(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Wyszogród (Ukraina) 1091
Z Wiki.Meteoritica.pl
m |
|||
(Nie pokazano 8 wersji pomiędzy niniejszymi.) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
__NOTOC__ | __NOTOC__ | ||
+ | {{VerifyLevel |level=0}} | ||
[[Grafika:Wyszogród_1091_(Słownik_Geograficzny_KP).jpg|240px|thumb|Strona ze ''Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'' (tom XIV) z informacją o spadku ''„meteora”''<ref name="Słownik KP"></ref>]] | [[Grafika:Wyszogród_1091_(Słownik_Geograficzny_KP).jpg|240px|thumb|Strona ze ''Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'' (tom XIV) z informacją o spadku ''„meteora”''<ref name="Słownik KP"></ref>]] | ||
- | W ''Słowniku Geograficznym | + | W ''Słowniku Geograficznym{{Kropek}}'' Chlebowskiego (1895)<ref name="Słownik KP"></ref> znajduje się '''doniesienie o spadku ''„meteora”'' w Wyszogrodzie w Ukrainie w 1091 roku'''. |
- | W XIV tomie ''Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich''<ref name="Słownik KP">Chlebowski (1895) | + | W XIV tomie ''Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich''<ref name="Słownik KP">Chlebowski (1895), s. 152, tom XIV</ref> wydanego w 1895 roku, w opisie historii grodu '''Wyszogród w Ukrainie''', na stronie 152 znajdujemy taką wzmiankę: |
- | {{AQuote-begin | width = 320px}} | + | {{AQuote-begin |max-width=320px}} |
- | {{Wielokropek}} Gdy r. 1091 Wsiewołod polował tu, meteor spadł z nieba i wnet wszystkich, mówi rocznikarz, trwoga obwiała gwałtowna (tamże, 150)<ref>powołanie na ''(Ipat. letop.)'' | + | {{Wielokropek}} Gdy r. 1091 Wsiewołod polował tu, meteor spadł z nieba i wnet wszystkich, mówi rocznikarz, trwoga obwiała gwałtowna (tamże, 150)<ref>powołanie na ''(Ipat. letop.)'' – chodzi o '''Latopis Ipatijewski (Latopis hipacki)''' (''Ipat'evskaa letopis'' z 1425 r.) (ros. ''Ипатьевская летопись'', ukr. ''Іпатіївський літопис'')</ref><ref>nie udało się ustalić z jakiego źródła (polskiego, rosyjskiego?) ''Latopisu'' korzystał Chlebowski. Podany numer strony (150) nie odpowiada numerowi strony oryginału</ref>. {{Wielokropek}} |
- | {{AQuote-end | source = Chlebowski (1895)}} | + | {{AQuote-end |source=Chlebowski (1895)}} |
- | Przytoczony przez Chlebowskiego opis sugeruje spadek meteorytu. Autorzy ''Słownika Geograficznego | + | Przytoczony przez Chlebowskiego opis sugeruje spadek meteorytu. Autorzy ''Słownika Geograficznego{{Kropek}}'', redagując hasło o Wyszogrodzie w Ukrainie, uznali widać za istotne i wiarygodne zamieszczenie wzmianki o tym zamierzchłym wydarzeniu. Okazuje się, że pierwotnym źródłem tej informacji jest jedna z najstarszych kronik powstałych na Rusi, pochodzący z początku XV wieku ''Latopis Ipatijewski'', a zasadniczo jego pierwsza część ''Powieść minionych lat''.<ref name="Nestor"></ref> |
- | + | == Źródła == | |
- | + | ||
- | ''Latopis Ipatijewski'' (fragment dotyczący roku 1091, strona 71-lewa oryginału) (źródła: [http://litopys.org.ua/ipatlet/ipat.htm ЛІТОПИС РУСЬКИЙ за Іпатіївським списком] (fragment | + | ''Latopis Ipatijewski'' (fragment dotyczący roku 1091, strona 71-lewa oryginału) (źródła: [http://litopys.org.ua/ipatlet/ipat.htm ЛІТОПИС РУСЬКИЙ за Іпатіївським списком] (fragment – [http://izbornyk.org.ua/ipatlet/ipat10.htm <nowiki>Въ лЂто 6593 [1085] — въ лЂто 6601 [1093]</nowiki>]) {{SeparatorBull}} [http://expositions.nlr.ru/LaurentianCodex/_Project/page_Show.php Лаврентьевская летопись. 1377]): |
- | Oryginalny tekst z fragmentem o polowaniu ''Wsiewołoda'' w okolicach ''Wyszogrodu'' w 1091 roku. Trudno ten tekst jednoznacznie zinterpretować, ale co można ustalić: w maju miało miejsce zaćmienie Słońca; kiedy książę Wsiewołod polował w okolicach Wyszogrodu, spadł ''meteor'' (''spadł z nieba ogromny wąż'', ''ziemia się zatrzęsła''); również w tym samym roku pojawił się mag w Rostowie, który wkrótce zniknął. W tym krótkim fragmencie jest o rzeczywistych zjawiskach na niebie, o przerażeniu ludzi dla których wiele zjawisk miało wymiar symboliczny, ale również wiara w czary i moce nadprzyrodzone | + | Oryginalny tekst z fragmentem o polowaniu ''Wsiewołoda'' w okolicach ''Wyszogrodu'' w 1091 roku. Trudno ten tekst jednoznacznie zinterpretować, ale co można ustalić: w maju miało miejsce zaćmienie Słońca; kiedy książę Wsiewołod polował w okolicach Wyszogrodu, spadł ''meteor'' (''spadł z nieba ogromny wąż'', ''ziemia się zatrzęsła''); również w tym samym roku pojawił się mag w Rostowie, który wkrótce zniknął. W tym krótkim fragmencie jest o rzeczywistych zjawiskach na niebie, o przerażeniu ludzi dla których wiele zjawisk miało wymiar symboliczny, ale również wiara w czary i moce nadprzyrodzone – rocznikarz, jak go nazywa Chlebowski, zanotował sumiennie i bezkrytycznie wszystkie '''ważne''' wówczas wydarzenia (wyróżnienia w tekście ''[[Redakcja]]''; zaznaczono nazwy '''Всеволод''' i '''Вышегород'''). |
- | {{AQuote-begin | width = 540px}} | + | {{AQuote-begin |width=540px}} |
[[Image:Wyszogród 1091 (Latopis Ipatijewski i 148).jpg|right|150px]] | [[Image:Wyszogród 1091 (Latopis Ipatijewski i 148).jpg|right|150px]] | ||
- | {{Wielokropek}}<span style="font-size:128%"> в се же лѣ<sup>т̑</sup> бы<sup>с̑</sup> знаменье . въ слн҃ци погибе мало сѧ его ѡста . акы м<sup>с̑</sup>ць бы<sup>с̑</sup> . в ча<sup>с̑</sup> . в҃ . дн҃е . мц҃а . маиӕ . въ . к҃а . в се же лѣ<sup>т̑</sup> бъı<sup>с̑</sup> . '''Всеволоду''' ловы дѣюща звѣриныӕ за '''Вышегородомь''' . заметавшимъ тенета ї людемь кликнувшимъ . спаде привеликъ змѣи с небесѣ . ї ужасоша<sup>с̑</sup> вси людье . в се же времѧ землѧ стукну мнозѣ слышаша . в се же лѣ<sup>т̑</sup> волъхвъ ӕвисѧ оу Ростовѣ . ї погибе ❙ </span> | + | {{Wielokropek}}<span style="font-size:128%"> в се же лѣ<sup>т̑</sup> бы<sup>с̑</sup> знаменье . въ слн҃ци погибе мало сѧ его ѡста . акы м<sup>с̑</sup>ць бы<sup>с̑</sup> . в ча<sup>с̑</sup> . в҃ . дн҃е . мц҃а . маиӕ . въ . к҃а . в се же лѣ<sup>т̑</sup> бъı<sup>с̑</sup> . '''Всеволоду''' ловы дѣюща звѣриныӕ за '''Вышегородомь''' . заметавшимъ тенета ї людемь кликнувшимъ . спаде привеликъ змѣи с небесѣ . ї ужасоша<sup>с̑</sup> вси людье . в се же времѧ землѧ стукну мнозѣ слышаша . в се же лѣ<sup>т̑</sup> волъхвъ ӕвисѧ оу Ростовѣ . ї погибе ❙ </span> |
{{AQuote-end | source = ''[http://izbornyk.org.ua/ipatlet/ipat10.htm Latopis Ipatijewski]''}} | {{AQuote-end | source = ''[http://izbornyk.org.ua/ipatlet/ipat10.htm Latopis Ipatijewski]''}} | ||
:{| style="max-width:800px" | :{| style="max-width:800px" | ||
| style="width:50%" | '''Transliteracja:''' | | style="width:50%" | '''Transliteracja:''' | ||
- | :В се же лето [бысть] знаменье в солнци, яко погы бнути ему, и мало ся его о ста | + | :В се же лето [бысть] знаменье в солнци, яко погы бнути ему, и мало ся его о ста – акы месяць бысть, в час 2 дне, месяца маия 21 день.<ref name="Solar Eclipse">fragment o zaćmieniu Słońca</ref> В се же лето бысть: Всеволоду ловы деющю звериныя за Вышегоро домъ, заметавшимъ тенета и кличаномъ кликнувшимъ, спаде превеликъ змий от небесе, ужасошася вси людье. В се же время земля стукну, яко мно зи слышаша. В се же лето. В се же лето волхвъ явися Ростове, иже вскоре погыбе. |
| style="width:50%" | '''Tłumaczenie:''' | | style="width:50%" | '''Tłumaczenie:''' | ||
- | :В тот же год было знамение на солнце, как будто оно начало исчезать и совсем мало его осталось, как месяц оно было, во втором часу дня, 21 мая.<ref name="Solar Eclipse"></ref> | + | :В тот же год было знамение на солнце, как будто оно начало исчезать и совсем мало его осталось, как месяц оно было, во втором часу дня, 21 мая.<ref name="Solar Eclipse"></ref> |
- | :В тот же год, когда Всеволод охотился на зверей за Вышгородом, и были уже закинуты тенета и был кликнут клич, упал громадный змей с неба, и ужаснулись все люди. В это же время земля стукнула, так что многие слышали. В тот же год волхв объявился в Ростове, который вскоре сгинул. | + | :В тот же год, когда Всеволод охотился на зверей за Вышгородом, и были уже закинуты тенета и был кликнут клич, упал громадный змей с неба, и ужаснулись все люди. В это же время земля стукнула, так что многие слышали. В тот же год волхв объявился в Ростове, который вскоре сгинул. |
|} | |} | ||
- | Dzięki pomocy użytkownika o nicku ''' | + | Dzięki pomocy użytkownika o nicku '''„szapur II”''' z portalu [http://www.historycy.org/index.php?showtopic=95116 historycy.org], udało się ten tekst przetłumaczyć: |
:{| style="max-width:800px" | :{| style="max-width:800px" | ||
|'''Tłumaczenie polskie:''' | |'''Tłumaczenie polskie:''' | ||
- | :W tym roku był znak. Słońce ginęło i mało jego zostało, było jak księżyc, w godzinie drugiej, dnia miesiąca maja 21-wszego [zapisane literowo к҃а]; | + | :W tym roku był znak. Słońce ginęło i mało jego zostało, było jak księżyc, w godzinie drugiej, dnia miesiąca maja 21-wszego [zapisane literowo к҃а]; |
:W tym samym roku: gdy Wsiełowod urządzał łowy za Wyszogrodem, rozstawiono sieci, a ludzie zakrzyknęli [pewnie naganiacze], spadł przeogromny ''zmii'' [żmij/smok] z niebios, i przerazili się wszyscy ludzie. | :W tym samym roku: gdy Wsiełowod urządzał łowy za Wyszogrodem, rozstawiono sieci, a ludzie zakrzyknęli [pewnie naganiacze], spadł przeogromny ''zmii'' [żmij/smok] z niebios, i przerazili się wszyscy ludzie. | ||
- | :W tym samym czasie [można rozumieć | + | :W tym samym czasie [można rozumieć „w tym samym roku”] ziemia stęknęła, [to] wielu słyszało. |
- | :W tym samym roku pojawił się czarownik [wróżbita] w Rostowie, i zginął. | + | :W tym samym roku pojawił się czarownik [wróżbita] w Rostowie, i zginął<ref name="сгинул">raczej w znaczeniu zniknął</ref>. |
|} | |} | ||
- | A | + | A później dotrzeć do tłumaczenia kroniki Nestora (1999)<ref name="Nestor">Nestor (1999); źródło: LIBERTAS Miesięcznik Ludzi Wolnych – [http://www.libertas.pl/nestor_powiesc_minionych_lat_10.html ''Powieść minionych lat'']</ref>, gdzie w rozdz. 70 ''O różnych niedobrych znamionach'' czytamy (''pisownia oryginalna''): |
:{| style="max-width:800px" | :{| style="max-width:800px" | ||
| | | | ||
- | :Tegoż roku [1091] było znamię w słońcu, słońce jakby zginąć miało, i mało się jego zostało, jak księżyc było, o drugiej godzinie dnia, miesiąca maja 21 dnia<sup>7</sup>. Tegoż roku, gdy Wsiewołod łowy urządzał na zwierza za Wyszogrodem, i gdy rozstawiono sieci i naganiacze krzyknęli, spadł przeogromny smok [meteoryt] z niebios, i przerazili się wszyscy ludzie. Tegoż czasu ziemia stęknęła, co wielu słyszało. Tegoż roku zjawił się w Rostowie czarodziej, który wkrótce zginął. | + | :Tegoż roku [1091] było znamię w słońcu, słońce jakby zginąć miało, i mało się jego zostało, jak księżyc było, o drugiej godzinie dnia, miesiąca maja 21 dnia<sup>7</sup>. Tegoż roku, gdy Wsiewołod łowy urządzał na zwierza za Wyszogrodem, i gdy rozstawiono sieci i naganiacze krzyknęli, spadł przeogromny smok [meteoryt] z niebios, i przerazili się wszyscy ludzie. Tegoż czasu ziemia stęknęła, co wielu słyszało. Tegoż roku zjawił się w Rostowie czarodziej, który wkrótce zginął<ref name="сгинул"></ref>. |
- | ::<sup>7</sup><span style="font-size:85%"> Zaćmienie to miało miejsce 21 V 1091 rano, czyli zgodnie z rachubą staroruską o 2 godzinie dnia (a o 7 wedle rachuby dzisiejszej).</span> | + | ::<sup>7</sup><span style="font-size:85%"> Zaćmienie to miało miejsce 21 V 1091 rano, czyli zgodnie z rachubą staroruską o 2 godzinie dnia (a o 7 wedle rachuby dzisiejszej).</span> |
|} | |} | ||
Linia 52: | Linia 52: | ||
---- | ---- | ||
- | Na rosyjskim portalu poświęconym meteorytom ([http://www.meteorites.ru/menu/encyclopaedia/letop.html В НАЧАЛЕ БЫЛО СЛОВО]) również | + | Na rosyjskim portalu poświęconym meteorytom ([http://www.meteorites.ru/menu/encyclopaedia/letop.html В НАЧАЛЕ БЫЛО СЛОВО]) również znajduje się rosyjskie tłumaczenie tego fragmentu: |
:{| style="max-width:480px" | :{| style="max-width:480px" | ||
- | |''В се же лето бысть Всеволоду ловы деющю звериныя за Вышегородом, заметавшим тенета и кличанам кликнувшим, спаде превелик змий от небес, ужасошася вси людье. В се же время земля стукну, яко мнози слышаша | + | |''В се же лето бысть Всеволоду ловы деющю звериныя за Вышегородом, заметавшим тенета и кличанам кликнувшим, спаде превелик змий от небес, ужасошася вси людье. В се же время земля стукну, яко мнози слышаша {{Kropek}}'' |
|} | |} | ||
- | Natomiast na portalu HISTORY & ASTRONOMY, ANCIENT ASTRONOMICAL OBSERVATIONS, gdzie znajduje się zestawienie astronomicznych obserwacji ze starych rosyjskich kronik (''Latopisów'')<ref>oparte na publikacjach Святского (1915) i Борисенко (1988)</ref>, znajdują się również inne źródła w których opisano wydarzenia z 1091 roku. Poniżej fragment z doniesieniem z ''Latopisu Ipatijewskiego'': | + | Natomiast na portalu HISTORY & ASTRONOMY, ANCIENT ASTRONOMICAL OBSERVATIONS, gdzie znajduje się zestawienie astronomicznych obserwacji ze starych rosyjskich kronik (''Latopisów'')<ref>oparte na publikacjach Святского (1915) i Борисенко (1988)</ref>, znajdują się również inne źródła, w których opisano wydarzenia z 1091 roku. Poniżej fragment z doniesieniem z ''Latopisu Ipatijewskiego'': |
- | {{AQuote-begin | max-width = | + | {{AQuote-begin |max-width=800px}} |
'''Лаврентьевская, Ипатьевская, Типографская''' | '''Лаврентьевская, Ипатьевская, Типографская''' | ||
- | + | „Въ льто 6599 (1091) {{Kropek}} Въ се же льто бысть знаменье в солнци, яко погыбнути ему, и мало ся его оста, акы мьсяць бысть, в час 2 дне, мьсяца маия 21 день. В се же льто бысть, Всеволоду ловы дьющю звьриныя за Вышегородомъ, заметавшимъ тенета и кличаномъ кликнувшимъ, спаде превеликъ змий отъ небесе и ужасошася вси людье. В се же время земля стукну, яко мнози слышаша. В се же льто волхвъ явися Ростовь, иже вскорь погыбе.” | |
- | <span style="font-size:85%">''[Место | + | <span style="font-size:85%">''[Место – Киев. Кроме затмения, возможно, описано падение болида.]''</span><br />{{Wielokropek}} |
- | {{AQuote-end | source = [http://hbar.phys.msu.ru/gorm/atext/russian_.htm#1091l Astronomical events in russian chronicles (АСТРОНОМИЧЕСКИЕ ЯВЛЕНИЯ В РУССКИХ ЛЕТОПИСЯХ)]}} | + | {{AQuote-end |source=[http://hbar.phys.msu.ru/gorm/atext/russian_.htm#1091l Astronomical events in russian chronicles (АСТРОНОМИЧЕСКИЕ ЯВЛЕНИЯ В РУССКИХ ЛЕТОПИСЯХ)]}} |
=== Wniosek === | === Wniosek === | ||
- | Interpretując oryginał ''Latopisu'' i tłumaczenie fragmentu, na który powołuje się Chlebowski, sądzić należy, że był to raczej jasny bolid, a nie spadek meteorytu. Również wymienione w kronice zaćmienie Słońca 21 maja 1091 roku, widziane m.in. z terenów Rosji, nie miało prawdopodobnie związku z faktem spadku ''meteora''. Ale sprawa pozostaje otwarta. | + | Interpretując oryginał ''Latopisu'' i tłumaczenie fragmentu, na który powołuje się Chlebowski, sądzić należy, że był to raczej jasny bolid, a nie spadek meteorytu. Również wymienione w kronice zaćmienie Słońca 21 maja 1091 roku, widziane m.in. z terenów Rosji, nie miało prawdopodobnie związku z faktem spadku ''meteora''. Ale sprawa pozostaje otwarta. |
- | W katalogu meteorytów [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?sea=%2A&sfor=names&stype=contains&lrec=50&map=ge&country=Ukraine Meteoritical Bulletin] nie ma informacji o tym wydarzeniu. | + | W katalogu meteorytów [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?sea=%2A&sfor=names&stype=contains&lrec=50&map=ge&country=Ukraine Meteoritical Bulletin] nie ma informacji o tym wydarzeniu. |
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
Linia 79: | Linia 79: | ||
{{GEFrame-begin}} | {{GEFrame-begin}} | ||
{{GEMap | {{GEMap | ||
- | | | + | | htmlFileMap = wiki-Wyszogrod1091.htm |
- | | | + | | kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Ukraine-MM.kml |
- | | | + | | kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Wyszogrod-ASE_1091_05_21.kml |
+ | | kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Wyszogrod1091-fit.kml | ||
| lat = 50.58 | | lat = 50.58 | ||
| lon = 30.487 | | lon = 30.487 | ||
- | | zoom = | + | | zoom = 3 |
- | | type = | + | | type = terrain |
}} | }} | ||
{{GEIcon-PointRed}} | {{GEIcon-PointRed}} | ||
Linia 93: | Linia 94: | ||
{{GEFrame-end}} | {{GEFrame-end}} | ||
- | '''Wyszogród''' | + | '''Wyszogród''' w Ukrainie (ros. ''Вышгород'', ukr. ''Ви́шгород''). |
- | Efemeryda zaćmienia Słońca z 21 maja 1091 roku (NASA | + | Efemeryda zaćmienia Słońca z 21 maja 1091 roku (NASA – [http://eclipse.gsfc.nasa.gov/SEsearch/SEsearchmap.php?Ecl=10910521 Annular Solar Eclipse of 1091 May 21]). |
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
Linia 101: | Linia 102: | ||
== [[Bibliografia]] == | == [[Bibliografia]] == | ||
- | * +Борисенков Е.П., Пасецкий В.М., (1988), '''Тысячелетняя летопись необычайных явлений природы | + | * +Борисенков Е.П., Пасецкий В.М., (1988), '''Тысячелетняя летопись необычайных явлений природы''', Издательство «Мысль», 1988, ISBN 5-244-00212-0. Plik [http://www.e-reading.org.ua/book.php?book=106029 DjVu]. |
- | * | + | * {{SGKP (1880-1902) |page=152, tom XIV}} |
- | * +Nestor, (1999), '''Powieść minionych lat | + | * +Nestor, (1999), '''Powieść minionych lat''', przeł. i oprac. Franciszek Sielicki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Biblioteka Narodowa, Seria II, nr 244, Wrocław 1999, ISBN 83-04-04448-X. Treść: [http://www.libertas.pl/archiwum/cykl_36_Nestor_-_Powiesc_minionych_lat.html Nestor – Powieść minionych lat]. |
- | * +Sielicki Franciszek (red.), (1987), '''Kroniki staroruskie | + | * +Sielicki Franciszek (red.), (1987), '''Kroniki staroruskie''', przekład: Edward Goranin, Franciszek Sielicki, Henryk Suszko, PIW, Warszawa 1987, ISBN 83-06-01423-5. |
- | * +Святский Д.О. (Sviatsky D.O.), (1915), '''Астрономические явления в русских летописях с научно-критической точки зрения | + | * +Святский Д.О. (Sviatsky D.O.), (1915), '''Астрономические явления в русских летописях с научно-критической точки зрения''', Императорская академия наук, C.-П., 1915. |
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Linia 116: | Linia 117: | ||
* równie stare doniesienia: [[Bolid 1032]] i o bolidzie w [[Kraków 1277|Krakowie w 1277 roku]] | * równie stare doniesienia: [[Bolid 1032]] i o bolidzie w [[Kraków 1277|Krakowie w 1277 roku]] | ||
+ | * artefakt [[Trepcza]] | ||
== Linki zewnętrzne == | == Linki zewnętrzne == | ||
- | * | + | * Latopis Ipatijewski – [http://litopys.org.ua/ipatlet/ipat.htm ЛІТОПИС РУСЬКИЙ за Іпатіївським списком] {{SeparatorBull}} [http://expositions.nlr.ru/LaurentianCodex/_Project/page_Show.php Лаврентьевская летопись. 1377] |
- | + | * DIR – Zasoby polskie – [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich] | |
- | * DIR | + | |
- | * | + | * {{MoscowVernadskyIG}} |
- | + | * meteorites.ru – [http://www.meteorites.ru/ The Laboratory of Meteoritics (ЛАБОРАТОРИЯ МЕТЕОРИТИКИ ГЕОХИ РАН)] | |
- | * HISTORY & ASTRONOMY, ANCIENT ASTRONOMICAL OBSERVATIONS | + | * HISTORY & ASTRONOMY, ANCIENT ASTRONOMICAL OBSERVATIONS – [http://hbar.phys.msu.ru/gorm/atext/russian.htm Astronomical events in russian chronicles (АСТРОНОМИЧЕСКИЕ ЯВЛЕНИЯ В РУССКИХ ЛЕТОПИСЯХ)] |
- | * Portal historyczny | + | |
+ | * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Latopis_Ipatijewski Latopis Ipatijewski] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Powieść_minionych_lat Powieść minionych lat] | ||
+ | * Wikipedia (UK) – [http://uk.wikipedia.org/wiki/Вишгород Вишгород] {{SeparatorBull}} [http://uk.wikipedia.org/wiki/Всеволод_Ярославич Всеволод Ярославич] | ||
+ | |||
+ | * Portal historyczny – [http://www.historycy.org/ Historycy.org] | ||
* [http://www.libertas.pl/ LIBERTAS Miesięcznik Ludzi Wolnych] | * [http://www.libertas.pl/ LIBERTAS Miesięcznik Ludzi Wolnych] | ||
Linia 131: | Linia 137: | ||
{{Co jeszcze na stronę}} | {{Co jeszcze na stronę}} | ||
- | * <del>źródło cytacji Chlebowskiego | + | * <del>źródło cytacji Chlebowskiego – skan, oryginał, tłumaczenie...</del> |
[[Category:Doniesienia]] | [[Category:Doniesienia]] | ||
[[Category:Ukraina]] | [[Category:Ukraina]] |
Aktualna wersja na dzień 08:43, 12 kwi 2022
W Słowniku Geograficznym… Chlebowskiego (1895)[1] znajduje się doniesienie o spadku „meteora” w Wyszogrodzie w Ukrainie w 1091 roku.
W XIV tomie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich[1] wydanego w 1895 roku, w opisie historii grodu Wyszogród w Ukrainie, na stronie 152 znajdujemy taką wzmiankę:
(…) Gdy r. 1091 Wsiewołod polował tu, meteor spadł z nieba i wnet wszystkich, mówi rocznikarz, trwoga obwiała gwałtowna (tamże, 150)[2][3]. (…)
źródło: Chlebowski (1895)
Przytoczony przez Chlebowskiego opis sugeruje spadek meteorytu. Autorzy Słownika Geograficznego…, redagując hasło o Wyszogrodzie w Ukrainie, uznali widać za istotne i wiarygodne zamieszczenie wzmianki o tym zamierzchłym wydarzeniu. Okazuje się, że pierwotnym źródłem tej informacji jest jedna z najstarszych kronik powstałych na Rusi, pochodzący z początku XV wieku Latopis Ipatijewski, a zasadniczo jego pierwsza część Powieść minionych lat.[4]
Źródła
Latopis Ipatijewski (fragment dotyczący roku 1091, strona 71-lewa oryginału) (źródła: ЛІТОПИС РУСЬКИЙ за Іпатіївським списком (fragment – Въ лЂто 6593 [1085] — въ лЂто 6601 [1093]) ● Лаврентьевская летопись. 1377):
Oryginalny tekst z fragmentem o polowaniu Wsiewołoda w okolicach Wyszogrodu w 1091 roku. Trudno ten tekst jednoznacznie zinterpretować, ale co można ustalić: w maju miało miejsce zaćmienie Słońca; kiedy książę Wsiewołod polował w okolicach Wyszogrodu, spadł meteor (spadł z nieba ogromny wąż, ziemia się zatrzęsła); również w tym samym roku pojawił się mag w Rostowie, który wkrótce zniknął. W tym krótkim fragmencie jest o rzeczywistych zjawiskach na niebie, o przerażeniu ludzi dla których wiele zjawisk miało wymiar symboliczny, ale również wiara w czary i moce nadprzyrodzone – rocznikarz, jak go nazywa Chlebowski, zanotował sumiennie i bezkrytycznie wszystkie ważne wówczas wydarzenia (wyróżnienia w tekście Redakcja; zaznaczono nazwy Всеволод i Вышегород).
(…) в се же лѣт̑ быс̑ знаменье . въ слн҃ци погибе мало сѧ его ѡста . акы мс̑ць быс̑ . в час̑ . в҃ . дн҃е . мц҃а . маиӕ . въ . к҃а . в се же лѣт̑ бъıс̑ . Всеволоду ловы дѣюща звѣриныӕ за Вышегородомь . заметавшимъ тенета ї людемь кликнувшимъ . спаде привеликъ змѣи с небесѣ . ї ужасошас̑ вси людье . в се же времѧ землѧ стукну мнозѣ слышаша . в се же лѣт̑ волъхвъ ӕвисѧ оу Ростовѣ . ї погибе ❙
źródło: Latopis Ipatijewski
Transliteracja: - В се же лето [бысть] знаменье в солнци, яко погы бнути ему, и мало ся его о ста – акы месяць бысть, в час 2 дне, месяца маия 21 день.[5] В се же лето бысть: Всеволоду ловы деющю звериныя за Вышегоро домъ, заметавшимъ тенета и кличаномъ кликнувшимъ, спаде превеликъ змий от небесе, ужасошася вси людье. В се же время земля стукну, яко мно зи слышаша. В се же лето. В се же лето волхвъ явися Ростове, иже вскоре погыбе.
Tłumaczenie: - В тот же год было знамение на солнце, как будто оно начало исчезать и совсем мало его осталось, как месяц оно было, во втором часу дня, 21 мая.[5]
- В тот же год, когда Всеволод охотился на зверей за Вышгородом, и были уже закинуты тенета и был кликнут клич, упал громадный змей с неба, и ужаснулись все люди. В это же время земля стукнула, так что многие слышали. В тот же год волхв объявился в Ростове, который вскоре сгинул.
Dzięki pomocy użytkownika o nicku „szapur II” z portalu historycy.org, udało się ten tekst przetłumaczyć:
Tłumaczenie polskie: - W tym roku był znak. Słońce ginęło i mało jego zostało, było jak księżyc, w godzinie drugiej, dnia miesiąca maja 21-wszego [zapisane literowo к҃а];
- W tym samym roku: gdy Wsiełowod urządzał łowy za Wyszogrodem, rozstawiono sieci, a ludzie zakrzyknęli [pewnie naganiacze], spadł przeogromny zmii [żmij/smok] z niebios, i przerazili się wszyscy ludzie.
- W tym samym czasie [można rozumieć „w tym samym roku”] ziemia stęknęła, [to] wielu słyszało.
- W tym samym roku pojawił się czarownik [wróżbita] w Rostowie, i zginął[6].
A później dotrzeć do tłumaczenia kroniki Nestora (1999)[4], gdzie w rozdz. 70 O różnych niedobrych znamionach czytamy (pisownia oryginalna):
- Tegoż roku [1091] było znamię w słońcu, słońce jakby zginąć miało, i mało się jego zostało, jak księżyc było, o drugiej godzinie dnia, miesiąca maja 21 dnia7. Tegoż roku, gdy Wsiewołod łowy urządzał na zwierza za Wyszogrodem, i gdy rozstawiono sieci i naganiacze krzyknęli, spadł przeogromny smok [meteoryt] z niebios, i przerazili się wszyscy ludzie. Tegoż czasu ziemia stęknęła, co wielu słyszało. Tegoż roku zjawił się w Rostowie czarodziej, który wkrótce zginął[6].
- 7 Zaćmienie to miało miejsce 21 V 1091 rano, czyli zgodnie z rachubą staroruską o 2 godzinie dnia (a o 7 wedle rachuby dzisiejszej).
- Tegoż roku [1091] było znamię w słońcu, słońce jakby zginąć miało, i mało się jego zostało, jak księżyc było, o drugiej godzinie dnia, miesiąca maja 21 dnia7. Tegoż roku, gdy Wsiewołod łowy urządzał na zwierza za Wyszogrodem, i gdy rozstawiono sieci i naganiacze krzyknęli, spadł przeogromny smok [meteoryt] z niebios, i przerazili się wszyscy ludzie. Tegoż czasu ziemia stęknęła, co wielu słyszało. Tegoż roku zjawił się w Rostowie czarodziej, który wkrótce zginął[6].
Na rosyjskim portalu poświęconym meteorytom (В НАЧАЛЕ БЫЛО СЛОВО) również znajduje się rosyjskie tłumaczenie tego fragmentu:
В се же лето бысть Всеволоду ловы деющю звериныя за Вышегородом, заметавшим тенета и кличанам кликнувшим, спаде превелик змий от небес, ужасошася вси людье. В се же время земля стукну, яко мнози слышаша …
Natomiast na portalu HISTORY & ASTRONOMY, ANCIENT ASTRONOMICAL OBSERVATIONS, gdzie znajduje się zestawienie astronomicznych obserwacji ze starych rosyjskich kronik (Latopisów)[7], znajdują się również inne źródła, w których opisano wydarzenia z 1091 roku. Poniżej fragment z doniesieniem z Latopisu Ipatijewskiego:
Лаврентьевская, Ипатьевская, Типографская
„Въ льто 6599 (1091) … Въ се же льто бысть знаменье в солнци, яко погыбнути ему, и мало ся его оста, акы мьсяць бысть, в час 2 дне, мьсяца маия 21 день. В се же льто бысть, Всеволоду ловы дьющю звьриныя за Вышегородомъ, заметавшимъ тенета и кличаномъ кликнувшимъ, спаде превеликъ змий отъ небесе и ужасошася вси людье. В се же время земля стукну, яко мнози слышаша. В се же льто волхвъ явися Ростовь, иже вскорь погыбе.”
[Место – Киев. Кроме затмения, возможно, описано падение болида.]
(…)
źródło: Astronomical events in russian chronicles (АСТРОНОМИЧЕСКИЕ ЯВЛЕНИЯ В РУССКИХ ЛЕТОПИСЯХ)
Wniosek
Interpretując oryginał Latopisu i tłumaczenie fragmentu, na który powołuje się Chlebowski, sądzić należy, że był to raczej jasny bolid, a nie spadek meteorytu. Również wymienione w kronice zaćmienie Słońca 21 maja 1091 roku, widziane m.in. z terenów Rosji, nie miało prawdopodobnie związku z faktem spadku meteora. Ale sprawa pozostaje otwarta.
W katalogu meteorytów Meteoritical Bulletin nie ma informacji o tym wydarzeniu.
Lokalizacja
(W) Wyszogród
Efemeryda zaćmienia Słońca w 1091 roku
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Wyszogród w Ukrainie (ros. Вышгород, ukr. Ви́шгород).
Efemeryda zaćmienia Słońca z 21 maja 1091 roku (NASA – Annular Solar Eclipse of 1091 May 21).
Bibliografia
- +Борисенков Е.П., Пасецкий В.М., (1988), Тысячелетняя летопись необычайных явлений природы, Издательство «Мысль», 1988, ISBN 5-244-00212-0. Plik DjVu.
- Chlebowski Bronisław, Sulimierski Filip, Walewski Władysław, et al., (1880-1902), Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tomy I-XV, Warszawa 1880-1902, (s. 152, tom XIV). Pliki PDF.
- +Nestor, (1999), Powieść minionych lat, przeł. i oprac. Franciszek Sielicki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Biblioteka Narodowa, Seria II, nr 244, Wrocław 1999, ISBN 83-04-04448-X. Treść: Nestor – Powieść minionych lat.
- +Sielicki Franciszek (red.), (1987), Kroniki staroruskie, przekład: Edward Goranin, Franciszek Sielicki, Henryk Suszko, PIW, Warszawa 1987, ISBN 83-06-01423-5.
- +Святский Д.О. (Sviatsky D.O.), (1915), Астрономические явления в русских летописях с научно-критической точки зрения, Императорская академия наук, C.-П., 1915.
Przypisy
Zobacz również
- równie stare doniesienia: Bolid 1032 i o bolidzie w Krakowie w 1277 roku
- artefakt Trepcza
Linki zewnętrzne
- Latopis Ipatijewski – ЛІТОПИС РУСЬКИЙ за Іпатіївським списком ● Лаврентьевская летопись. 1377
- DIR – Zasoby polskie – Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich
- Vernadsky Institute of Geochemistry and Analytical Chemistry of Russian Academу of Sciences (The Laboratory of Meteoritics; Moscow, Vernadsky Inst. Geochem.) – Институт геохимии и аналитической химии им. В.И. Вернадского Российской академии наук (Лаборатория метеоритики), ГЕОХИ РАН ● Коллекция метеоритов ГЕОХИ РАН ● [katalog → Явнель (1986)]
- meteorites.ru – The Laboratory of Meteoritics (ЛАБОРАТОРИЯ МЕТЕОРИТИКИ ГЕОХИ РАН)
- HISTORY & ASTRONOMY, ANCIENT ASTRONOMICAL OBSERVATIONS – Astronomical events in russian chronicles (АСТРОНОМИЧЕСКИЕ ЯВЛЕНИЯ В РУССКИХ ЛЕТОПИСЯХ)
- Wikipedia – Latopis Ipatijewski ● Powieść minionych lat
- Wikipedia (UK) – Вишгород ● Всеволод Ярославич
- Portal historyczny – Historycy.org
- LIBERTAS Miesięcznik Ludzi Wolnych
Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?) (poszukać, uzupełnić …) |
-
źródło cytacji Chlebowskiego – skan, oryginał, tłumaczenie...