Pomorze

METEORYTY

F. Rojkowski, Łódź. — Czy w Polsce istnieje jakaś instytucja naukowa, która interesowałaby się meteorytami?

Słyszałem, że w ZSRR jest przy Muzeum Mineralogicznym Akademii Nauk w Moskwie specjalny dział poświęcony meteorytom, gdzie wystawiono kilkaset eksponatów tych odnalezionych ciał niebieskich.

Interesuje mnie to, ponieważ w latach 1930-9 przy eksploatacji kamienia poligonalnego na Pomorzu (do budowy dróg) natrafiłem na odłamki meteorytów ważące od 2 do 5 kg.

Z wyglądu odłamki te podobne były do żelaza, lecz po spiłowaniu powierzchni wyglądały na srebro lub nikiel. Odłamek taki był znacznie cięższy niż żelazo w takiej samej objętości.

Chciałem zainteresować tą sprawą nasze sfery naukowe. Niestety, albo nie umiałem trafić, gdzie należało, albo natrafiałem na obojętne potraktowanie tej sprawy ze strony instytucji, które według mnie powinny się tym zainteresować. Przed wybuchem wojny zwróciłem się w tej interesującej mnie sprawie do Politechniki w Gdańsku, oddając dwa kawałki tego tajemniczego metalu z prośbą o zbadanie.

Po kilku dniach, gdy zgłosiłem się po wiadomość, wskazano mi adres jakiegoś profesora (Niemca), który początkowo ukrywał zainteresowanie, lecz później przyznał, że doręczone mu odłamki zostały zbadane i przedstawiają dużą wartość dla nauki. Wyjaśnił mi, że dostarczone dwa odłamki są meteorytami, zawierają żelazo i nikiel mniej więcej po połowie. Koniecznie chciał się dowiedzieć, gdzie odnalazłem ten metal. Zapalił się nawet do tego stopnia, że proponował natychmiastowy wyjazd własnym samochodem na miejsce w celu szukania dalszych odłamków oraz że mnie suto wynagrodzi. Jego początkowe i późniejsze zachowanie wzbudziło we mnie podejrzenie, że coś się za tym kryje. Gdy się dowiedziałem, że sprawa jest ważna dla nauki, postanowiłem przekazać wiadomość naszym sferom naukowym. Jednakże wybuch wojny nie pozwolił mi urzeczywistnić tych zamiarów. Moje kawałki metalu zaginęły podczas wojny. Jednakże w dalszym ciągu cała ta sprawa mnie interesuje i przy najbliższej okazji (podczas urlopu) mam zamiar odwiedzić miejsca, gdzie spadł meteoryt, gdyż wiem, że były tam jeszcze inne odłamki.

Interesuje mnie również, czy są jakieś prace naukowe poświęcone tej dziedzinie nauki (w języku polskim). Jeśli tak, to proszę o podanie tych tytułów i nazwisk autorów.

W Polsce nie ma instytucji, która by zajmowała się specjalnie meteorytami. Nie znaczy to jednak, że ta sprawa nie interesuje polskich uczonych. Zarówno astronomowie, jak też fizycy, geofizycy, chemicy i mineralogowie bardzo się interesują sprawami meteorytów. Dlatego też byłoby ze wszech miar pożądane, aby Pan te kawałki odnalazł i gdyby to było możliwe, ustalił na miejscu, kiedy i z której strony meteoryt ów spadł, oraz określił dokładne miejsce upadku meteorytu. Dane te wraz ze znalezionymi odłamkami należy dostarczyć któremuś z istniejących obecnie w Polsce obserwatoriów astronomicznych lub zakładowi geofizyki w jakimś uniwersytecie (sądzimy, że najbliżej byłoby Panu do Warszawy, jakkolwiek mamy uniwersytety i w innych miastach, w Krakowie, Poznaniu, Wrocławiu i Toruniu; uniwersytety w Łodzi i Lublinie nie mają katedr astronomii ani geofizyki, nie mają też odpowiednich zakładów).

W polskim języku nie mamy żadnej poważniejszej monografii lub rozprawy o meteorytach; natomiast polecamy Panu bardzo interesującą i wyczerpującą książkę rosyjską E. L. Krinowa „Mietieority”^[9], która jest do nabycia w wielu księgarniach. Po polsku mamy natomiast tylko broszury popularne: S. Szeligowskiego: „Komety i meteory” (PZWS, 1947)^[10] oraz M. Pstrzoch-Karpowicz: „Komety i gwiazdy spadające” (Ludowa Sp. Wydawnicza, 1950)^[11], w których dość dużo miejsca udzielono między innymi zagadnieniu meteorytów.

W. Z.

Komunikat Sekcji Meteorytyki PTMA

Sekcja od kilku lat poszukuje adresu p. F. Rojkowskiego (ostatni adres w Łodzi), który w latach przedwojennych był znalazcą i posiadaczem znalezionych przez siebie na Pomorzu przy eksploatacji kamienia poligonalnego (do budowy dróg) kilku okazów meteorytów żelaznych (patrz Problemy, Nr 12 z r. 1951, str. 860). Ponieważ dotychczas nie udało się Sekcji skomunikować się z p. Rojkowskim dla uzyskania bliższych danych, oraz z uwagi na wagę poruszonej sprawy dla nauki, Sekcja zwraca się do Zarządów Oddziałów, wszystkich członków i sympatyków PTMA z prośbą o przeprowadzenie ze swej strony poszukiwań p. Rojkowskiego i ewentualne skomunikowanie się z nim, lub o dostarczenie jego adresu Sekcji.

J. Pokrzywnicki