(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Jesenice
Z Wiki.Meteoritica.pl
(Różnice między wersjami)
| Linia 9: | Linia 9: | ||
| uwagi = prawdopodobnie nie udało się odszukać wszystkich okazów<ref>portal zurnal24.si ocenia masę spadłych okazów na 15-30 kg</ref> | | uwagi = prawdopodobnie nie udało się odszukać wszystkich okazów<ref>portal zurnal24.si ocenia masę spadłych okazów na 15-30 kg</ref> | ||
| typ = chondryt zwyczajny, L6 | | typ = chondryt zwyczajny, L6 | ||
| - | | masa = 3, | + | | masa = 3,667 kg<ref name="lost"></ref> |
| liczba = 3 okazy | | liczba = 3 okazy | ||
| cechy = stopień zszokowania S3, zwietrzenia W0/1<ref>pierwszy okaz znaleziono po ponad miesiącu i już było na nim widać oznaki wietrzenia</ref> | | cechy = stopień zszokowania S3, zwietrzenia W0/1<ref>pierwszy okaz znaleziono po ponad miesiącu i już było na nim widać oznaki wietrzenia</ref> | ||
| Linia 15: | Linia 15: | ||
Spadek na Słowenii 9 kwietnia 2009 roku (czwartek). | Spadek na Słowenii 9 kwietnia 2009 roku (czwartek). | ||
| - | Bolid z którego spadł meteoryt Jesenice został zarejestrowany przez kamery sieci ''European Fireball Network'' (EN) i otrzymał oznaczenie '''EN090409'''. Meteoroid wszedł w atmosferę pod kątem 59° i z małą prędkością, dlatego mimo małej masy początkowej do powierzchni Ziemi | + | Bolid z którego spadł meteoryt Jesenice został zarejestrowany przez kamery sieci ''European Fireball Network'' (EN) i otrzymał oznaczenie '''EN090409'''. Meteoroid wszedł w atmosferę pod kątem 59° i z małą prędkością, dlatego mimo małej masy początkowej do powierzchni Ziemi dotarło kilka fragmentów. |
| + | |||
| + | Bolid zapłonął na wysokości 88 km i po 6,6 s zgasł na wysokości ~18 km. Leciał pod kątem 58,8° do powierzchni Ziemi. Początkowa masa meteoroidu wynosiła około 170±80 kg, a wszedł on w atmosferę z małą prędkością 13,78 km/s, osiągając w maksimum jasność –15<sup>m</sup> (większą niż jasność Księżyca w pełni). | ||
| + | |||
| + | Znaleziono dotychczas trzy okazy: | ||
:{| style="font-size:85%" | :{| style="font-size:85%" | ||
! Okaz !! waga !! data znalezienia !! miejsce znalezienia !! znalazca !! uwagi | ! Okaz !! waga !! data znalezienia !! miejsce znalezienia !! znalazca !! uwagi | ||
|- | |- | ||
| - | | nr 1 || '''2,293 kg''' || 17 maja 2009 r. || 46.42136°N, 14.05217°E || | + | | nr 1 || '''2,293 kg''' || 17 maja 2009 r. || 46.42136°N, 14.05217°E || Jožef Pretnar, Bojana Krajnc || 13 fragmentów; największy 996,8 g |
|- | |- | ||
| - | | nr 2 || '''361 g''' || 21 lipca 2009 r. || 46.41797°N, 14.05322°E || | + | | nr 2 || '''361 g''' || 21 lipca 2009 r. || 46.41797°N, 14.05322°E || || okaz całkowity |
|- | |- | ||
| - | | nr 3 || '''956,4 g''' || 27 sierpnia 2009 r. || 46.42456°N, 14.04369°E || Danijel Repe | + | | nr 3 || '''956,4 g''' || 27 sierpnia 2009 r. || 46.42456°N, 14.04369°E || Danijel Repe || okaz całkowity |
|} | |} | ||
| - | + | Wszystkie trzy okazy (fragmenty) meteorytu znajdują się w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Lublanie (Slovenian Museum of Natural History). | |
| - | + | ||
| Linia 36: | Linia 39: | ||
Publikacja Bischoff et al. (2011) w bardzo wyczerpujący sposób opisuje wyniki i metody badań tego meteorytu. Znajdują się tam szczegółowe zestawienia wyników analiz mineralogicznych (''mean composition of main silicates, oxides and phosphates'') i chemicznych (''chemical compositions''), zawartości izotopów gazów szlachetnych (''noble gas abundances''), radioizotopów kosmogenicznych (''cosmogenic radionuclides''). | Publikacja Bischoff et al. (2011) w bardzo wyczerpujący sposób opisuje wyniki i metody badań tego meteorytu. Znajdują się tam szczegółowe zestawienia wyników analiz mineralogicznych (''mean composition of main silicates, oxides and phosphates'') i chemicznych (''chemical compositions''), zawartości izotopów gazów szlachetnych (''noble gas abundances''), radioizotopów kosmogenicznych (''cosmogenic radionuclides''). | ||
| - | Do poszczególnych badań zużyto następujące ilości cennego materiału<ref>z ogólnej masy znalezionych okazów około 50 g zostało uznanych za zaginione</ref>: | + | Do poszczególnych badań zużyto następujące ilości cennego materiału<ref name="lost">z ogólnej masy znalezionych okazów około 50 g zostało uznanych za zaginione</ref>: |
| - | * skład mineralogiczny identyfikowano i analizowano na płytkach cienkich (''thin slices'', ''thin sections''<ref>płytka cienka | + | * skład mineralogiczny identyfikowano i analizowano na płytkach cienkich (''thin slices'', ''thin sections''<ref>płytka cienka – [http://en.wikipedia.org/wiki/Thin_section ''thin section'']</ref>); na nich też określono stopień szokowy (S, ''shock stage''); badania prowadzono na mikroskopie optycznym (''polarizing microscope'') w świetle spolaryzowanym przechodzącym i odbitym oraz za pomocą mikroskopu skaningowego (''scanning electron microscope''); |
| - | * skład chemiczny (''bulk chemistry'') | + | * skład chemiczny (''bulk chemistry'') – zużyto mały fragment bez skorupy obtopieniowej o wadze około 1 g; skład chemiczny meteorytu [[Jesenice]] jest bardzo zbliżony do średniego składu chondrytów typu L<ref>McSween H.Y.Jr., Huss G.R., (2010), '''Cosmochemistry.''' Cambridge University Press 2010</ref>; |
| - | * do badań na kosmogeniczne izotopy krótkożyciowe (''short-lived cosmogenic radionuclides'') użyto kilku fragmentów o wagach kilkudziesięciu gram; analiza radioizotopów kosmogenicznych była przeprowadzona w tym samym laboratorium do którego skierowano próbki meteorytu [[Sołtmany]]. Badania przeprowadziło laboratorium Laboratori Nazionali del Gran Sasso we Włoszech<ref>[http://en.wikipedia.org/wiki/Laboratori_Nazionali_del_Gran_Sasso LNGS, Laboratori Nazionali del Gran Sasso]</ref> na spektroskopie gamma HPGe (''high-purity germanium detector'')<ref>pomimo, że pierwsze próbki trafiły do detektora po 103 dniach od spadku, udało się zarejestrować wiele krótkożyciowych izotopów</ref>; analizy izotopów krótko-, średnio- i długożyciowych radionuklidów przeprowadzono również metodą neutronowej analizy aktywacyjnej (NAA, ''Neutron Activation Analysis''<ref>neutronowa analiza aktywacyjna | + | * do badań na kosmogeniczne izotopy krótkożyciowe (''short-lived cosmogenic radionuclides'') użyto kilku fragmentów o wagach kilkudziesięciu gram; analiza radioizotopów kosmogenicznych była przeprowadzona w tym samym laboratorium do którego skierowano próbki meteorytu [[Sołtmany]]. Badania przeprowadziło laboratorium Laboratori Nazionali del Gran Sasso we Włoszech<ref>[http://en.wikipedia.org/wiki/Laboratori_Nazionali_del_Gran_Sasso LNGS, Laboratori Nazionali del Gran Sasso]</ref> na spektroskopie gamma HPGe (''high-purity germanium detector'')<ref>pomimo, że pierwsze próbki trafiły do detektora po 103 dniach od spadku, udało się zarejestrować wiele krótkożyciowych izotopów</ref>; analizy izotopów krótko-, średnio- i długożyciowych radionuklidów przeprowadzono również metodą neutronowej analizy aktywacyjnej (NAA, ''Neutron Activation Analysis''<ref>neutronowa analiza aktywacyjna – [http://en.wikipedia.org/wiki/Neutron_activation_analysis NAA, ''Neutron Activation Analysis'']</ref>) na próbkach o wagach kilkudziesięciu miligramów; |
| - | * analizę gazów szlachetnych (''noble gas abundances'') w meteorycie przeprowadzona na dwóch małych fragmentach o masach około 100 mg; wyznaczono w jej wyniku m.in. czas przebywania meteoroidu w przestrzeni kosmicznej tzw. CRE age (''cosmic-ray exposure age'')<ref>CRE age | + | * analizę gazów szlachetnych (''noble gas abundances'') w meteorycie przeprowadzona na dwóch małych fragmentach o masach około 100 mg; wyznaczono w jej wyniku m.in. czas przebywania meteoroidu w przestrzeni kosmicznej tzw. CRE age (''cosmic-ray exposure age'')<ref>CRE age – [http://www4.nau.edu/meteorite/Meteorite/Book-GlossaryC.html cosmic-ray exposure age]</ref>; |
| Linia 79: | Linia 82: | ||
* +Atanackov Jure, Jeršek Miha, et al., (2010), '''Meteorit z Mežakle''', Ministrstvo RS za kulturo, 2010, ss. 56, ISBN 9619119770. | * +Atanackov Jure, Jeršek Miha, et al., (2010), '''Meteorit z Mežakle''', Ministrstvo RS za kulturo, 2010, ss. 56, ISBN 9619119770. | ||
| - | * Bischoff Addi, Jeršek Miha, Grau Thomas, Mirtic Breda, Ott Ulrich, et al., (2011), '''[[Jesenice]] | + | * Bischoff Addi, Jeršek Miha, Grau Thomas, Mirtic Breda, Ott Ulrich, et al., (2011), '''[[Jesenice]] – A new meteorite fall from Slovenia''', ''Meteoritics & Planetary Science'', vol. 46, nr 6, 2011, s. 793-804. Plik [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1945-5100.2011.01191.x/pdf PDF ]; plik [http://adsabs.harvard.edu/abs/2011M%26PS..tmp...53B adsabs]. |
* +Lenart Alenka, Jeršek Miha, Mirti Breda, Šturm Sašo, (2010), '''Meteorite [[Jesenice]]: Mineral and chemical composition of the fusion crust of ordinary chondrite (Meteorit [[Jesenice]]: Mineralno-kemijska sestava žgalne skorje navadnega hondrita)''', ''Geologija'', 53/2, Ljubljana 2010, s. 139-146. Plik [http://www.geologija-revija.si/dokument.aspx?id=1090 PDF]. | * +Lenart Alenka, Jeršek Miha, Mirti Breda, Šturm Sašo, (2010), '''Meteorite [[Jesenice]]: Mineral and chemical composition of the fusion crust of ordinary chondrite (Meteorit [[Jesenice]]: Mineralno-kemijska sestava žgalne skorje navadnega hondrita)''', ''Geologija'', 53/2, Ljubljana 2010, s. 139-146. Plik [http://www.geologija-revija.si/dokument.aspx?id=1090 PDF]. | ||
| Linia 93: | Linia 96: | ||
== Linki zewnętrzne == | == Linki zewnętrzne == | ||
| - | * '''Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD])''' | + | * '''Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD])''' – meteoryt [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=51589 Jesenice] |
| - | * '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' | + | * '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' – meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=51589 Jesenice] |
| - | * Upper Sava Valley Museum | + | * Upper Sava Valley Museum – [http://www.gornjesavskimuzej.si/ Gornjesavski Muzej Jesenice] |
| - | * Muzeum Historii Naturalnej w Lublanie (Natural History | + | * Muzeum Historii Naturalnej w Lublanie (Slovenian Museum of Natural History) – [http://www.pms-lj.si/ Prirodoslovni muzej Slovenije, Ljubljana] |
| - | * Bojan Ambrožič | + | * Bojan Ambrožič – [http://bojanambrozic.wordpress.com/2009/10/21/mezakelski-meteorit-prvic-predstavljen-na-tiskovni-konferenci-ob-odprtju-razstave-in-izidu-monografije-evolucija-zemlje-in-geoloske-znacilnosti-slovenije/ Meteorit Jesenice (Mežakelski meteorit) prvič predstavljen na Tiskovni konferenci ob odprtju razstave in izidu monografije Evolucija Zemlje in geološke značilnosti Slovenije] {{SeparatorBull}} [http://bojanambrozic.wordpress.com/2012/09/30/diplomiral-iz-meteorita-jesenice/ Diplomiral iz meteorita Jesenice in s tem uradno postal diplomirani inženir geologije] |
| - | * [meteorite-list]: fotografie okazów | + | * [meteorite-list]: fotografie okazów – [http://six.pairlist.net/pipermail/meteorite-list/2010-November/070948.html meteorite casting] {{SeparatorBull}} [http://www.meteorites.homepage.t-online.de/jpg/castjesenice.jpg foto-1] {{SeparatorBull}} [http://www.meteorites.homepage.t-online.de/jpg/jesenice.jpg foto-2] |
| - | * Rocks from Space Picture of the Day | + | * Rocks from Space Picture of the Day – [http://www.rocksfromspace.org/April_9_2010.html April 9, 2010] |
| - | * Slovenska tiskovna agencija (STA) | + | * Slovenska tiskovna agencija (STA) – [http://www.sta.si/en/vest.php?s=a&id=1408119 Astronomer and Slovenian Museum Clash over Meteorite Find] |
| - | * zurnal24.si | + | * zurnal24.si – [http://www.zurnal24.si/gorenjska/izza-marsa-na-mezaklo-165021/clanek Izza Marsa na Mežaklo] {{SeparatorBull}} [http://www.zurnal24.si/vesoljcka-na-ogled-clanek-57993 Vesoljčka na ogled] |
[[Category:Poza granicami Polski]] | [[Category:Poza granicami Polski]] | ||
Wersja z 21:47, 3 gru 2013
| Jesenice → | |
| Spadek | |
| Lokalizacja | Słowenia |
| Położenie[1] | 46°25'16.92"N, 14°03'07.80"E |
| Data | 9 kwietnia 2009 r., 00:59:46 UT (czwartek) |
| Uwagi | prawdopodobnie nie udało się odszukać wszystkich okazów[2] |
| Charakterystyka | |
| Typ | chondryt zwyczajny, L6 |
| Masa | 3,667 kg[3] |
| Liczba okazów | 3 okazy |
| Cechy | stopień zszokowania S3, zwietrzenia W0/1[4] |
| Meteoritical Bulletin Database | |
Spadek na Słowenii 9 kwietnia 2009 roku (czwartek).
Bolid z którego spadł meteoryt Jesenice został zarejestrowany przez kamery sieci European Fireball Network (EN) i otrzymał oznaczenie EN090409. Meteoroid wszedł w atmosferę pod kątem 59° i z małą prędkością, dlatego mimo małej masy początkowej do powierzchni Ziemi dotarło kilka fragmentów.
Bolid zapłonął na wysokości 88 km i po 6,6 s zgasł na wysokości ~18 km. Leciał pod kątem 58,8° do powierzchni Ziemi. Początkowa masa meteoroidu wynosiła około 170±80 kg, a wszedł on w atmosferę z małą prędkością 13,78 km/s, osiągając w maksimum jasność –15m (większą niż jasność Księżyca w pełni).
Znaleziono dotychczas trzy okazy:
Okaz waga data znalezienia miejsce znalezienia znalazca uwagi nr 1 2,293 kg 17 maja 2009 r. 46.42136°N, 14.05217°E Jožef Pretnar, Bojana Krajnc 13 fragmentów; największy 996,8 g nr 2 361 g 21 lipca 2009 r. 46.41797°N, 14.05322°E okaz całkowity nr 3 956,4 g 27 sierpnia 2009 r. 46.42456°N, 14.04369°E Danijel Repe okaz całkowity
Wszystkie trzy okazy (fragmenty) meteorytu znajdują się w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Lublanie (Slovenian Museum of Natural History).
Być może, mając na uwadze bliskość dat i identyczny typ L6, meteoroid z którego spadł meteoryt Jesenice pochodził z tego samego strumienia (stream) z którego spadł meteoryt Sołtmany? Oba meteoryty mają podobną średnią zawartość Fa i Fs (fajalit i ferrosilit) na poziomie odpowiednio 25mol% i 21mol%. W obu tych meteorytach stwierdzono małą liczbę chondr, są one niekompletne i słabo zarysowane. Meteoryt Jesenice nie jest zbrekcjowany, zaobserwowano mało żyłek szokowych (shock veins).
Metodologia badań
Publikacja Bischoff et al. (2011) w bardzo wyczerpujący sposób opisuje wyniki i metody badań tego meteorytu. Znajdują się tam szczegółowe zestawienia wyników analiz mineralogicznych (mean composition of main silicates, oxides and phosphates) i chemicznych (chemical compositions), zawartości izotopów gazów szlachetnych (noble gas abundances), radioizotopów kosmogenicznych (cosmogenic radionuclides).
Do poszczególnych badań zużyto następujące ilości cennego materiału[3]:
- skład mineralogiczny identyfikowano i analizowano na płytkach cienkich (thin slices, thin sections[5]); na nich też określono stopień szokowy (S, shock stage); badania prowadzono na mikroskopie optycznym (polarizing microscope) w świetle spolaryzowanym przechodzącym i odbitym oraz za pomocą mikroskopu skaningowego (scanning electron microscope);
- skład chemiczny (bulk chemistry) – zużyto mały fragment bez skorupy obtopieniowej o wadze około 1 g; skład chemiczny meteorytu Jesenice jest bardzo zbliżony do średniego składu chondrytów typu L[6];
- do badań na kosmogeniczne izotopy krótkożyciowe (short-lived cosmogenic radionuclides) użyto kilku fragmentów o wagach kilkudziesięciu gram; analiza radioizotopów kosmogenicznych była przeprowadzona w tym samym laboratorium do którego skierowano próbki meteorytu Sołtmany. Badania przeprowadziło laboratorium Laboratori Nazionali del Gran Sasso we Włoszech[7] na spektroskopie gamma HPGe (high-purity germanium detector)[8]; analizy izotopów krótko-, średnio- i długożyciowych radionuklidów przeprowadzono również metodą neutronowej analizy aktywacyjnej (NAA, Neutron Activation Analysis[9]) na próbkach o wagach kilkudziesięciu miligramów;
- analizę gazów szlachetnych (noble gas abundances) w meteorycie przeprowadzona na dwóch małych fragmentach o masach około 100 mg; wyznaczono w jej wyniku m.in. czas przebywania meteoroidu w przestrzeni kosmicznej tzw. CRE age (cosmic-ray exposure age)[10];
Lokalizacja
miejsca spadku poszczególnych okazów (miejsce znalezienia największego okazu odpowiada pozycji z MetBull)
Przybliżona trajektoria bolidu
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Znaleziono trzy okazy.
Meteoryt spadły w trudnym górzystym terenie, obszar spadku ma około 800 ha.
Bibliografia
- +Ambrožič Bojan, (2012), Mineralogija Meteorita Jesenic (Mineralogy of meteorite Jesenice), Praca dyplomowa, Ljubljana 2012. Plik PDF.
- +Atanackov Jure, Jeršek Miha, et al., (2010), Meteorit z Mežakle, Ministrstvo RS za kulturo, 2010, ss. 56, ISBN 9619119770.
- Bischoff Addi, Jeršek Miha, Grau Thomas, Mirtic Breda, Ott Ulrich, et al., (2011), Jesenice – A new meteorite fall from Slovenia, Meteoritics & Planetary Science, vol. 46, nr 6, 2011, s. 793-804. Plik PDF ; plik adsabs.
- +Lenart Alenka, Jeršek Miha, Mirti Breda, Šturm Sašo, (2010), Meteorite Jesenice: Mineral and chemical composition of the fusion crust of ordinary chondrite (Meteorit Jesenice: Mineralno-kemijska sestava žgalne skorje navadnega hondrita), Geologija, 53/2, Ljubljana 2010, s. 139-146. Plik PDF.
- Spurný Pavel, Borovička Jiří, Kac Javor, Kalenda Pavel, et al., (2010), Analysis of instrumental observations of the Jesenice meteorite fall on April 9, 2009, Meteoritics & Planetary Science, vol. 45, nr 8, 2010, s. 1392-1407. Plik PDF ; plik adsabs.
Przypisy
Zobacz również
- wyniki badań meteorytu Sołtmany
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Jesenice
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Jesenice
- Upper Sava Valley Museum – Gornjesavski Muzej Jesenice
- Muzeum Historii Naturalnej w Lublanie (Slovenian Museum of Natural History) – Prirodoslovni muzej Slovenije, Ljubljana
- Bojan Ambrožič – Meteorit Jesenice (Mežakelski meteorit) prvič predstavljen na Tiskovni konferenci ob odprtju razstave in izidu monografije Evolucija Zemlje in geološke značilnosti Slovenije ● Diplomiral iz meteorita Jesenice in s tem uradno postal diplomirani inženir geologije
- [meteorite-list]: fotografie okazów – meteorite casting ● foto-1 ● foto-2
- Rocks from Space Picture of the Day – April 9, 2010
- Slovenska tiskovna agencija (STA) – Astronomer and Slovenian Museum Clash over Meteorite Find
- zurnal24.si – Izza Marsa na Mežaklo ● Vesoljčka na ogled
