O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Z Wiki.Meteoritica.pl

Aktualna wersja na dzień 19:40, 7 mar 2020

Križevci →
Meteoryt Križevci (źródło: Šegon et al. 2011)
Spadek
Lokalizacja	Chorwacja
Położenie[1]	46°02'20"N, 16°35'23"E
Data	4 lutego 2011 r., 23:20:41 UT (piątek)
Uwagi	bolid z którego spadł meteoryt był zarejestrowany przez sieci bolidowe
Charakterystyka
Typ	chondryt zwyczajny H6
Masa	291 g
Liczba okazów	jeden okaz
Meteoritical Bulletin Database

4 lutego 2011 roku (piątek) o 23:20:41 UT nad północną Chorwacją zarejestrowano przelot jasnego bolidu. Wstępnie otrzymał on oznaczenie „CMN 20110204”, ale autorzy doniesienia w WGN (Šegon et al. 2011) zaproponowali nazwę Križevci.

Zjawisko zarejestrowało dziewięć kamer trzech sieci bolidowych: CMN, SMN i EN^[2], odpowiednio pięć, trzy i jedna stacja.

Bolid CMN 20110204

(Na podstawie Borovička et al. 2015, MaPS): Meteoroid wszedł w atmosferę Ziemi pod kątem 65,4° do jej powierzchni. Bolid zaczął być widoczny na wysokości 98,1 km przy prędkość 18,21 km/s w stosunku do Ziemi. Zgasł po 5,3 sekundy na wysokości 21,8 km przy prędkości 4,5 km/s, nad punktem kilka kilometrów od miejscowości Križevci na Chorwacji. Szacowana masa początkowa meteoroidu wynosiła 25-100 kg (prawdopodobnie ok. 50 kg). W trakcie przelotu miały miejsce dwie główne fragmentacje. Na wysokości ok. 60 km, gdy ciśnienie dynamiczne działające na meteoroid wynosiło tylko 0,1 MPa, meteoroid rozpadł się na tuzin fragmentów o masach 1-10 kg. Fragmenty te ponownie uległy rozpadowi na wysokości 32-30 km przy ciśnieniu dynamicznym 2-3 MPa. Nastąpiła wówczas szybka ablacja, która spowodowała serię jasnych rozbłysków, z których najjaśniejszy osiągnął około –13,7^m (Księżyc w pełni ma –12,7^m; patrz → Jasności bolidów). Tylko jeden duży fragment o masie ~3 kg przetrwał ten etap. Stracił on jednak znaczną część swojej masy w pięciu kolejnych fragmentacjach na wysokości 29-23 km. Prędkość jego spadła poniżej 5 km/s i na wysokości 21,8 km przestał być widoczny. W efekcie, wg modelu, 4 km na ENE od miasta Križevci spadł okaz o masie ok. 0,3 kg. Według analiz i modelu jest mało prawdopodobne, że dotarły do powierzchni Ziemi jeszcze inne fragmenty większe od 0,1 kg.

Po około 2 tygodniach od bolidu, znaleziono jeden okaz meteorytu o wadze 291 g.

Dane z kamer pozwoliły wyznaczyć pierwotną orbitę meteoroidu (Borovička et al. 2015, MaPS) (epoka J2000.0)^[3]:

• wielka półoś a=1,544±0,010 AU,
• mimośród e=0,521±0,004,
• odległość: perihelium q=0,7397±0,0012 AU, aphelium Q=2,35±0,02 AU,
• nachylenie orbity i=0,64±0,03°,
• długość węzła wstępującego (ascending node) Ω=315,55±0,01°,
• argument peryhelium (argument of perihelion) ω=254,4±0,1°, moment przejścia przez peryhelium T_p=24,2 kwietnia 2009 roku ±6 dni.

Lokalizacja

Liczna grupa poszukiwaczy po wyznaczeniu parametrów spadku wyruszyła w teren 19 lutego. Już następnego dnia w okolicy miejscowości Križevci (Chorwacja) znaleziono jeden, jak dotąd, okaz o wadze 291 g, jest to chondryt zwyczajny typu H6^[4]. Jest to drugi meteoryt znaleziony przy współudziale danych SMN^[2], pierwszym był meteoryt Jesenice z kwietnia 2009 roku.

Mapa rozkładu obliczonych punktów spadku fragmentów wg różnych modeli wpływu wiatru; szczegóły w publikacji (źródło: Borovička et al. 2015, MaPS)

Fig. 15. The computed landings points of modeled fragments plotted on Google Earth map. The labeled points were computed using the wind profile measured in Zagreb at 0 UT on February 5. The numbers are nominal fragment masses in grams. The unlabeled points to the right are landing points of the same fragments computed with winds from 12 UT on February 5. The points to the left are for winds from 12 UT on February 4. The red dot labeled M is the actual position of the meteorite. The red line is the projection of the terminal part of the bolide trajectory to the ground. The city of Križevci lies to the left of the bolide trajectory. North is up.

W wyniku wielokrotnej fragmentacji i silnej ablacji, tylko ~1% masy początkowej masy meteoroidu mogło spaść w postaci fragmentów >10 g. Ilość mniejszych fragmentów jest bardzo niepewna. Może to być do 5 kg okazów w zakresie mas od 1 do 10 g (Borovička et al. 2015, MaPS).

Według opracowującego dane Jiří Borovički, to dzięki dodatkowym danym fotometrycznym z profesjonalnej autonomicznej stacji Fireball Observatory EN 26 Martinsberg, uzyskano tak dokładny model trajektorii i rozpadu meteoroidu (Borovička et al. 2015, MaPS).

Bibliografia

• Borovička Jiří, Spurný Pavel, Brown Peter, (2015), Small Near-Earth Asteroids as a Source of Meteorites, arXiv.org, arXiv:1502.03307, 2015 (abstrakt).^[5] Plik PDF; plik doi.

• Borovička Jiří, Spurný Pavel, Šegon Damir, Andreić Željko, Kac Javor, Korlević Korado, Atanackov Jure, Kladnik Gregor, Mucke Hermann, Vida Denis, Novoselnik Filip, (2015), The instrumentally recorded fall of the Križevci meteorite, Croatia, February 4, 2011, Meteoritics & Planetary Science, vol. 50(7), 2015, s. 1244–1259. Plik doi; plik aDs.

• Šegon Damir, Korlević Korado, Andreić Željko, Kac Javor, Atanackov Jure, Kladnik Gregor, (2011), Meteorite-dropping bolide over north Croatia on 4th February, 2011, WGN, The Journal of IMO, 39(4), 2011, s. 98-99. Plik zip; plik aDs.

• Šegon Damir, (2011), On the Meteorite Fall in Croatia, International Meteor Conference, IMC 2011, Sep. 15-18, 2011, Sibiu, Romania. Prezentacja PDF.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Križevci
• Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Križevci

• Croatian Meteor Network (CMN; Hrvatska meteorska mreža – HMM) – Krizevci bolide 2011020405
• International Meteor Organization – IMO
• zvjezdarnica – Astronomi kod Križevaca pronašli meteorit  ●  HMM – 2011, još jedna godina rasta

• woreczko.pl – Ablacja (Ablation)  ●  Sieci bolidowe (Fireball network)

• Wikipedia – Križevci
• Wikipedia – Grupa Apolla