PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Sołtmany

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
(→Wreszcie mamy nowy polski spadek!)
m (→Bibliografia)
 
(Nie pokazano 110 wersji pomiędzy niniejszymi.)
Linia 1: Linia 1:
 +
{{VerifyLevel |level=0}}
== Wreszcie mamy nowy polski spadek! ==
== Wreszcie mamy nowy polski spadek! ==
{{InfoboxMeteorite
{{InfoboxMeteorite
  | nazwa = Sołtmany
  | nazwa = Sołtmany
  | grafika = Sołtmany_(okaz)_0.jpg
  | grafika = Sołtmany_(okaz)_0.jpg
-
  | opis = Meteoryt Sołtmany. W tle szkody jakie wyrządził uderzając w dach budynku gospodarczego (fot. Woreczko)
+
  | opis = Meteoryt Sołtmany. W&nbsp;tle szkody jakie wyrządził uderzając w&nbsp;dach budynku gospodarczego (fot.&nbsp;Woreczko)<br>[[Sołtmany/Galerie]]
  | klasa = Spadek
  | klasa = Spadek
-
  | metbull =
+
| mbclass = fall
-
  | lokalizacja = kolonia [[:File:Sołtmany_(wieś).jpg|Sołtmany]], poczta Kruklanki pod Giżyckiem, Polska
+
  | metbull = 53829
 +
  | lokalizacja = kolonia {{Txt2Img|Sołtmany_(wieś).jpg|Sołtmany}}, poczta Kruklanki pod Giżyckiem, Polska
  | położenie = 54°00'31,5"N, <br>22°00'17,86"E
  | położenie = 54°00'31,5"N, <br>22°00'17,86"E
-
  | uwagi = meteoryt orientowany oraz tzw. ''hammer''<ref name="hammer"></ref>
+
  | uwagi = meteoryt orientowany oraz tzw. ''[[Hammer|hammer]]''<ref name="hammer"></ref>
-
  | data = 30 kwietnia 2011 r., 06:03<ref name="czasspadku">godzinę 6.06 podał Andrzej Pilski w pierwszej informacji o zdarzeniu. Wg relacji pani Alfredy wstaje ona o godz. 6.00. Na pytanie, skąd wiedziała, że wstała dokładnie o szóstej, odpowiedziała, że zawsze tak wstaje (!?) bez zegarka. Po powrocie do domu stwierdziła, że jest godzina 6:06, a wg jej słów, byli z synem na podwórku około 3 minuty. Należy więc przyjąć za moment spadku godzinę 06:03.</ref> (UTC+1)
+
  | data = 30 kwietnia 2011 r.,<br>06:03<ref name="czasspadku">godzinę 6.06 podał Andrzej Pilski w&nbsp;pierwszej informacji o&nbsp;zdarzeniu. Wg relacji pani Alfredy wstaje ona o&nbsp;godz. 6.00. Na pytanie, skąd wiedziała, że wstała dokładnie o&nbsp;szóstej, odpowiedziała, że zawsze tak wstaje (!?) bez zegarka. Po powrocie do domu stwierdziła, że jest godzina 6:06, a&nbsp;wg jej słów, byli z&nbsp;synem na podwórku około 3&nbsp;minuty. Należy więc przyjąć za moment spadku godzinę 06:03.</ref> (UTC+1)
-
  | typ = chondryt zwyczajny typu L, prawdopodobnie L5 lub L6
+
  | typ = chondryt zwyczajny typu L6
-
  | masa = ~1057 g<ref name="TKW">waga wszystkich fragmentów, jakie udało się zważyć. Część fragmentów nie była ważona, pani Alfreda miała odłożonych "dla siebie" kilka fragmentów zawiniętych w chusteczki higieniczne, które zostawiła: "na pamiątkę", "dla córki" ...</ref>
+
  | masa = ~1066 g<ref name="TKW">waga wszystkich fragmentów, jakie udało się zważyć. Część fragmentów nie była ważona, pani Alfreda miała odłożonych „dla siebie” kilka fragmentów zawiniętych w&nbsp;chusteczki higieniczne, które zostawiła: „na pamiątkę”, „dla córki”{{Kropek}}; (''23 maja 2011&nbsp;r.'') zmiana TKW z 1057&nbsp;g na 1066&nbsp;g – pan Roman Rzepka poinformował o&nbsp;zweryfikowaniu wagi fragmentu będącego w&nbsp;jego posiadaniu</ref>
  | liczba = jeden okaz, który rozpadł się na kilka fragmentów
  | liczba = jeden okaz, który rozpadł się na kilka fragmentów
-
  | cechy = niski stopień szokowy S (S1/S2?)
+
  | cechy = niski stopień szokowy S2; stopień zwietrzenia W0
-
  | synonimy = meteoryt nie ma jeszcze oficjalnej nazwy; proponowana jest nazwa '''Sołtmany''', ale może Kruklanki, Wydminy, Giżycko?
+
  | synonimy = proponowany ze względu na literę 'ł': Soltmany
}}
}}
-
30 kwietnia 2011 roku (sobota) o godzinie 6 rano w okolicy Giżycka, we wsi [[:File:Sołtmany_(wieś).jpg|Sołtmany]], poczta [[:File:Sołtmany_(Kruklanki).jpg|Kruklanki]] spadł meteoryt. Leciał niemal pionowo, przebił dach w budynku gospodarczym<ref>jest to sławojka</ref>, czyli klasyczny ''hammer''<ref name="hammer">terminem ''hammer'' (młot) określa się meteoryty, które spadając uderzyły w obiekt antropogeniczny (np. dom, samochód), zwierzę lub człowieka; strona Michaela Blooda o [http://www.michaelbloodmeteorites.com/Hammers1.html hammerach]</ref>. Jest to również pierwszy w tym roku spadek na świecie!<ref>statystyki spadków meteorytów - [http://www.woreczko.pl/meteorites/falls/c_Falls.htm ''meteorite falls'']</ref>
+
30 kwietnia 2011 roku (sobota)<ref>rok wcześniej, [[Bolid 300410|30 kwietnia 2010 roku]] kamery '''Tarczy Bolidowej''' zarejestrowały bardzo jasny bolid, z&nbsp;którego, wg autorów bloga, mógł spaść meteoryt żelazny! Więcej na blogu [http://andreoid.bloog.pl/id,5844524,title,30042010-011846-UT,index.html Tarcza Bolidowa]</ref> o&nbsp;godzinie 6&nbsp;rano w&nbsp;okolicy Giżycka, we wsi {{Txt2Img|Sołtmany_(wieś).jpg|Sołtmany}}, poczta {{Txt2Img|Sołtmany_(Kruklanki).jpg|Kruklanki}} spadł meteoryt. Leciał niemal pionowo, przebił dach w&nbsp;budynku gospodarczym<ref>jest to sławojka</ref>, czyli klasyczny ''[[Hammer|hammer]]''<ref name="hammer">terminem ''hammer'' (młot) określa się meteoryty, które spadając uderzyły w&nbsp;obiekt antropogeniczny (np. dom, samochód), zwierzę lub człowieka; strona Michaela Blooda o&nbsp;[http://www.michaelbloodmeteorites.com/Hammers1.html hammerach]; więcej → woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Hammers.htm Hammery (''Hammers'')]</ref>. Jest to również pierwszy w&nbsp;tym roku spadek na świecie!<ref>statystyki spadków meteorytów → woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/falls/c_Falls.htm ''Meteorite falls'']</ref>
-
Piękny lekko orientowany kilogramowy okaz przebił eternit, wybił dziurę w deskach dachu i z wielkim impetem częściowo roztrzaskał się na betonowym schodku. Okaz spadał z olbrzymią prędkością<ref name="speed">zakładając '''spadek swobodny w atmosferze''' i przyjmując prosty model, że meteoryt to kula o gęstości 3,35 g/cm<sup>3</sup> (średnia gęstość chondrytu) i masie 1 kg oraz współczynniku oporu 0,45 spadająca w polu grawitacyjnym - to musiał on spadać z prędkością '''co najmniej 82 m/s''' (około 295 km/h)</ref>, w grubych deskach wybił dziurę, ale ich nie połamał. Gdyby nie uderzenienie w dach i związane z tym wyhamowanie jego impetu, zapewne roztrzaskałby się na setki małych fragmentów. Prawdopodobnie zjawisko nie zostało zarejestrowane przez kamery ''Polish Fireball Network'' przy PKiM<ref>nie znalazłem informacji czy niebo nad tą częścią Polski jest w zasięgu kamer sieci; kilka dni po spadku na ten teren przyjechała grupa poszukiwawcza z PKiM pod kierunkiem członka PTMet Zbigniewa Tymińskiego - [http://www.tuzobok.pl/?p=1757 Z wizytą w Sołtmanach]</ref>, gdyż spadek miał miejsce już po wschodzie słońca - szkoda, gdyż na podstawie takich rejestracji można wyliczyć orbitę meteoroidu i potwierdzić ewentualne procesy fragmentacji<ref>według informacji przekazanych przez obserwatorów z PKiM, ostatnia kamera PFN24 wyłączyła się na godzinę przed spadkiem przy dość jasnym już niebie. PKiM zwraca się z apelem o informacje, czy jakieś kamery przemysłowe z tamtego rejonu nie zarejestrowały tego zjawiska!</ref>.
+
Piękny lekko orientowany kilogramowy okaz przebił eternit, wybił dziurę w&nbsp;deskach dachu i&nbsp;z&nbsp;wielkim impetem częściowo roztrzaskał się na betonowym schodku. Okaz spadał z&nbsp;olbrzymią prędkością<ref name="speed">zakładając '''spadek swobodny w&nbsp;atmosferze''' i&nbsp;przyjmując prosty model, że meteoryt to kula o&nbsp;gęstości 3,35&nbsp;g/cm<sup>3</sup> (średnia gęstość chondrytu) i&nbsp;masie 1&nbsp;kg oraz współczynniku oporu 0,45 spadająca w&nbsp;polu grawitacyjnym – to musiał on spadać z&nbsp;prędkością '''co najmniej 82&nbsp;m/s''' (około 295&nbsp;km/h). Modelowanie spadku pozwala oszacować energię wyzwoloną podczas przelotu meteoroidu przez atmosferę. Przyjmując np. parametry początkowe meteoroidu, jak w&nbsp;przypadku spadku meteorytu [[Jesenice]], masa początkowa kilka kilogramów (utrata masy rzędu 90%), prędkość 13,8&nbsp;km/s, kąt 60&nbsp;stopni – wyzwolona energia odpowiadała wybuchowi kilkuset kilogramów trotylu (TNT). Więcej o&nbsp;modelowaniu spadków – [http://impact.ese.ic.ac.uk/ImpactEffects/ Earth Impact Effects Program] i&nbsp;efekcie ablacji → woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Ablation.htm Ablacja (''Ablation'')]</ref>, w&nbsp;grubych deskach wybił dziurę, ale ich nie połamał. Gdyby nie uderzenie w&nbsp;dach i&nbsp;związane z&nbsp;tym wyhamowanie jego impetu, zapewne roztrzaskałby się na setki małych fragmentów. Prawdopodobnie zjawisko nie zostało zarejestrowane przez kamery ''Polish Fireball Network'' przy PKiM<ref>nie znalazłem informacji czy niebo nad tą częścią Polski jest w&nbsp;zasięgu kamer sieci; kilka dni po spadku na ten teren przyjechała grupa poszukiwawcza z&nbsp;PKiM pod kierunkiem członka PTMet Zbigniewa Tymińskiego – [http://www.meteoryt.org/?p=1757 Z&nbsp;wizytą w&nbsp;Sołtmanach] {{SeparatorBull}} wyniki badań grupy poszukiwawczej w&nbsp;[http://www.pkim.org/?q=pl/node/1553 CYRQLARZu nr 204]</ref>, gdyż spadek miał miejsce już po wschodzie słońca – szkoda, gdyż na podstawie takich rejestracji można wyliczyć orbitę meteoroidu i&nbsp;potwierdzić ewentualne procesy fragmentacji<ref>według informacji przekazanych przez obserwatorów z&nbsp;PKiM, ostatnia kamera PFN24 wyłączyła się na godzinę przed spadkiem przy dość jasnym już niebie. PKiM zwraca się z&nbsp;apelem o&nbsp;informacje, czy jakieś kamery przemysłowe z&nbsp;tamtego rejonu nie zarejestrowały tego zjawiska!</ref>.
-
Według wstępnych oględzin jest to chondryt zwyczajny typu L. Zespół badaczy z polskich uczelni rozpoczął [[Sołtmany/Badania|proces badań meteorytu]], po sklasyfikowaniu meteoryt Sołtmany zostanie zgłoszony do Meteoritical Bulletin.
+
Zespół badaczy z polskich uczelni przeprowadził [[Sołtmany/Badania|proces badania meteorytu]], po sklasyfikowaniu meteoryt Sołtmany został zgłoszony do Meteoritical Bulletin (MB&nbsp;100), gdzie został oficjalnie zarejestrowany 18&nbsp;lipca jako 21&nbsp;polski meteoryt.
Wstępne wyniki → [[Sołtmany/Badania]].
Wstępne wyniki → [[Sołtmany/Badania]].
Linia 29: Linia 31:
=== Jest spadek... ===
=== Jest spadek... ===
-
:(''relacja: Wadi & Woreczko; dodatkowe uwagi Roman Rzepka'')
+
:(''relacja: [[Redakcja|Wadi & Woreczko]]; dodatkowe uwagi Roman Rzepka'')
-
W niedzielę płynęliśmy promem z wyspy Wolin do Świnoujścia, kiedy próbował się z nami skontaktować Andrzej S. Pilski. Po południu w trakcie rodzinnego spotkania dodzwoniliśmy się do Andrzeja. Przekazał nam informację, że pod Giżyckiem spadł meteoryt. Było to w sobotę o godzinie 6.06 rano<ref name="czasspadku"></ref>. Informacja sensacyjna, niespodziewana, news, który chciałby usłyszeć każdy miłośnik meteorytów. Po pierwszych ochach i achach Andrzej przeszedł do konkretów. Poprosił nas o pomoc i zapytał, czy moglibyśmy tam pojechać. Jego obowiązki zawodowe mu nie pozwoliły, a sprawa była niecierpiąca zwłoki.
+
W niedzielę płynęliśmy promem z&nbsp;wyspy Wolin do Świnoujścia, kiedy próbował się z&nbsp;nami skontaktować Andrzej S. Pilski. Po południu w&nbsp;trakcie rodzinnego spotkania dodzwoniliśmy się do Andrzeja. Przekazał nam informację, że pod Giżyckiem spadł meteoryt. Było to w&nbsp;sobotę o&nbsp;godzinie 6.06 rano<ref name="czasspadku"></ref>. Informacja sensacyjna, niespodziewana, news, który chciałby usłyszeć każdy miłośnik meteorytów. Po pierwszych ochach i&nbsp;achach Andrzej przeszedł do konkretów. Poprosił nas o&nbsp;pomoc i&nbsp;zapytał, czy moglibyśmy tam pojechać. Jego obowiązki zawodowe mu nie pozwoliły, a&nbsp;sprawa była niecierpiąca zwłoki.
-
Informacja spadła jak grom z jasnego nieba (meteoryt z jasnego nieba). Musieliśmy chwilę się zastanowić, bo byliśmy na drugim końcu Polski i mieliśmy poważne zobowiązania rodzinne! Do wieczora Andrzej zweryfikował informacje i przysłał zdjęcie okazu. Rzucił hasło: pakujcie się. W poniedziałek o 4 rano wyruszyliśmy do Giżycka.  
+
Informacja spadła jak grom z jasnego nieba (meteoryt z&nbsp;jasnego nieba). Musieliśmy chwilę się zastanowić, bo byliśmy na drugim końcu Polski i&nbsp;mieliśmy poważne zobowiązania rodzinne! Do wieczora Andrzej zweryfikował informacje i&nbsp;przysłał zdjęcie okazu. Rzucił hasło: pakujcie się. W&nbsp;poniedziałek o&nbsp;4&nbsp;rano wyruszyliśmy do Giżycka.  
-
O 9.00, kiedy byliśmy w Malborku, Andrzej poprosił, aby zajechać do Fromborka. Chcieliśmy ustalić szczegóły. Dostaliśmy zadanie: zebrać wszystkie możliwe informacje, relacje świadków, zrobić dokumentacje fotograficzną miejsca, okazów i kupić próbki do badań dla ośrodka we Wrocławiu, które pozwolą przeprowadzić proces klasyfikacji i rejestracji nowego polskiego meteorytu. Mieliśmy też przygotować grunt do zakupu okazu do zbiorów [[Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku|Muzeum we Fromborku]]. I najważniejsze - podał nam kontakt do osoby, która wszystko koordynowała w Giżycku. Był to pan Roman Rzepka.
+
O 9.00, kiedy byliśmy w Malborku<ref>„kosztowało” nas to dwie fotki z policyjnych radarów ;-(</ref>, Andrzej poprosił, aby zajechać do Fromborka. Chcieliśmy ustalić szczegóły. Dostaliśmy zadanie: zebrać wszystkie możliwe informacje, relacje świadków, zrobić dokumentację fotograficzną miejsca, okazów i&nbsp;kupić próbki do badań dla ośrodka we Wrocławiu, które pozwolą przeprowadzić proces klasyfikacji i&nbsp; rejestracji nowego polskiego meteorytu. Mieliśmy też przygotować grunt do zakupu okazu do zbiorów [[Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku|Muzeum we Fromborku]]. I&nbsp;najważniejsze – podał nam kontakt do osoby, która wszystko koordynowała w&nbsp;Giżycku. Był to pan Roman Rzepka.
-
:W dniu spadku pani Alfreda skontaktowała się z redakcją ''Gazety Giżyckiej'' (terenowe wydanie ''Gazety Olsztyńskiej'') informując o zdarzeniu. Tam dziennikarz (nie właściciel) owej Gazety zaproponował jej skontaktowanie się z panem Romanem Rzepką. W imieniu pani Alfredy zadzwoniła do pana Rzepki jej córka i powołując się na rozmowę z ''GG'', poprosiła aby przyjechał obejrzeć wydarzenie, zachęcając go sprezentowaniem małego odłamka, jeśli przyjedzie.
+
:W dniu spadku pani Alfreda skontaktowała się z redakcją ''Gazety Giżyckiej'' (terenowe wydanie ''Gazety Olsztyńskiej'') informując o&nbsp;zdarzeniu. Tam dziennikarz (nie właściciel) owej Gazety zaproponował jej skontaktowanie się z&nbsp;panem Romanem Rzepką. W&nbsp;imieniu pani Alfredy zadzwoniła do pana Rzepki jej córka i&nbsp;powołując się na rozmowę z&nbsp;''GG'', poprosiła aby przyjechał obejrzeć wydarzenie, zachęcając go sprezentowaniem małego odłamka, jeśli przyjedzie.
-
:Po przybyciu, następnego dnia rano (1 maja, niedziela), pana Rzepki do Sołtman (w towarzystwie żony i syna), potwierdził on, że kamień jest meteorytem, stwierdzając jednocześnie, że jest to jakiś rodzaj chondrytu. Odbyło się to w obecności członków jej rodziny i kilku osób postronnych (m.in. był na miejscu sołtys i inny młody mężczyzna - przyrodnik). Pani Alferda poprosiła o pomoc, gdyż nie wiedziała co dalej robić<ref name="rozgłos">początkowo pani Alfreda podkreślała, że nie pragnie medialnego rozgłosu, upubliczniania nazwiska i wizerunku oraz prosiła pana Rzepkę o pomoc w wybawieniu jej z "kłopotu", jakim dla niej był ten kamień</ref>. Pan Rzepka zasugerował jej, iż powinna skontaktować się z PTMet, powołując się jednocześnie na swoją znajomość z Andrzejem Pilskim. Ustalili wspólnie, że o wydarzeniu powiadomi pan Rzepka i skontaktuję ją z panem Pilskim. Tak też się stało.
+
:Po przybyciu, następnego dnia rano (1&nbsp;maja, niedziela), pana Rzepki do Sołtman (w&nbsp;towarzystwie żony i&nbsp;syna), potwierdził on, że kamień jest meteorytem, stwierdzając jednocześnie, że jest to jakiś rodzaj chondrytu. Odbyło się to w&nbsp;obecności członków jej rodziny i&nbsp;kilku osób postronnych (m.in. był na miejscu sołtys i&nbsp;inny młody mężczyzna – przyrodnik). Pani Alfreda poprosiła o&nbsp;pomoc, gdyż nie wiedziała co dalej robić<ref name="rozgłos">początkowo pani Alfreda podkreślała, że nie pragnie medialnego rozgłosu, upubliczniania nazwiska i&nbsp;wizerunku oraz prosiła pana Rzepkę o&nbsp;pomoc w&nbsp;wybawieniu jej z&nbsp;„kłopotu”, jakim dla niej był ten kamień</ref>. Pan Rzepka zasugerował jej, iż powinna skontaktować się z&nbsp;PTMet, powołując się jednocześnie na swoją znajomość z&nbsp;Andrzejem Pilskim. Ustalili wspólnie, że o&nbsp;wydarzeniu powiadomi pan Rzepka i&nbsp;skontaktuję ją z&nbsp;panem Pilskim. Tak też się stało.
-
Przebijając się przez fatalne drogi ok. 14.30 (w poniedziałek) dotarliśmy do Giżycka. Czekał na nas pan Roman i jego żona Anna, którzy jako pierwsi (w towarzystwie syna Michała) byli na miejscu spadku. Zarekomendowali nas też właścicielce meteorytu. Po wstępnych ustaleniach, doprecyzowaniu informacji pojechaliśmy z panem Rzepką do gospodarstwa, gdzie spadł meteoryt.
+
Przebijając się przez fatalne drogi ok. 14.30 (w&nbsp;poniedziałek) dotarliśmy do Giżycka. Czekał na nas pan Roman i&nbsp;jego żona Anna, którzy jako pierwsi (w&nbsp;towarzystwie syna Michała) byli na miejscu spadku. Zarekomendowali nas też właścicielce meteorytu. Po wstępnych ustaleniach, doprecyzowaniu informacji pojechaliśmy z&nbsp;panem Rzepką do gospodarstwa, gdzie spadł meteoryt.
-
Przyjęto nas bardzo miło. I wzięliśmy się do pracy. Przystąpiliśmy do czynności, o które prosił nas Andrzej. Spisaliśmy wstępnie relację, kupiliśmy [[Sołtmany/Badania|próbki do badań]], niestety było już za późno na robienie zdjęć. Rozmawialiśmy też z właścicielką meteorytu, jakie powinny być dalsze losy okazu – najwłaściwszym rozwiązaniem byłoby, aby trafił do kolekcji instytucjonalnej<ref>został kupiony cały materiał, jak zaoferowała na sprzedaż pani Alfreda. Kilka fragmentów odłożyła, jak to określiła "na pamiątkę", natomiast największy fragment (''main mass'') deklarowała sprzedać Andrzejowi Pilskiemu</ref>. Oczywiście była okazja porozmawiać o meteorytach, o pasji, naukowych badaniach. Opowiedzieliśmy też historię różnych polskich meteorytów. Daliśmy im też „Nieziemskie skarby”, książkę Andrzeja ze specjalną dedykacją. Ludzie okazali się przesympatyczni, nie pragnęli też rozgłosu medialnego<ref name="rozgłos"></ref>. Zapytaliśmy, czy możemy dnia następnego przyjechać i zrobić zdjęcia.
+
Przyjęto nas bardzo miło. I wzięliśmy się do pracy. Przystąpiliśmy do czynności, o&nbsp;które prosił nas Andrzej. Spisaliśmy wstępnie relację, kupiliśmy [[Sołtmany/Badania|próbki do badań]], niestety było już za późno na robienie zdjęć. Rozmawialiśmy też z&nbsp;właścicielką meteorytu, jakie powinny być dalsze losy okazu – najwłaściwszym rozwiązaniem byłoby, aby trafił do kolekcji instytucjonalnej<ref>został kupiony cały materiał, jaki zaoferowała na sprzedaż pani Alfreda. Kilka fragmentów odłożyła, jak to określiła „na pamiątkę”, natomiast największy fragment (''main mass'') deklarowała sprzedać Andrzejowi Pilskiemu</ref>. Oczywiście była okazja porozmawiać o&nbsp;meteorytach, o&nbsp;pasji, naukowych badaniach. Opowiedzieliśmy też historię różnych polskich meteorytów. Daliśmy im też „Nieziemskie skarby”, książkę Andrzeja ze specjalną dedykacją. Ludzie okazali się przesympatyczni, nie pragnęli też rozgłosu medialnego<ref name="rozgłos"></ref>. Zapytaliśmy, czy możemy dnia następnego przyjechać i&nbsp;zrobić zdjęcia.
-
Kiedy my jedliśmy kolację u państwa Rzepków, Andrzej już kontaktował się z profesorem Tadeuszem Przylibskim, który miał przeprowadzić badania. Jednym słowem, cały czas byliśmy w kontakcie z Andrzejem S. Pilskim.
+
Kiedy my jedliśmy kolację u państwa Rzepków, Andrzej już kontaktował się z&nbsp;profesorem Tadeuszem Przylibskim, który miał przeprowadzić badania. Jednym słowem, cały czas byliśmy w&nbsp;kontakcie z&nbsp;Andrzejem S.&nbsp;Pilskim.
-
Zjawiliśmy się w gospodarstwie rano we wtorek. Rozmawialiśmy jeszcze o okolicznościach spadku i sfotografowaliśmy okaz, miejsce spadku, w asyście gospodarzy zrobiliśmy rekonesans wokoło budynku gospodarczego, w który meteoryt uderzył. W południe pożegnaliśmy życzliwych gospodarzy. Najwyraźniej byli już zmęczeni sytuacją. My też nie chcieliśmy nadużywać zaufania.
+
Zjawiliśmy się w gospodarstwie rano we wtorek. Rozmawialiśmy jeszcze o&nbsp;okolicznościach spadku i&nbsp;sfotografowaliśmy okaz, miejsce spadku, w&nbsp;asyście gospodarzy zrobiliśmy rekonesans wokoło budynku gospodarczego, w&nbsp;który meteoryt uderzył. W&nbsp;południe pożegnaliśmy życzliwych gospodarzy. Najwyraźniej byli już zmęczeni sytuacją. My też nie chcieliśmy nadużywać zaufania.
-
Wpadliśmy jeszcze do Giżycka, aby wreszcie coś normalnie zjeść i w deszczu i śniegu ruszyliśmy do Warszawy.
+
Wpadliśmy jeszcze do Giżycka, aby wreszcie coś normalnie zjeść i&nbsp;w&nbsp;deszczu i&nbsp;śniegu ruszyliśmy do Warszawy.
-
Przeżyliśmy kosmiczną przygodę. Znaleźliśmy się w miejscu i czasie, o którym zawsze marzyliśmy. A historia tego meteorytu dopiero się zaczyna.
+
Przeżyliśmy kosmiczną przygodę. Znaleźliśmy się w&nbsp;miejscu i&nbsp;czasie, o&nbsp;którym zawsze marzyliśmy. A&nbsp;historia tego meteorytu dopiero się zaczyna.
-
=== ... okoliczności spadku ===
+
=== ...okoliczności spadku ===
-
:(''relacja spisana 2 i 3 maja 2011 r. przez Wadi i Woreczko'')
+
:(''relacja spisana 2 i 3 maja 2011&nbsp;r. przez [[Redakcja|Wadi i Woreczko]]'')
-
Pani Alfreda właścicielka meteorytu budzi się codziennie około 6 rano, wstaje robi kawę i zapala papierosa. 30 kwietnia 2011 roku było tak samo.
+
Pani Alfreda właścicielka meteorytu budzi się codziennie około 6&nbsp;rano, wstaje robi kawę i&nbsp;zapala papierosa. 30 kwietnia 2011 roku było tak samo.
==== Relacja pani Alfredy ====
==== Relacja pani Alfredy ====
-
:Wstaję zawsze o 6 rano, sama z siebie. Parzyłam kawę, zapaliłam papierosa i otworzyłam okno, aby kuchni nie zadymić. Usłyszałam coś, ale nie wiedziałam co. Gwizd, jakby leciała bomba, potem był wielki huk. Właściwie długi łomot, jeden łomot. Czy było słychać wybuchy? Nie. Syn Marcin był w łazience i pomimo zamkniętych drzwi też wszystko słyszał. Wybiegliśmy z domu, Marcin dosłownie w jednej skarpecie. Myśleliśmy, że dom się wali (gospodarze zmieniają właśnie pokrycie dachu – ciężki eternit na lekką blachodachówkę). Patrzymy, wszystko stoi. W dachu szopy nad drzwiami była dziura. Wtedy zobaczyliśmy leżący przy szopie eternit i duży urwany kawałek wiszący na gwoździu.
+
:Wstaję zawsze o 6 rano, sama z siebie. Parzyłam kawę, zapaliłam papierosa i&nbsp;otworzyłam okno, aby kuchni nie zadymić. Usłyszałam coś, ale nie wiedziałam co. Gwizd, jakby leciała bomba, potem był wielki huk. Właściwie długi łomot, jeden łomot. Czy było słychać wybuchy? Nie. Syn Marcin był w&nbsp;łazience i&nbsp;pomimo zamkniętych drzwi też wszystko słyszał. Wybiegliśmy z&nbsp;domu, Marcin dosłownie w&nbsp;jednej skarpecie. Myśleliśmy, że dom się wali (gospodarze zmieniają właśnie pokrycie dachu – ciężki eternit na lekką blachodachówkę). Patrzymy, wszystko stoi. W&nbsp;dachu szopy nad drzwiami była dziura. Wtedy zobaczyliśmy leżący przy szopie eternit i&nbsp;duży urwany kawałek wiszący na gwoździu.
-
:Marcin powiedział, że może jakiś ptak coś upuścił. Ja stwierdziłam: co to musiałby być za ptak? Patrzyliśmy w niebo, bo nad nami często latają samoloty. Może któryś coś zrzucił? W tym momencie nie było samolotów. Niebo było bezchmurne, ale słońce jeszcze mocno nie świeciło.
+
:Marcin powiedział, że może jakiś ptak coś upuścił. Ja stwierdziłam: co to musiałby być za ptak? Patrzyliśmy w&nbsp;niebo, bo nad nami często latają samoloty. Może któryś coś zrzucił? W&nbsp;tym momencie nie było samolotów. Niebo było bezchmurne, ale słońce jeszcze mocno nie świeciło.
-
:Pięć metrów od dziury, przy stercie desek leżał czarny kamień. Podniosłam go. Czy był ciepły? Nie był zimny jak inny kamień. Był inny, może trochę cieplejszy. Potrzymałam go i położyłam na ziemi. Miałam go rzucić, ale jednak położyłam. Wróciliśmy z Marcinem do domu. Spojrzałam na zegarek, była 6.06. Na podwórku byliśmy nie dłużej niż 3 minuty.
+
:Pięć metrów od dziury, przy stercie desek leżał czarny kamień. Podniosłam go. Czy był ciepły? Nie był zimny jak inny kamień. Był inny, może trochę cieplejszy. Potrzymałam go i&nbsp;położyłam na ziemi. Miałam go rzucić, ale jednak położyłam. Wróciliśmy z Marcinem do domu. Spojrzałam na zegarek, była 6.06. Na podwórku byliśmy nie dłużej niż 3&nbsp;minuty.
-
:Potem pojechałam do córki Anity do Giżycka. Od razu powiedziała: mamo, to meteoryt. Wtedy przypomniałam sobie, jak tydzień wcześniej oglądałam na Discovery film o meteorytach z takim człowiekiem z długimi włosami (''od red.'' prawdopodobnie Robert Haag). Wróciliśmy z córką na miejsce. Fragmenty były rozrzucone na 4-5 metrów, duży się odbił. Kawałki leżały przy schodku pod dziurą. Pozbieraliśmy je. Resztę już potem zięć z córką doszukali. Wzięliśmy kamień do domu i się nad nim głowiliśmy.
+
:Potem pojechałam do córki Anity do Giżycka. Od razu powiedziała: mamo, to meteoryt. Wtedy przypomniałam sobie, jak tydzień wcześniej oglądałam na Discovery film o&nbsp;meteorytach z&nbsp;takim człowiekiem z&nbsp;długimi włosami (''od red.'' prawdopodobnie [[:Szablon:Haag (2003)|Robert Haag]]). Wróciliśmy z&nbsp;córką na miejsce. Fragmenty były rozrzucone na 4-5&nbsp;metrów, duży się odbił. Kawałki leżały przy schodku pod dziurą. Pozbieraliśmy je. Resztę już potem zięć z&nbsp;córką doszukali. Wzięliśmy kamień do domu i&nbsp;się nad nim głowiliśmy.
-
Pani Alfreda, konkretna i trzeźwo myśląca osoba, podzieliła się z nami jeszcze dziwnym spostrzeżeniem (owdowiała ona kilka miesięcy temu):
+
Pani Alfreda, konkretna i trzeźwo myśląca osoba, podzieliła się z&nbsp;nami jeszcze dziwnym spostrzeżeniem (owdowiała ona kilka miesięcy temu):
-
:Kiedyś zawsze tata przychodził do mojego męża i o 6 rano pili kawę. Ja nie wstawałam tak rano. Ojciec zmarł w czerwcu 2009 roku, mąż przetrzymał go rok. Pomyślałam, że ten meteoryt to jakiś znak. Może w niebie razem pili kawę i coś im upadło?
+
:Kiedyś zawsze tata przychodził do mojego męża i&nbsp;o&nbsp;6&nbsp;rano pili kawę. Ja nie wstawałam tak rano. Ojciec zmarł w&nbsp;czerwcu 2009 roku, mąż przetrzymał go rok. Pomyślałam, że ten meteoryt to jakiś znak. Może w&nbsp;niebie razem pili kawę i&nbsp;coś im upadło?
-
Pani Alfreda z córką i przyszłym zięciem chodzili jeszcze za oborą i szukali kamieni, jednak nic nie znaleźli. Pani Alfreda zadzwoniła do lokalnej gazety, a jej dziennikarz do swojego znajomego, który interesuje się meteorytami – pana Romana Rzepki. Następnego dnia rano pan Roman z żoną i synem odwiedzili panią Alfredę i potwierdzili przypuszczenia córki, że kamień jest meteorytem. Pan Rzepka powiadomił Andrzeja Pilskiego z obserwatorium we Fromborku. Andrzej powiadomił nas.
+
Pani Alfreda z córką i przyszłym zięciem chodzili jeszcze za oborą i&nbsp;szukali kamieni, jednak nic nie znaleźli. Pani Alfreda zadzwoniła do lokalnej gazety, a&nbsp;jej dziennikarz do swojego znajomego, który interesuje się meteorytami – pana Romana Rzepki. Następnego dnia rano pan Roman z&nbsp;żoną i&nbsp;synem odwiedzili panią Alfredę i&nbsp;potwierdzili przypuszczenia córki, że kamień jest meteorytem. Pan Rzepka powiadomił Andrzeja Pilskiego z&nbsp;obserwatorium we Fromborku. Andrzej powiadomił nas.
-
Gospodarstwo jest położone na odludziu i okolica jest słabo zaludniona. Według pani Alfredy (i innych domowników) nikt z okolicznych mieszkańców, z którymi rozmawiali oni później, nie słyszał dźwięków towarzyszących spadkowi.
+
Gospodarstwo jest położone na odludziu i&nbsp;okolica jest słabo zaludniona. Według pani Alfredy (i&nbsp;innych domowników) nikt z&nbsp;okolicznych mieszkańców, z&nbsp;którymi rozmawiali oni później, nie słyszał dźwięków towarzyszących spadkowi.
==== Nasze spostrzeżenia dotyczące spadku ====
==== Nasze spostrzeżenia dotyczące spadku ====
:(''uwagi: Wadi i Woreczko'')
:(''uwagi: Wadi i Woreczko'')
-
# Opis dźwiękowy (jeden świst, jeden huk, brak wybuchów) wskazuje na to, że spadł jeden kamień. Nie było odgłosów świadczących o fragmentacji. Huk, który słyszał świadek był spowodowany prawdopodobnie falą dźwiękową.
+
# Opis dźwiękowy (jeden świst, jeden huk, brak wybuchów) wskazuje na to, że spadł jeden kamień. Nie było odgłosów świadczących o&nbsp;fragmentacji. Huk, który słyszał świadek był spowodowany prawdopodobnie falą dźwiękową.
-
# Okaz jest orientowany, po złożeniu fragmentów wydawał się kompletny. Ma mocno zaoblony kształt, w całości jest pokryty skorupą obtopieniową. Brak na powierzchni fragmentów pokrytych wtórną skorupą obtopieniową. Jeśli nawet nastąpiła fragmentacja, zaszła ona bardzo wysoko.
+
# Okaz jest orientowany, po złożeniu fragmentów wydawał się kompletny. Ma mocno zaoblony kształt, w&nbsp;całości jest pokryty skorupą obtopieniową. Brak na powierzchni fragmentów pokrytych wtórną skorupą obtopieniową. Jeśli nawet nastąpiła fragmentacja, zaszła ona bardzo wysoko.
-
# Dziura w dachu i ślad na betonie, który pozostawił spadający kamień, pozwoliły orientacyjnie wyznaczyć, kierunek lotu i kąt nachylenia do pionu (patrz przypisy). Leciał z północnego wschodu, tor lotu był odchylony 2-3 stopni od pionu<ref name="kierunek">ponieważ meteoryt został wyhamowany w atmosferze zapewne zmienił się pierwotny kąt jego lotu, więc nie jest to kąt z jakim wszedł on w atmosferę. W oszacowaniu kierunku lotu należy również wziąć pod uwagę fakt, że uderzenie w deski dachu mogło zmienić zarówno kąt, jak i kierunek (rykoszet), więc podany kierunek północno wschodni należy traktować jako prawdopodobny! Trzeba też uwzględnić wpływ wiatru na kierunek lotu meteorytu</ref>. Meteoryt wybił dziurę w grubej desce (nie połamał jej). Świadczy to o tym, że miał ogromną prędkość<ref name="speed"></ref>. Nim okaz roztrzaskał się na betonowym stopniu, przebił eternitowe pokrycie dachu, grube deski dachu i uszkodził eternitowy daszek pod dachem. Wokół rozrzucone były fragmenty eternitu z daszku i wiele drzazg z desek.
+
# Dziura w&nbsp;dachu i&nbsp;ślad na betonie, który pozostawił spadający kamień, pozwoliły orientacyjnie wyznaczyć, kierunek lotu i&nbsp;kąt nachylenia do pionu (patrz przypisy). Leciał z&nbsp;północnego wschodu, tor lotu był odchylony 2-3 stopni od pionu<ref name="kierunek">ponieważ meteoryt został wyhamowany w&nbsp;atmosferze zapewne zmienił się pierwotny kąt jego lotu, więc nie jest to kąt z&nbsp;jakim wszedł on w&nbsp;atmosferę. W&nbsp;oszacowaniu kierunku lotu należy również wziąć pod uwagę fakt, że uderzenie w&nbsp;deski dachu mogło zmienić zarówno kąt, jak i&nbsp;kierunek (rykoszet), więc podany kierunek północno wschodni należy traktować jako prawdopodobny! Trzeba też uwzględnić wpływ wiatru na kierunek lotu meteorytu</ref>. Meteoryt wybił dziurę w&nbsp;grubej desce (nie połamał jej). Świadczy to o&nbsp;tym, że miał ogromną prędkość<ref name="speed"></ref>. Nim okaz roztrzaskał się na betonowym stopniu, przebił eternitowe pokrycie dachu, grube deski dachu i&nbsp;uszkodził eternitowy daszek pod dachem. Wokół rozrzucone były fragmenty eternitu z&nbsp;daszku i&nbsp;wiele drzazg z&nbsp;desek.
-
# Masa głównego okazu wynosi ok. 813 g, TKW ok. 1057 g<ref name="TKW"></ref>. Wagę większości fragmentów podała właścicielka<ref>pierwszego dnia, kiedy domownicy zważyli wszystkie kawałki, to wg nich było około 1030 g</ref>. Być może jakieś odłamki znajdują się jeszcze pod deskami ułożonymi wzdłuż szopy. Masę główną i część fragmentów ważyliśmy w domu pani Alfredy na elektronicznej wadze kuchennej<ref>ważenie było dokonywane na wadze o kroku 1 grama</ref> (informacja zaskoczyła nas na urlopie, w długi weekend majowy i nie mieliśmy wagi laboratoryjnej).
+
# Masa głównego okazu wynosi ok. 813&nbsp;g, TKW ok. 1066&nbsp;g<ref name="TKW"></ref>. Wagę większości fragmentów podała właścicielka<ref>pierwszego dnia, kiedy domownicy zważyli wszystkie kawałki, to wg nich było około 1030&nbsp;g</ref>. Być może jakieś odłamki znajdują się jeszcze pod deskami ułożonymi wzdłuż szopy. Masę główną i&nbsp;część fragmentów ważyliśmy w&nbsp;domu pani Alfredy na elektronicznej wadze kuchennej<ref>ważenie było dokonywane na wadze o&nbsp;kroku 1&nbsp;grama</ref> (informacja zaskoczyła nas na urlopie, w&nbsp;długi weekend majowy i&nbsp;nie mieliśmy wagi laboratoryjnej).
-
# Meteoryt wygląda jak chondryt zwyczajny. Ma dobrze wykształconą skorupę o naturze chondrytowej, bardzo jasne wnętrze z widocznymi małymi ziarnami metalu i małą ilością troilitu. Na przełamach praktycznie nie widać chondr.
+
# Meteoryt wygląda jak chondryt zwyczajny. Ma dobrze wykształconą skorupę o&nbsp;naturze chondrytowej, bardzo jasne wnętrze z&nbsp;widocznymi małymi ziarnami metalu i&nbsp;małą ilością troilitu. Na przełamach praktycznie nie widać chondr.
-
# Naszym zdaniem spadł pojedynczy okaz. Gospodarstwo leży na cyplu nad Jeziorem Wydmińskim. Za oborą znajduje się podmokły, grząski teren. Najbliższa okolica miejsca spadku nie sprzyja poszukiwaniom. Z powodu remontu dachu na domu, na podwórku znajduje się mnóstwo kawałków eternitu, desek, itp. Znacznie to utrudniało poszukiwanie małych fragmentów.
+
# Naszym zdaniem spadł pojedynczy okaz. Gospodarstwo leży na cyplu nad Jeziorem Wydmińskim. Za oborą znajduje się podmokły, grząski teren. Najbliższa okolica miejsca spadku nie sprzyja poszukiwaniom. Z&nbsp;powodu remontu dachu na domu, na podwórku znajduje się mnóstwo kawałków eternitu, desek, itp. Znacznie to utrudniało poszukiwanie małych fragmentów.
=== Wstępne badania meteorytu ===
=== Wstępne badania meteorytu ===
-
Rozpoczął się [[Sołtmany/Badania|proces badania meteorytu]]. Będzie on sklasyfikowany i zgłoszony do Meteoritical Bulletin. Równocześnie, jest niebywała okazja do przeprowadzenia wielu ważnych i unikatowych badań. Dysponujemy przecież świeżym materiałem. Do tej pory w Polsce nie przeprowadono badań dotyczących, np. czasu przebywania meteoroidu w przestrzeni kosmicznej CRE age<ref>CRE age - ''[http://www4.nau.edu/meteorite/Meteorite/Book-GlossaryC.html cosmic-ray exposure age]''</ref>. Wszystkie zakupione fragmenty trafiły już do polskich i zagranicznych laboratoriów.
+
Rozpoczął się [[Sołtmany/Badania|proces badania meteorytu]]. Będzie on sklasyfikowany i&nbsp;zgłoszony do Meteoritical Bulletin. Równocześnie, jest niebywała okazja do przeprowadzenia wielu ważnych i&nbsp;unikatowych badań. Dysponujemy przecież świeżym materiałem. Do tej pory w&nbsp;Polsce nie przeprowadono badań dotyczących, np. czasu przebywania meteoroidu w&nbsp;przestrzeni kosmicznej CRE age<ref>CRE age – ''[http://cmswork.nau.edu/CEFNS/Labs/Meteorite/About/Glossary-Cc/ cosmic-ray exposure age]''</ref>. Wszystkie zakupione fragmenty trafiły już do polskich i&nbsp;zagranicznych laboratoriów.
-
Przebieg badań będzie opisywany na bieżąco w miarę napływania wyników → [[Sołtmany/Badania]].
+
Przebieg badań będzie opisywany na bieżąco w&nbsp;miarę napływania wyników → [[Sołtmany/Badania]].
-
;PTMet nawiązało kontakt z Siłami Powietrznymi, jest możliwe, że wojskowe radary (jest to strefa przygraniczna) zarejestrowały zjawisko. Wg otrzymanych do tej pory odpowiedzi, nic nie zarejestrowano, ale jest to jeszcze sprawdzane. Skontaktowano się również ze służbami meteorologicznymi w celu sprawdzenia czy radary pogodowe coś zaobserwowały. Czekamy na odpowiedź.
+
'''PTMet nawiązało kontakt z Siłami Powietrznymi, jest możliwe, że wojskowe radary (jest to strefa przygraniczna) zarejestrowały zjawisko. Wg otrzymanych do tej pory odpowiedzi, nic nie zarejestrowano, ale jest to jeszcze sprawdzane. Skontaktowano się również ze służbami meteorologicznymi w&nbsp;celu sprawdzenia czy radary pogodowe coś zaobserwowały.''' (''23 maja 2011&nbsp;r.'') Odpowiedź: stacje radiolokacyjne nie zaobserwowały przelotu bolidu Sołtmany.
=== APEL ===
=== APEL ===
-
'''Poszukujemy jakichkolwiek nagrań z kamer przemysłowych. Informacja o trajektorii lotu w połączeniu z miejscem spadku i masą końcową to bardzo cenne informacje, które mogłyby posłużyć do ustalenia skąd ten przybysz do nas przyleciał oraz przy analizie zachowania się tego ciała w atmosferze i stwierdzenia ewentualnych aktów fragmentacji. Informacje prosimy wysłać na adres: [mailto:ptmet@wp.pl PTMet] i/lub [http://www.pkim.org/?q=pl/polish_fireball_network_pfn PFN]'''.
+
'''Poszukujemy jakichkolwiek nagrań z kamer przemysłowych. Informacja o&nbsp;trajektorii lotu w&nbsp;połączeniu z&nbsp;miejscem spadku i&nbsp;masą końcową to bardzo cenne informacje, które mogłyby posłużyć do ustalenia skąd ten przybysz do nas przyleciał oraz przy analizie zachowania się tego ciała w&nbsp;atmosferze i&nbsp;stwierdzenia ewentualnych aktów fragmentacji. Informacje prosimy wysłać na adres: [mailto:ptmet@wp.pl PTMet] i/lub [http://www.pkim.org/ PKiM/PFN]'''.
-
Sieci bolidowe<ref>o sieciach bolidowych - [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-FireballNetwork.htm ''fireball network'']</ref> mają na swym koncie już kilka zarejestrowanych bolidów, a efektem tych rejestracji było znalezienie meteorytów.
+
Sieci bolidowe<ref>o sieciach bolidowych → woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-FireballNetwork.htm ''Fireball network'']</ref> mają na swym koncie już kilka zarejestrowanych bolidów z&nbsp;których znaleziono później meteoryty.
-
=== Lokalizacja ===
+
== Lokalizacja ==
-
<div class="GooglePlace">
+
{{GEFrame-begin}}
-
<div class="GooglePlaceMap">
+
{{GEMap
-
<googlemap lat="54.025" lon="22.00" zoom="12" width="400" height="300" type="map" controls="medium" scale="yes" units="meters" selector="yes">
+
| htmlFileMap = wiki-Soltmany.htm
-
http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml
+
| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml
-
http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Soltmany.kml
+
| kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Soltmany.kml
-
</googlemap>
+
| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Soltmany-fit.kml
-
</div>
+
| lat = 54.025
-
<div class="GEIcon-PointRed"></div>
+
| lon = 22.00
 +
| zoom = 12
 +
| type = roadmap
 +
}}
 +
{{GEIcon-PointRed}}
(K) Kruklanki, (S) Sołtmany
(K) Kruklanki, (S) Sołtmany
-
 
+
{{GEIcon-PlaceOfFall}}
-
<div class="GEIcon-ImpactSpot"></div>
+
miejsce spadku (54°00'31,5"N, 22°00'17,86"E)
miejsce spadku (54°00'31,5"N, 22°00'17,86"E)
-
</div>
+
{{GEFrame-end}}
-
Meteoryt nadleciał z północnego wschodu, tor lotu był odchylony od pionu o około 2-3 stopnie (spadł niemal pionowo)<ref name="kierunek"></ref>.
+
 
 +
Meteoryt nadleciał z północnego wschodu, tor lotu był odchylony od pionu o&nbsp;około 2-3&nbsp;stopnie (spadł niemal pionowo)<ref name="kierunek"></ref>.
 +
 
 +
Meteoryt spadł na teren gospodarstwa agroturystycznego otoczonego z&nbsp;trzech stron przez wody Jeziora Wydmińskiego. Od dwóch stron do brzegów jeziora jest kilkadziesiąt metrów.
 +
 
 +
<br clear="all"/>
 +
 
 +
[[Grafika:Sołtmany_(GoogleEarth_zima).jpg|left|450px|thumb|Miejsce spadku i&nbsp;kierunek skąd nadleciał meteoryt (zimowy krajobraz; źródło: GoogleEarth)]]
-
Meteoryt spadł na teren gospodarstwa agroturystycznego otoczonego z trzech stron przez wody Jeziora Wydmińskiego. Od dwóch stron do brzegów jeziora jest kilkadziesiąt metrów.
 
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
-
== [[Sołtmany/Galeria]] ==
+
== [[Sołtmany/Galerie]] ==
=== Miejsce spadku ===
=== Miejsce spadku ===
-
Miejsce spadku (fot: Wadi & Woreczko)
+
Miejsce spadku (fot: [[Redakcja|Wadi & Woreczko]])
<gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3">
<gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3">
Linia 133: Linia 144:
File:Sołtmany_(szkody).jpg|Szkody wyrządzone przez meteoryt
File:Sołtmany_(szkody).jpg|Szkody wyrządzone przez meteoryt
File:Sołtmany_(rekonstrukcja_toru_lotu).jpg|Rekonstrukcja kierunku skąd nadleciał meteoryt
File:Sołtmany_(rekonstrukcja_toru_lotu).jpg|Rekonstrukcja kierunku skąd nadleciał meteoryt
-
File:Sołtmany_(zdjęcie_lotnicze).jpg|Miejsce spadku i kierunek skąd nadleciał meteoryt (źródło: zumi.pl)
 
</gallery>
</gallery>
-
;Więcej zdjęć w [[Sołtmany/Galeria|galerii]]
 
 +
;Więcej zdjęć w [[Sołtmany/Galerie|galerii]]
=== Media ===
=== Media ===
Linia 146: Linia 156:
File:Sołtmany_(Gazeta_olsztyńska_p5).jpg|Doniesienie w ''Gazecie Olsztyńskiej''  
File:Sołtmany_(Gazeta_olsztyńska_p5).jpg|Doniesienie w ''Gazecie Olsztyńskiej''  
File:Sołtmany_(Gazeta_olsztyńska_miejsce_spadku).jpg|Miejsce spadku
File:Sołtmany_(Gazeta_olsztyńska_miejsce_spadku).jpg|Miejsce spadku
-
File:Sołtmany_(Gazeta_olsztyńska_dziura_w_dachu)_1.jpg|Dziura w dachu wybita przez meteoryt
+
File:Sołtmany_(Gazeta_olsztyńska_dziura_w_dachu)_1.jpg|Dziura w&nbsp;dachu wybita przez meteoryt
</gallery>
</gallery>
Linia 159: Linia 169:
Dwa oblicza mediów (źródło: ''Gazeta Wyborcza'' i ''SUPER Express'')
Dwa oblicza mediów (źródło: ''Gazeta Wyborcza'' i ''SUPER Express'')
<gallery caption="" widths="150px" heights="180px" perrow="4">
<gallery caption="" widths="150px" heights="180px" perrow="4">
-
File:Sołtmany_(Gazeta_Wyborcza).jpg|Artykuł w ''Gazecie Wyborczej'' z 12&nbsp;maja 2011&nbsp;r.
+
File:Sołtmany_(Gazeta_Wyborcza).jpg|Artykuł w ''Gazecie Wyborczej'' z&nbsp;12&nbsp;maja 2011&nbsp;r.
-
File:Sołtmany_(SUPER_Express).jpg|Artykuł w ''SUPER Expressie'' z 6&nbsp;maja 2011&nbsp;r.
+
File:Sołtmany_(SUPER_Express).jpg|Artykuł w ''SUPER Expressie'' z&nbsp;6&nbsp;maja 2011&nbsp;r.
</gallery>
</gallery>
Linia 167: Linia 177:
{|
{|
|-
|-
-
|<youtube>QKg3jKvbaq4</youtube>
+
|<youtube width="400" height="330">QKg3jKvbaq4</youtube>
-
YouTube - [http://youtu.be/QKg3jKvbaq4 Meteoryt spadł na gospodarstwo na Mazurach]
+
YouTube – [http://youtu.be/QKg3jKvbaq4 Meteoryt spadł na gospodarstwo na Mazurach]
-
|<youtube>YjS0hRWqAF8</youtube>
+
|<youtube width="400" height="330">YjS0hRWqAF8</youtube>
-
YouTube - [http://www.youtube.com/watch?v=YjS0hRWqAF8 Spadek meteorytu we wsi Sołtmany]
+
YouTube – [http://www.youtube.com/watch?v=YjS0hRWqAF8 Spadek meteorytu we wsi Sołtmany]
|}
|}
 +
 +
{|
 +
|'''[http://www.radio.katowice.pl/index.php?id=94&tx_ttnews%5Btt_news%5D=14995&tx_ttnews%5BbackPid%5D=14&cHash=7128ba4ee4 Polskie Radio Katowice]'''
 +
|-
 +
| Ma wielkość dużej pięści i waży około jednego kilograma. {{Wielokropek}} jak [http://www.radio.katowice.pl/uploads/tx_freemp3player/23.05_meteoryt_soltmany_01.mp3 wyjaśnia profesor Łukasz Karwowski] z&nbsp;Wydziału Nauk o Ziemi – jest cennym materiałem badawczym.
 +
|-
 +
| Zdaniem opiekun muzeum, [http://www.radio.katowice.pl/uploads/tx_freemp3player/23.05_meteoryt_soltmany_02.mp3 Ewy Budziszewskiej-Karwowskiej] – taki eksponat jest również cennym obiektem wystawienniczym.
 +
|}
 +
 +
<br clear="all"/>
== [[Bibliografia]] ==
== [[Bibliografia]] ==
-
* +'''''Gazeta Giżycka''''', '''Gmina Kruklanki. Meteoryt trafi do muzeum. Świst, huk... meteoryt wybił dziurę w dachu.''' nr 18 (965), 5-11 V 2011, s. 1 i 3.
+
* Drążkowski Jacek, (2011), '''Meteoryt [[Sołtmany]]''', ''Urania-Postępy Astronomii'', 4, 2011, s. 172. Plik {{Link-PA|r=2011|n=4}}.
 +
 
 +
* +''Gazeta Giżycka'', '''Gmina Kruklanki. Meteoryt trafi do muzeum. Świst, huk{{Kropek}} meteoryt wybił dziurę w&nbsp;dachu''', nr 18 (965), 5-11 V 2011, s.&nbsp;1 i&nbsp;3.
 +
 
 +
* +''Gazeta Olsztyńska'', '''Region. Kilogramowy meteoryt przyleciał na kolonię małej wsi. Gość z&nbsp;kosmosu wylądował im w&nbsp;dachu''', nr 102 (17540), 4 V 2011, s. 1, 2 i 5.
 +
 
 +
* +''Gazeta Wyborcza'', '''Nad wsią przeleciał meteoryt''', nr 109 (7232), 12 V 2011, s.&nbsp;2.
 +
 
 +
* {{Łuszczek (2021)}}
 +
 
 +
* '''''METEOROS''''', 6, 2011, s. 1.<ref>na okładce zdjęcie masy głównej prezentowanej na targach w&nbsp;Ensisheim (fot.&nbsp;André Knöfel)</ref> Plik [https://www.meteoros.de/fileadmin/user_upload/mitteilungsblatt/meteoros_public/Meteoros_2011_06.pdf PDF].
 +
 
 +
* Pilski Andrzej S., (2011), '''[[Sołtmany]] czyli Carancas po polsku''', ''Meteoryt'', 1, 2011, s. 7-8.{{MBD-record |name=Carancas}} Plik {{Link-Meteoryt |r=11 |n=1}}; plik {{Djvu|Meteoryt1101-ASP.djvu|DjVu}}.
 +
 
 +
* Pilski Andrzej S., (2011), '''[http://www.imca.cc/index.php?option=com_wrapper&Itemid=59 A recent meteorite fall in the village of Sołtmany, Poland]''', Portal [http://imca.cc/index.php?option=com_content&task=view&id=24&Itemid=60 IMCA Insights], czerwiec 2011.
 +
 
 +
* Przylibski Tadeusz A., (2016), '''Chondryt [[Sołtmany]] (''Sołtmany chondrite'')''', ''Acta Soc. Metheor. Polon.'', 7, 2016, s. 93-122. Plik {{Link-ASMP|bwmeta1.element.psjd-7c3cc436-76db-44a6-8658-e2e43af85b68}}.
 +
 
 +
* +Rzepka Roman, (2012), '''Zaskakujące koleje losu meteorytu [[Sołtmany]]''', ''Nieznany Świat'', 3, 2012, s. 50-53. Plik [https://plus.google.com/photos/111365024773128475562/albums/5712802853279128401 JPG].
 +
 
 +
* Stryjewski Antoni, (2011), '''Kosmiczny dar dla [[Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego im. Kazimierza Maślankiewicza|Muzeum Mineralogicznego]]''', ''Przegląd Uniwersytecki'', wyd. UWr, nr 9, 2011, s. 25-26. ISSN&nbsp;1425-798X. Plik {{Link-dLibra|BCUWr|d|38067}}.
 +
 
 +
* +Suominen Mikko, (2011), '''Etsintäkuulutus: meteoriitti. Kun meteoriitti rikkoo katon''', ''Tähdet ja avaruus'', 7, 2011, s. 53. Artykuł [http://www.avaruus.fi/uutiset/maa-ja-lahiavaruus/meteoriitti-putosi-katon-lapi-puolassa.html Meteoriitti putosi katon läpi Puolassa].
 +
 
 +
* Tymiński Zbigniew, (2011), '''200 miesięcy cierpliwego czekania i [[Sołtmany|mamy meteoryt]]!''', ''Cyrqlarz'', 204, 2011, s. 7-8. Plik [http://www.pkim.org/files/c204.pdf PDF].
 +
 
 +
* Wadi, Woreczko Jan, (2011), '''[[Sołtmany]] – nowy polski meteoryt''', ''Meteoryt'', 1, 2011, s. 3-6. Plik {{Link-Meteoryt |r=11 |n=1}}; plik {{Djvu|Meteoryt1101-W&W.djvu|DjVu}}.
 +
 
 +
* Wadi, Woreczko Jan, (2011), '''The [[Sołtmany]] – A New Polish Meteorite Fall''', ''Meteorite'', 17(3), 2011, s. 17-20. Link [http://meteoritemag.uark.edu/back%20issues/months/2011%20Aug.htm 2011 August issue].
-
* +'''''Gazeta Olsztyńska''''', '''Region. Kilogramowy meteoryt przyleciał na kolonię małej wsi. Gość z kosmosu wylądował im w dachu.''' nr 102 (17540), 4 V 2011, s. 1, 2 i 5.
+
* Woźniak Beata, Woźniak Marek, (2012), '''Opis okoliczności i miejsca spadku meteorytu we wsi [[Sołtmany]] pod Giżyckiem oraz wstępne wyniki badań (''A report about circumstances of the meteorite fall near [[Sołtmany]] village (near Gizycko – Poland) and initial examination results'')''', ''Acta Soc. Metheor. Polon.'', 3, 2012, s. 140-152. Plik {{Djvu|Wozniak_(ASMP_v3).djvu|DjVu}}.
-
* +'''''Gazeta Wyborcza''''', '''Nad wsią przeleciał meteoiryt.''' nr 109 (7232), 12 V 2011, s. 2.
+
* Woźniak Beata, Woźniak Marek, (2012), '''Account of circumstances surrounding the fall of a meteorite in [[Sołtmany]] village''', ''Meteorites'', vol. 2, nr 1-2, 2012, s. 9-14. Plik [http://www.meteorites.pwr.wroc.pl/issues/2/wozniak_wozniak.pdf PDF].
-
== Przypisy ==
+
* patrz również → [[Sołtmany/Badania]]
-
<references />
+
{{Przypisy}}
== Zobacz również ==
== Zobacz również ==
 +
* galeria zdjęć meteorytu Sołtmany i miejsca spadku → [[Sołtmany/Galerie]]
* wstępne wyniki badań → [[Sołtmany/Badania]]
* wstępne wyniki badań → [[Sołtmany/Badania]]
-
* galeria zdjęć meteorytu Sołtmany i miejsca spadku → [[Sołtmany/Galeria]]
+
* kolekcje instytucjonalne w których znajdują się fragmenty meteorytu Sołtmany → [[Sołtmany/Kolekcje]]
 +
* abstrakt na 74<sup>th</sup> Annual Meeting of the Meteoritical Society, London, UK, 2011 → [[Sołtmany/Abstract]]
 +
* zarys stanu prawnego meteorytów w Polsce → [[Sołtmany/Stan prawny]]
* meteoryt [[Jesenice]]
* meteoryt [[Jesenice]]
== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
-
* '''Relacja ''na żywo'' z przebiegu badań meteorytu Sołtmany na Facebook'u''' - [http://www.facebook.com/pages/Polskie-Towarzystwo-Meteorytowe/181632445211244 Facebook - PTMet]
+
* '''Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD])''' – meteoryt [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=53829 Sołtmany]
 +
* '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' – meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=53829 Sołtmany]
 +
* Na portalu [http://imca.cc/index.php?option=com_content&task=view&id=24&Itemid=60 IMCA Insights] '''Andrzej S. Pilski''' opublikował artykuł '''[http://www.imca.cc/index.php?option=com_wrapper&Itemid=59 A&nbsp;recent meteorite fall in the village of Sołtmany, Poland]'''. Relacja z&nbsp;okoliczności spadku i&nbsp;wstępnych wyników badań. Również odpowiedź na pytanie: dlaczego nigdy osobiście tam nie pojechał?!
 +
 +
* woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Ablation.htm Ablacja (''Ablation'')] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Hammers.htm Hammery (''Hammers'')] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/falls/c_Falls.htm Obserwowane spadki meteorytów (''Meteorite falls''*)] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-FireballNetwork.htm Sieci bolidowe (''Fireball network'')]
 +
 +
* '''Relacja ''na żywo'' z przebiegu badań meteorytu Sołtmany na Facebooku''' – [http://www.facebook.com/pages/Polskie-Towarzystwo-Meteorytowe/181632445211244 Facebook – PTMet]
* Strony [http://www.ptmet.org.pl/ Polskiego Towarzystwa Meteorytowego]
* Strony [http://www.ptmet.org.pl/ Polskiego Towarzystwa Meteorytowego]
 +
* blog – [http://andreoid.bloog.pl/ Tarcza Bolidowa]
 +
 +
==== Mass media ====
-
* gazeta.olsztyńska.pl - [http://kruklanki.wm.pl/48500,Uslyszeli-swist-i-huk-Okazalo-sie-ze-to-meteoryt-rozbil-dach.html Usłyszeli świst i huk... Okazało się, że to meteoryt rozbił dach]
+
* gazetaolsztyńska.pl – [http://kruklanki.wm.pl/48500,Uslyszeli-swist-i-huk-Okazalo-sie-ze-to-meteoryt-rozbil-dach.html Usłyszeli świst i huk{{Kropek}} Okazało się, że to meteoryt rozbił dach] {{SeparatorBull}} [http://meteoryt.info/forum/GO20110525p.jpg Dziesięć kosmicznych gramów stanie w&nbsp;planetarium]
-
* wyborcza.pl - [http://wyborcza.pl/1,76842,9581670,Nad_wsia_przelecial_meteoryt.html Nad wsią przeleciał meteoryt]
+
* wyborcza.pl – [http://wyborcza.pl/1,76842,9581670,Nad_wsia_przelecial_meteoryt.html Nad wsią przeleciał meteoryt]
-
* wprost24 - [http://www.wprost.pl/ar/242850/Meteoryt-spadl-na-mazurska-wies/ Meteoryt spadł na mazurską wieś]
+
* katowice.gazeta.pl – [http://katowice.gazeta.pl/katowice/1,35019,9649737.html UŚ kupił meteoryt, który spadł na dach pani Alfredy]
-
* tvn24.pl - [http://www.tvn24.pl:80/-1,1701770,0,1,meteoryt-spadl-na-dach-domu-na-mazurach,wiadomosc.html Meteoryt spadł na dach domu na Mazurach. OKRUCH WART 1 ZŁ ZA GRAM]
+
* inSilesia.pl – [http://insilesia.pl/aktualnosci/artykul/7575/6/Uniwersytet_Slaski_kupil_fragment_meteorytu_Soltmany Uniwersytet Śląski kupił fragment meteorytu Sołtmany] {{SeparatorBull}} [http://insilesia.pl/wydarzenia/artykul/3062/Konferencja_prasowa_na_temat_meteorytu_Soltmany Konferencja prasowa na temat meteorytu Sołtmany]
-
* Wirtualna Polska - [http://wiadomosci.wp.pl/kat,18032,title,Meteoryt-spadl-na-gospodarstwo-na-Mazurach,wid,13373663,wiadomosc.html?ticaid=1c3e7 Meteoryt spadł na gospodarstwo na Mazurach]
+
* wprost24 – [http://www.wprost.pl/ar/242850/Meteoryt-spadl-na-mazurska-wies/ Meteoryt spadł na mazurską wieś]
-
* Polskie Radio - [http://www.polskieradio.pl/23/266/Artykul/362319,Naukowcy-podekscytowani-meteoryt-uderzyl-w-gospodarstwo Naukowcy podekscytowani: meteoryt uderzył w gospodarstwo]
+
* newsweek.pl – [http://www.newsweek.pl/artykuly/sekcje/spoleczenstwo/na-mazurach-spadl-meteoryt,76153,1 Na Mazurach spadł meteoryt]
-
* The Latest Worldwide Meteor/Meteorite News - [http://lunarmeteoritehunters.blogspot.com:80/2011/05/poland-meteorite-fall-30apr-2011-latest.html Poland Meteorite Fall 30APR 2011]
+
* gazetawrocławska.pl – [http://www.gazetawroclawska.pl/fakty24/402841,meteoryt-ktory-spadl-na-warmii-juz-we-wroclawiu,id,t.html?cookie=1 Meteoryt, który spadł na Warmii, już we Wrocławiu]
-
* thenews.pl - [http://www.thenews.pl/national/artykul154669_meteorite-lands-on-roof--northern-poland.html Meteorite lands on roof, northern Poland]
+
* tvn24.pl – [http://www.tvn24.pl:80/-1,1701770,0,1,meteoryt-spadl-na-dach-domu-na-mazurach,wiadomosc.html Meteoryt spadł na dach domu na Mazurach. OKRUCH WART 1 ZŁ ZA GRAM]
-
* PKiM - [http://www.pkim.org/?q=pl/spadek_meteoryt_soltmany_30_kwietnia_2011 Spadek meteorytu w Polsce!]
+
* Wirtualna Polska – [http://wiadomosci.wp.pl/kat,18032,title,Meteoryt-spadl-na-gospodarstwo-na-Mazurach,wid,13373663,wiadomosc.html?ticaid=1c3e7 Meteoryt spadł na gospodarstwo na Mazurach]
-
* Rock from Space Picture of the Day - [http://www.rocksfromspace.org/May_4_2011.html May 4, 2011]
+
* Nauka w Polsce, www.naukawpolsce.pap.pl – [http://www.naukawpolsce.pap.com.pl/palio/html.run?_Instance=cms_naukapl.pap.pl&_PageID=1&s=szablon.depesza&dz=stronaGlowna&dep=382182&data&lang=PL&_CheckSum=-588778059 Uniwersytet Śląski kupił meteoryt]
 +
* Polskie Radio – [http://www.polskieradio.pl/23/266/Artykul/362319,Naukowcy-podekscytowani-meteoryt-uderzyl-w-gospodarstwo Naukowcy podekscytowani: meteoryt uderzył w&nbsp;gospodarstwo]
 +
* Polskie Radio Katowice – [http://www.radio.katowice.pl/index.php?id=94&tx_ttnews%5Btt_news%5D=14995&tx_ttnews%5BbackPid%5D=14&cHash=7128ba4ee4 Meteoryt w&nbsp;Sosnowcu]
 +
* The Latest Worldwide Meteor/Meteorite News – [http://lunarmeteoritehunters.blogspot.com:80/2011/05/poland-meteorite-fall-30apr-2011-latest.html Poland Meteorite Fall 30APR 2011]
 +
* thenews.pl – [http://www.thenews.pl/national/artykul154669_meteorite-lands-on-roof--northern-poland.html Meteorite lands on roof, northern Poland]
 +
* Hvězdárna a planetárium Plzeň – [http://hvezdarna.plzen.eu/pozorovani/meteory/zajimavosti7.html Meteorit zasáhl budovu na severovýchodě Polska]
 +
* PKiM – [http://www.pkim.org/?q=pl/spadek_meteoryt_soltmany_30_kwietnia_2011 Spadek meteorytu w&nbsp;Polsce!] {{SeparatorBull}} Tymiński Zbigniew, '''[http://www.pkim.org/files/c204.pdf 200 miesięcy cierpliwego czekania i mamy meteoryt! ]''', ''Cyrqlarz'', [http://www.pkim.org/?q=pl/node/1553 nr 204].
 +
* Rock from Space Picture of the Day – [http://www.rocksfromspace.org/May_4_2011.html May 4, 2011]
 +
[[Category:MetBullDatabase]]
[[Category:Meteoryty polskie]]
[[Category:Meteoryty polskie]]
[[Category:Obserwowane spadki]]
[[Category:Obserwowane spadki]]
 +
[[Category:Hammer]]

Aktualna wersja na dzień 19:06, 2 kwi 2024

0

Wreszcie mamy nowy polski spadek!

Sołtmany →
Sołtmany (okaz) 0.jpg
Meteoryt Sołtmany. W tle szkody jakie wyrządził uderzając w dach budynku gospodarczego (fot. Woreczko)
Sołtmany/Galerie
Spadek
Lokalizacja kolonia Sołtmany, poczta Kruklanki pod Giżyckiem, Polska
Położenie[1] 54°00'31,5"N,
22°00'17,86"E
Data 30 kwietnia 2011 r.,
06:03[2] (UTC+1)
Uwagi meteoryt orientowany oraz tzw. hammer[3]
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny typu L6
Masa ~1066 g[4]
Liczba okazów jeden okaz, który rozpadł się na kilka fragmentów
Cechy niski stopień szokowy S2; stopień zwietrzenia W0
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
proponowany ze względu na literę 'ł': Soltmany

30 kwietnia 2011 roku (sobota)[5] o godzinie 6 rano w okolicy Giżycka, we wsi Sołtmany, poczta Kruklanki spadł meteoryt. Leciał niemal pionowo, przebił dach w budynku gospodarczym[6], czyli klasyczny hammer[3]. Jest to również pierwszy w tym roku spadek na świecie![7]

Piękny lekko orientowany kilogramowy okaz przebił eternit, wybił dziurę w deskach dachu i z wielkim impetem częściowo roztrzaskał się na betonowym schodku. Okaz spadał z olbrzymią prędkością[8], w grubych deskach wybił dziurę, ale ich nie połamał. Gdyby nie uderzenie w dach i związane z tym wyhamowanie jego impetu, zapewne roztrzaskałby się na setki małych fragmentów. Prawdopodobnie zjawisko nie zostało zarejestrowane przez kamery Polish Fireball Network przy PKiM[9], gdyż spadek miał miejsce już po wschodzie słońca – szkoda, gdyż na podstawie takich rejestracji można wyliczyć orbitę meteoroidu i potwierdzić ewentualne procesy fragmentacji[10].


Zespół badaczy z polskich uczelni przeprowadził proces badania meteorytu, po sklasyfikowaniu meteoryt Sołtmany został zgłoszony do Meteoritical Bulletin (MB 100), gdzie został oficjalnie zarejestrowany 18 lipca jako 21 polski meteoryt.

Wstępne wyniki → Sołtmany/Badania.


Spis treści


Jest spadek...

(relacja: Wadi & Woreczko; dodatkowe uwagi Roman Rzepka)

W niedzielę płynęliśmy promem z wyspy Wolin do Świnoujścia, kiedy próbował się z nami skontaktować Andrzej S. Pilski. Po południu w trakcie rodzinnego spotkania dodzwoniliśmy się do Andrzeja. Przekazał nam informację, że pod Giżyckiem spadł meteoryt. Było to w sobotę o godzinie 6.06 rano[2]. Informacja sensacyjna, niespodziewana, news, który chciałby usłyszeć każdy miłośnik meteorytów. Po pierwszych ochach i achach Andrzej przeszedł do konkretów. Poprosił nas o pomoc i zapytał, czy moglibyśmy tam pojechać. Jego obowiązki zawodowe mu nie pozwoliły, a sprawa była niecierpiąca zwłoki.

Informacja spadła jak grom z jasnego nieba (meteoryt z jasnego nieba). Musieliśmy chwilę się zastanowić, bo byliśmy na drugim końcu Polski i mieliśmy poważne zobowiązania rodzinne! Do wieczora Andrzej zweryfikował informacje i przysłał zdjęcie okazu. Rzucił hasło: pakujcie się. W poniedziałek o 4 rano wyruszyliśmy do Giżycka.

O 9.00, kiedy byliśmy w Malborku[11], Andrzej poprosił, aby zajechać do Fromborka. Chcieliśmy ustalić szczegóły. Dostaliśmy zadanie: zebrać wszystkie możliwe informacje, relacje świadków, zrobić dokumentację fotograficzną miejsca, okazów i kupić próbki do badań dla ośrodka we Wrocławiu, które pozwolą przeprowadzić proces klasyfikacji i  rejestracji nowego polskiego meteorytu. Mieliśmy też przygotować grunt do zakupu okazu do zbiorów Muzeum we Fromborku. I najważniejsze – podał nam kontakt do osoby, która wszystko koordynowała w Giżycku. Był to pan Roman Rzepka.

W dniu spadku pani Alfreda skontaktowała się z redakcją Gazety Giżyckiej (terenowe wydanie Gazety Olsztyńskiej) informując o zdarzeniu. Tam dziennikarz (nie właściciel) owej Gazety zaproponował jej skontaktowanie się z panem Romanem Rzepką. W imieniu pani Alfredy zadzwoniła do pana Rzepki jej córka i powołując się na rozmowę z GG, poprosiła aby przyjechał obejrzeć wydarzenie, zachęcając go sprezentowaniem małego odłamka, jeśli przyjedzie.
Po przybyciu, następnego dnia rano (1 maja, niedziela), pana Rzepki do Sołtman (w towarzystwie żony i syna), potwierdził on, że kamień jest meteorytem, stwierdzając jednocześnie, że jest to jakiś rodzaj chondrytu. Odbyło się to w obecności członków jej rodziny i kilku osób postronnych (m.in. był na miejscu sołtys i inny młody mężczyzna – przyrodnik). Pani Alfreda poprosiła o pomoc, gdyż nie wiedziała co dalej robić[12]. Pan Rzepka zasugerował jej, iż powinna skontaktować się z PTMet, powołując się jednocześnie na swoją znajomość z Andrzejem Pilskim. Ustalili wspólnie, że o wydarzeniu powiadomi pan Rzepka i skontaktuję ją z panem Pilskim. Tak też się stało.

Przebijając się przez fatalne drogi ok. 14.30 (w poniedziałek) dotarliśmy do Giżycka. Czekał na nas pan Roman i jego żona Anna, którzy jako pierwsi (w towarzystwie syna Michała) byli na miejscu spadku. Zarekomendowali nas też właścicielce meteorytu. Po wstępnych ustaleniach, doprecyzowaniu informacji pojechaliśmy z panem Rzepką do gospodarstwa, gdzie spadł meteoryt.

Przyjęto nas bardzo miło. I wzięliśmy się do pracy. Przystąpiliśmy do czynności, o które prosił nas Andrzej. Spisaliśmy wstępnie relację, kupiliśmy próbki do badań, niestety było już za późno na robienie zdjęć. Rozmawialiśmy też z właścicielką meteorytu, jakie powinny być dalsze losy okazu – najwłaściwszym rozwiązaniem byłoby, aby trafił do kolekcji instytucjonalnej[13]. Oczywiście była okazja porozmawiać o meteorytach, o pasji, naukowych badaniach. Opowiedzieliśmy też historię różnych polskich meteorytów. Daliśmy im też „Nieziemskie skarby”, książkę Andrzeja ze specjalną dedykacją. Ludzie okazali się przesympatyczni, nie pragnęli też rozgłosu medialnego[12]. Zapytaliśmy, czy możemy dnia następnego przyjechać i zrobić zdjęcia.

Kiedy my jedliśmy kolację u państwa Rzepków, Andrzej już kontaktował się z profesorem Tadeuszem Przylibskim, który miał przeprowadzić badania. Jednym słowem, cały czas byliśmy w kontakcie z Andrzejem S. Pilskim.

Zjawiliśmy się w gospodarstwie rano we wtorek. Rozmawialiśmy jeszcze o okolicznościach spadku i sfotografowaliśmy okaz, miejsce spadku, w asyście gospodarzy zrobiliśmy rekonesans wokoło budynku gospodarczego, w który meteoryt uderzył. W południe pożegnaliśmy życzliwych gospodarzy. Najwyraźniej byli już zmęczeni sytuacją. My też nie chcieliśmy nadużywać zaufania. Wpadliśmy jeszcze do Giżycka, aby wreszcie coś normalnie zjeść i w deszczu i śniegu ruszyliśmy do Warszawy.

Przeżyliśmy kosmiczną przygodę. Znaleźliśmy się w miejscu i czasie, o którym zawsze marzyliśmy. A historia tego meteorytu dopiero się zaczyna.

...okoliczności spadku

(relacja spisana 2 i 3 maja 2011 r. przez Wadi i Woreczko)

Pani Alfreda właścicielka meteorytu budzi się codziennie około 6 rano, wstaje robi kawę i zapala papierosa. 30 kwietnia 2011 roku było tak samo.

Relacja pani Alfredy

Wstaję zawsze o 6 rano, sama z siebie. Parzyłam kawę, zapaliłam papierosa i otworzyłam okno, aby kuchni nie zadymić. Usłyszałam coś, ale nie wiedziałam co. Gwizd, jakby leciała bomba, potem był wielki huk. Właściwie długi łomot, jeden łomot. Czy było słychać wybuchy? Nie. Syn Marcin był w łazience i pomimo zamkniętych drzwi też wszystko słyszał. Wybiegliśmy z domu, Marcin dosłownie w jednej skarpecie. Myśleliśmy, że dom się wali (gospodarze zmieniają właśnie pokrycie dachu – ciężki eternit na lekką blachodachówkę). Patrzymy, wszystko stoi. W dachu szopy nad drzwiami była dziura. Wtedy zobaczyliśmy leżący przy szopie eternit i duży urwany kawałek wiszący na gwoździu.
Marcin powiedział, że może jakiś ptak coś upuścił. Ja stwierdziłam: co to musiałby być za ptak? Patrzyliśmy w niebo, bo nad nami często latają samoloty. Może któryś coś zrzucił? W tym momencie nie było samolotów. Niebo było bezchmurne, ale słońce jeszcze mocno nie świeciło.
Pięć metrów od dziury, przy stercie desek leżał czarny kamień. Podniosłam go. Czy był ciepły? Nie był zimny jak inny kamień. Był inny, może trochę cieplejszy. Potrzymałam go i położyłam na ziemi. Miałam go rzucić, ale jednak położyłam. Wróciliśmy z Marcinem do domu. Spojrzałam na zegarek, była 6.06. Na podwórku byliśmy nie dłużej niż 3 minuty.
Potem pojechałam do córki Anity do Giżycka. Od razu powiedziała: mamo, to meteoryt. Wtedy przypomniałam sobie, jak tydzień wcześniej oglądałam na Discovery film o meteorytach z takim człowiekiem z długimi włosami (od red. prawdopodobnie Robert Haag). Wróciliśmy z córką na miejsce. Fragmenty były rozrzucone na 4-5 metrów, duży się odbił. Kawałki leżały przy schodku pod dziurą. Pozbieraliśmy je. Resztę już potem zięć z córką doszukali. Wzięliśmy kamień do domu i się nad nim głowiliśmy.


Pani Alfreda, konkretna i trzeźwo myśląca osoba, podzieliła się z nami jeszcze dziwnym spostrzeżeniem (owdowiała ona kilka miesięcy temu):

Kiedyś zawsze tata przychodził do mojego męża i o 6 rano pili kawę. Ja nie wstawałam tak rano. Ojciec zmarł w czerwcu 2009 roku, mąż przetrzymał go rok. Pomyślałam, że ten meteoryt to jakiś znak. Może w niebie razem pili kawę i coś im upadło?


Pani Alfreda z córką i przyszłym zięciem chodzili jeszcze za oborą i szukali kamieni, jednak nic nie znaleźli. Pani Alfreda zadzwoniła do lokalnej gazety, a jej dziennikarz do swojego znajomego, który interesuje się meteorytami – pana Romana Rzepki. Następnego dnia rano pan Roman z żoną i synem odwiedzili panią Alfredę i potwierdzili przypuszczenia córki, że kamień jest meteorytem. Pan Rzepka powiadomił Andrzeja Pilskiego z obserwatorium we Fromborku. Andrzej powiadomił nas.

Gospodarstwo jest położone na odludziu i okolica jest słabo zaludniona. Według pani Alfredy (i innych domowników) nikt z okolicznych mieszkańców, z którymi rozmawiali oni później, nie słyszał dźwięków towarzyszących spadkowi.

Nasze spostrzeżenia dotyczące spadku

(uwagi: Wadi i Woreczko)
  1. Opis dźwiękowy (jeden świst, jeden huk, brak wybuchów) wskazuje na to, że spadł jeden kamień. Nie było odgłosów świadczących o fragmentacji. Huk, który słyszał świadek był spowodowany prawdopodobnie falą dźwiękową.
  2. Okaz jest orientowany, po złożeniu fragmentów wydawał się kompletny. Ma mocno zaoblony kształt, w całości jest pokryty skorupą obtopieniową. Brak na powierzchni fragmentów pokrytych wtórną skorupą obtopieniową. Jeśli nawet nastąpiła fragmentacja, zaszła ona bardzo wysoko.
  3. Dziura w dachu i ślad na betonie, który pozostawił spadający kamień, pozwoliły orientacyjnie wyznaczyć, kierunek lotu i kąt nachylenia do pionu (patrz przypisy). Leciał z północnego wschodu, tor lotu był odchylony 2-3 stopni od pionu[14]. Meteoryt wybił dziurę w grubej desce (nie połamał jej). Świadczy to o tym, że miał ogromną prędkość[8]. Nim okaz roztrzaskał się na betonowym stopniu, przebił eternitowe pokrycie dachu, grube deski dachu i uszkodził eternitowy daszek pod dachem. Wokół rozrzucone były fragmenty eternitu z daszku i wiele drzazg z desek.
  4. Masa głównego okazu wynosi ok. 813 g, TKW ok. 1066 g[4]. Wagę większości fragmentów podała właścicielka[15]. Być może jakieś odłamki znajdują się jeszcze pod deskami ułożonymi wzdłuż szopy. Masę główną i część fragmentów ważyliśmy w domu pani Alfredy na elektronicznej wadze kuchennej[16] (informacja zaskoczyła nas na urlopie, w długi weekend majowy i nie mieliśmy wagi laboratoryjnej).
  5. Meteoryt wygląda jak chondryt zwyczajny. Ma dobrze wykształconą skorupę o naturze chondrytowej, bardzo jasne wnętrze z widocznymi małymi ziarnami metalu i małą ilością troilitu. Na przełamach praktycznie nie widać chondr.
  6. Naszym zdaniem spadł pojedynczy okaz. Gospodarstwo leży na cyplu nad Jeziorem Wydmińskim. Za oborą znajduje się podmokły, grząski teren. Najbliższa okolica miejsca spadku nie sprzyja poszukiwaniom. Z powodu remontu dachu na domu, na podwórku znajduje się mnóstwo kawałków eternitu, desek, itp. Znacznie to utrudniało poszukiwanie małych fragmentów.

Wstępne badania meteorytu

Rozpoczął się proces badania meteorytu. Będzie on sklasyfikowany i zgłoszony do Meteoritical Bulletin. Równocześnie, jest niebywała okazja do przeprowadzenia wielu ważnych i unikatowych badań. Dysponujemy przecież świeżym materiałem. Do tej pory w Polsce nie przeprowadono badań dotyczących, np. czasu przebywania meteoroidu w przestrzeni kosmicznej CRE age[17]. Wszystkie zakupione fragmenty trafiły już do polskich i zagranicznych laboratoriów.

Przebieg badań będzie opisywany na bieżąco w miarę napływania wyników → Sołtmany/Badania.

PTMet nawiązało kontakt z Siłami Powietrznymi, jest możliwe, że wojskowe radary (jest to strefa przygraniczna) zarejestrowały zjawisko. Wg otrzymanych do tej pory odpowiedzi, nic nie zarejestrowano, ale jest to jeszcze sprawdzane. Skontaktowano się również ze służbami meteorologicznymi w celu sprawdzenia czy radary pogodowe coś zaobserwowały. (23 maja 2011 r.) Odpowiedź: stacje radiolokacyjne nie zaobserwowały przelotu bolidu Sołtmany.

APEL

Poszukujemy jakichkolwiek nagrań z kamer przemysłowych. Informacja o trajektorii lotu w połączeniu z miejscem spadku i masą końcową to bardzo cenne informacje, które mogłyby posłużyć do ustalenia skąd ten przybysz do nas przyleciał oraz przy analizie zachowania się tego ciała w atmosferze i stwierdzenia ewentualnych aktów fragmentacji. Informacje prosimy wysłać na adres: PTMet i/lub PKiM/PFN.

Sieci bolidowe[18] mają na swym koncie już kilka zarejestrowanych bolidów z których znaleziono później meteoryty.

Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(K) Kruklanki, (S) Sołtmany

miejsce spadku (54°00'31,5"N, 22°00'17,86"E)

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Meteoryt nadleciał z północnego wschodu, tor lotu był odchylony od pionu o około 2-3 stopnie (spadł niemal pionowo)[14].

Meteoryt spadł na teren gospodarstwa agroturystycznego otoczonego z trzech stron przez wody Jeziora Wydmińskiego. Od dwóch stron do brzegów jeziora jest kilkadziesiąt metrów.


Miejsce spadku i kierunek skąd nadleciał meteoryt (zimowy krajobraz; źródło: GoogleEarth)


Sołtmany/Galerie

Miejsce spadku

Miejsce spadku (fot: Wadi & Woreczko)

Winowajca całego zdarzenia

Przełam

Dziura w eternicie wybita przez meteoryt

Dziura w deskach dachu wybita przez meteoryt

Szkody wyrządzone przez meteoryt

Rekonstrukcja kierunku skąd nadleciał meteoryt


Więcej zdjęć w galerii

Media

Relacja prasowa (źródło: Gazeta Olsztyńska; dzięki uprzejmości Jacka Drążkowskiego)

Doniesienie w Gazecie Olsztyńskiej

Doniesienie w Gazecie Olsztyńskiej

Miejsce spadku

Dziura w dachu wybita przez meteoryt


Relacja prasowa (źródło: Gazeta Giżycka; dzięki uprzejmości Romana Rzepki)

Artykuł w Gazecie Giżyckiej

Artykuł w Gazecie Giżyckiej


Dwa oblicza mediów (źródło: Gazeta Wyborcza i SUPER Express)

Artykuł w Gazecie Wyborczej z 12 maja 2011 r.

Artykuł w SUPER Expressie z 6 maja 2011 r.


YouTube – Meteoryt spadł na gospodarstwo na Mazurach

YouTube – Spadek meteorytu we wsi Sołtmany

Polskie Radio Katowice
Ma wielkość dużej pięści i waży około jednego kilograma. (…) jak wyjaśnia profesor Łukasz Karwowski z Wydziału Nauk o Ziemi – jest cennym materiałem badawczym.
Zdaniem opiekun muzeum, Ewy Budziszewskiej-Karwowskiej – taki eksponat jest również cennym obiektem wystawienniczym.


Bibliografia

  • Drążkowski Jacek, (2011), Meteoryt Sołtmany, Urania-Postępy Astronomii, 4, 2011, s. 172. Plik DjvU.
  • +Gazeta Giżycka, Gmina Kruklanki. Meteoryt trafi do muzeum. Świst, huk… meteoryt wybił dziurę w dachu, nr 18 (965), 5-11 V 2011, s. 1 i 3.
  • +Gazeta Olsztyńska, Region. Kilogramowy meteoryt przyleciał na kolonię małej wsi. Gość z kosmosu wylądował im w dachu, nr 102 (17540), 4 V 2011, s. 1, 2 i 5.
  • +Gazeta Wyborcza, Nad wsią przeleciał meteoryt, nr 109 (7232), 12 V 2011, s. 2.
  • Łuszczek Katarzyna, (2021), Chondryty zwyczajne i ich ciała macierzyste, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2021, ss. 149.[19] ISBN 978-83-7493-145-8.
  • METEOROS, 6, 2011, s. 1.[20] Plik PDF.
  • Pilski Andrzej S., (2011), Sołtmany czyli Carancas po polsku, Meteoryt, 1, 2011, s. 7-8.[21] Plik PDF; plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Przylibski Tadeusz A., (2016), Chondryt Sołtmany (Sołtmany chondrite), Acta Soc. Metheor. Polon., 7, 2016, s. 93-122. Plik ASMP.
  • +Rzepka Roman, (2012), Zaskakujące koleje losu meteorytu Sołtmany, Nieznany Świat, 3, 2012, s. 50-53. Plik JPG.
  • Stryjewski Antoni, (2011), Kosmiczny dar dla Muzeum Mineralogicznego, Przegląd Uniwersytecki, wyd. UWr, nr 9, 2011, s. 25-26. ISSN 1425-798X. Plik eUWr.
  • Tymiński Zbigniew, (2011), 200 miesięcy cierpliwego czekania i mamy meteoryt!, Cyrqlarz, 204, 2011, s. 7-8. Plik PDF.
  • Wadi, Woreczko Jan, (2011), Sołtmany – nowy polski meteoryt, Meteoryt, 1, 2011, s. 3-6. Plik PDF; plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Wadi, Woreczko Jan, (2011), The Sołtmany – A New Polish Meteorite Fall, Meteorite, 17(3), 2011, s. 17-20. Link 2011 August issue.
  • Woźniak Beata, Woźniak Marek, (2012), Opis okoliczności i miejsca spadku meteorytu we wsi Sołtmany pod Giżyckiem oraz wstępne wyniki badań (A report about circumstances of the meteorite fall near Sołtmany village (near Gizycko – Poland) and initial examination results), Acta Soc. Metheor. Polon., 3, 2012, s. 140-152. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Woźniak Beata, Woźniak Marek, (2012), Account of circumstances surrounding the fall of a meteorite in Sołtmany village, Meteorites, vol. 2, nr 1-2, 2012, s. 9-14. Plik PDF.

Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ a b godzinę 6.06 podał Andrzej Pilski w pierwszej informacji o zdarzeniu. Wg relacji pani Alfredy wstaje ona o godz. 6.00. Na pytanie, skąd wiedziała, że wstała dokładnie o szóstej, odpowiedziała, że zawsze tak wstaje (!?) bez zegarka. Po powrocie do domu stwierdziła, że jest godzina 6:06, a wg jej słów, byli z synem na podwórku około 3 minuty. Należy więc przyjąć za moment spadku godzinę 06:03.
  3. ^ a b terminem hammer (młot) określa się meteoryty, które spadając uderzyły w obiekt antropogeniczny (np. dom, samochód), zwierzę lub człowieka; strona Michaela Blooda o hammerach; więcej → woreczko.pl – Hammery (Hammers)
  4. ^ a b waga wszystkich fragmentów, jakie udało się zważyć. Część fragmentów nie była ważona, pani Alfreda miała odłożonych „dla siebie” kilka fragmentów zawiniętych w chusteczki higieniczne, które zostawiła: „na pamiątkę”, „dla córki”…; (23 maja 2011 r.) zmiana TKW z 1057 g na 1066 g – pan Roman Rzepka poinformował o zweryfikowaniu wagi fragmentu będącego w jego posiadaniu
  5. ^ rok wcześniej, 30 kwietnia 2010 roku kamery Tarczy Bolidowej zarejestrowały bardzo jasny bolid, z którego, wg autorów bloga, mógł spaść meteoryt żelazny! Więcej na blogu Tarcza Bolidowa
  6. ^ jest to sławojka
  7. ^ statystyki spadków meteorytów → woreczko.pl – Meteorite falls
  8. ^ a b zakładając spadek swobodny w atmosferze i przyjmując prosty model, że meteoryt to kula o gęstości 3,35 g/cm3 (średnia gęstość chondrytu) i masie 1 kg oraz współczynniku oporu 0,45 spadająca w polu grawitacyjnym – to musiał on spadać z prędkością co najmniej 82 m/s (około 295 km/h). Modelowanie spadku pozwala oszacować energię wyzwoloną podczas przelotu meteoroidu przez atmosferę. Przyjmując np. parametry początkowe meteoroidu, jak w przypadku spadku meteorytu Jesenice, masa początkowa kilka kilogramów (utrata masy rzędu 90%), prędkość 13,8 km/s, kąt 60 stopni – wyzwolona energia odpowiadała wybuchowi kilkuset kilogramów trotylu (TNT). Więcej o modelowaniu spadków – Earth Impact Effects Program i efekcie ablacji → woreczko.pl – Ablacja (Ablation)
  9. ^ nie znalazłem informacji czy niebo nad tą częścią Polski jest w zasięgu kamer sieci; kilka dni po spadku na ten teren przyjechała grupa poszukiwawcza z PKiM pod kierunkiem członka PTMet Zbigniewa Tymińskiego – Z wizytą w Sołtmanach  ●  wyniki badań grupy poszukiwawczej w CYRQLARZu nr 204
  10. ^ według informacji przekazanych przez obserwatorów z PKiM, ostatnia kamera PFN24 wyłączyła się na godzinę przed spadkiem przy dość jasnym już niebie. PKiM zwraca się z apelem o informacje, czy jakieś kamery przemysłowe z tamtego rejonu nie zarejestrowały tego zjawiska!
  11. ^ „kosztowało” nas to dwie fotki z policyjnych radarów ;-(
  12. ^ a b początkowo pani Alfreda podkreślała, że nie pragnie medialnego rozgłosu, upubliczniania nazwiska i wizerunku oraz prosiła pana Rzepkę o pomoc w wybawieniu jej z „kłopotu”, jakim dla niej był ten kamień
  13. ^ został kupiony cały materiał, jaki zaoferowała na sprzedaż pani Alfreda. Kilka fragmentów odłożyła, jak to określiła „na pamiątkę”, natomiast największy fragment (main mass) deklarowała sprzedać Andrzejowi Pilskiemu
  14. ^ a b ponieważ meteoryt został wyhamowany w atmosferze zapewne zmienił się pierwotny kąt jego lotu, więc nie jest to kąt z jakim wszedł on w atmosferę. W oszacowaniu kierunku lotu należy również wziąć pod uwagę fakt, że uderzenie w deski dachu mogło zmienić zarówno kąt, jak i kierunek (rykoszet), więc podany kierunek północno wschodni należy traktować jako prawdopodobny! Trzeba też uwzględnić wpływ wiatru na kierunek lotu meteorytu
  15. ^ pierwszego dnia, kiedy domownicy zważyli wszystkie kawałki, to wg nich było około 1030 g
  16. ^ ważenie było dokonywane na wadze o kroku 1 grama
  17. ^ CRE age – cosmic-ray exposure age
  18. ^ o sieciach bolidowych → woreczko.pl – Fireball network
  19. ^ „biblia” informacji o chondrach i chondrytach, ale nie tylko – obowiązkowa lektura dla miłośników meteorytów
  20. ^ na okładce zdjęcie masy głównej prezentowanej na targach w Ensisheim (fot. André Knöfel)
  21. ^ spadek meteorytu Carancas 15 września 2007 roku w Peru; chondryt zwyczajny H4-5, TKW 342 g

Zobacz również

Linki zewnętrzne

Mass media

Źródło „http://meteoritica.pl/index.php5/So%C5%82tmany”
Osobiste