.tb00294.x|part2}} | {{!doi|10.1111/j.1945-5100.2003.tb00295.x|part3}} | {{!doi|10.1111/j.1945-5100.2003.tb00296.x|part4}}</ref>
-
:The Morávka (Czech Republic) meteorite fall occurred on May 6, 2000, 11:52 UT, during the daytime. Six H5­-6 ordinary chondrites with a total mass of 1.4&nbsp;kg were recovered. The corresponding fireball was witnessed by thousands of people and also videotaped by 3 casual witnesses. Sonic booms were recorded by 16 seismic stations in the Czech Republic and Poland and by one infrasonic station in Germany<ref name="seismic data">o wyznaczaniu trajektorii bolidu na podstawie danych sejsmicznych traktuje artykuł Pujol et al. (2006)</ref>. A total of 2.5% of the fireball eyewitnesses reported electrophonic sounds. Satellites in Earth orbit detected part of the fireball light curve.
+
{{BQuote-begin |max-width=1000px}}
-
:In this first paper from a series of 4 papers devoted to the Morávka meteorite fall, we describe the circumstances of the fall and determine the fireball trajectory and orbit from calibrated video records. Morávka becomes one of only 6 meteorites with a known orbit. The slope of the trajectory was 20.4 deg to the horizontal, the initial velocity was 22.5&nbsp;km/s, and the terminal height of the fireball was 21&nbsp;km. The semimajor axis of the orbit was 1.85&nbsp;AU, the perihelion distance was 0.982&nbsp;AU, and the inclination was 32.2&nbsp;deg. The fireball reached an absolute visual magnitude of -20 at a height of 33&nbsp;km.
+
The Morávka (Czech Republic) meteorite fall occurred on May&nbsp;6, 2000, 11:52&nbsp;UT, during the daytime. Six H5-6 ordinary chondrites with a&nbsp;total mass of 1.4&nbsp;kg were recovered. The corresponding fireball was witnessed by thousands of people and also videotaped by 3&nbsp;casual witnesses. Sonic booms were recorded by 16 seismic stations in the Czech Republic and Poland and by one infrasonic station in Germany<ref name="seismic data">o wyznaczaniu trajektorii bolidu na podstawie danych sejsmicznych traktuje artykuł Pujol et&nbsp;al. (2006)</ref>. A&nbsp;total of 2.5% of the fireball eyewitnesses reported electrophonic sounds. Satellites in Earth orbit detected part of the fireball light curve.
-
<br clear="all"/>
+
In this first paper from a series of 4&nbsp;papers devoted to the Morávka meteorite fall, we describe the circumstances of the fall and determine the fireball trajectory and orbit from calibrated video records. Morávka becomes one of only 6&nbsp;meteorites with a&nbsp;known orbit. The slope of the trajectory was 20.4 deg to the horizontal, the initial velocity was 22.5&nbsp;km/s, and the terminal height of the fireball was 21&nbsp;km. The semimajor axis of the orbit was 1.85&nbsp;AU, the perihelion distance was 0.982&nbsp;AU, and the inclination was 32.2&nbsp;deg. The fireball reached an absolute visual magnitude of –20 at a&nbsp;height of 33&nbsp;km.
 +
{{BQuote-end}}
-
== Lokalizacja ==
 
-
<div class="GooglePlace">
+
Krótki opis na portalu: Astronomická mapa České republiky – [http://www.hvezdarna.cz/mapa/index.php?id=186 Morávka — meteorit].
-
<div class="GooglePlaceMap">
+
 
-
<googlemap lat="49.59" lon="18.550" zoom="10" width="400" height="300" type="map" controls="medium" scale="yes" units="meters" selector="yes">
+
=== Okazy ===
-
http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml
+
 
-
http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Czech-MM.kml
+
<div style="float:left; margin-right:12px">
-
http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Moravka-finds.kml
+
<gallery caption="" widths="160px" heights="200px" perrow="3">
-
</googlemap>
+
File:Moravka_(elipsa_spadku).jpg|Położenie znalezionych okazów (pełne kółka, sześć) i&nbsp;miejsc (puste kółka, cztery), w&nbsp;których słyszano charakterystyczny odgłos upadających kamieni, ale nie znaleziono okazów.<ref name="Borovicka2003"></ref>
-
</div>
+
</gallery>
-
<div class="GEIcon-PlaceOfFall"></div>
+
-
miejsca znalezienia okazów (sześć) i miejsca (cztery), gdzie słyszano odgłosy spadających kamieni, jednak nic nie znaleziono!
+
</div>
</div>
 +
;Okoliczności znalezienia okazów wg Borovička et al. (2003)
-
Bolid leciał od północy pod bardzo małym kątem do horyzontu około 20°.
+
'''Okaz nr 1.''' Dwanaście osób biesiadowało w&nbsp;ogrodzie domku letniskowego ({{Txt2Img|Moravka_nr1_(place_a_find)_1.jpg|posesja nr 0537}}) w&nbsp;pobliżu miejscowości Morávka. Ogród otaczają wysokie drzewa, więc biesiadnicy nie widzieli bolidu tylko słyszeli kilkusekundowy grzmot i&nbsp;po około 5&nbsp;sekundach gwizd spadającego meteorytu. Mały okaz uderzył w&nbsp;świerk, złamał cienką gałąź i&nbsp;wylądował tylko o&nbsp;metr od dwóch małych dziewczynek. Utworzył on 4&nbsp;cm dołek w&nbsp;twardym gruncie. Okaz natychmiast podniesiono, podobno był jeszcze lekko ciepły. Właściciel domku ''Jan Manoušek'' powiadomił Obserwatorium w&nbsp;Ostravie o&nbsp;zdarzeniu i&nbsp;po negocjacjach zgodził się wypożyczyć okaz do badań. Niewielką część masy odłupał i&nbsp;zostawił sobie na pamiątkę.
-
Teren spadku jest górzysty i trudny dla poszukiwań. Z rozkładu znalezionych okazów i wyliczonego obszaru spadku (elipsy) wynika, że są tam jeszcze '''szanse na znalezienie okazów nawet kilkukilogramowych'''!<ref name="Borovicka2003"></ref> Według badaczy spadło kilkaset fragmentów o łącznej masie ~100&nbsp;kg, największy z nich miał około 8&nbsp;kg!!<ref name="Biały Krzyź"></ref>
 
-
<br clear="all"/>
+
'''Okaz nr 2.''' O fakcie spadku meteorytu w pobliżu Morávki informowały krajowe i&nbsp;lokalne media. Rozlepiono plakaty w&nbsp;okolicy spadku. ''Jiří Vlček'' słyszał sam spadek, ale podjęte przez niego natychmiast krótkie poszukiwania nie przyniosły rezultatu. Po tygodniu, 13 maja, podjął bardziej uważne poszukiwania i&nbsp;na trawiastej ścieżce w&nbsp;pobliżu swojego domu znalazł ~330&nbsp;gramowy okaz meteorytu. O&nbsp;znalezisku poinformował Obserwatorium w&nbsp;Ostravie dopiero 25 maja. Z&nbsp;oględzin kamienia wynika, że leżał on zakopany z&nbsp;jednej strony w&nbsp;miękkiej glebie na głębokość około 3&nbsp;cm.
-
<div class="GooglePlace">
+
Wywiad ze znalazcą ''Jiřím Vlčkem'' (po czesku): [http://archiv.ian.cz/data/335.htm#cl496 Jak to bylo? Rozhovor s&nbsp;nálezcem zatím nejtěžšího úlomku meteoritu Morávka, panem ing. Jiřím Vlčkem].
-
<div class="GooglePlaceMap">
+
-
<googlemap lat="49.59" lon="18.540" zoom="12" width="400" height="300" type="satellite" controls="medium" scale="yes" units="meters" selector="yes">
+
-
http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Moravka-searched.kml
+
-
http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Moravka-finds.kml
+
-
</googlemap>
+
-
</div>
+
-
Schemat przeszukanych rejonów (symbole jak wyżej)
+
-
</div>
+
-
Na ekspozycji poświęconej meteorytom w obserwatorium w Ostravie znajduje się [[:File:Moravka_searched_areas_(Ostrava).jpg|mapa]] z zaznaczonymi schematycznie rejonami przeszukanymi przez zorganizowane czeskie ekipy poszukiwawcze.
 
-
<br clear="all"/>
+
'''Okaz nr 3.''' Trzeci meteoryt został zgłoszony 23 czerwca. Znalazł go ''Milan Vihnár'' pod koniec maja podczas koszenia trawy w&nbsp;Horní Tošanovice.
-
=== Okazy ===
+
Wszystkie trzy pierwsze okazy kupił we wrześniu 2000 roku Instytut Astronomiczny i&nbsp;zgodnie z&nbsp;porozumieniem ze znalazcami są one wystawiane w&nbsp;muzeum w&nbsp;Pradze.
-
<div style="float:left; margin-right:12px">
 
-
<gallery caption="" widths="160px" heights="200px" perrow="3">
 
-
File:Moravka_(elipsa_spadku).jpg|Położenie znalezionych okazów (pełne kółka, 6) i miejsc (puste kółka, 4), w których słyszano charakterystyczny odgłos upadających kamieni, ale nie znaleziono okazów.<ref name="Borovicka2003"></ref>
 
-
</gallery>
 
-
</div>
 
-
;Okoliczności znalezienia okazów wg Borovička et al. (2003)
 
-
'''Okaz nr 1.''' Dwanaście osób biesiadowało w ogrodzie domku letniskowego (nr 0537) w pobliżu miejscowości Morávka. Ogród otaczają wysokie drzewa, więc biesiadnicy nie widzieli bolidu tylko słyszeli kilkusekundowy grzmot i po około 5 sekundach gwizd spadającego meteorytu. Mały okaz uderzył w świerk, złamał cienką gałąź i wylądował tylko o metr o dwóch małych dziewczynek. Utworzył on 4&nbsp;cm dołek w twardym gruncie. Okaz natychmiast podniesiono, podobno był jeszcze lekko ciepły. Właściciel domku ''Jan Manoušek'' powiadomił Obserwatorium w Ostravie o zdarzeniu i po negocjacjach zgodził się wypożyczyć okaz do badań. Niewielką część masy odłupał i zostawił sobie na pamiątkę.
+
'''Okaz nr 4.''' Współautor publikacji-raportu o meteorycie Morávka<ref name="Borovicka2003"></ref> ''{{Txt2Img|Moravka_(Kalenda).jpg|P.&nbsp;Kalenda}}'' w&nbsp;maju i&nbsp;czerwcu 2001 roku odwiedzał rejon spadku i&nbsp;przeprowadzał wywiady z&nbsp;mieszkańcami tych okolic. Znalazł on rodzinę, która 13 maja 2000 roku znalazła {{Txt2Img|Moravka_nr4_(place_a_find)_1.jpg|na szutrowej drodze}} w&nbsp;pobliżu ich gospodarstwa świeży okaz meteorytu (~235&nbsp;g, 5×4×4&nbsp;cm). Meteoryt ten ''P.&nbsp;Kalenda'' odkupił od znalazców. Ta sama rodzina znalazła okaz nr&nbsp;6.
-
'''Okaz nr 2.''' O fakcie spadku meteorytu w pobliżu Morávki informowały krajowe i lokalne media. Rozlepiono plakaty w okolicy spadku. ''Jiří Vlček'' słyszał sam spadek, ale podjęte przez niego natychmiast krótkie poszukiwania nie przyniosły rezultatu. Po tygodniu, 13 maja, podjął bardziej uważne poszukiwania i na trawiastej ścieżce w pobliżu swojego domu znalazł ~330 gramowy okaz meteorytu. O&nbsp;znalezisku poinformował Obserwatorium w Ostravie dopiero 25 maja. Z oględzin kamienia wynika, że leżał on zakopany z jednej strony w miękkiej glebie na głębokość około 3&nbsp;cm.
 
-
Wywiad ze znalazcą ''Jiřím Vlčkem''(po czesku): [http://archiv.ian.cz/data/335.htm#cl496 Jak to bylo? Rozhovor s nálezcem zatím nejtěžšího úlomku meteoritu Morávka, panem ing. Jiřím Vlčkem].
+
'''Okaz nr 5.''' W sierpniu 2002 roku okazało się, że podczas 5-cio dniowych poszukiwań w&nbsp;maju 2001 roku uzyskano od anonimowego znalazcy 229&nbsp;g okaz znaleziony {{Txt2Img|Moravka_nr5_(place_a_find)_1.jpg|w&nbsp;lesie}}. Laboratorium przy uniwersytecie w&nbsp;Kolonii potwierdziło, że jest to okaz meteorytu Morávka. Okaz jest płaski (7,5×5,5×2&nbsp;cm) i&nbsp;bez skorupy obtopieniowej<ref name="no 5 crust"></ref>. Podejrzewano, że podczas spadku rozbił się o&nbsp;drzewo, ale poszukiwania pozostałych fragmentów nie przyniosły rezultatu.
 +
Tyle na temat tego okazu pisze Borovička. Dziś wiemy, że okaz nr&nbsp;5 znalazł Christian Anger rano 31 lipca 2001 roku. Prowadził on poszukiwania w&nbsp;towarzystwie Ericha Haiderera. Okaz miał spory procent powierzchni pokryty skorupą obtopieniowa. Został on {{Txt2Img|Moravka_nr_5_cuttings_(Christian_Anger).jpg|pocięty}}, a&nbsp;jego fragmenty były sprzedawane razem z&nbsp;broszurą opisującą m.in. okoliczności znalezienia.
-
'''Okaz nr 3.''' Trzeci meteoryt został zgłoszony 23 czerwca. Znalazł go ''Milan Vihnár'' pod koniec maja podczas koszenia trawy w Horní Tošanovice.
+
Historia znalezienia okazu nr 5 – tłumaczenie fragmentu z&nbsp;broszury Christiana Angera.
-
Wszystkie trzy pierwsze okazy kupił we wrześniu 2000 roku Instytut Astronomiczny i zgodnie z porozumieniem ze znalazcami są one wystawiane w Muzeum w Pradze.
+
:{{Wielokropek}} Po ponad roku (podczas którego odbyło się kilka wypraw i&nbsp;nic nie znaleziono), zdecydowaliśmy się w&nbsp;krótkim czasie, gdy połowa Polski była zalana (pierwotnie planowaliśmy poszukiwania meteorytów na jej terytorium), aby pojechać do Moravki. Mieliśmy mało czasu na wyszukiwanie informacji, obok współrzędnych miałem jeszcze przybliżoną elipsę spadku i&nbsp;mapę z&nbsp;względnie niedokładnie naniesionymi miejscami znalezienia trzech meteorytów. Obliczałem współrzędne miejsc poprzez interpolację z&nbsp;mapy i&nbsp;karmiliśmy nimi GPSa i&nbsp;laptopa Ericha. Tak każdego wieczoru ustalaliśmy trasy na następny dzień. Po 3&nbsp;dniach bezowocnych poszukiwań byliśmy bliscy rezygnacji. Zmotywowaliśmy się jeszcze bardziej i&nbsp;zostaliśmy w&nbsp;Moravce. Rankiem 5. dnia (31.07.2001) po forsownym marszu uparcie wzdłuż linii spadku, przez góry i&nbsp;doliny, przez kilka strumieni otoczonych cierniowymi zaroślami, mokre łąki, gąszcz i&nbsp;Bogu dziękować, potem też jaśniejszym lasem. Około 9:15 wypatrzyłem kolejny „czarny kamień”.
 +
[[Grafika:Moravka_nr_5_(Christian_Anger).jpg|right|200px|thumb|Christian Anger i&nbsp;jego znalezisko (źródło: broszura Christana Angera)]]
 +
:Nie było w&nbsp;nim nic niezwykłego. Niestety mieliśmy wiele utrudnień, gdyż było tam dużo żużla żelaznego, że występowało tam wiele naturalnych ciemnych kamieni, że tutaj w&nbsp;lesie często spalano śmieci, jak i&nbsp;węgiel, tak więc czarne kamienie leżały tam masowo. Setki razy schylaliśmy się po nie, podnosiliśmy, oglądaliśmy i&nbsp;sprawdzaliśmy magnesem – niestety nic. Jednakże przy tym kamieniu magnes przykleił się. Nie mogłem w&nbsp;to uwierzyć. Natychmiast zrobiłem kilka zdjęć znaleziska i&nbsp;zadzwoniłem do Ericha, który szedł kilkaset metrów ode mnie po swojej trasie. Potem podniosłem kamień, przekręciłem go by zobaczyć jego wnętrze. Kamień jest fragmentem. Powierzchnia przełamu jest już zardzewiała. Niemniej jednak, można było zobaczyć piękny niebieskoszary kolor.
-
'''Okaz nr 4.''' Współautor publikacji-raportu o meteorycie Morávka<ref name="Borovicka2003"></ref> ''[[:Image:Moravka_(Kalenda).jpg|P.&nbsp;Kalenda]]'' w maju i czerwcu 2001 roku odwiedzał rejon spadku i przeprowadzał wywiady z mieszkańcami tych okolic. Znalazł on rodzinę, która 13 maja 2000 roku znalazła na szutrowej drodze w pobliżu ich gospodarstwa świeży okaz meteorytu (~235&nbsp;g, 5×4×4&nbsp;cm). Meteoryt ten ''P.&nbsp;Kalenda'' odkupił od znalazców. Ta sama rodzina znalazła okaz nr&nbsp;6.
+
:W międzyczasie Erich przybył i&nbsp;gratulował mi mojego debiutanckiego odkrycia na mojej pierwszej wyprawie poszukiwawczej meteorytów (''erste Meteorite-Hunting''). Zrobił mi jeszcze kilka zdjęć w&nbsp;miejscu znalezienia. Potem wyznaczył współrzędne za pomocą GPSa z&nbsp;dokładnością 1/100 sekundy. Następnie położył w&nbsp;odciśniętym miejscu znalezienia zastępczą kostkę – powiedział, że robi to zawsze jako podziękowanie (''Danach gingen wir aus dem Wald und holten uns erst mal was zu essen und stießen auf den Fund an''). Po wszystkim udaliśmy się ponownie na poszukiwania. Koncentrowaliśmy się naturalnie teraz na najbliższej okolicy znaleziska, ponieważ brakowało nam drugiego odłamka meteorytu. Zbadaliśmy obszar jeszcze parę razy – niestety bez powodzenia. Nie byłem niezadowolony. Na tyle przebytej drogi i&nbsp;trudów w&nbsp;nieprzyjaznym terenie poszukiwań, znalazłem igłę w&nbsp;stogu siana. Był to czwarty meteoryt z&nbsp;Moravki. W&nbsp;tym czasie była to najświeższa materia pozaziemska (od 6&nbsp;maja 2000 roku żaden meteoryt nie spadł na świecie).
-
'''Okaz nr 5.''' W sierpniu 2002 roku okazało się, że podczas 5-cio dniowych poszukiwań w maju 2001 roku uzyskano od anonimowego znalazcy 229&nbsp;g okaz znaleziony w lesie. Laboratorium przy uniwersytecie w Kolonii potwierdziło, że jest to okaz meteorytu Morávka. Okaz jest płaski (7,5×5,5×2&nbsp;cm) i bez skorupy obtopieniowej<ref name="no 5 crust"></ref>. Podejrzewano, że podczas spadku rozbił się o drzewo, ale poszukiwania pozostałych fragmentów nie przyniosły rezultatu.
+
:W domu okazało się, że jest to drugi co do wielkości z&nbsp;czterech meteorytów Moravka. Ma on masę 229,1&nbsp;g.&nbsp;{{Wielokropek}}
-
Tyle na temat tego okazu pisze Borovička. Dziś wiemy, że okaz nr 5 znalazł Christian Anger rano 31 lipca 2001 roku. Prowadził on poszukiwania w towarzystwie Ericha Haiderera. Okaz miał spory procent powierzchni pokryty skorupą obtopieniowa. Został on [[:Image:Moravka_nr_5_cuttings_(Christian_Anger).jpg|pocięty]], a jego fragmenty były sprzedawane razem z broszurą opisującą m.in. okoliczności znalezienia.
+
Christian Anger ze swoim przyjacielem Erichem Haidererem wybierali się wówczas na poszukiwania meteorytów [[Morasko]], ale to za radą Tomasza Kurtza zmienili plany i&nbsp;wybrali się do Moravki. W&nbsp;czasie spisywania swojej relacji Anger nie znał innych faktów. Między innymi, że już w&nbsp;maju 2000 roku znaleziono okazy nr&nbsp;4 i&nbsp;6, były one również większe od jego znaleziska. Również od czasu spadku do lipca 2001 roku spadło na świecie wiele innych meteorytów – w&nbsp;Burkina Faso, Indiach, Jemenie, Sudanie, Tunezji i&nbsp;Uzbekistanie.<ref>więcej patrz lista spadków na stronach woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/falls/f_Falls-years.htm Obserwowane spadki meteorytów]</ref>
-
Historia znalezienia okazu nr 5 – tłumaczenie fragmentu z broszury Christiana Angera.
 
-
:(...) Po ponad roku (podczas którego odbyło się kilka wypraw i nic nie znaleziono), zdecydowaliśmy się w krótkim czasie, gdy połowa Polski była zalana (pierwotnie planowaliśmy poszukiwania meteorytów na jej terytorium), aby pojechać do Moravki. Mieliśmy mało czasu na wyszukiwanie informacji, obok współrzędnych miałem jeszcze przybliżoną elipsę spadku i mapę z względnie niedokładnie naniesionymi miejscami znalezienia trzech meteorytów. Obliczałem współrzędne miejsc poprzez interpolację z mapy i karmiliśmy nimi GPSa i laptopa Ericha. Tak każdego wieczoru ustalaliśmy trasy na następny dzień. Po 3 dniach bezowocnych poszukiwań byliśmy bliscy rezygnacji. Zmotywowaliśmy się jeszcze bardziej i zostaliśmy w Moravce. Rankiem 5. dnia (31.07.2001) po forsownym marszu uparcie wzdłuż linii spadku, przez góry i doliny, przez kilka strumieni otoczonych cierniowymi zaroślami, mokre łąki, gąszcz i Bogu dziękować, potem też jaśniejszym lasem. Około 9:15 wypatrzyłem kolejny „czarny kamień”.
+
'''Okaz nr 6.''' W kwietniu 2003 roku podczas nagłaśnianej w&nbsp;mediach informacji o&nbsp;otwarciu wystawy meteorytów Morávka w&nbsp;Pradze, do autorów publikacji o&nbsp;Morávce<ref name="Borovicka2003"></ref> zgłosiła się rodzina, która od blisko trzech lat w&nbsp;tajemnicy trzymała znaleziony 6&nbsp;dni po spadku okaz meteorytu. Znaleźli go w&nbsp;świeżej ziemi {{Txt2Img|Moravka_nr6_(place_a_find)_1.jpg|na małym polu ziemniaków}} tylko 70&nbsp;metrów od okazu nr&nbsp;4. Po udokumentowaniu przez naukowców znaleziska, okaz pozostał u&nbsp;znalazców (podczas wizyty w&nbsp;2011 roku w&nbsp;rejonie spadku, {{Txt2Img|Moravka_nr6_(place_a_find)_3.jpg|właścicielka okazu}} potwierdziła fakt, że okaz pozostaje nadal u&nbsp;jej córki – inf.&nbsp;''Wadi &&nbsp;Woreczko'').
-
[[Grafika:Moravka_nr_5_(Christian_Anger).jpg|right|200px|thumb|Christian Anger i jego znalezisko (źródło: broszura Christana Angera)]]
+
<br clear="all"/>
-
:Nie było w nim nic niezwykłego. Niestety mieliśmy wiele utrudnień, gdyż było tam dużo żużla żelaznego, że występowało tam wiele naturalnych ciemnych kamieni, że tutaj w lesie często spalano śmieci, jak i węgiel, tak więc czarne kamienie leżały tam masowo. Setki razy schylaliśmy się po nie, podnosiliśmy, oglądaliśmy i sprawdzaliśmy magnesem – niestety nic. Jednakże przy tym kamieniu magnes przykleił się. Nie mogłem w to uwierzyć. Natychmiast zrobiłem kilka zdjęć znaleziska i zadzwoniłem do Ericha, który szedł kilkaset metrów ode mnie po swojej trasie. Potem podniosłem kamień, przekręciłem go by zobaczyć jego wnętrze. Kamień jest fragmentem. Powierzchnia przełamu jest już zardzewiała. Niemniej jednak, można było zobaczyć piękny niebieskoszary kolor.
+
-
:W międzyczasie Erich przybył i gratulował mi mojego debiutanckiego odkrycia na mojej pierwszej wyprawie poszukiwawczej meteorytów (''erste Meteorite-Hunting''). On robił mi jeszcze kilka zdjęć w miejscu znalezienia. Potem wyznaczył współrzędne za pomocą GPSa z dokładnością 1/100 sekundy. On położył w odciśniętym miejscu znalezienia zastępczą kostkę. On mówił, że robi to zawsze jako podziękowanie. ''Danach gingen wir aus dem Wald und holten uns erst mal was zu essen und stießen auf den Fund an.'' Następnie udaliśmy się ponownie na poszukiwania. Koncentrowaliśmy się naturalnie teraz na najbliższej okolicy znaleziska, ponieważ brakowało nam drugiego odłamka meteorytu. Zbadaliśmy obszar jeszcze parę razy - niestety bez powodzenia. Nie byłem niezadowolony. Na tyle przebytej drogi i trudów w nieprzyjaznym terenie poszukiwań, znalazłem igłę w stogu siana. Był to czwarty meteoryt z Moravki. W tym czasie była to najświeższa materia pozaziemska (od 6 maja 2000 roku żaden meteoryt nie spadł na świecie).
+
== Lokalizacja ==
-
:W domu okazało się, że jest to drugi co do wielkości z czterech meteorytów Moravka. Ma on masę 229,1 g.&nbsp;(...)
+
{{GEFrame-begin}}
 +
{{GEMap
 +
| htmlFileMap = wiki-Moravka-finds.htm
 +
| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Czech-MM.kml
 +
| kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Moravka-finds.kml
 +
| lat = 49.59
 +
| lon = 18.550
 +
| zoom = 10
 +
| type = terrain
 +
}}
 +
{{GEIcon-PlaceOfFall}}
 +
miejsca znalezienia okazów (sześć) i&nbsp;cztery miejsca, gdzie słyszano odgłosy spadających kamieni, jednak nic nie znaleziono!
-
Christian Anger ze swoim przyjacielem Erichem Haidererem wybierali się wówczas na poszukiwania meteorytów [[Morasko]], ale to za radą Tomasza Kurtza zmienili plany i wybrali się do Moravki. W czasie spisywania swojej relacji Anger nie znał wielu innych faktów. Między innymi, że już w maju 2000 roku znaleziono okazy nr 4 i 6, były one również większe od jego znaleziska. Również od czasu spadku do lipca 2001 roku spadło na świecie wiele innych meteorytów - w Burkina Faso, Indiach, Jemenie, Sudanie, Tunezji i Uzbekistanie<ref>patrz lista spadków na stronach [http://www.woreczko.pl/meteorites/falls/f_Falls-years.htm Obserwowane spadki meteorytów]</ref>.
+
{{GEFrame-end}}
 +
Bolid leciał od północy pod bardzo małym kątem do horyzontu około 20°.
 +
 +
Teren spadku jest górzysty i&nbsp;trudny dla poszukiwań. Z&nbsp;rozkładu znalezionych okazów i&nbsp;wyliczonego obszaru spadku (elipsy) wynika, że są tam jeszcze '''szanse na znalezienie okazów nawet kilkukilogramowych'''!<ref name="Borovicka2003"></ref> Według badaczy spadło kilkaset fragmentów o&nbsp;łącznej masie ~100&nbsp;kg, największy z&nbsp;nich miał około 8&nbsp;kg!!<ref name="Biały Krzyż"></ref>
 +
 +
<br clear="all"/>
 +
 +
{{GEFrame-begin}}
 +
{{GEMap
 +
| htmlFileMap = wiki-Moravka-searched.htm
 +
| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Moravka-finds.kml
 +
| kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Moravka-searched.kml
 +
| lat = 49.59
 +
| lon = 18.550
 +
| zoom = 12
 +
| type = satellite
 +
}}
 +
Schemat przeszukanych rejonów (pozostałe symbole jak wyżej)
-
'''Okaz nr 6.''' W kwietniu 2003 roku podczas nagłaśnianej w mediach informacji o otwarciu wystawy meteorytów Morávka w Pradze, do autorów publikacji o Morávce<ref name="Borovicka2003"></ref> zgłosiła się rodzina, która od blisko trzech lat w tajemnicy trzymała znaleziony 6 dni po spadku okaz meteorytu. Znaleźli go w świeżej ziemi na małym polu ziemniaków tylko 70 metrów od okazu nr 4. Po udokumentowaniu przez naukowców znaleziska, okaz pozostał u znalazców (podczas wizyty w 2011 roku w rejonie spadku, właścicielka okazu potwierdziła fakt, że okaz pozostaje nadal u jej córki - inf. ''Wadi & Woreczko'').
+
{{GEFrame-end}}
 +
Na ekspozycji w obserwatorium w&nbsp;Ostravie poświęconej meteorytom, znajduje się {{Txt2Img|Moravka_searched_areas_(Ostrava).jpg|mapa}} z&nbsp;zaznaczonymi schematycznie rejonami przeszukanymi przez zorganizowane czeskie ekipy poszukiwawcze.
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
-
== Galerie ==
+
== [[Morávka/Galerie]] ==
-
'''Meteoryt Morávka (Moravka) w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej (Národí Muzeum Praha) w Pradze''' (fot.&nbsp;Aubrey&nbsp;Whymark, ''za zgodą'')
+
'''Meteoryt Morávka (Moravka) w zbiorach [[Szablon:PragueNM|Muzeum Historii Naturalnej w&nbsp;Pradze]]''' (Národí Muzeum Praha) (fot.&nbsp;Aubrey&nbsp;Whymark, ''za zgodą'')
<gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3">
<gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3">
File:Moravka_214_g_(NHM_Prague).jpg|Okaz nr 1 (214,2 g, 6,5×4×4&nbsp;cm)
File:Moravka_214_g_(NHM_Prague).jpg|Okaz nr 1 (214,2 g, 6,5×4×4&nbsp;cm)
Linia 143: Linia 157:
File:Moravka_91_g_(NHM_Prague).jpg|Okaz nr 3 (90,6 g, 4,5×3,5×2,5&nbsp;cm)
File:Moravka_91_g_(NHM_Prague).jpg|Okaz nr 3 (90,6 g, 4,5×3,5×2,5&nbsp;cm)
</gallery>
</gallery>
-
Dodatkowe fotografie okazów 1, 2 i 3 - [http://www.asu.cas.cz/~borovic/meteorit.htm Fotografie meteoritů Morávka 1 a 2 a Horní Tošanovice]
+
Dodatkowe fotografie okazów 1, 2 i 3 – [http://www.asu.cas.cz/~borovic/meteorit.htm Fotografie meteoritů Morávka&nbsp;1 a&nbsp;2 a&nbsp;Horní Tošanovice]
-
'''Meteoryt Morávka w zbiorach Planetarium i Obserwatorium Astronomicznego w Ostravie''' (fot. [[:Image:Moravka_(Kasia)_1.jpg|Kasia]], [[:Image:Moravka_(W&W).jpg|Wadi & Woreczko]])
+
Meteoryt Morávka w zbiorach [[Szablon:PragueNM|Muzeum Historii Naturalnej w&nbsp;Pradze]] (fot.&nbsp;Tomasz&nbsp;Jakubowski)
 +
<gallery caption="" widths="200px" heights="160px" perrow="3">
 +
File:Morávka_(NHM_Prague)-TJ-1.jpg|Okaz nr 2
 +
File:Morávka_(NHM_Prague)-TJ-a.jpg|Okaz nr&nbsp;1 (góra) i&nbsp;nr&nbsp;3 (dół)
 +
</gallery>
 +
 
 +
 
 +
'''Meteoryt Morávka w zbiorach Planetarium i Obserwatorium Astronomicznego w Ostravie''' (fot. {{Txt2Img|Moravka_(Kasia)_1.jpg|Kasia}}, {{Txt2Img|Moravka_(W&W).jpg|Wadi & Woreczko}})
<gallery caption="" widths="120px" heights="90px" perrow="5">
<gallery caption="" widths="120px" heights="90px" perrow="5">
-
File:Moravka_nr4_(Ostrava)_2.jpg|Okaz nr 4 (235,1 g, 5×4×4&nbsp;cm) kupiony przez ''[[:Image:Moravka_(Kalenda).jpg|Pavla&nbsp;Kalende]]''
+
File:Moravka_nr4_(Ostrava)_2.jpg|Okaz nr 4 (235,1 g, 5×4×4&nbsp;cm) kupiony przez ''{{Txt2Img|Moravka_(Kalenda).jpg|Pavla&nbsp;Kalende}}''
File:Moravka_nr4_(Ostrava)_1.jpg|Gablota poświęcona meteorytowi Moravka
File:Moravka_nr4_(Ostrava)_1.jpg|Gablota poświęcona meteorytowi Moravka
-
File:Moravka_nr4_(Ostrava)_3.jpg|Kopie okazów nr 1, 2 i 3, oryginały znajdują się w muzeum w Pradze
+
File:Moravka_nr4_(Ostrava)_3.jpg|Kopie okazów nr 1, 2 i&nbsp;3, oryginały znajdują się w&nbsp;muzeum w&nbsp;Pradze (patrz → [[Meteoryty (kopie)]])
-
File:Moravka_nr4_(Ostrava)_4.jpg|Kopia okazu nr 4 i oryginał (mocno rdzewiejący)
+
File:Moravka_nr4_(Ostrava)_4.jpg|Kopia okazu nr 4 i&nbsp;oryginał (mocno rdzewiejący)
File:Moravka_nr4_(Ostrava)_5.jpg|Kopia okazu wzbudzała duże zainteresowanie
File:Moravka_nr4_(Ostrava)_5.jpg|Kopia okazu wzbudzała duże zainteresowanie
</gallery>
</gallery>
-
Miejsce spadku okazu nr 1 (fot. Kasia, Wadi & [[:Image:Moravka_(Woreczko).jpg|Woreczko]])<br>
+
Miejsce spadku okazu nr 1 (fot. Kasia, Wadi & {{Txt2Img|Moravka_(Woreczko).jpg|Woreczko}})<br>
Świadkami spadku było kilkanaście osób biesiadujących na trawie przy domku letniskowym
Świadkami spadku było kilkanaście osób biesiadujących na trawie przy domku letniskowym
<gallery caption="" widths="120px" heights="90px" perrow="5">
<gallery caption="" widths="120px" heights="90px" perrow="5">
Linia 162: Linia 183:
File:Moravka_nr1_(place_a_find)_2.jpg|Prawdopodobnie tu przy ognisku siedzieli świadkowie spadku
File:Moravka_nr1_(place_a_find)_2.jpg|Prawdopodobnie tu przy ognisku siedzieli świadkowie spadku
File:Moravka_nr1_(place_a_find)_3.jpg|W któryś z tych otaczających dom świerków uderzył meteoryt  
File:Moravka_nr1_(place_a_find)_3.jpg|W któryś z tych otaczających dom świerków uderzył meteoryt  
-
File:Moravka_nr1_(place_a_find)_4.jpg|Nadleciał "stamtąd", ale zza wysokich drzew nic nie widziano
+
File:Moravka_nr1_(place_a_find)_4.jpg|Nadleciał „stamtąd”, ale zza wysokich drzew nic nie widziano
-
File:Moravka_nr1_(place_a_find)_5.jpg|Świerkowe szyszki na pamiątkę - zamiast nowego okazu
+
File:Moravka_nr1_(place_a_find)_5.jpg|Świerkowe szyszki na pamiątkę – zamiast nowego okazu
</gallery>
</gallery>
-
Miejsce spadku okazów nr 4 i 6 (fot. Kasia, Wadi & Woreczko)<br>
+
Miejsce spadku okazów nr 4 i 6 (fot. [[Kasia]], [[Wadi]] & [[Woreczko]])<br>
-
Okaz nr 4 znajduje się dziś w zbiorach Obserwatorium Astronomicznego w Ostravie. Okaz nr 6 zatrzymała dla siebie właścicielka gospodarstwa.  
+
Okaz nr 4 znajduje się dziś w zbiorach Obserwatorium Astronomicznego w&nbsp;Ostravie. Okaz nr&nbsp;6 zatrzymała dla siebie właścicielka gospodarstwa. Znajduje się on obecnie u&nbsp;jej córki w&nbsp;południowych Czechach. Więcej szczegółów w&nbsp;artykule Wadi & Woreczko (2011).
-
<br>Znajduje się on obecnie u jej córki w południowych Czechach. Więcej szczegółów w artykule Wadi & Woreczko (2011).
+
<gallery caption="" widths="120px" heights="90px" perrow="5">
<gallery caption="" widths="120px" heights="90px" perrow="5">
-
File:Moravka_nr4_(place_a_find)_1.jpg|Tu na szutrowej drodze (obok samochodu) znaleziono okaz nr 4 (na pierwszym planie kopia okazu nr 4)
+
File:Moravka_nr4_(place_a_find)_1.jpg|Tu na szutrowej drodze (obok samochodu) znaleziono okaz nr&nbsp;4 (na pierwszym planie kopia okazu nr&nbsp;4)
-
File:Moravka_nr4_(place_a_find)_2.jpg|Od tej strony nadleciał okaz nr 4 i wylądował na drodze przed lasem
+
File:Moravka_nr4_(place_a_find)_2.jpg|Od tej strony nadleciał okaz nr&nbsp;4 i&nbsp;wylądował na drodze przed lasem
-
File:Moravka_nr6_(place_a_find)_1.jpg|Obok tego pola ziemniaków znaleziono okaz nr 6, kilkadziesiąt metrów od okazu nr&nbsp;4
+
File:Moravka_nr6_(place_a_find)_1.jpg|Obok tego pola ziemniaków znaleziono okaz nr&nbsp;6, kilkadziesiąt metrów od okazu nr&nbsp;4
-
File:Moravka_nr6_(place_a_find)_2.jpg|Tu gdzie ta sterta chrustu, w 2000 roku na poletku ziemniaków, znaleziono okaz nr 6
+
File:Moravka_nr6_(place_a_find)_2.jpg|Tu gdzie ta sterta chrustu, w&nbsp;2000 roku na poletku ziemniaków, znaleziono okaz nr&nbsp;6
-
File:Moravka_nr6_(place_a_find)_3.jpg|Właścicielka gospodarstwa, która była świadkiem spadku meteorytów (Wadi trzyma w ręce kopię okazu nr 4)
+
File:Moravka_nr6_(place_a_find)_3.jpg|Właścicielka gospodarstwa, która była świadkiem spadku meteorytów (Wadi trzyma w&nbsp;ręce kopię okazu nr&nbsp;4)
</gallery>
</gallery>
-
Miejsce spadku okazu nr 5 (fot. [[:Image:Moravka_(Kasia)_3.jpg|Kasia]], Wadi & Woreczko)
+
Miejsce spadku okazu nr 5 (fot. {{Txt2Img|Moravka_(Kasia)_3.jpg|Kasia}}, Wadi & Woreczko)
<gallery caption="" widths="120px" heights="90px" perrow="5">
<gallery caption="" widths="120px" heights="90px" perrow="5">
-
File:Moravka_nr5_(place_a_find)_1.jpg|W tym miejscu Christian Anger znalazł swój meteoryt. W&nbsp;tle olbrzymi kupiskol z lokalnych kamieni - może to "plon" systematycznych poszukiwań?
+
File:Moravka_nr5_(place_a_find)_1.jpg|W tym miejscu Christian Anger znalazł swój meteoryt. W&nbsp;tle olbrzymi kupiskol z&nbsp;lokalnych kamieni – może to „plon” systematycznych poszukiwań?
-
File:Moravka_nr5_(place_a_find)_2.jpg|Ten las został przeszukany przez ekipy z Czech w pierwszych dniach po spadku
+
File:Moravka_nr5_(place_a_find)_2.jpg|Ten las został przeszukany przez ekipy z&nbsp;Czech w&nbsp;pierwszych dniach po spadku
-
File:Moravka_nr5_(place_a_find)_3.jpg|Okoliczne lasy są bardzo malownicze, ale ...
+
File:Moravka_nr5_(place_a_find)_3.jpg|Okoliczne lasy są bardzo malownicze, ale{{Kropek}}
-
File:Moravka_nr5_(place_a_find)_4.jpg|... teren dla poszukiwaczy wymagający
+
File:Moravka_nr5_(place_a_find)_4.jpg|{{Kropek}}teren dla poszukiwaczy wymagający
-
File:Moravka_nr5_(place_a_find)_5.jpg|Takie ''prawie''-meteoryty są w okolicznych lasach powszechne. O nich to pisze Anger w swej relacji. Po kilku latach, w wilgotnym środowisku lasu, również meteoryty upodobnią się do zwykłych kamieni
+
File:Moravka_nr5_(place_a_find)_5.jpg|Takie ''prawie''-meteoryty są w okolicznych lasach powszechne. O&nbsp;nich to pisze Anger w&nbsp;swej relacji. Po kilku latach, w&nbsp;wilgotnym środowisku lasu, również meteoryty upodobnią się do zwykłych kamieni
</gallery>
</gallery>
 +
Więcej → [[Morávka/Galerie]]
-
Przelot bolidu udało się zarejestrować na kamerach video. Jeden z filmów nakręcił ''Jiri Fabig'', który sprawdzał swoją nową kamerę kręcąc motyle w swoim ogrodzie w domu w Janovie (w miejscu 50,24275°N, 17,47553°E). To jest ten sam Janov, w okolicach którego w 1987 roku miał miejsce prawdopodobny spadek meteorytu [[Janov 1987]]! Drugi film, na którym zarejestrowano proces fragmentacji meteoroidu, nakręcił ''Josef Mišák'' w miejscowości Kunovice (49,03219°N, 17,43967°E) z płyty tamtejszego lotniska. Ale tu tym razem czeskie Kunovice, a nie polskie z ''doniesienia'' [[Kunowice]].
+
 
 +
Przelot bolidu udało się zarejestrować na kamerach video. Jeden z&nbsp;filmów nakręcił ''Jiri Fabig'', który sprawdzał swoją nową kamerę kręcąc motyle w&nbsp;swoim ogrodzie w&nbsp;domu w&nbsp;Janovie (w&nbsp;miejscu 50,24275°N, 17,47553°E). To jest ten sam Janov, w&nbsp;okolicach którego w&nbsp;1987 roku miał miejsce prawdopodobny spadek meteorytu [[Janov 1987]]! Drugi film, na którym zarejestrowano proces fragmentacji meteoroidu, nakręcił ''Josef Mišák'' w&nbsp;miejscowości Kunovice (49,03219°N, 17,43967°E) z&nbsp;płyty tamtejszego lotniska. Ale tu tym razem czeskie Kunovice, a&nbsp;nie polskie z&nbsp;''doniesienia'' [[Kunowice]].
{|
{|
|-
|-
|<youtube>IsTSgSwyirM</youtube>
|<youtube>IsTSgSwyirM</youtube>
-
YouTube - [http://youtu.be/IsTSgSwyirM Moravka] (Janov)
+
YouTube – [http://youtu.be/IsTSgSwyirM Moravka] (Janov)
|<youtube>rcNr96YrpkU</youtube>
|<youtube>rcNr96YrpkU</youtube>
-
YouTube - [http://youtu.be/rcNr96YrpkU Moravka] (Kunovice)
+
YouTube – [http://youtu.be/rcNr96YrpkU Moravka] (Kunovice)
|-
|-
-
|YouTube - [http://youtu.be/hoYXd2ly8DE Meteor 06.05.2000 Moravka Czech Republic 01]
+
|YouTube – [http://youtu.be/hoYXd2ly8DE Meteor 06.05.2000 Moravka Czech Republic&nbsp;01]
-
YouTube - [http://youtu.be/ZW0MdpLJhBo Meteor 06.05.2000 Moravka Czech Republic 02]
+
YouTube – [http://youtu.be/ZW0MdpLJhBo Meteor 06.05.2000 Moravka Czech Republic&nbsp;02]
|  
|  
|-
|-
Linia 207: Linia 229:
== [[Bibliografia]] ==
== [[Bibliografia]] ==
-
* +Anger Christian, '''Meteorite-hunting Moravka 2001.''' Ilustrowana broszura wydana przez Christiana Angera, dołączana do sprzedawanych przez niego fragmentów okazu nr 5. Plik {{Djvu|Moravka_(Christian_Anger-Meteorite-Hunting).djvu|DjVu}}
+
* +Anger Christian, '''Meteorite-hunting [[Morávka|Moravka]] 2001''', Ilustrowana broszura wydana przez Christiana Angera, dołączana do sprzedawanych przez niego fragmentów okazu nr 5. Plik {{Djvu|Moravka_(Christian_Anger-Meteorite-Hunting).djvu|DjVu}}.
-
* +Borovička Jiří, Spurný Pavel, Kalenda Pavel, et al, (2003), '''The Morávka meteorite fall: 1. Description of the events and determination of the fireball trajectory and orbit from video records. 2. Interpretation of infrasonic and seismic data. 3. Meteoroid initial size, history, structure, and composition. 4. Meteoroid dynamics and fragmentation in the atmosphere.''' ''Meteoritics & Planetary Science'', vol. 38, no 7, 2003, s. 975–1043. Plik [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/maps.2003.38.issue-7/issuetoc PDF ]; Plik [http://adsabs.harvard.edu/abs/2003M&PS...38..975B adsabs ]
+
* Borovička Jiří, Spurný Pavel, Kalenda Pavel, et al., (2003), '''The [[Morávka]] meteorite fall: 1. Description of the events and determination of the fireball trajectory and orbit from video records. 2. Interpretation of infrasonic and seismic data. 3. Meteoroid initial size, history, structure, and composition. 4. Meteoroid dynamics and fragmentation in the atmosphere''', ''Meteoritics & Planetary Science'', vol. 38(7), 2003, s. 975–1043.<ref name="Borovička 2003"></ref> Plik {{!doi|10.1111/maps.2003.38.issue-7}}; Plik {{!ADS|a=2003M&PS...38..975B}}.
-
* +'''''Expozice meteoritů průvodce výstavou.''''' Hvězdárna a planetárium Johanna Palisy, VŠB - Technická univerzita Ostrava. Przewodnik po wystawie meteorytów w Obserwatorium Astronomicznym i Planetarium w Ostrawie.
+
* {{Borovička (2015 arXiv)}}
-
* Pilski Andrzej S., (2000), '''Meteoryt, który przeleciał nam koło nosa.''' ''Meteoryt'', 2, 2000, s. 11.
+
* +'''''Expozice meteoritů průvodce výstavou''''', Hvězdárna a planetárium Johanna Palisy, VŠB – Technická univerzita Ostrava. Przewodnik po wystawie meteorytów w&nbsp;Obserwatorium Astronomicznym i&nbsp;Planetarium w&nbsp;Ostrawie.
-
* +Pujol Jose, Rydelek Paul, Ishihara Yoshiaki, (2006), '''Analytical and graphical determination of the trajectory of a fireball using seismic data.''' ''Planetary and Space Science'', vol. 54, nr 1, 2006, s. 78-86. Plik [http://vls2.icm.edu.pl/pdflinks/12041119050109062.pdf PDF ]; Plik [http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0032063305001790 PDF ]
+
* {{Koblitz MetBase}}
-
* +Řanda Z., Kučera J., Soukal L., (2003), '''Elemental characterization of the new Czech meteorite ‘Morávka’ by neutron and photon activation analysis.''' ''Journal of Radioanalytical and Nuclear Chemistry'', 257, 2, 2003, s. 275-283. Plik [http://www.akademiai.com/content/u1170q5q12225g68/ PDF ]
+
* Pilski Andrzej S., (2000), '''Meteoryt, który przeleciał nam koło nosa''', ''Meteoryt'', 2, 2000, s. 11. Plik {{Link-Meteoryt |r=00 |n=2}}.
-
* +Wadi & Woreczko, (2011), '''Morávka 11 lat później.''' ''Meteoryt'', 3, 2011, s. 26-28. Pełny tekst artykułu → [http://www.woreczko.pl/meteorites/travels/Moravka_2011/Moravka.htm Morávka 11 lat później]
+
* Pilski Andrzej S., (2001), '''Z konferencji Meteoritical Society. ''Spadek meteorytu [[Morávka]] nagrany na video: trajektoria bolidu, orbita i fragmentacja''''', ''Meteoryt'', 4, 2001, s. 9-10. Plik {{Link-Meteoryt |r=01 |n=4}}.
-
== Przypisy ==
+
* Pujol Jose, Rydelek Paul, Ishihara Yoshiaki, (2006), '''Analytical and graphical determination of the trajectory of a fireball using seismic data''', ''Planetary and Space Science'', vol. 54(1), 2006, s. 78-86. Plik {{!doi|10.1016/j.pss.2005.08.003}}.
-
<references />
+
* Řanda Z., Kučera J., Soukal L., (2003), '''Elemental characterization of the new Czech meteorite ‘Morávka’ by neutron and photon activation analysis''', ''Journal of Radioanalytical and Nuclear Chemistry'', 257, 2, 2003, s. 275-283. Plik [http://www.akademiai.com/content/u1170q5q12225g68/ PDF].
 +
 
 +
* {{Sansom (2016)}}
 +
 
 +
* Ściężor Tomasz, (2001), '''Bolid [[Morávka]] z 6 maja 2000''', ''Urania–Postępy Astronomii'', 2, 2001, s. 82-83. Plik {{Link-PA|r=2001|n=2}}.
 +
 
 +
* Wadi & Woreczko Jan, (2011), '''[[Morávka]] 11 lat później''', ''Meteoryt'', 3, 2011, s. 26-28. Plik {{Link-Meteoryt |r=11 |n=3}}; plik {{Djvu|Moravka_(Meteoryt_3_11).djvu|DjVu}}. Pełny tekst artykułu → [http://www.woreczko.pl/meteorites/travels/travels-Moravka_2011.htm Morávka 11 lat później].
 +
 
 +
{{Koblitz References |1=After a bright fireball was observed in the Czech Republic, Poland, and Slovakia, and a sonic boom was heard in northern Moravia, a 214g stone that had passed through a spruce tree and landed in a garden was collected; two other pieces weighing 329g and 90g were collected later in May and in June; the fall was videotaped, allowing the calculation of orbital parameters: a=1.85±0.10 AU, e=0.47±0.03, q=0.9823±0.0012 AU, Q=2.7±0.2 AU, W=46.2580°, w=203.5°±1.0, i=32.2°±0.8; mineralogy and classification, olivine Fa19.2, low-Ca pyroxene Fs16.9, high-Ca pyroxene Fs6.2Wo44,3, J.N.Grossman and J.Zipfel, Met. Bull. 85, MAPS, 2001, 36 (Suppl.), p.A293; see also, Borovicka et al., MAPS, 2000, 35 (Suppl.), p.A31 (abs.). Study of meteoroid orbit, trajectory and fragmentation, J.Borovicka et al., MAPS, 2001, 36, p.A25 (abs.). Measurement of short-lived radionuclide activities, H.Neder et al., MAPS, 2001, 36, p.A146 (abs). Fall circumstances; determination of meteoroid trajectory and orbit, J.Borovicka et al., MAPS, 2003, 38, p.975. Interpretation of infrasonic and seismic data, P.G.Brown et al., MAPS, 2003, 38, p.989. Noble gases, initial size, exposure history, mineralogy, and chemical composition, J.Borovicka et al., MAPS, 2003, 38, p.1005. Noble gas analysis, L.Schultz and H.W.Weber, MAPS, 2003, 38, No. 7 (Suppl.), p.A38 (abs.).}}
 +
{{Przypisy}}
== Zobacz również ==
== Zobacz również ==
-
* dodatkowe [[Morávka/Pliki|źródła/pliki]]
+
* [[Morávka/Galerie]]
 +
* [[Szablon:PragueNM|Muzeum Historii Naturalnej w Pradze]]
 +
 
 +
* meteoryt [[Stubenberg]]
== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
-
* '''Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD])''' - meteoryt [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=16742 Morávka]
+
* '''Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD])''' – meteoryt [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=16742 Morávka]
-
* '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' - meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=16742 Morávka]
+
* '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' – meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=16742 Morávka]
 +
 
 +
* {{PragueNM}}
 +
* Obserwatorium Astronomiczne i Planetarium w Ostravie – [http://planetarium.vsb.cz/en/ Hvězdárna a planetárium Johanna Palisy v Ostravě]
 +
* Astronomical Institute of the Academy of Science of the Czech Republic (Astronomický ústav AV ČR Ondřejov) – [http://www.asu.cas.cz/~borovic/meteorit.htm Fotografie meteoritů Morávka 1 a 2 a Horní Tošanovice] (fotografie trzech pierwszych okazów)
 +
 
 +
* Meteoryt Morávka w kolekcjach polskich – [http://www.woreczko.pl/meteorites/news/Moravka.htm Wadi & Jan Woreczko Collection]
 +
 
 +
* [http://www.hvezdarna.cz/mapa/ Astronomická mapa České republiky]
 +
 
 +
* woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/travels/travels-Moravka_2011.htm Morávka 11 lat później] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-FireballNetwork.htm Sieci bolidowe (''fireball network'')] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/falls/f_Falls-years.htm Obserwowane spadki meteorytów (''Meteorite falls*'')]
 +
 
 +
* METEORITE ACTION! – dane o&nbsp;orbicie meteoroidu, bolidzie (fotografie i&nbsp;nagrania video) i&nbsp;znaleziskach meteorytu [http://fireball.meteorite.free.fr/meteor/en/3/2000-05-06/moravka/data Morávka]
 +
* [http://www.astro.amu.edu.pl/~jopek/JopekTJ/Prezentacje.Etc/Seminaria/2005_moravka.pdf Spadek meteorytu Moravka] – prezentacja, Tadeusz J.&nbsp;Jopek, Obs. Astr. UAM, seminarium PKiM, Olsztyn 2005
 +
* Meteorytowe Centrum Informacyjne – [http://www.meteoryt.net/sprawozd/moravka_2k1/moravka2k1.htm I&nbsp;wyprawa poszukiwawcza do Moravki – 08'2000]
 +
* MSB World – [http://kzbb.org/msb/turystyka.php?turys=kometa Bolid nad Podbeskidziem – 2000.05.06]
-
* Muzeum Historii Naturalnej w Pradze (Národí Muzeum Praha; Prague Natural History Museum) - [http://www.nm.cz/expozice-detail.php?f_id=58 kolekcja meteorytów i tektytów]
 
-
* Obserwatorium Astronomiczne i Planetarium w Ostravie - [http://planetarium.vsb.cz/en/ Hvězdárna a planetárium Johanna Palisy v Ostravě]
 
-
* Astronomical Institute of the Academy of Science of the Czech Republic (Astronomický ústav AV ČR Ondřejov) - [http://www.asu.cas.cz/~borovic/meteorit.htm Fotografie meteoritů Morávka 1 a 2 a Horní Tošanovice]
 
-
* METEORITE ACTION! - dane o orbicie meteoroidu, bolidzie (fotografie i nagrania video) i znaleziskach meteorytu [http://fireball.meteorite.free.fr/meteor/en/3/2000-05-06/moravka/data Morávka]
 
-
* [http://www.astro.amu.edu.pl/~jopek/JopekTJ/Prezentacje.Etc/Seminaria/2005_moravka.pdf Spadek meteorytu Moravka] - prezentacja, Tadeusz J. Jopek, Obs. Astr. UAM, seminarium PKiM, Olsztyn 2005
 
-
* Fotografie trzech pierwszych okazów http://www.asu.cas.cz/~borovic/meteorit.htm
 
-
* Meteoryt Morávka w kolekcjach polskich - [http://www.woreczko.pl/meteorites/news/Moravka.htm Wadi & Jan Woreczko Collection]
 
-
* Meteorytowe Centrum Informacyjne - [http://www.meteoryt.net/sprawozd/moravka_2k1/moravka2k1.htm I wyprawa poszukiwawcza do Moravki - 08'2000]
 
-
* MSB World - [http://kzbb.org/msb/turystyka.php?turys=kometa Bolid nad Podbeskidziem - 2000.05.06]
 
-
* European Fireball Network (EN) - [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-FireballNetwork.htm Sieci bolidowe]
 
[[Category:Poza granicami Polski]]
[[Category:Poza granicami Polski]]
[[Category:Czechy]]
[[Category:Czechy]]
[[Category:Bolidy]]
[[Category:Bolidy]]
 +
[[Category:Warto szukać]]

Aktualna wersja na dzień 21:04, 8 wrz 2023

0i

Niewiele brakowało, a spadłby w Polsce

Morávka →
Moravka (znaleziska).jpg
Trzy pierwsze znaleziska, 214 g (lewy), 330 g (prawy) i 91 g (dolny) (fot. Borovička 2003)
Spadek
Lokalizacja Czechy
Położenie[1] 49°36'N, 18°32'E
Data 6 maja 2000 r., 11:51:46 UT (sobota)
Uwagi jest wysoce prawdopodobne, że nie zebrano wszystkich okazów
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny H5
Masa 1400 g
Liczba okazów znaleziono 6 okazów
Meteoritical Bulletin Database

Spadek meteorytów w Czechach po efektownym bolidzie 6 maja 2000 roku (sobota). Początek spektaklu rozpoczął się nad południową Polską. Przelot bolidu obserwowano z terenu Czech, Polski i Słowacji – leciał z północy pod małym kątem do horyzontu, a w trakcie lotu ulegał silnej fragmentacji. W maksimum blasku osiągnął jasność –20m. Meteoryty z niego, spadły na terenie Czech w okolicy miejscowości Morávka (Morawka). Przelot bolidu widziała Grażyna Cimała, mama Marcina Cimały z PolandMet'u, ze swojego domu w Dzięgielowie koło Cieszyna![2]

Bolid zarejestrowały stacje bolidowe sieci European Fireball Network (EN). Otrzymał on oznaczenie EN060500. Do wyznaczenia parametrów toru lotu bolidu, poza zapisem wideo, posłużyły również dane z okolicznych stacji sejsmologicznych[3].


6 maja 2000 roku o godzinie 11:51:46 UT meteoroid o masie około 1500 kg (o średnicy poniżej 1 metra) wszedł w ziemską atmosferę z prędkością 22,5 km/s. Bolid podążał pod małym kątem 20,4° z północy na południe (azymut 175,5°). Na wysokości około 80 km rozpoczął się silny proces ablacji i parowania i bolid zaczął być widoczny dla nieuzbrojonego oka. Następnie na wysokości ponad 46 km meteoroid rozpadł się na ~10 fragmentów o masach z zakresu 100-200 kg. Natomiast na wysokości 37-29 km lecące fragmenty doznały największego ciśnienia dynamicznego (dynamic pressures, 5 MPa) i na tym odcinku bolid osiągnął chwilową jasność –20m. Po drodze następowały jeszcze wielokrotne procesy fragmentacji. Wiele fragmentów przetrwało lot i wyhamowując do prędkości około 3-4 km/s weszły w ciemną fazę lotu (dark flight). Według modeli kilkaset (!) fragmentów o całkowitej masie ~100 kg dotarło do powierzchni ziemi (Borovička et al. 2003). Rozsypały się one na przestrzeni (strewn field) długości ~20 km na północ i południe od miejscowości Morávka. Oszacowano, że największy fragment miał masę około 8 kg[4].

Znaleziono w sumie tylko sześć okazów o łącznej masie 1399,3 g. W wielu miejscach słyszano odgłosy spadających kamieni, ale nic tam nie znaleziono!

Lista okazów: daty znalezienia, wagi, współrzędne i procent skorupy obtopieniowej[5].

Table 1. Coordinates of the recovered meteorites from the Morávka fall.
# Date of recovery Mass [g] Longitude East Latitude North Crust
1 May 6, 2000 214.2 18°32'26.6" 49°35'02.8" 90%
2 May 13, 2000 329.5 18°32'00.4" 49°36'40.5" 2/3
3 end of May, 2000 90.6 18°30'14.9" 49°40'39.8" 70%
4 May 13, 2000 235.1 18°32'17.4" 49°35'25.9" 80%
5 July 31, 2001 229.1 18°32'16.6" 49°35'00.8" 0%[6]
6 May 12, 2000 300.8 18°32'18.6" 49°35'28.2" 60%


Abstrakt pracy Borovička et al. 2003[7]
«

The Morávka (Czech Republic) meteorite fall occurred on May 6, 2000, 11:52 UT, during the daytime. Six H5-6 ordinary chondrites with a total mass of 1.4 kg were recovered. The corresponding fireball was witnessed by thousands of people and also videotaped by 3 casual witnesses. Sonic booms were recorded by 16 seismic stations in the Czech Republic and Poland and by one infrasonic station in Germany[3]. A total of 2.5% of the fireball eyewitnesses reported electrophonic sounds. Satellites in Earth orbit detected part of the fireball light curve.

In this first paper from a series of 4 papers devoted to the Morávka meteorite fall, we describe the circumstances of the fall and determine the fireball trajectory and orbit from calibrated video records. Morávka becomes one of only 6 meteorites with a known orbit. The slope of the trajectory was 20.4 deg to the horizontal, the initial velocity was 22.5 km/s, and the terminal height of the fireball was 21 km. The semimajor axis of the orbit was 1.85 AU, the perihelion distance was 0.982 AU, and the inclination was 32.2 deg. The fireball reached an absolute visual magnitude of –20 at a height of 33 km.

»


Krótki opis na portalu: Astronomická mapa České republiky – Morávka — meteorit.

Okazy

Położenie znalezionych okazów (pełne kółka, sześć) i miejsc (puste kółka, cztery), w których słyszano charakterystyczny odgłos upadających kamieni, ale nie znaleziono okazów.[5]

Okoliczności znalezienia okazów wg Borovička et al. (2003)

Okaz nr 1. Dwanaście osób biesiadowało w ogrodzie domku letniskowego (posesja nr 0537) w pobliżu miejscowości Morávka. Ogród otaczają wysokie drzewa, więc biesiadnicy nie widzieli bolidu tylko słyszeli kilkusekundowy grzmot i po około 5 sekundach gwizd spadającego meteorytu. Mały okaz uderzył w świerk, złamał cienką gałąź i wylądował tylko o metr od dwóch małych dziewczynek. Utworzył on 4 cm dołek w twardym gruncie. Okaz natychmiast podniesiono, podobno był jeszcze lekko ciepły. Właściciel domku Jan Manoušek powiadomił Obserwatorium w Ostravie o zdarzeniu i po negocjacjach zgodził się wypożyczyć okaz do badań. Niewielką część masy odłupał i zostawił sobie na pamiątkę.


Okaz nr 2. O fakcie spadku meteorytu w pobliżu Morávki informowały krajowe i lokalne media. Rozlepiono plakaty w okolicy spadku. Jiří Vlček słyszał sam spadek, ale podjęte przez niego natychmiast krótkie poszukiwania nie przyniosły rezultatu. Po tygodniu, 13 maja, podjął bardziej uważne poszukiwania i na trawiastej ścieżce w pobliżu swojego domu znalazł ~330 gramowy okaz meteorytu. O znalezisku poinformował Obserwatorium w Ostravie dopiero 25 maja. Z oględzin kamienia wynika, że leżał on zakopany z jednej strony w miękkiej glebie na głębokość około 3 cm.

Wywiad ze znalazcą Jiřím Vlčkem (po czesku): Jak to bylo? Rozhovor s nálezcem zatím nejtěžšího úlomku meteoritu Morávka, panem ing. Jiřím Vlčkem.


Okaz nr 3. Trzeci meteoryt został zgłoszony 23 czerwca. Znalazł go Milan Vihnár pod koniec maja podczas koszenia trawy w Horní Tošanovice.

Wszystkie trzy pierwsze okazy kupił we wrześniu 2000 roku Instytut Astronomiczny i zgodnie z porozumieniem ze znalazcami są one wystawiane w muzeum w Pradze.


Okaz nr 4. Współautor publikacji-raportu o meteorycie Morávka[5] P. Kalenda w maju i czerwcu 2001 roku odwiedzał rejon spadku i przeprowadzał wywiady z mieszkańcami tych okolic. Znalazł on rodzinę, która 13 maja 2000 roku znalazła na szutrowej drodze w pobliżu ich gospodarstwa świeży okaz meteorytu (~235 g, 5×4×4 cm). Meteoryt ten P. Kalenda odkupił od znalazców. Ta sama rodzina znalazła okaz nr 6.


Okaz nr 5. W sierpniu 2002 roku okazało się, że podczas 5-cio dniowych poszukiwań w maju 2001 roku uzyskano od anonimowego znalazcy 229 g okaz znaleziony w lesie. Laboratorium przy uniwersytecie w Kolonii potwierdziło, że jest to okaz meteorytu Morávka. Okaz jest płaski (7,5×5,5×2 cm) i bez skorupy obtopieniowej[6]. Podejrzewano, że podczas spadku rozbił się o drzewo, ale poszukiwania pozostałych fragmentów nie przyniosły rezultatu.

Tyle na temat tego okazu pisze Borovička. Dziś wiemy, że okaz nr 5 znalazł Christian Anger rano 31 lipca 2001 roku. Prowadził on poszukiwania w towarzystwie Ericha Haiderera. Okaz miał spory procent powierzchni pokryty skorupą obtopieniowa. Został on pocięty, a jego fragmenty były sprzedawane razem z broszurą opisującą m.in. okoliczności znalezienia.

Historia znalezienia okazu nr 5 – tłumaczenie fragmentu z broszury Christiana Angera.

(…) Po ponad roku (podczas którego odbyło się kilka wypraw i nic nie znaleziono), zdecydowaliśmy się w krótkim czasie, gdy połowa Polski była zalana (pierwotnie planowaliśmy poszukiwania meteorytów na jej terytorium), aby pojechać do Moravki. Mieliśmy mało czasu na wyszukiwanie informacji, obok współrzędnych miałem jeszcze przybliżoną elipsę spadku i mapę z względnie niedokładnie naniesionymi miejscami znalezienia trzech meteorytów. Obliczałem współrzędne miejsc poprzez interpolację z mapy i karmiliśmy nimi GPSa i laptopa Ericha. Tak każdego wieczoru ustalaliśmy trasy na następny dzień. Po 3 dniach bezowocnych poszukiwań byliśmy bliscy rezygnacji. Zmotywowaliśmy się jeszcze bardziej i zostaliśmy w Moravce. Rankiem 5. dnia (31.07.2001) po forsownym marszu uparcie wzdłuż linii spadku, przez góry i doliny, przez kilka strumieni otoczonych cierniowymi zaroślami, mokre łąki, gąszcz i Bogu dziękować, potem też jaśniejszym lasem. Około 9:15 wypatrzyłem kolejny „czarny kamień”.
Christian Anger i jego znalezisko (źródło: broszura Christana Angera)
Nie było w nim nic niezwykłego. Niestety mieliśmy wiele utrudnień, gdyż było tam dużo żużla żelaznego, że występowało tam wiele naturalnych ciemnych kamieni, że tutaj w lesie często spalano śmieci, jak i węgiel, tak więc czarne kamienie leżały tam masowo. Setki razy schylaliśmy się po nie, podnosiliśmy, oglądaliśmy i sprawdzaliśmy magnesem – niestety nic. Jednakże przy tym kamieniu magnes przykleił się. Nie mogłem w to uwierzyć. Natychmiast zrobiłem kilka zdjęć znaleziska i zadzwoniłem do Ericha, który szedł kilkaset metrów ode mnie po swojej trasie. Potem podniosłem kamień, przekręciłem go by zobaczyć jego wnętrze. Kamień jest fragmentem. Powierzchnia przełamu jest już zardzewiała. Niemniej jednak, można było zobaczyć piękny niebieskoszary kolor.
W międzyczasie Erich przybył i gratulował mi mojego debiutanckiego odkrycia na mojej pierwszej wyprawie poszukiwawczej meteorytów (erste Meteorite-Hunting). Zrobił mi jeszcze kilka zdjęć w miejscu znalezienia. Potem wyznaczył współrzędne za pomocą GPSa z dokładnością 1/100 sekundy. Następnie położył w odciśniętym miejscu znalezienia zastępczą kostkę – powiedział, że robi to zawsze jako podziękowanie (Danach gingen wir aus dem Wald und holten uns erst mal was zu essen und stießen auf den Fund an). Po wszystkim udaliśmy się ponownie na poszukiwania. Koncentrowaliśmy się naturalnie teraz na najbliższej okolicy znaleziska, ponieważ brakowało nam drugiego odłamka meteorytu. Zbadaliśmy obszar jeszcze parę razy – niestety bez powodzenia. Nie byłem niezadowolony. Na tyle przebytej drogi i trudów w nieprzyjaznym terenie poszukiwań, znalazłem igłę w stogu siana. Był to czwarty meteoryt z Moravki. W tym czasie była to najświeższa materia pozaziemska (od 6 maja 2000 roku żaden meteoryt nie spadł na świecie).
W domu okazało się, że jest to drugi co do wielkości z czterech meteorytów Moravka. Ma on masę 229,1 g. (…)

Christian Anger ze swoim przyjacielem Erichem Haidererem wybierali się wówczas na poszukiwania meteorytów Morasko, ale to za radą Tomasza Kurtza zmienili plany i wybrali się do Moravki. W czasie spisywania swojej relacji Anger nie znał innych faktów. Między innymi, że już w maju 2000 roku znaleziono okazy nr 4 i 6, były one również większe od jego znaleziska. Również od czasu spadku do lipca 2001 roku spadło na świecie wiele innych meteorytów – w Burkina Faso, Indiach, Jemenie, Sudanie, Tunezji i Uzbekistanie.[8]


Okaz nr 6. W kwietniu 2003 roku podczas nagłaśnianej w mediach informacji o otwarciu wystawy meteorytów Morávka w Pradze, do autorów publikacji o Morávce[5] zgłosiła się rodzina, która od blisko trzech lat w tajemnicy trzymała znaleziony 6 dni po spadku okaz meteorytu. Znaleźli go w świeżej ziemi na małym polu ziemniaków tylko 70 metrów od okazu nr 4. Po udokumentowaniu przez naukowców znaleziska, okaz pozostał u znalazców (podczas wizyty w 2011 roku w rejonie spadku, właścicielka okazu potwierdziła fakt, że okaz pozostaje nadal u jej córki – inf. Wadi & Woreczko).


Lokalizacja

miejsca znalezienia okazów (sześć) i cztery miejsca, gdzie słyszano odgłosy spadających kamieni, jednak nic nie znaleziono!

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Bolid leciał od północy pod bardzo małym kątem do horyzontu około 20°.

Teren spadku jest górzysty i trudny dla poszukiwań. Z rozkładu znalezionych okazów i wyliczonego obszaru spadku (elipsy) wynika, że są tam jeszcze szanse na znalezienie okazów nawet kilkukilogramowych![5] Według badaczy spadło kilkaset fragmentów o łącznej masie ~100 kg, największy z nich miał około 8 kg!![4]


Schemat przeszukanych rejonów (pozostałe symbole jak wyżej)

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Na ekspozycji w obserwatorium w Ostravie poświęconej meteorytom, znajduje się mapa z zaznaczonymi schematycznie rejonami przeszukanymi przez zorganizowane czeskie ekipy poszukiwawcze.


Morávka/Galerie

Meteoryt Morávka (Moravka) w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Pradze (Národí Muzeum Praha) (fot. Aubrey Whymark, za zgodą)

Okaz nr 1 (214,2 g, 6,5×4×4 cm)

Okaz nr 2 (329,5 g, 8×6,5×3 cm)

Okaz nr 3 (90,6 g, 4,5×3,5×2,5 cm)

Dodatkowe fotografie okazów 1, 2 i 3 – Fotografie meteoritů Morávka 1 a 2 a Horní Tošanovice


Meteoryt Morávka w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Pradze (fot. Tomasz Jakubowski)

Okaz nr 2

Okaz nr 1 (góra) i nr 3 (dół)


Meteoryt Morávka w zbiorach Planetarium i Obserwatorium Astronomicznego w Ostravie (fot. Kasia, Wadi & Woreczko)

Okaz nr 4 (235,1 g, 5×4×4 cm) kupiony przez Pavla Kalende

Gablota poświęcona meteorytowi Moravka

Kopie okazów nr 1, 2 i 3, oryginały znajdują się w muzeum w Pradze (patrz → Meteoryty (kopie))

Kopia okazu nr 4 i oryginał (mocno rdzewiejący)

Kopia okazu wzbudzała duże zainteresowanie


Miejsce spadku okazu nr 1 (fot. Kasia, Wadi & Woreczko)
Świadkami spadku było kilkanaście osób biesiadujących na trawie przy domku letniskowym

Na tym podwórku domku letniskowego nr 0537 spadł okaz nr 1

Prawdopodobnie tu przy ognisku siedzieli świadkowie spadku

W któryś z tych otaczających dom świerków uderzył meteoryt

Nadleciał „stamtąd”, ale zza wysokich drzew nic nie widziano

Świerkowe szyszki na pamiątkę – zamiast nowego okazu


Miejsce spadku okazów nr 4 i 6 (fot. Kasia, Wadi & Woreczko)
Okaz nr 4 znajduje się dziś w zbiorach Obserwatorium Astronomicznego w Ostravie. Okaz nr 6 zatrzymała dla siebie właścicielka gospodarstwa. Znajduje się on obecnie u jej córki w południowych Czechach. Więcej szczegółów w artykule Wadi & Woreczko (2011).

Tu na szutrowej drodze (obok samochodu) znaleziono okaz nr 4 (na pierwszym planie kopia okazu nr 4)

Od tej strony nadleciał okaz nr 4 i wylądował na drodze przed lasem

Obok tego pola ziemniaków znaleziono okaz nr 6, kilkadziesiąt metrów od okazu nr 4

Tu gdzie ta sterta chrustu, w 2000 roku na poletku ziemniaków, znaleziono okaz nr 6

Właścicielka gospodarstwa, która była świadkiem spadku meteorytów (Wadi trzyma w ręce kopię okazu nr 4)


Miejsce spadku okazu nr 5 (fot. Kasia, Wadi & Woreczko)

W tym miejscu Christian Anger znalazł swój meteoryt. W tle olbrzymi kupiskol z lokalnych kamieni – może to „plon” systematycznych poszukiwań?

Ten las został przeszukany przez ekipy z Czech w pierwszych dniach po spadku

Okoliczne lasy są bardzo malownicze, ale…

…teren dla poszukiwaczy wymagający

Takie prawie-meteoryty są w okolicznych lasach powszechne. O nich to pisze Anger w swej relacji. Po kilku latach, w wilgotnym środowisku lasu, również meteoryty upodobnią się do zwykłych kamieni

Więcej → Morávka/Galerie


Przelot bolidu udało się zarejestrować na kamerach video. Jeden z filmów nakręcił Jiri Fabig, który sprawdzał swoją nową kamerę kręcąc motyle w swoim ogrodzie w domu w Janovie (w miejscu 50,24275°N, 17,47553°E). To jest ten sam Janov, w okolicach którego w 1987 roku miał miejsce prawdopodobny spadek meteorytu Janov 1987! Drugi film, na którym zarejestrowano proces fragmentacji meteoroidu, nakręcił Josef Mišák w miejscowości Kunovice (49,03219°N, 17,43967°E) z płyty tamtejszego lotniska. Ale tu tym razem czeskie Kunovice, a nie polskie z doniesienia Kunowice.

YouTube – Moravka (Janov)

YouTube – Moravka (Kunovice)

YouTube – Meteor 06.05.2000 Moravka Czech Republic 01

YouTube – Meteor 06.05.2000 Moravka Czech Republic 02

Bibliografia

  • +Anger Christian, Meteorite-hunting Moravka 2001, Ilustrowana broszura wydana przez Christiana Angera, dołączana do sprzedawanych przez niego fragmentów okazu nr 5. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Borovička Jiří, Spurný Pavel, Kalenda Pavel, et al., (2003), The Morávka meteorite fall: 1. Description of the events and determination of the fireball trajectory and orbit from video records. 2. Interpretation of infrasonic and seismic data. 3. Meteoroid initial size, history, structure, and composition. 4. Meteoroid dynamics and fragmentation in the atmosphere, Meteoritics & Planetary Science, vol. 38(7), 2003, s. 975–1043.[7] Plik doi; Plik aDs.
  • Borovička Jiří, Spurný Pavel, Brown Peter, (2015), Small Near-Earth Asteroids as a Source of Meteorites, arXiv.org, arXiv:1502.03307, 2015 (abstrakt).[9] Plik PDF; plik doi.
  • +Expozice meteoritů průvodce výstavou, Hvězdárna a planetárium Johanna Palisy, VŠB – Technická univerzita Ostrava. Przewodnik po wystawie meteorytów w Obserwatorium Astronomicznym i Planetarium w Ostrawie.
  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • Pilski Andrzej S., (2000), Meteoryt, który przeleciał nam koło nosa, Meteoryt, 2, 2000, s. 11. Plik PDF.
  • Pilski Andrzej S., (2001), Z konferencji Meteoritical Society. Spadek meteorytu Morávka nagrany na video: trajektoria bolidu, orbita i fragmentacja, Meteoryt, 4, 2001, s. 9-10. Plik PDF.
  • Pujol Jose, Rydelek Paul, Ishihara Yoshiaki, (2006), Analytical and graphical determination of the trajectory of a fireball using seismic data, Planetary and Space Science, vol. 54(1), 2006, s. 78-86. Plik doi.
  • Řanda Z., Kučera J., Soukal L., (2003), Elemental characterization of the new Czech meteorite ‘Morávka’ by neutron and photon activation analysis, Journal of Radioanalytical and Nuclear Chemistry, 257, 2, 2003, s. 275-283. Plik PDF.
  • Sansom Eleanor Kate, (2016), Tracking Meteoroids in the Atmosphere: Fireball Trajectory Analysis, Ph.D. thesis (dysertacja), supervisor Philip Bland, Faculty of Science and Engineering, Curtin University, 2016.[10] Plik hPDF.
  • Ściężor Tomasz, (2001), Bolid Morávka z 6 maja 2000, Urania–Postępy Astronomii, 2, 2001, s. 82-83. Plik DjvU.
  • Wadi & Woreczko Jan, (2011), Morávka 11 lat później, Meteoryt, 3, 2011, s. 26-28. Plik PDF; plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    . Pełny tekst artykułu → Morávka 11 lat później.


Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ marzeniem każdego miłośnika meteorytów jest zaobserwować bolid z którego spadły meteoryty, a później samemu je znaleźć. Marcin Cimała był w elipsie tuż po spadku razem z Tomkiem Kurtzem znanym kolekcjonerem z Niemiec, ale nic nie znaleźli. Więcej o początkowych poszukiwaniach meteorytów Morávka również w artykule Wadi i Woreczko Morávka 11 lat później.
  3. ^ a b o wyznaczaniu trajektorii bolidu na podstawie danych sejsmicznych traktuje artykuł Pujol et al. (2006)
  4. ^ a b największe okazy miały spaść o okolicy wsi Biely Kríž na granicy ze Słowacją
  5. ^ a b c d e Borovička et al. (2003)
  6. ^ a b wg Christiana Angera okaz był połówką większego okazu, posiadał skorupę
  7. ^ a b szczegółowe wyniki zostały opublikowane w osobnych artykułach Borovička et al. (2003), The Morávka meteorite fall: pliki doi | doi | doi | doi
  8. ^ więcej patrz lista spadków na stronach woreczko.pl – Obserwowane spadki meteorytów
  9. ^ bolidy/meteoryty: Benešov, Jesenice, Košice, Križevci, Morávka
  10. ^ kompendium wiedzy o modelowaniu trajektorii meteoroidów w atmosferze

Zobacz również

Linki zewnętrzne

  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Morávka
  • Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Morávka
Źródło „http://meteoritica.pl/index.php5/Mor%C3%A1vka”
Osobiste