PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Krater Frombork

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
m (→Mapy)
m
 
(Nie pokazano 2 wersji pomiędzy niniejszymi.)
Linia 2: Linia 2:
{{VerifyLevel|level=1}}
{{VerifyLevel|level=1}}
== Kratery! – jednak nie meteorytowe ==
== Kratery! – jednak nie meteorytowe ==
-
 
+
[[Grafika:Frombork (crater panorama).jpg|280px|thumb|Widok na krater z dawnej dzwonnicy obok katedry. Krater jest na granicy pola i lasu, środek krateru na środku zdjęcia (fot. Andrzej S. Pilski)]]
-
[[Grafika:Frombork (crater panorama).jpg|200px|thumb|Widok na krater z dawnej dzwonnicy obok katedry. Krater jest na granicy pola i lasu, środek krateru na środku zdjęcia (fot. Andrzej S. Pilski)]]
+
Kratery na południe od Fromborka. Badania wykazały, że '''nie są to kratery meteorytowe'''.
Kratery na południe od Fromborka. Badania wykazały, że '''nie są to kratery meteorytowe'''.
-
Na dwa owalne obiekty na polach na południe od Fromborka pierwsza zwróciła uwagę [[Bibliografia/Korpikiewicz_Honorata|Honorata Korpikiewicz]] w połowie lat 70. XX wieku. Większy krater ma około 100 metrów średnicy i głębokość dochodzącą do 24 metrów (jego północny wał został zaorany, na części południowej, gdzie znajduje się obserwatorium astronomiczne, rośnie las). Drugi mniejszy krater o średnicy 8×10 metrów i głębokości do 2 m znajduje się około 200 m na północ od większego krateru na okolicznych polach.
+
Na dwa owalne obiekty na polach na południe od Fromborka pierwsza zwróciła uwagę [[Bibliografia/Korpikiewicz_Honorata|Honorata Korpikiewicz]] w połowie lat 70. XX wieku. Większy krater ma około 100 metrów średnicy i głębokość dochodzącą do 24 metrów ('''wielkości mocno zawyżone!''' patrz dalej) (jego północny wał został zaorany, natomiast na części południowej, gdzie znajduje się obserwatorium astronomiczne, rośnie las). Drugi mniejszy krater o średnicy 8×10 metrów i głębokości do 2 m znajduje się około 200 m na północ od większego krateru na okolicznych polach.
Głównym argumentem świadczącym o meteorytowym pochodzeniu domniemanych kraterów były wyniki badań rozkładu pyłu meteorytowego wokół nich. Jego stężenie miało wielokrotnie przekraczać wartość średnią – informacja ta jednak '''nie znalazła potwierdzenia''' w&nbsp;wyniku kompleksowych badań prowadzonych na tym terenie w latach 1984-1995<ref>badaniami kierował [[Bibliografia/Kosiński_Janusz_Witold|Janusz Kosiński]]</ref>. Podobno znajdowano w&nbsp;otoczeniu kraterów fragmenty szkliw (impaktowych?), ale podczas badań nie zaobserwowano śladu zmian szokowych w&nbsp;podłożu. Budowa geologiczna utworów i&nbsp;ich otoczenia jednoznacznie wskazują na naturalne, polodowcowe pochodzenie zagłębień. Wielokrotne podejmowane na tym terenie poszukiwania meteorytów za pomocą wykrywaczy metalu nie dały rezultatów.<ref>Korpikiewicz (1988) pisze (informacja za&nbsp;Pokrzywnickim), że przed II&nbsp;wojną światową znaleziono na otaczających polach dwa odłamki meteorytu żelaznego o&nbsp;wadze 3,5&nbsp;kg</ref>
Głównym argumentem świadczącym o meteorytowym pochodzeniu domniemanych kraterów były wyniki badań rozkładu pyłu meteorytowego wokół nich. Jego stężenie miało wielokrotnie przekraczać wartość średnią – informacja ta jednak '''nie znalazła potwierdzenia''' w&nbsp;wyniku kompleksowych badań prowadzonych na tym terenie w latach 1984-1995<ref>badaniami kierował [[Bibliografia/Kosiński_Janusz_Witold|Janusz Kosiński]]</ref>. Podobno znajdowano w&nbsp;otoczeniu kraterów fragmenty szkliw (impaktowych?), ale podczas badań nie zaobserwowano śladu zmian szokowych w&nbsp;podłożu. Budowa geologiczna utworów i&nbsp;ich otoczenia jednoznacznie wskazują na naturalne, polodowcowe pochodzenie zagłębień. Wielokrotne podejmowane na tym terenie poszukiwania meteorytów za pomocą wykrywaczy metalu nie dały rezultatów.<ref>Korpikiewicz (1988) pisze (informacja za&nbsp;Pokrzywnickim), że przed II&nbsp;wojną światową znaleziono na otaczających polach dwa odłamki meteorytu żelaznego o&nbsp;wadze 3,5&nbsp;kg</ref>
=== Może piorun? ===
=== Może piorun? ===
-
 
+
[[Image:Frombork_(wapienie_paleozoiczne).jpg|thumb|right|200px|Pokryte szkliwem wapienie paleozoiczne<ref name="wapienie waginatowe"></ref> znajdowane na terenie dużego krateru (fot.&nbsp;Łukasz Karwowski)]]
-
(''Inf. prywatna'') Na przełomie wieków [[Bibliografia/Pilski Andrzej Sylwester|Andrzej S. Pilski]] przesłał do Sosnowca do [[Bibliografia/Karwowski Łukasz|prof.&nbsp;Łukasza Karwowskiego]] kilka ciekawych kamieni zebranych z&nbsp;terenu krateru&nbsp;A. Były to wapienie paleozoiczne<ref>były to wapienie waginatowe (ich odsłonięcia występują m.in. w&nbsp;północnej Estonii); ich nazwa pochodzi od skamieniałości skorup głowonoga ''Anthoceras vaginatum'', posiadał on wydłużone, proste skorupy z&nbsp;systemem komór, ich rozkwit przypadał na ordowik i&nbsp;sylur, wyginęły w&nbsp;końcu dewonu; współczesnym żyje podobny do nich ''Nautilus'', ale ma zwiniętą formę</ref> – kamienie przywleczone na ten obszar podczas zlodowacenia. Pokryte były one 3-4&nbsp;milimetrową warstwą mlecznego szkliwa, tak jakby ich powierzchnia była przetopiona. Profesor Karwowski wykluczył, że szkliwo to mogło powstać w&nbsp;wyniku działalności ludzkiej. Nie była to szlaka, ani też nie były to resztki wapiennej okładziny pieców.
+
(''Inf. prywatna'') Na przełomie wieków [[Bibliografia/Pilski Andrzej Sylwester|Andrzej S. Pilski]] przesłał do Sosnowca do [[Bibliografia/Karwowski Łukasz|prof.&nbsp;Łukasza Karwowskiego]] kilka ciekawych kamieni zebranych z&nbsp;terenu krateru&nbsp;A. Były to wapienie paleozoiczne<ref name="wapienie waginatowe">były to wapienie waginatowe (ich odsłonięcia występują m.in. w&nbsp;północnej Estonii); ich nazwa pochodzi od skamieniałości skorup głowonoga ''Anthoceras vaginatum'', posiadał on wydłużone, proste skorupy z&nbsp;systemem komór, ich rozkwit przypadał na ordowik i&nbsp;sylur, wyginęły w&nbsp;końcu dewonu; współczesnym żyje podobny do nich ''Nautilus'', ale ma zwiniętą formę</ref> – kamienie przywleczone na ten obszar podczas zlodowacenia. Pokryte były one 3-4&nbsp;milimetrową warstwą mlecznego szkliwa, tak jakby ich powierzchnia była przetopiona. Profesor Karwowski wykluczył, że szkliwo to mogło powstać w&nbsp;wyniku działalności ludzkiej. Nie była to szlaka, ani też nie były to resztki wapiennej okładziny pieców.
Budowa i skład szkliwa wskazywał, że powstało ono w&nbsp;wyniku silnego, krótkotrwałego ogrzania powierzchni kamieni. Profesor Karwowski postawił hipotezę, że nastąpiło to w&nbsp;wyniku uderzenia pioruna. Zakładając, że było to bardzo rzadkie potężne wyładowanie, w&nbsp;jego wyniku mógł też powstać sam krater?!
Budowa i skład szkliwa wskazywał, że powstało ono w&nbsp;wyniku silnego, krótkotrwałego ogrzania powierzchni kamieni. Profesor Karwowski postawił hipotezę, że nastąpiło to w&nbsp;wyniku uderzenia pioruna. Zakładając, że było to bardzo rzadkie potężne wyładowanie, w&nbsp;jego wyniku mógł też powstać sam krater?!
 +
 +
 +
Mapa {{Txt2Img|Frombork_(geoportal-LIDAR).jpg|numerycznego modelu terenu}} (DEM) wskazuje, że w&nbsp;miejscu krateru&nbsp;A znajduje się zagłębienie o&nbsp;niemal trzydziestometrowej średnicy, które można utożsamiać z&nbsp;domniemanym kraterem. '''Na modelu DEM i&nbsp;innych mapach topograficznych trudno dopatrzeć się 100-metrowego krateru!''' Również patrząc na {{Txt2Img|Frombork_(1684_(398)_Breunsberg_1935).jpg|stare mapy}} widać, że w&nbsp;okolicy znajduje się wiele małych jeziorek („oczek wodnych”).
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
Linia 36: Linia 38:
Część wałów krateru A jest zniszczona, wcześniej znajdowała się tam żwirownia.
Część wałów krateru A jest zniszczona, wcześniej znajdowała się tam żwirownia.
-
W południowej części krateru A znajduje się obecnie Obserwatorium Astronomiczne przy [[Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku|Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku]].
+
W południowej części krateru A znajduje się obecnie Obserwatorium Astronomiczne przy [[Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku|Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku]]. Obserwatorium położone jest na wzniesieniu, które na {{Txt2Img|Frombork_(1684_(398)_Breunsberg_1935).jpg|starych mapach}} nazywa się '''Kessel B[egr].''' i&nbsp;ma wysokość 46,5&nbsp;m&nbsp;n.p.m.
Linia 46: Linia 48:
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3">
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3">
-
File:Frombork_(1684_(398)_Breunsberg_1935).jpg|Kratery A i&nbsp;B. Góra '''Kessel B[erg].''' Fragment arkusza 1684 (398) ''Breunsberg'' mapy ''Messtischblatt'' z&nbsp;1935 roku (źródło:&nbsp;MAPSTER)
+
File:Frombork_(1684_(398)_Breunsberg_1935).jpg|'''Kratery A i&nbsp;B'''. Góra '''Kessel B[erg].''' Fragment arkusza 1684 (398) ''Breunsberg'' mapy ''Messtischblatt'' z&nbsp;1935 roku (źródło:&nbsp;MAPSTER)
File:Frombork_(geoportal-LIDAR).jpg|Numeryczny model terenu (skaner LIDAR) (źródło: GeoPortal)
File:Frombork_(geoportal-LIDAR).jpg|Numeryczny model terenu (skaner LIDAR) (źródło: GeoPortal)
File:Frombork_(geoportal-ORTO).jpg|I odpowiadająca mu ortofotomapa (źródło: GeoPortal)
File:Frombork_(geoportal-ORTO).jpg|I odpowiadająca mu ortofotomapa (źródło: GeoPortal)
Linia 117: Linia 119:
* {{Czajka MSMK}}
* {{Czajka MSMK}}
-
 
-
 
-
{{Co jeszcze na stronę}}
 
-
 
-
* dobra szczegółowa mapa topograficzna rejonu 1:20000, 25000
 
[[Category:Kratery i struktury impaktowe|Frombork]]
[[Category:Kratery i struktury impaktowe|Frombork]]

Aktualna wersja na dzień 14:27, 2 lip 2022

1

Kratery! – jednak nie meteorytowe

Widok na krater z dawnej dzwonnicy obok katedry. Krater jest na granicy pola i lasu, środek krateru na środku zdjęcia (fot. Andrzej S. Pilski)

Kratery na południe od Fromborka. Badania wykazały, że nie są to kratery meteorytowe.


Na dwa owalne obiekty na polach na południe od Fromborka pierwsza zwróciła uwagę Honorata Korpikiewicz w połowie lat 70. XX wieku. Większy krater ma około 100 metrów średnicy i głębokość dochodzącą do 24 metrów (wielkości mocno zawyżone! patrz dalej) (jego północny wał został zaorany, natomiast na części południowej, gdzie znajduje się obserwatorium astronomiczne, rośnie las). Drugi mniejszy krater o średnicy 8×10 metrów i głębokości do 2 m znajduje się około 200 m na północ od większego krateru na okolicznych polach.

Głównym argumentem świadczącym o meteorytowym pochodzeniu domniemanych kraterów były wyniki badań rozkładu pyłu meteorytowego wokół nich. Jego stężenie miało wielokrotnie przekraczać wartość średnią – informacja ta jednak nie znalazła potwierdzenia w wyniku kompleksowych badań prowadzonych na tym terenie w latach 1984-1995[1]. Podobno znajdowano w otoczeniu kraterów fragmenty szkliw (impaktowych?), ale podczas badań nie zaobserwowano śladu zmian szokowych w podłożu. Budowa geologiczna utworów i ich otoczenia jednoznacznie wskazują na naturalne, polodowcowe pochodzenie zagłębień. Wielokrotne podejmowane na tym terenie poszukiwania meteorytów za pomocą wykrywaczy metalu nie dały rezultatów.[2]

Może piorun?

Pokryte szkliwem wapienie paleozoiczne[3] znajdowane na terenie dużego krateru (fot. Łukasz Karwowski)

(Inf. prywatna) Na przełomie wieków Andrzej S. Pilski przesłał do Sosnowca do prof. Łukasza Karwowskiego kilka ciekawych kamieni zebranych z terenu krateru A. Były to wapienie paleozoiczne[3] – kamienie przywleczone na ten obszar podczas zlodowacenia. Pokryte były one 3-4 milimetrową warstwą mlecznego szkliwa, tak jakby ich powierzchnia była przetopiona. Profesor Karwowski wykluczył, że szkliwo to mogło powstać w wyniku działalności ludzkiej. Nie była to szlaka, ani też nie były to resztki wapiennej okładziny pieców.

Budowa i skład szkliwa wskazywał, że powstało ono w wyniku silnego, krótkotrwałego ogrzania powierzchni kamieni. Profesor Karwowski postawił hipotezę, że nastąpiło to w wyniku uderzenia pioruna. Zakładając, że było to bardzo rzadkie potężne wyładowanie, w jego wyniku mógł też powstać sam krater?!


Mapa numerycznego modelu terenu (DEM) wskazuje, że w miejscu krateru A znajduje się zagłębienie o niemal trzydziestometrowej średnicy, które można utożsamiać z domniemanym kraterem. Na modelu DEM i innych mapach topograficznych trudno dopatrzeć się 100-metrowego krateru! Również patrząc na stare mapy widać, że w okolicy znajduje się wiele małych jeziorek („oczek wodnych”).


Lokalizacja

(A) środek dużego krateru, (B) mały krater,
czerwona linia = 100 metrów

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Część wałów krateru A jest zniszczona, wcześniej znajdowała się tam żwirownia.

W południowej części krateru A znajduje się obecnie Obserwatorium Astronomiczne przy Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku. Obserwatorium położone jest na wzniesieniu, które na starych mapach nazywa się Kessel B[egr]. i ma wysokość 46,5 m n.p.m.


Krater (A) 54°20'36.6"N, 19°40'52.6"E,
krater (B) 54°20'43.0"N, 19°40'56.7"E


Mapy

Kratery A i B. Góra Kessel B[erg]. Fragment arkusza 1684 (398) Breunsberg mapy Messtischblatt z 1935 roku (źródło: MAPSTER)

Numeryczny model terenu (skaner LIDAR) (źródło: GeoPortal)

I odpowiadająca mu ortofotomapa (źródło: GeoPortal)

Mapa topograficzna rejonu kraterów (źródło: GeoPortal)

Krater A (źródło: Korpikiewicz 1980)


Galerie

Współczesne obrazy lotnicze kraterów we Fromborku

Krater duży A (czerwonym okręgiem zaznaczono wał krateru)
(54°20'36.6"N, 19°40'52.6"E)

Krater mały B
(54°20'43.0"N, 19°40'56.7"E)

Krater duży A (źródło: GeoPortal)

Krater mały B (źródło: GeoPortal)


Obrazy lotnicze krateru A we Fromborku, wykonane na przełomie 1977/78 r. (Korpikiewicz, Urania 1979) (opisy z publikacji; północ na górze zdjęć)

Zdjęcie lotnicze krateru meteorytowego „Frombork”. Pierwsze – wykonane z wysokości 250 m, przedstawia centralną część krateru z niewielkim „jeziorkiem”; zapewne miejsce spadku meteorytu[4]

Drugie – wykonane z 500 m, obejmuje teren krateru przedstawiony również na planie (str. 75). Na zdjęciach widoczne korony i cienie drzew oraz ślady śniegu


Bibliografia

  • Bluszcz Andrzej, Pazdur Mieczysław, (1985), O wieku piasków z Fromborka, Przegląd Geol., 33(8), 1985, s. 435-439. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Classen Johannes Robert, (1981), Frombork, ein neuer Meteoritenkrater in der VR Polen?, Die Sterne: Zeitschrift für alle Gebiete der Himmelskunde, 57, s. 296-297. Plik aDs.
  • Drążkowski Jacek, (2007), Piknik meteorytowy we fromborskim kraterze, Urania-Postępy Astronomii, 6, 2007, s. 267. Plik DjvU.
  • Fedorowicz Stanisław, (1988), Wyniki datowań TL piasków z Fromborka, Przegląd Geol., 36(3), 1988, s. 148-150. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Korpikiewicz Honorata, (1979), Raport o stanie badań krateru meteorytowego we Fromborku, Urania, 3, 1979, s. 74-79. Plik DjvU.
  • Korpikiewicz Honorata, (1979), Krater meteorytowy we Fromborku, Wszechświat, nr 1-2, 1979, s. 6-8. Plik PDF.
  • Korpikiewicz Honorata, (1980), New Polish Meteoritic Crater „Frombork”, Meteoritics, vol. 15(1), 1980, s. 63-67. Plik doi; plik aDs.
  • Korpikiewicz Honorata, (1980), Nowy krater meteorytowy we Fromborku?, Urania, 3, 1980, s. 88-89. Plik DjvU.
  • Korpikiewicz Honorata, (1981), The distribution of meteoritic dust around the meteorite crater at Frombork, The Astronomical Reports, 5, 1981, s. 7-11.[5]
  • Korpikiewicz Honorata, (1988), Spadające gwiazdy czyli rzecz o meteorach i meteorytach, KAW, Poznań 1988. ISBN 83-03-02272-5.
  • Kosiński Janusz W., (2006), Działalność popularyzatorska i popularno-naukowa na polu meteorytyki w Polsce w latach 1975-2000, artykuł na portalu Polski Serwis Meteorytów. Link artykuł.
  • Kosiński Janusz W., (2008), Czy we Fromborku jest krater meteorytowy?, streszczenie referatu, V Konferencja Meteorytowa, Wrocław 2008, s. 20.
  • Kosiński Janusz W., (2011), Czy we Fromborku jest krater meteorytowy?, Acta Soc. Metheor. Polon., 2, 2011, s. 187 (streszczenie referatu, Wrocław 2008). Plik PDF; plik ASMP.
  • Kosiński Janusz W., (2017), Czy we Fromborku jest krater meteorytowy?, Biuletyn Pracowni Planetologii i Meteorytyki, 2, 2017, s. 4-19. Plik PDF.

Przypisy

  1. ^ badaniami kierował Janusz Kosiński
  2. ^ Korpikiewicz (1988) pisze (informacja za Pokrzywnickim), że przed II wojną światową znaleziono na otaczających polach dwa odłamki meteorytu żelaznego o wadze 3,5 kg
  3. ^ a b były to wapienie waginatowe (ich odsłonięcia występują m.in. w północnej Estonii); ich nazwa pochodzi od skamieniałości skorup głowonoga Anthoceras vaginatum, posiadał on wydłużone, proste skorupy z systemem komór, ich rozkwit przypadał na ordowik i sylur, wyginęły w końcu dewonu; współczesnym żyje podobny do nich Nautilus, ale ma zwiniętą formę
  4. ^ opis z publikacji!
  5. ^ biuletyn The Astronomical Reports – dodatek naukowy do Uranii, wydawany w latach 80. XX wieku przez PTMA

Linki zewnętrzne

Źródło „http://meteoritica.pl/index.php5/Krater_Frombork”
Osobiste