PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Mocs

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
(→Lokalizacja)
Linia 90: Linia 90:
:{| style="font-size:85%"
:{| style="font-size:85%"
|-
|-
-
! lokalizacja !! waga (kg)
+
! Lokalizacja !! waga (kg)
|-
|-
| Mocs<br />Oláh Gyéres-Mocs<br />Oláh Gyéres<br />Palatka<br />Keszü<br />Vajda Kamarás<br />Keszü-Palatka
| Mocs<br />Oláh Gyéres-Mocs<br />Oláh Gyéres<br />Palatka<br />Keszü<br />Vajda Kamarás<br />Keszü-Palatka
| 35,7<br />8,5<br />8,37, 6,06, 5,6<br />8,15<br />4,6<br />3,194, 2,15<br />2,7, 2,13
| 35,7<br />8,5<br />8,37, 6,06, 5,6<br />8,15<br />4,6<br />3,194, 2,15<br />2,7, 2,13
|-
|-
 +
|}
 +
:Rozkład okazów (Koch 1882c; w wykazie 911 okazów o łącznej wadze 174,115 kg):
 +
:{| style="font-size:85%"
 +
|-
 +
! Rejon !! liczba okazów !! sumaryczna waga<br />(kg)
 +
|-
 +
| Gyulatelka–Visa–Marokháza<br />Baré–V.-Kamarás–Palatka<br />Oláh Gyéres–Keszü–Mocs<br />Mocs
 +
| 600<br />300<br />10<br />1
 +
| 24,0<br />70,0<br />44,0<br />35,7
|}
|}

Wersja z 10:39, 24 kwi 2014

Mocs →
280px
Największy okaz meteorytu Mocs[1] i meteoryt Pleşcoi[2]; zbiory muzeum w Cluj-Napoca (fot. Dan Uza)
Spadek
Lokalizacja Cluj[3], Rumunia
Położenie[4] 46°48'N, 24°02'E
Data 3 lutego 1882 roku, 16:00 (piątek)
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny L5-6[5]
Masa 300 kg, największy okaz 35,7 kg[1]
Liczba okazów ~3000 okazów, deszcz meteorytów
Cechy stopień szokowy S3-5
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
w NHM Cat: Bare, Gjilatelke, Gyulateke, Gyulatelke, Keszu, Klausemburg, Klausenburg[3], Kyolos, Marokháza, Mociu, Modok, Olah Gyéres, Palatka, Vajda-Kamaras, Visa; w MetBase: Marokhaza, Moci; po rumuńsku: Mociu; po węgiersku: Mócsi

Spadek deszczu meteorytów 3 lutego 1882 roku (piątek) w okolicy miejscowości Mociu (dawniej Mocs) w Rumunii (chondryt zwyczajny L5-6[5], TKW 300 kg).

Jasną kulę ognia zaobserwowano początkowo powyżej krainy Hont vármegye na północ od Budapesztu. Zmierzała ona w kierunku południowo-wschodnim nad Transylwanię. Spadkowi meteorytów towarzyszyły trzy silne detonacje i dźwięki podobne do grzechotania i bzyczenia. Na północny-zachód od rumuńskiego miasta Mocs (obecnie Mociu) i w samym mieście spadł deszcz meteorytów. Na silnie wydłużonym obszarze (elipsie spadku) rozciągającym się z NW na SE o powierzchni około 60 km2 zebrano po spadku około 3000 okazów meteorytów. Największy znaleziono w Mocs i ważył 35,7 kg[1]. Rozkład wielkości okazów odpowiada prostemu modelowi fragmentacji i dystrybucji mas. Opis okoliczności spadku, wagi i cechy znalezionych okazów oraz ich ilość i lokalizację opisał Koch w swoich artykułach (Koch 1882, 188b, 1882c, 1883).

Był to jeden z najliczniejszych deszczy meteorytów w Europie. Wielkość obszaru spadku meteorytów Mocs jest porównywalna z elipsą spadku meteorytu Pułtusk.

Brak informacji o ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z tego spadku.


Okazy i fragmenty meteorytu Mocs w największych kolekcjach:

Zbiór waga okazów
(Koblitz MetBase) 		uwagi
Vienna, Naturhist. Mus. 118 kg około 1600 okazów[6]
Cluj, Min. Mus. Univ.[7] 37,0 kg w tym okaz około 32,7 kg[1]
Budapest, Nat. Mus. 16,1 kg[8]
London, Nat. Hist. Mus. 14,8 kg
Washington, Natl. Mus. Nat. Hist. 7 kg
Budapest, Eötvös Lorand Univ. 6448 g
Chicago, Field Mus. Nat. Hist. 6066 g
Paris, Mus. d'Hist. Nat. 3,33 kg
(…)
Warsaw, Geol. Inst., Polish Acad. Sci.[9] 212 g 213,37 cs (Pilski 2001)
Wroclaw, Dept. Min. Petrol., Univ. 22 g 21,5 hs (Pilski 2001)

W polskich prywatnych kolekcjach znajdują się tylko małe fragmenty tego meteorytu.


Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(B) Baré, (G) Gyulatelka, (K) Keszü, (M) Marokháza, Mocs, (P) Palatka, (O) Oláh Gyéres, (V) Visa, Vajda Kamarás

Muzeum w Cluj-Napoca

Schematyczny rejon spadku

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Obecnie rumuńska miejscowość Mocs nazywa się Mociu.

Bolid leciał od północnego zachodu na południowy wschód.


Mapa rejonu spadku meteorytu Mocs (źródło: Koch 1882)

Spadło (zebrano) około 3000 okazów na obszarze o eliptycznym kształcie, rozmiarze ~4×15 km (3×20 km wg Koch 1883) i powierzchni około 60 km2.

Wielkość zbieranych kamieni rosła od strony NW obszaru w kierunku SE (najmniejsze okazy znaleziono w okolicach Gyulatelka (obecnie Coasta), Visa (Vişea) i Marokháza (Tăuşeni); średnie: Baré (Bărăi), Vajda Kamarás (Vaida-Cămăraş) i Palatka (Pălatca); największe: Oláh Gyéres (Ghirişu Român), Keszü (Chesău) i Mocs (obecnie Mociu)), największy okaz o wadze około 35,7 kg[1] w samym Mocs (Koch 1882, 1882b, 1882c, 1883).

Największe okazy (Koch 1883):

Lokalizacja waga (kg)
Mocs
Oláh Gyéres-Mocs
Oláh Gyéres
Palatka
Keszü
Vajda Kamarás
Keszü-Palatka 		35,7
8,5
8,37, 6,06, 5,6
8,15
4,6
3,194, 2,15
2,7, 2,13
Rozkład okazów (Koch 1882c; w wykazie 911 okazów o łącznej wadze 174,115 kg):
Rejon liczba okazów sumaryczna waga
(kg)
Gyulatelka–Visa–Marokháza
Baré–V.-Kamarás–Palatka
Oláh Gyéres–Keszü–Mocs
Mocs 		600
300
10
1 		24,0
70,0
44,0
35,7

Nie znaleziono informacji o ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z tego spadku, ale szukać chyba warto.


Mapy

Okolice miejscowości Mocs (źródło: Mapy austro-węgierskie, 1880-1912)


Mocs/Galeria

Okaz meteorytu Mocs ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (fot. © NHM, Ludovic Ferrière; za zgodą)

Czarna skorupa obtopieniowa i lekko zwietrzałe wnętrze okazu


Meteoryty ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (fot. Wadi & Jan Woreczko)

Gross-Divina main mass (MHN Budapeszt).jpg

Masa główna chondrytu zwyczajnego H5 Gross-Divina. Po lewej stronie dwa okazy meteorytu Mocs (8,465 i 2,235 kg), w prawym dolnym rogu meteoryt Ofehértó


Okazy meteorytu Mocs (źródło: Tschermak 1882)

Plansza I

Plansza II

Opis plansz

Więcej → Mocs/Galeria


Bibliografia

  • Bielz Eduard Albert, (1882), Der Meteorsteinfall von Mocs, in der Mezöség Siebenbürgens, Verhandlungen und Mitteilungen des Siebenbürgischen Vereins für Naturwissenschaften zu Hermannstadt, 32, 1882, s. 126-147. Plik PDF, plik DjVu.
  • Brandstätter Franz, Ferrière Ludovic, Köberl Christian, (2013), Meteorites: Witnesses of the Origin of the Solar System (Meteoriten: Zeitzeugen der Entstehung des Sonnensystems), Edition Lammerhuber, 2013, ss. 272.[10] ISBN 978-3901753435.
  • Brezina Aristides, (1894), Die Gestaltung der Meteoriten (Vortrag, gehalten den 17. Januar 1894) (Mit 32 Abbildungen im Texte), Schriften des Vereins zur Verbreitung naturwissenschaftlicher Kenntnisse, 34, 1894, s. 251-274, (s. 258-261) (ilustracje).[11] Plik PDF.
  • Döll Eduard, (1882), Die Meteorsteine von Mócs. Bemerkungen über die rundlichen Vertiefungen, die Gestalt und Rotation der Meteoriten und eine Fallzone derselben (Mit 4 Lichtdruck-Tafeln (Nr. V-VIII.), Jahrbuch der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt, 32, 1882, s. 421-434 (ilustracje).[12] Plik DjVu.
  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • Koch Antal, (1882), Bericht über den am 3. Februar d. J. stattgefundenen Meteorsteinfall von Mocs in Siebenbürgen, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 85, Abt. 1, 1882, s. 116-132.[13] Plik DjVu.
  • +Koch Antal, (1882b), Jelentés az 1882. febr. 3-iki mócsi meteorkőhullásról, Orvos-Természettudományi Értesítő II. Természettudományi Szak, 7, 1882, s. 89-104.[14] Plik PDF.
  • +Koch Antal, (1882c), Pótjelentés a folyó év febr. 3-ki mócsi meteorkő-hullásról, Orvos-Természettudományi Értesítő II. Természettudományi Szak, 7, 1882, s. 137-146. Plik PDF.
  • Koch Antal, (1883), Ergänzender Bericht über den Meteoritenfall bei Mocs in Siebenburgen am 3. Februar 1882, Tschermaks Mineralogische und Petrographische Mitteilungen, 5, 1883, s. 234-244. Plik IA.
  • Niessl G. von, (1884), Über die astronomischen Verhältnisse bei dem Meteoritenfalle von Mócs in Siebenbürgen am 3. Februar 1882, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 89, Abt. 2, 1884, s. 283-293. Plik PDF.
  • Pilski Andrzej S., (2001), Meteoryty w zbiorach polskich, Olsztyn 2001.[15]
  • Tokody László, Dudichné Vendl Mária, (1951), Magyarország meteoritgyűjteményei (Meteorite collections in Hungary), Akadémiai Kiadó, Budapest 1951, ss. 102. Plik GIF.
  • Török József, (1882b), A Magyar Birodalom meteoritjei (II. rész), Természettudományi Közlöny, XIV (160), 1882, s. 497-514. Plik PDF.
  • Tschermak Gustav, (1882), Über die Meteoriten von Mocs, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 85, 1882, s. 195-209.[16] Plik DjVu.


Przypisy

  1. ^ a b c d e największy okaz ważył 35,7 kg według Koch (1882b, 1882c, 1883) i informacji na stronie muzeum mineralogicznego w Cluj-Napoca; wg Koblitz MetBase największy okaz ważył 56 kg, błąd ten powstał z błędnej interpretacji wykazu meteorytów zamieszczonego u Kocha, w rzeczywistości 56 kg to sumaryczna waga 112 okazów z jego zestawienia (Koch 1882b, 188c)
  2. ^ meteoryt Pleşcoi, spadek 12 czerwca 2008 roku w Rumunii; chondryt zwyczajny L5-6, jeden okaz 6,913 kg
  3. ^ a b Cluj – obecnie Kluż-Napoka (rum. Cluj-Napoca), dawniej niem. Klausenburg‎
  4. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  5. ^ a b dawniej L6 (Grady 2000)
  6. ^ Brandstätter (2013)
  7. ^ Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Babeș-Bolyai w Cluj-Napoca; tam też fotografia największego okazu
  8. ^ Tokody (1951)
  9. ^ okaz ten znajduje się w zbiorach Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie (Łaptaś 1998, Pilski 2001)
  10. ^ bogato ilustrowany album poświęcony kolekcji meteorytów w Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu
  11. ^ zawiera 32 litografie okazów meteorytów: Bella Roca, Babb's Mill (Blake's Iron), Cabin Creek, Glorieta Mountain, Goalpara, Hessle, Hex River Mountains, Ilimaes (iron), Kokstad, Mocs, Puquios, Pultusk (Pułtusk), Sarepta, Stannern, Tucson (syn. Santa Rita)
  12. ^ zawiera cztery plansze z fotografiami okazów meteorytu Mocs;
    wg informacji zawartej na stronach Muzeum Mineralogicznego w Strasburgu, do celów edukacyjnych, do publikacji dołączona była drewniana skrzynka zawierająca 10 kopii (modeli) meteorytu Mocs
  13. ^ z mapą rejonu spadku
  14. ^ zawiera wykaz znalezionych okazów i mapę rejonu spadku
  15. ^ bardziej aktualna internetowa wersja katalogu znajduje się na stronach Polskiego Towarzystwa Meteorytowego – katalog PTMet; tam objaśnienie stosowanych skrótów (cs – complete specimen, hs – half specimen, ep – end piece, fc – fragment with crust, f – fragment, sc – slice with crust, s – slice, …); więcej → woreczko.pl – Oznaczenia okazów – skróty
  16. ^ Mit 2 Tafeln (dodatkowo dwie plansze: Taf. I i Taf. II)

Zobacz również

Linki zewnętrzne

  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Mocs
  • Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Mocs
Źródło „http://meteoritica.pl/index.php5/Mocs”
Osobiste