(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Wyszogród (Ukraina) 1091
Z Wiki.Meteoritica.pl
(→Lokalizacja) |
|||
Linia 80: | Linia 80: | ||
| kml--1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml | | kml--1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml | ||
| kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Ukraine-MM.kml | | kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Ukraine-MM.kml | ||
- | | kml3 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/ASE_1091_05_21.kml | + | | kml3 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Wyszogrod-ASE_1091_05_21.kml |
| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Wyszogrod1091-fit.kml | | kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Wyszogrod1091-fit.kml | ||
| lat = 50.58 | | lat = 50.58 |
Wersja z 11:40, 17 cze 2015
W Słowniku Geograficznym… Chlebowskiego (1895)[1] znajduje się doniesienie o spadku „meteora” w Wyszogrodzie na Ukrainie w 1091 roku.
W XIV tomie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich[1] wydanego w 1895 roku, w opisie historii grodu Wyszogród na Ukrainie, na stronie 152 znajdujemy taką wzmiankę:
(…) Gdy r. 1091 Wsiewołod polował tu, meteor spadł z nieba i wnet wszystkich, mówi rocznikarz, trwoga obwiała gwałtowna (tamże, 150)[2][3]. (…)
źródło: Chlebowski (1895)
Przytoczony przez Chlebowskiego opis sugeruje spadek meteorytu. Autorzy Słownika Geograficznego…, redagując hasło o Wyszogrodzie na Ukrainie, uznali widać za istotne i wiarygodne zamieszczenie wzmianki o tym zamierzchłym wydarzeniu. Okazuje się, że pierwotnym źródłem tej informacji jest jedna z najstarszych kronik powstałych na Rusi, pochodzący z początku XV wieku Latopis Ipatijewski, a zasadniczo jego pierwsza część Powieść minionych lat.[4]
Źródła
Latopis Ipatijewski (fragment dotyczący roku 1091, strona 71-lewa oryginału) (źródła: ЛІТОПИС РУСЬКИЙ за Іпатіївським списком (fragment – Въ лЂто 6593 [1085] — въ лЂто 6601 [1093]) ● Лаврентьевская летопись. 1377):
Oryginalny tekst z fragmentem o polowaniu Wsiewołoda w okolicach Wyszogrodu w 1091 roku. Trudno ten tekst jednoznacznie zinterpretować, ale co można ustalić: w maju miało miejsce zaćmienie Słońca; kiedy książę Wsiewołod polował w okolicach Wyszogrodu, spadł meteor (spadł z nieba ogromny wąż, ziemia się zatrzęsła); również w tym samym roku pojawił się mag w Rostowie, który wkrótce zniknął. W tym krótkim fragmencie jest o rzeczywistych zjawiskach na niebie, o przerażeniu ludzi dla których wiele zjawisk miało wymiar symboliczny, ale również wiara w czary i moce nadprzyrodzone – rocznikarz, jak go nazywa Chlebowski, zanotował sumiennie i bezkrytycznie wszystkie ważne wówczas wydarzenia (wyróżnienia w tekście Redakcja; zaznaczono nazwy Всеволод i Вышегород).
(…) в се же лѣт̑ быс̑ знаменье . въ слн҃ци погибе мало сѧ его ѡста . акы мс̑ць быс̑ . в час̑ . в҃ . дн҃е . мц҃а . маиӕ . въ . к҃а . в се же лѣт̑ бъıс̑ . Всеволоду ловы дѣюща звѣриныӕ за Вышегородомь . заметавшимъ тенета ї людемь кликнувшимъ . спаде привеликъ змѣи с небесѣ . ї ужасошас̑ вси людье . в се же времѧ землѧ стукну мнозѣ слышаша . в се же лѣт̑ волъхвъ ӕвисѧ оу Ростовѣ . ї погибе ❙
źródło: Latopis Ipatijewski
Transliteracja: - В се же лето [бысть] знаменье в солнци, яко погы бнути ему, и мало ся его о ста – акы месяць бысть, в час 2 дне, месяца маия 21 день.[5] В се же лето бысть: Всеволоду ловы деющю звериныя за Вышегоро домъ, заметавшимъ тенета и кличаномъ кликнувшимъ, спаде превеликъ змий от небесе, ужасошася вси людье. В се же время земля стукну, яко мно зи слышаша. В се же лето. В се же лето волхвъ явися Ростове, иже вскоре погыбе.
Tłumaczenie: - В тот же год было знамение на солнце, как будто оно начало исчезать и совсем мало его осталось, как месяц оно было, во втором часу дня, 21 мая.[5]
- В тот же год, когда Всеволод охотился на зверей за Вышгородом, и были уже закинуты тенета и был кликнут клич, упал громадный змей с неба, и ужаснулись все люди. В это же время земля стукнула, так что многие слышали. В тот же год волхв объявился в Ростове, который вскоре сгинул.
Dzięki pomocy użytkownika o nicku „szapur II” z portalu historycy.org, udało się ten tekst przetłumaczyć:
Tłumaczenie polskie: - W tym roku był znak. Słońce ginęło i mało jego zostało, było jak księżyc, w godzinie drugiej, dnia miesiąca maja 21-wszego [zapisane literowo к҃а];
- W tym samym roku: gdy Wsiełowod urządzał łowy za Wyszogrodem, rozstawiono sieci, a ludzie zakrzyknęli [pewnie naganiacze], spadł przeogromny zmii [żmij/smok] z niebios, i przerazili się wszyscy ludzie.
- W tym samym czasie [można rozumieć „w tym samym roku”] ziemia stęknęła, [to] wielu słyszało.
- W tym samym roku pojawił się czarownik [wróżbita] w Rostowie, i zginął[6].
A później dotrzeć do tłumaczenia kroniki Nestora (1999)[4], gdzie w rozdz. 70 O różnych niedobrych znamionach czytamy (pisownia oryginalna):
- Tegoż roku [1091] było znamię w słońcu, słońce jakby zginąć miało, i mało się jego zostało, jak księżyc było, o drugiej godzinie dnia, miesiąca maja 21 dnia7. Tegoż roku, gdy Wsiewołod łowy urządzał na zwierza za Wyszogrodem, i gdy rozstawiono sieci i naganiacze krzyknęli, spadł przeogromny smok [meteoryt] z niebios, i przerazili się wszyscy ludzie. Tegoż czasu ziemia stęknęła, co wielu słyszało. Tegoż roku zjawił się w Rostowie czarodziej, który wkrótce zginął[6].
- 7 Zaćmienie to miało miejsce 21 V 1091 rano, czyli zgodnie z rachubą staroruską o 2 godzinie dnia (a o 7 wedle rachuby dzisiejszej).
- Tegoż roku [1091] było znamię w słońcu, słońce jakby zginąć miało, i mało się jego zostało, jak księżyc było, o drugiej godzinie dnia, miesiąca maja 21 dnia7. Tegoż roku, gdy Wsiewołod łowy urządzał na zwierza za Wyszogrodem, i gdy rozstawiono sieci i naganiacze krzyknęli, spadł przeogromny smok [meteoryt] z niebios, i przerazili się wszyscy ludzie. Tegoż czasu ziemia stęknęła, co wielu słyszało. Tegoż roku zjawił się w Rostowie czarodziej, który wkrótce zginął[6].
Na rosyjskim portalu poświęconym meteorytom (В НАЧАЛЕ БЫЛО СЛОВО) również znajduje się rosyjskie tłumaczenie tego fragmentu:
В се же лето бысть Всеволоду ловы деющю звериныя за Вышегородом, заметавшим тенета и кличанам кликнувшим, спаде превелик змий от небес, ужасошася вси людье. В се же время земля стукну, яко мнози слышаша …
Natomiast na portalu HISTORY & ASTRONOMY, ANCIENT ASTRONOMICAL OBSERVATIONS, gdzie znajduje się zestawienie astronomicznych obserwacji ze starych rosyjskich kronik (Latopisów)[7], znajdują się również inne źródła, w których opisano wydarzenia z 1091 roku. Poniżej fragment z doniesieniem z Latopisu Ipatijewskiego:
Лаврентьевская, Ипатьевская, Типографская
„Въ льто 6599 (1091) … Въ се же льто бысть знаменье в солнци, яко погыбнути ему, и мало ся его оста, акы мьсяць бысть, в час 2 дне, мьсяца маия 21 день. В се же льто бысть, Всеволоду ловы дьющю звьриныя за Вышегородомъ, заметавшимъ тенета и кличаномъ кликнувшимъ, спаде превеликъ змий отъ небесе и ужасошася вси людье. В се же время земля стукну, яко мнози слышаша. В се же льто волхвъ явися Ростовь, иже вскорь погыбе.”
[Место – Киев. Кроме затмения, возможно, описано падение болида.]
(…)
źródło: Astronomical events in russian chronicles (АСТРОНОМИЧЕСКИЕ ЯВЛЕНИЯ В РУССКИХ ЛЕТОПИСЯХ)
Wniosek
Interpretując oryginał Latopisu i tłumaczenie fragmentu, na który powołuje się Chlebowski, sądzić należy, że był to raczej jasny bolid, a nie spadek meteorytu. Również wymienione w kronice zaćmienie Słońca 21 maja 1091 roku, widziane m.in. z terenów Rosji, nie miało prawdopodobnie związku z faktem spadku meteora. Ale sprawa pozostaje otwarta.
W katalogu meteorytów Meteoritical Bulletin nie ma informacji o tym wydarzeniu.
Lokalizacja
(W) Wyszogród
Efemeryda zaćmienia Słońca w 1091 roku
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Wyszogród na Ukrainie (ros. Вышгород, ukr. Ви́шгород).
Efemeryda zaćmienia Słońca z 21 maja 1091 roku (NASA – Annular Solar Eclipse of 1091 May 21).
Bibliografia
- +Борисенков Е.П., Пасецкий В.М., (1988), Тысячелетняя летопись необычайных явлений природы, Издательство «Мысль», 1988, ISBN 5-244-00212-0. Plik DjVu.
- Chlebowski Bronisław, Sulimierski Filip, Walewski Władysław, et al., (1880-1902), Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tomy I-XV, Warszawa 1880-1902, (s. 152, tom XIV). Pliki PDF.
- +Nestor, (1999), Powieść minionych lat, przeł. i oprac. Franciszek Sielicki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Biblioteka Narodowa, Seria II, nr 244, Wrocław 1999, ISBN 83-04-04448-X. Treść: Nestor – Powieść minionych lat.
- +Sielicki Franciszek (red.), (1987), Kroniki staroruskie, przekład: Edward Goranin, Franciszek Sielicki, Henryk Suszko, PIW, Warszawa 1987, ISBN 83-06-01423-5.
- +Святский Д.О. (Sviatsky D.O.), (1915), Астрономические явления в русских летописях с научно-критической точки зрения, Императорская академия наук, C.-П., 1915.
Przypisy
Zobacz również
- równie stare doniesienia: Bolid 1032 i o bolidzie w Krakowie w 1277 roku
- artefakt Trepcza
Linki zewnętrzne
- Latopis Ipatijewski – ЛІТОПИС РУСЬКИЙ за Іпатіївським списком ● Лаврентьевская летопись. 1377
- DIR – Zasoby polskie – Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich
- Vernadsky Institute of Geochemistry and Analytical Chemistry of Russian Academу of Sciences (The Laboratory of Meteoritics; Moscow, Vernadsky Inst. Geochem.) – Институт геохимии и аналитической химии им. В.И. Вернадского Российской академии наук (Лаборатория метеоритики), ГЕОХИ РАН ● Коллекция метеоритов ГЕОХИ РАН ● [katalog → Явнель (1986)]
- meteorites.ru – The Laboratory of Meteoritics (ЛАБОРАТОРИЯ МЕТЕОРИТИКИ ГЕОХИ РАН)
- HISTORY & ASTRONOMY, ANCIENT ASTRONOMICAL OBSERVATIONS – Astronomical events in russian chronicles (АСТРОНОМИЧЕСКИЕ ЯВЛЕНИЯ В РУССКИХ ЛЕТОПИСЯХ)
- Wikipedia – Latopis Ipatijewski ● Powieść minionych lat
- Wikipedia (UK) – Вишгород ● Всеволод Ярославич
- Portal historyczny – Historycy.org
- LIBERTAS Miesięcznik Ludzi Wolnych
Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?) (poszukać, uzupełnić …) |
-
źródło cytacji Chlebowskiego – skan, oryginał, tłumaczenie...