PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)


Soko-Banja

Z Wiki.Meteoritica.pl

Wersja Wiki woreczko (dyskusja | edycje) z dnia 00:06, 8 wrz 2024
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
1i

Deszcz meteorytów

Soko-Banja
Soko-Banja (NHM Prague)-TJ.jpg
Fragment meteorytu w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Pradze (fot. Tomasz Jakubowski)
Spadek
Lokalizacja Serbia
Położenie[1] 43°40'N, 21°52'E
Data 13 października 1877 roku, 14:00 (sobota)
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny LL4
Masa 80 kg
Liczba okazów deszcz meteorytów
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy
w NHM Cat: Aleksinac, Alexinatz, Banja, Blendija, Devica, Device, Dugo Polje, Dungo Polje, Sarbanovac, Scherbanovaz; w MetBase: Soko Banja; po serbsku: Сокобања

Spadek deszczu meteorytów 13 października 1877 roku (sobota) w okolicy miasta Sokobanja (serb. Сокобања, dawn. Soko-Banja) w Serbii. Chondryt zwyczajny LL4, TKW ~80 kg.

O spadku meteorytu donosił tygodnik Wędrowiec w numerze 66 z 1878 roku (pisownie oryginalna):

«

— D. 13 paźdz. r. z. we wsi Sokol-Banja w obwodzie aleksinackim w Serbii spadł aerolit. Rozprysł się na kawałki. Największy ważył około 38 kilogr. Cały meteoryt ważył pewno do 80 kg. C. g. 3,502. Skład: żelaza metalicznego 3,8; krzemianów 96,2.

»


Dokładny opis okoliczności spadku i znajdowanych okazów znajduje się w publikacjach Brezina (1885) i Döll (1877).

Kolekcje

Fragmenty meteorytu Soko-Banja w największych kolekcjach:

Zbiór waga fragmentów
(Koblitz MetBase)
uwagi
Belgrade, Nat. Hist. Mus. 16,29 kg
Budapest, Eötvös Lorand Univ. 2,59 kg
Vienna, Naturhist. Mus. 2,56 kg fotografie w Koblitz MetBase
London, Nat. Hist. Mus. 2,2 kg
Paris, Mus. d'Hist. Nat. 1,83 kg
Budapest, Nat. Mus. 1 kg
(…)
Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci. 155 g 155,3 g fragment (Tiirmaa 1996) (Geoscience collections of Estonia: record)
Prague, Nat. Mus. 111 g
Calcutta, Mus. Geol. Surv. India 70 g 5,87 (f) i 64,54 g (3f) (Sen Gupta et al. 1982)
Hamburg, Mus. Min.-Petrogr. Inst. 31 g

W polskich kolekcjach prywatnych znajdują się tylko małe fragmenty tego meteorytu.

W katalogu online zbiorów muzeum w Waszyngtonie (NMNH) znajdują się zdjęcia płytek cienkich (thin section) tego meteorytu.


Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(B) Bieli Potok, Blendija, (D) Dugo Polje, (M) Mužinac, (S) Sokobanja, Šarbanovac

Przybliżony obszar znajdowania okazów (Döll 1877)

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Przybliżony obszar (elipsa spadku) gdzie znajdowano okazy (Döll 1877).


Mapa okolic spadku meteorytu; Fallkarte Sokobanya (Sarbanovac) 1:300.000 Seite 186 (Brezina 1885)

Mapa okolic BanjaŠarbanovac z zaznaczonymi miejscami znalezienia okazów meteorytu Soko-Banja (mapa w skali 1:300000; Brezina 1885).


Zaznaczone na mapie okazy:

Nr waga [kg] kierunek/kąt lotu, głębokość
1. 16,31 225°/52°, 0,8 m
2. 9 340°/82°, 0,7 m
3. 38 (=30 Oka[2]) (największy okaz)
4. 0,6 110°/30°, 0,02 m
Kierunek lotu meteoroidu podany został w stosunku do południka magnetycznego (magn. Meridian) w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara.


Mapa okolic spadku meteorytu (Döll 1877)

Mapa rejonu Soko BanjaSerbanovac z zaznaczonymi schematycznie obszarem, na którym znajdowano okazy meteorytu Soko-Banja (Döll 1877).

Komentarz do ilustracji (Döll 1877, s. 285):

«

(…) Die Lage des Fallortes ist aus den Kärtchen 1 und 2 ersichtlich, die nach der Karte des k. k. österreichischen Generalstabes angefertigt sind. In 2 erscheint das Gebiet, auf welchem bis jetzt Steine aufgelesen worden sind, durch eine Linie umgrenzt. (…)

»

Według Döll'a (1877) teren spadku miał długość 1½ mili na ½ mili długości, czyli zakładając, że są to mile węgierskie[3], daje to ~12×4 km (wg Koblitz MetBase obszar spadku ma rozmiar 7×1 mili angielskiej).


Mapy


Galerie


Bibliografia

  • Brezina Aristides, (1885), Die Meteoritensammlung des k. k. mineralogischen Hofkabinetes in Wien am 1. Mai 1885 (Mit vier Tafeln (Nr. II-V).), Jahrbuch der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt, 35, 1885, s. 151-276 (ilustracje).[5][6] Plik DjVu.
  • Döll Eduard, (1877), Der Meteorsteinfall von Soko-Banja, nord-östlich von Aleksinac, am 13. Oct. 1877, Verhandlungen der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt, Jahrgang 1877, s. 283-287.[7] Plik DjVu.
  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • Kosmos, (1878), O meteorze, który spadł z początkiem października 1877 w Sokol-Banja w Serbii, podaje bliższe wiadomości p. S. M. Losanitch[8], profesor w Belgradzie, w ostatnim zeszycie "Ber. d. deut. ch. Ges., R. 3, 1878, s. 37-39 (Kronika naukowa).[9] Plik sLib.
  • Losanitsch S.M., (1878), Das Meteor von Sokol-Banja in Serbien, Berichte der Deutschen chemischen Gesellschaft zu Berlin, 11, 1878, s. 96-98. Plik DjVu.
  • +Pančić Josif (Панчић Јосиф), (1880), Соко-Бања. Први метеорит у Србији, Beograd 1880. Plik IMG.
  • Prior George T., (1916), The Meteoric Stones of Launton, Warbreccan, Cronstad, Daniel's Kuil, Khairpur, and Soko-Banja, Mineralogical Magazine , 18(83), 1916, s. 1-25. Plik doi.
  • Wędrowiec, nr 66, 1878, s. 226. Plik pLib.


Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ w swych publikacjach Brezina i Döll posługują się jednostką wagi Oka i podają, że 1 Oka = 2¼ funta wagi; Okka – dawna miara masy stosowana w Imperium Osmańskim; wg Wikipedii 1 Okka = 1,282 kg; patrz → Dawne jednostki miar i wag
  3. ^ prawdopodobnie chodzi o milę węgierską (mérföld, postamérföld) używaną w Monarchii Austro-Węgierskiej; jej długość wynosiła 7585,9 metrów; Wikipedia (HU) – Mérföld; patrz → Dawne jednostki miar i wag
  4. ^ a b O.L.v.F., Ferro Meridian (östliche Länge v. Ferro) – historyczny układ współrzędnych geograficznych, w którym południk zero było liczony od najdalej wysuniętego punktu (najdalszy punkt znanego świata) na wyspie El Hierro (Ferro) w archipelagu Wysp Kanaryjskich. Aby otrzymać współrzędne we współczesnym układzie należy od wartości długości geograficznej odjąć wartość 17°40', szerokość geograficzna pozostaje bez zmian. Wikipedia (EN) – Ferro Meridian
  5. ^ katalog kolekcji meteorytów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (stan na 1 maja 1885 roku); w kolekcji 1197 sztuk (okazów/fragmentów; kamiennych 889, żelaznych 308) z 358 różnych lokalizacji (odpowiednio: 241 i 117), o łącznej wadze 1134,836 kg (odpowiednio: 548,496 i 586,417 kg); obecnie (1999, Koblitz MetBase) kolekcja zawiera 2316 różnych meteorytów (patrz → Meteoryty/Kolekcje)
  6. ^ plansze z obrazami budowy meteorytów i mapy rejonów spadku meteorytów: TieschitzSoko-Banja; tu również po raz pierwszy w literaturze pojawia się określenie „linie Neumanna”, dokładnie jako „Neumann'schen Figuren” (s. 199; Spencer 1930, Mineralogical Magazine)
  7. ^ opis spadku oraz znalezionych okazów meteorytu Soko-Banja; mapa
  8. ^ Losanitsch (1878)
  9. ^ autor notatki R.Z. (Rudolf Zuber)
  10. ^ oraz późniejsze wydania; najnowsze: Tiirmaa Reet, (1996), Catalogue of meteorites in the Estonian collection, Eesti TA Geoloogia Instituut, Tallinn 1996, ss. 32

Zobacz również

Linki zewnętrzne


  • Pančić (1880)
  • okoliczności spadku
  • mapy
Osobiste