PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)


Wyszogród (Ukraina) 1091

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
(Utworzył nową stronę „__NOTOC__ W ''Słowniku...'' Chlebowskiego znajdujemy doniesienie o spadku ''meteora'' w Wyszogrodzie na Ukrainie w 1091 roku. Jest ono jeszcze starsze niż informacja ...”)
m
 
(Nie pokazano 32 wersji pomiędzy niniejszymi.)
Linia 1: Linia 1:
__NOTOC__
__NOTOC__
-
W ''Słowniku...'' Chlebowskiego znajdujemy doniesienie o spadku ''meteora'' w Wyszogrodzie na Ukrainie w 1091 roku. Jest ono jeszcze starsze niż informacja o bolidzie (spadku?!) w [[Kraków 1277|Krakowie w 1277 roku]].
+
{{VerifyLevel |level=0}}
 +
[[Grafika:Wyszogród_1091_(Słownik_Geograficzny_KP).jpg|240px|thumb|Strona ze ''Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'' (tom&nbsp;XIV) z&nbsp;informacją o&nbsp;spadku ''„meteora”''<ref name="Słownik KP"></ref>]]
 +
W ''Słowniku Geograficznym{{Kropek}}'' Chlebowskiego (1895)<ref name="Słownik KP"></ref> znajduje się '''doniesienie o&nbsp;spadku ''„meteora”'' w&nbsp;Wyszogrodzie w&nbsp;Ukrainie w&nbsp;1091&nbsp;roku'''.
-
W XIV tomie ''Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich''<ref>Chlebowski (1895)</ref> wydanego w 1895 roku w opisie historii grodu Wyszogród na Ukrainie na stronie 152 znajdujemy taką wzmiankę:
 
-
{{AQuote-begin | width = 480px}}
 
-
{{Wielokropek}} Gdy r. 1091 Wsiewołod polował tu, meteor spadł z nieba i wnet wszystkich, mówi rocznikarz, trwoga obwiała gwałtowna (tamże, 150)<ref>powołanie na ''(Ipat. letop.)''</ref>.&nbsp;{{Wielokropek}}
 
-
{{AQuote-end | source = Chlebowski (1895)}}
 
-
W katalogu meteorytów [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?sea=%2A&sfor=names&stype=contains&lrec=50&map=ge&country=Ukraine Meteoritical Bulletin] nie ma informacji o tym wydarzeniu.
+
W XIV tomie ''Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i&nbsp;innych krajów słowiańskich''<ref name="Słownik KP">Chlebowski (1895), s.&nbsp;152, tom XIV</ref> wydanego w&nbsp;1895 roku, w&nbsp;opisie historii grodu '''Wyszogród w&nbsp;Ukrainie''', na stronie 152 znajdujemy taką wzmiankę:
 +
{{AQuote-begin |max-width=320px}}
 +
{{Wielokropek}} Gdy r. 1091 Wsiewołod polował tu, meteor spadł z nieba i&nbsp;wnet wszystkich, mówi rocznikarz, trwoga obwiała gwałtowna (tamże, 150)<ref>powołanie na ''(Ipat. letop.)'' – chodzi o&nbsp;'''Latopis Ipatijewski (Latopis hipacki)''' (''Ipat'evskaa letopis'' z&nbsp;1425&nbsp;r.) (ros. ''Ипатьевская летопись'', ukr. ''Іпатіївський літопис'')</ref><ref>nie udało się ustalić z&nbsp;jakiego źródła (polskiego, rosyjskiego?) ''Latopisu'' korzystał Chlebowski. Podany numer strony (150) nie odpowiada numerowi strony oryginału</ref>.&nbsp;{{Wielokropek}}
 +
{{AQuote-end |source=Chlebowski (1895)}}
 +
 
 +
Przytoczony przez Chlebowskiego opis sugeruje spadek meteorytu. Autorzy ''Słownika Geograficznego{{Kropek}}'', redagując hasło o&nbsp;Wyszogrodzie w&nbsp;Ukrainie, uznali widać za istotne i&nbsp;wiarygodne zamieszczenie wzmianki o&nbsp;tym zamierzchłym wydarzeniu. Okazuje się, że pierwotnym źródłem tej informacji jest jedna z&nbsp;najstarszych kronik powstałych na Rusi, pochodzący z&nbsp;początku XV&nbsp;wieku ''Latopis Ipatijewski'', a&nbsp;zasadniczo jego pierwsza część ''Powieść minionych lat''.<ref name="Nestor"></ref>
 +
 
 +
 
 +
== Źródła ==
 +
 
 +
''Latopis Ipatijewski'' (fragment dotyczący roku 1091, strona 71-lewa oryginału) (źródła: [http://litopys.org.ua/ipatlet/ipat.htm ЛІТОПИС РУСЬКИЙ за Іпатіївським списком] (fragment – [http://izbornyk.org.ua/ipatlet/ipat10.htm <nowiki>Въ лЂто 6593 [1085] — въ лЂто 6601 [1093]</nowiki>]) {{SeparatorBull}} [http://expositions.nlr.ru/LaurentianCodex/_Project/page_Show.php Лаврентьевская летопись. 1377]):
 +
 
 +
Oryginalny tekst z fragmentem o&nbsp;polowaniu ''Wsiewołoda'' w&nbsp;okolicach ''Wyszogrodu'' w&nbsp;1091&nbsp;roku. Trudno ten tekst jednoznacznie zinterpretować, ale co można ustalić: w&nbsp;maju miało miejsce zaćmienie Słońca; kiedy książę Wsiewołod polował w&nbsp;okolicach Wyszogrodu, spadł ''meteor'' (''spadł z&nbsp;nieba ogromny wąż'', ''ziemia się zatrzęsła''); również w&nbsp;tym samym roku pojawił się mag w&nbsp;Rostowie, który wkrótce zniknął. W&nbsp;tym krótkim fragmencie jest o&nbsp;rzeczywistych zjawiskach na niebie, o&nbsp;przerażeniu ludzi dla których wiele zjawisk miało wymiar symboliczny, ale również wiara w&nbsp;czary i&nbsp;moce nadprzyrodzone – rocznikarz, jak go nazywa Chlebowski, zanotował sumiennie i&nbsp;bezkrytycznie wszystkie '''ważne''' wówczas wydarzenia (wyróżnienia w&nbsp;tekście ''[[Redakcja]]''; zaznaczono nazwy '''Всеволод''' i&nbsp;'''Вышегород''').
 +
 
 +
 
 +
{{AQuote-begin |width=540px}}
 +
[[Image:Wyszogród 1091 (Latopis Ipatijewski i 148).jpg|right|150px]]
 +
{{Wielokropek}}<span style="font-size:128%">&nbsp;в&nbsp;се же лѣ<sup>т̑</sup> бы<sup>с̑</sup> знаменье . въ слн҃ци погибе мало сѧ его ѡста . акы м<sup>с̑</sup>ць бы<sup>с̑</sup> . в&nbsp;ча<sup>с̑</sup> . в҃ . дн҃е . мц҃а . маиӕ . въ . к҃а . в&nbsp;се же лѣ<sup>т̑</sup> бъı<sup>с̑</sup>&nbsp;. '''Всеволоду''' ловы дѣюща звѣриныӕ за '''Вышегородомь''' . заметавшимъ тенета ї людемь кликнувшимъ . спаде привеликъ змѣи с&nbsp;небесѣ . ї&nbsp;ужасоша<sup>с̑</sup> вси людье . в&nbsp;се же времѧ землѧ стукну мнозѣ слышаша . в&nbsp;се же лѣ<sup>т̑</sup> волъхвъ ӕвисѧ оу Ростовѣ . ї&nbsp;погибе ❙&nbsp;</span>
 +
{{AQuote-end | source = ''[http://izbornyk.org.ua/ipatlet/ipat10.htm Latopis Ipatijewski]''}}
 +
 
 +
:{| style="max-width:800px"
 +
| style="width:50%" | '''Transliteracja:'''
 +
:В се же лето [бысть] знаменье в солнци, яко погы бнути ему, и мало ся его о ста – акы месяць бысть, в час&nbsp;2 дне, месяца маия 21&nbsp;день.<ref name="Solar Eclipse">fragment o&nbsp;zaćmieniu Słońca</ref> В&nbsp;се же лето бысть: Всеволоду ловы деющю звериныя за Вышегоро домъ, заметавшимъ тенета и кличаномъ кликнувшимъ, спаде превеликъ змий от небесе, ужасошася вси людье. В&nbsp;се же время земля стукну, яко мно зи слышаша. В&nbsp;се же лето. В&nbsp;се же лето волхвъ явися Ростове, иже вскоре погыбе.
 +
| style="width:50%" | '''Tłumaczenie:'''
 +
:В тот же год было знамение на солнце, как будто оно начало исчезать и&nbsp;совсем мало его осталось, как месяц оно было, во втором часу дня, 21&nbsp;мая.<ref name="Solar Eclipse"></ref>
 +
:В тот же год, когда Всеволод охотился на зверей за Вышгородом, и&nbsp;были уже закинуты тенета и&nbsp;был кликнут клич, упал громадный змей с&nbsp;неба, и&nbsp;ужаснулись все люди. В&nbsp;это же время земля стукнула, так что многие слышали. В&nbsp;тот же год волхв объявился в&nbsp;Ростове, который вскоре сгинул.
 +
|}
 +
 
 +
 
 +
Dzięki pomocy użytkownika o nicku '''„szapur II”''' z&nbsp;portalu [http://www.historycy.org/index.php?showtopic=95116 historycy.org], udało się ten tekst przetłumaczyć:
 +
:{| style="max-width:800px"
 +
|'''Tłumaczenie polskie:'''
 +
:W tym roku był znak. Słońce ginęło i&nbsp;mało jego zostało, było jak księżyc, w&nbsp;godzinie drugiej, dnia miesiąca maja 21-wszego [zapisane literowo&nbsp;к҃а];
 +
:W tym samym roku: gdy Wsiełowod urządzał łowy za Wyszogrodem, rozstawiono sieci, a&nbsp;ludzie zakrzyknęli [pewnie naganiacze], spadł przeogromny ''zmii'' [żmij/smok] z&nbsp;niebios, i&nbsp;przerazili się wszyscy ludzie.
 +
:W tym samym czasie [można rozumieć „w&nbsp;tym samym roku”] ziemia stęknęła, [to] wielu słyszało.
 +
:W tym samym roku pojawił się czarownik [wróżbita] w&nbsp;Rostowie, i&nbsp;zginął<ref name="сгинул">raczej w znaczeniu zniknął</ref>.
 +
|}
 +
A później dotrzeć do tłumaczenia kroniki Nestora (1999)<ref name="Nestor">Nestor (1999); źródło: LIBERTAS Miesięcznik Ludzi Wolnych – [http://www.libertas.pl/nestor_powiesc_minionych_lat_10.html ''Powieść minionych lat'']</ref>, gdzie w&nbsp;rozdz. 70 ''O&nbsp;różnych niedobrych znamionach'' czytamy (''pisownia oryginalna''):
 +
:{| style="max-width:800px"
 +
|
 +
:Tegoż roku [1091] było znamię w słońcu, słońce jakby zginąć miało, i&nbsp;mało się jego zostało, jak księżyc było, o&nbsp;drugiej godzinie dnia, miesiąca maja 21 dnia<sup>7</sup>. Tegoż roku, gdy Wsiewołod łowy urządzał na zwierza za Wyszogrodem, i&nbsp;gdy rozstawiono sieci i&nbsp;naganiacze krzyknęli, spadł przeogromny smok [meteoryt] z&nbsp;niebios, i&nbsp;przerazili się wszyscy ludzie. Tegoż czasu ziemia stęknęła, co wielu słyszało. Tegoż roku zjawił się w&nbsp;Rostowie czarodziej, który wkrótce zginął<ref name="сгинул"></ref>.
 +
::<sup>7</sup><span style="font-size:85%"> Zaćmienie to miało miejsce 21&nbsp;V 1091 rano, czyli zgodnie z&nbsp;rachubą staroruską o&nbsp;2&nbsp;godzinie dnia (a&nbsp;o&nbsp;7 wedle rachuby dzisiejszej).</span>
 +
|}
 +
 
 +
<br clear="all"/>
 +
 
 +
----
 +
Na rosyjskim portalu poświęconym meteorytom ([http://www.meteorites.ru/menu/encyclopaedia/letop.html В НАЧАЛЕ БЫЛО СЛОВО]) również znajduje się rosyjskie tłumaczenie tego fragmentu:
 +
:{| style="max-width:480px"
 +
|''В се же лето бысть Всеволоду ловы деющю звериныя за Вышегородом, заметавшим тенета и кличанам кликнувшим, спаде превелик змий от небес, ужасошася вси людье. В&nbsp;се же время земля стукну, яко мнози слышаша&nbsp;{{Kropek}}''
 +
|}
 +
 
 +
 
 +
Natomiast na portalu HISTORY & ASTRONOMY, ANCIENT ASTRONOMICAL OBSERVATIONS, gdzie znajduje się zestawienie astronomicznych obserwacji ze starych rosyjskich kronik (''Latopisów'')<ref>oparte na publikacjach Святского (1915) i&nbsp;Борисенко (1988)</ref>, znajdują się również inne źródła, w&nbsp;których opisano wydarzenia z&nbsp;1091&nbsp;roku. Poniżej fragment z&nbsp;doniesieniem z&nbsp;''Latopisu Ipatijewskiego'':
 +
{{AQuote-begin |max-width=800px}}
 +
'''Лаврентьевская, Ипатьевская, Типографская'''
 +
 
 +
„Въ льто 6599 (1091) {{Kropek}} Въ се же льто бысть знаменье в солнци, яко погыбнути ему, и&nbsp;мало ся его оста, акы мьсяць бысть, в&nbsp;час 2&nbsp;дне, мьсяца маия 21&nbsp;день. В&nbsp;се же льто бысть, Всеволоду ловы дьющю звьриныя за Вышегородомъ, заметавшимъ тенета и&nbsp;кличаномъ кликнувшимъ, спаде превеликъ змий отъ небесе и&nbsp;ужасошася вси людье. В&nbsp;се же время земля стукну, яко мнози слышаша. В&nbsp;се же льто волхвъ явися Ростовь, иже вскорь погыбе.”
 +
 
 +
<span style="font-size:85%">''[Место – Киев. Кроме затмения, возможно, описано падение болида.]''</span><br />{{Wielokropek}}
 +
{{AQuote-end |source=[http://hbar.phys.msu.ru/gorm/atext/russian_.htm#1091l Astronomical events in russian chronicles (АСТРОНОМИЧЕСКИЕ ЯВЛЕНИЯ В РУССКИХ ЛЕТОПИСЯХ)]}}
 +
 
 +
=== Wniosek ===
 +
 
 +
Interpretując oryginał ''Latopisu'' i&nbsp;tłumaczenie fragmentu, na który powołuje się Chlebowski, sądzić należy, że był to raczej jasny bolid, a&nbsp;nie spadek meteorytu. Również wymienione w&nbsp;kronice zaćmienie Słońca 21 maja 1091 roku, widziane m.in. z&nbsp;terenów Rosji, nie miało prawdopodobnie związku z&nbsp;faktem spadku ''meteora''. Ale sprawa pozostaje otwarta.
 +
 
 +
W katalogu meteorytów [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?sea=%2A&sfor=names&stype=contains&lrec=50&map=ge&country=Ukraine Meteoritical Bulletin] nie ma informacji o&nbsp;tym wydarzeniu.
 +
 
 +
<br clear="all"/>
== Lokalizacja ==
== Lokalizacja ==
Linia 13: Linia 79:
{{GEFrame-begin}}
{{GEFrame-begin}}
{{GEMap
{{GEMap
-
| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml
+
| htmlFileMap = wiki-Wyszogrod1091.htm
-
| kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Ukraine-MM.kml
+
| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Ukraine-MM.kml
 +
| kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Wyszogrod-ASE_1091_05_21.kml
 +
| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Wyszogrod1091-fit.kml
| lat = 50.58
| lat = 50.58
| lon = 30.487
| lon = 30.487
-
| zoom = 10
+
| zoom = 3
-
| type = map
+
| type = terrain
}}
}}
{{GEIcon-PointRed}}
{{GEIcon-PointRed}}
(W) Wyszogród
(W) Wyszogród
 +
 +
Efemeryda zaćmienia Słońca w 1091 roku
{{GEFrame-end}}
{{GEFrame-end}}
-
'''Wyszogród''' na Ukrainie (ros. ''Вышгород'', ukr. ''Ви́шгород'').
+
'''Wyszogród''' w&nbsp;Ukrainie (ros. ''Вышгород'', ukr. ''Ви́шгород'').
 +
 
 +
Efemeryda zaćmienia Słońca z 21 maja 1091 roku (NASA – [http://eclipse.gsfc.nasa.gov/SEsearch/SEsearchmap.php?Ecl=10910521 Annular Solar Eclipse of 1091 May 21]).
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
Linia 30: Linia 102:
== [[Bibliografia]] ==
== [[Bibliografia]] ==
-
* +Chlebowski Bronisław, Krzywicki Józef, Sulimierski Filip, Walewski Władysław, (1895), '''Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.''' tom XIV, Warszawa 1895, Nakładem Władysława Walewskiego, Druk "Wieku" Nowy-Świat Nr 61. Plik [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIV/ PDF ]
+
* +Борисенков Е.П., Пасецкий В.М., (1988), '''Тысячелетняя летопись необычайных явлений природы''', Издательство «Мысль», 1988, ISBN 5-244-00212-0. Plik [http://www.e-reading.org.ua/book.php?book=106029 DjVu].
 +
 
 +
* {{SGKP (1880-1902) |page=152, tom XIV}}
 +
 
 +
* +Nestor, (1999), '''Powieść minionych lat''', przeł. i oprac. Franciszek Sielicki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Biblioteka Narodowa, Seria II, nr 244, Wrocław 1999, ISBN&nbsp;83-04-04448-X. Treść: [http://www.libertas.pl/archiwum/cykl_36_Nestor_-_Powiesc_minionych_lat.html Nestor – Powieść minionych lat].
 +
 
 +
* +Sielicki Franciszek (red.), (1987), '''Kroniki staroruskie''', przekład: Edward Goranin, Franciszek Sielicki, Henryk Suszko, PIW, Warszawa 1987, ISBN 83-06-01423-5.
 +
 
 +
* +Святский Д.О. (Sviatsky D.O.), (1915), '''Астрономические явления в русских летописях с научно-критической точки зрения''', Императорская академия наук, C.-П., 1915.
{{Przypisy}}
{{Przypisy}}
Linia 36: Linia 116:
== Zobacz również ==
== Zobacz również ==
-
* doniesienie o bolidzie w [[Kraków 1277|Krakowie w 1277 roku]]
+
* równie stare doniesienia: [[Bolid 1032]] i o bolidzie w [[Kraków 1277|Krakowie w 1277 roku]]
 +
* artefakt [[Trepcza]]
== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
-
* Wikipedia (UK) - [http://uk.wikipedia.org/wiki/Вишгород Вишгород]
+
* Latopis Ipatijewski – [http://litopys.org.ua/ipatlet/ipat.htm ЛІТОПИС РУСЬКИЙ за Іпатіївським списком] {{SeparatorBull}} [http://expositions.nlr.ru/LaurentianCodex/_Project/page_Show.php Лаврентьевская летопись. 1377]
-
* DIR - Zasoby polskie - [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich]
+
* DIR Zasoby polskie [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich]
 +
 
 +
* {{MoscowVernadskyIG}}
 +
* meteorites.ru – [http://www.meteorites.ru/ The Laboratory of Meteoritics (ЛАБОРАТОРИЯ МЕТЕОРИТИКИ ГЕОХИ РАН)]
 +
* HISTORY & ASTRONOMY, ANCIENT ASTRONOMICAL OBSERVATIONS – [http://hbar.phys.msu.ru/gorm/atext/russian.htm Astronomical events in russian chronicles (АСТРОНОМИЧЕСКИЕ ЯВЛЕНИЯ В РУССКИХ ЛЕТОПИСЯХ)]
 +
 
 +
* Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Latopis_Ipatijewski Latopis Ipatijewski] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Powieść_minionych_lat Powieść minionych lat]
 +
* Wikipedia (UK) – [http://uk.wikipedia.org/wiki/Вишгород Вишгород] {{SeparatorBull}} [http://uk.wikipedia.org/wiki/Всеволод_Ярославич Всеволод Ярославич]
 +
 
 +
* Portal historyczny – [http://www.historycy.org/ Historycy.org]
 +
* [http://www.libertas.pl/ LIBERTAS Miesięcznik Ludzi Wolnych]
{{Co jeszcze na stronę}}
{{Co jeszcze na stronę}}
-
* źródło cytacji Chlebowskiego
+
* <del>źródło cytacji Chlebowskiego – skan, oryginał, tłumaczenie...</del>
[[Category:Doniesienia]]
[[Category:Doniesienia]]
[[Category:Ukraina]]
[[Category:Ukraina]]

Aktualna wersja na dzień 08:43, 12 kwi 2022

0
Strona ze Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich (tom XIV) z informacją o spadku „meteora”[1]

W Słowniku Geograficznym Chlebowskiego (1895)[1] znajduje się doniesienie o spadku „meteora” w Wyszogrodzie w Ukrainie w 1091 roku.


W XIV tomie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich[1] wydanego w 1895 roku, w opisie historii grodu Wyszogród w Ukrainie, na stronie 152 znajdujemy taką wzmiankę:

«

(…) Gdy r. 1091 Wsiewołod polował tu, meteor spadł z nieba i wnet wszystkich, mówi rocznikarz, trwoga obwiała gwałtowna (tamże, 150)[2][3](…)

źródło: Chlebowski (1895)

»


Przytoczony przez Chlebowskiego opis sugeruje spadek meteorytu. Autorzy Słownika Geograficznego, redagując hasło o Wyszogrodzie w Ukrainie, uznali widać za istotne i wiarygodne zamieszczenie wzmianki o tym zamierzchłym wydarzeniu. Okazuje się, że pierwotnym źródłem tej informacji jest jedna z najstarszych kronik powstałych na Rusi, pochodzący z początku XV wieku Latopis Ipatijewski, a zasadniczo jego pierwsza część Powieść minionych lat.[4]


Źródła

Latopis Ipatijewski (fragment dotyczący roku 1091, strona 71-lewa oryginału) (źródła: ЛІТОПИС РУСЬКИЙ за Іпатіївським списком (fragment – Въ лЂто 6593 [1085] — въ лЂто 6601 [1093])  ●  Лаврентьевская летопись. 1377):

Oryginalny tekst z fragmentem o polowaniu Wsiewołoda w okolicach Wyszogrodu w 1091 roku. Trudno ten tekst jednoznacznie zinterpretować, ale co można ustalić: w maju miało miejsce zaćmienie Słońca; kiedy książę Wsiewołod polował w okolicach Wyszogrodu, spadł meteor (spadł z nieba ogromny wąż, ziemia się zatrzęsła); również w tym samym roku pojawił się mag w Rostowie, który wkrótce zniknął. W tym krótkim fragmencie jest o rzeczywistych zjawiskach na niebie, o przerażeniu ludzi dla których wiele zjawisk miało wymiar symboliczny, ale również wiara w czary i moce nadprzyrodzone – rocznikarz, jak go nazywa Chlebowski, zanotował sumiennie i bezkrytycznie wszystkie ważne wówczas wydarzenia (wyróżnienia w tekście Redakcja; zaznaczono nazwy ВсеволодВышегород).


«
Wyszogród 1091 (Latopis Ipatijewski i 148).jpg

(…) в се же лѣт̑ быс̑ знаменье . въ слн҃ци погибе мало сѧ его ѡста . акы мс̑ць быс̑ . в час̑ . в҃ . дн҃е . мц҃а . маиӕ . въ . к҃а . в се же лѣт̑ бъıс̑ . Всеволоду ловы дѣюща звѣриныӕ за Вышегородомь . заметавшимъ тенета ї людемь кликнувшимъ . спаде привеликъ змѣи с небесѣ . ї ужасошас̑ вси людье . в се же времѧ землѧ стукну мнозѣ слышаша . в се же лѣт̑ волъхвъ ӕвисѧ оу Ростовѣ . ї погибе ❙ 

źródło: Latopis Ipatijewski

»


Transliteracja:
В се же лето [бысть] знаменье в солнци, яко погы бнути ему, и мало ся его о ста – акы месяць бысть, в час 2 дне, месяца маия 21 день.[5] В се же лето бысть: Всеволоду ловы деющю звериныя за Вышегоро домъ, заметавшимъ тенета и кличаномъ кликнувшимъ, спаде превеликъ змий от небесе, ужасошася вси людье. В се же время земля стукну, яко мно зи слышаша. В се же лето. В се же лето волхвъ явися Ростове, иже вскоре погыбе.
Tłumaczenie:
В тот же год было знамение на солнце, как будто оно начало исчезать и совсем мало его осталось, как месяц оно было, во втором часу дня, 21 мая.[5]
В тот же год, когда Всеволод охотился на зверей за Вышгородом, и были уже закинуты тенета и был кликнут клич, упал громадный змей с неба, и ужаснулись все люди. В это же время земля стукнула, так что многие слышали. В тот же год волхв объявился в Ростове, который вскоре сгинул.


Dzięki pomocy użytkownika o nicku „szapur II” z portalu historycy.org, udało się ten tekst przetłumaczyć:

Tłumaczenie polskie:
W tym roku był znak. Słońce ginęło i mało jego zostało, było jak księżyc, w godzinie drugiej, dnia miesiąca maja 21-wszego [zapisane literowo к҃а];
W tym samym roku: gdy Wsiełowod urządzał łowy za Wyszogrodem, rozstawiono sieci, a ludzie zakrzyknęli [pewnie naganiacze], spadł przeogromny zmii [żmij/smok] z niebios, i przerazili się wszyscy ludzie.
W tym samym czasie [można rozumieć „w tym samym roku”] ziemia stęknęła, [to] wielu słyszało.
W tym samym roku pojawił się czarownik [wróżbita] w Rostowie, i zginął[6].

A później dotrzeć do tłumaczenia kroniki Nestora (1999)[4], gdzie w rozdz. 70 O różnych niedobrych znamionach czytamy (pisownia oryginalna):

Tegoż roku [1091] było znamię w słońcu, słońce jakby zginąć miało, i mało się jego zostało, jak księżyc było, o drugiej godzinie dnia, miesiąca maja 21 dnia7. Tegoż roku, gdy Wsiewołod łowy urządzał na zwierza za Wyszogrodem, i gdy rozstawiono sieci i naganiacze krzyknęli, spadł przeogromny smok [meteoryt] z niebios, i przerazili się wszyscy ludzie. Tegoż czasu ziemia stęknęła, co wielu słyszało. Tegoż roku zjawił się w Rostowie czarodziej, który wkrótce zginął[6].
7 Zaćmienie to miało miejsce 21 V 1091 rano, czyli zgodnie z rachubą staroruską o 2 godzinie dnia (a o 7 wedle rachuby dzisiejszej).



Na rosyjskim portalu poświęconym meteorytom (В НАЧАЛЕ БЫЛО СЛОВО) również znajduje się rosyjskie tłumaczenie tego fragmentu:

В се же лето бысть Всеволоду ловы деющю звериныя за Вышегородом, заметавшим тенета и кличанам кликнувшим, спаде превелик змий от небес, ужасошася вси людье. В се же время земля стукну, яко мнози слышаша 


Natomiast na portalu HISTORY & ASTRONOMY, ANCIENT ASTRONOMICAL OBSERVATIONS, gdzie znajduje się zestawienie astronomicznych obserwacji ze starych rosyjskich kronik (Latopisów)[7], znajdują się również inne źródła, w których opisano wydarzenia z 1091 roku. Poniżej fragment z doniesieniem z Latopisu Ipatijewskiego:

«

Лаврентьевская, Ипатьевская, Типографская

„Въ льто 6599 (1091) Въ се же льто бысть знаменье в солнци, яко погыбнути ему, и мало ся его оста, акы мьсяць бысть, в час 2 дне, мьсяца маия 21 день. В се же льто бысть, Всеволоду ловы дьющю звьриныя за Вышегородомъ, заметавшимъ тенета и кличаномъ кликнувшимъ, спаде превеликъ змий отъ небесе и ужасошася вси людье. В се же время земля стукну, яко мнози слышаша. В се же льто волхвъ явися Ростовь, иже вскорь погыбе.”

[Место – Киев. Кроме затмения, возможно, описано падение болида.]
(…)

źródło: Astronomical events in russian chronicles (АСТРОНОМИЧЕСКИЕ ЯВЛЕНИЯ В РУССКИХ ЛЕТОПИСЯХ)

»


Wniosek

Interpretując oryginał Latopisu i tłumaczenie fragmentu, na który powołuje się Chlebowski, sądzić należy, że był to raczej jasny bolid, a nie spadek meteorytu. Również wymienione w kronice zaćmienie Słońca 21 maja 1091 roku, widziane m.in. z terenów Rosji, nie miało prawdopodobnie związku z faktem spadku meteora. Ale sprawa pozostaje otwarta.

W katalogu meteorytów Meteoritical Bulletin nie ma informacji o tym wydarzeniu.


Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(W) Wyszogród

Efemeryda zaćmienia Słońca w 1091 roku

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Wyszogród w Ukrainie (ros. Вышгород, ukr. Ви́шгород).

Efemeryda zaćmienia Słońca z 21 maja 1091 roku (NASA – Annular Solar Eclipse of 1091 May 21).


Bibliografia

  • +Борисенков Е.П., Пасецкий В.М., (1988), Тысячелетняя летопись необычайных явлений природы, Издательство «Мысль», 1988, ISBN 5-244-00212-0. Plik DjVu.
  • Chlebowski Bronisław, Sulimierski Filip, Walewski Władysław, et al., (1880-1902), Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tomy I-XV, Warszawa 1880-1902, (s. 152, tom XIV). Pliki PDF.
  • +Nestor, (1999), Powieść minionych lat, przeł. i oprac. Franciszek Sielicki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Biblioteka Narodowa, Seria II, nr 244, Wrocław 1999, ISBN 83-04-04448-X. Treść: Nestor – Powieść minionych lat.
  • +Sielicki Franciszek (red.), (1987), Kroniki staroruskie, przekład: Edward Goranin, Franciszek Sielicki, Henryk Suszko, PIW, Warszawa 1987, ISBN 83-06-01423-5.
  • +Святский Д.О. (Sviatsky D.O.), (1915), Астрономические явления в русских летописях с научно-критической точки зрения, Императорская академия наук, C.-П., 1915.

Przypisy

  1. ^ a b c Chlebowski (1895), s. 152, tom XIV
  2. ^ powołanie na (Ipat. letop.) – chodzi o Latopis Ipatijewski (Latopis hipacki) (Ipat'evskaa letopis z 1425 r.) (ros. Ипатьевская летопись, ukr. Іпатіївський літопис)
  3. ^ nie udało się ustalić z jakiego źródła (polskiego, rosyjskiego?) Latopisu korzystał Chlebowski. Podany numer strony (150) nie odpowiada numerowi strony oryginału
  4. ^ a b Nestor (1999); źródło: LIBERTAS Miesięcznik Ludzi Wolnych – Powieść minionych lat
  5. ^ a b fragment o zaćmieniu Słońca
  6. ^ a b raczej w znaczeniu zniknął
  7. ^ oparte na publikacjach Святского (1915) i Борисенко (1988)

Zobacz również

Linki zewnętrzne


  • źródło cytacji Chlebowskiego – skan, oryginał, tłumaczenie...
Osobiste