PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Vicenice

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Przekierowano z Vícenice)

„Bliźniak” meteorytu Elbogen

0i
Vicenice →
Vicenice (Tuček 1981).jpg
Meteoryt Vicenice (źródło: Tuček 1981)
Znalezisko
Lokalizacja Czechy
Położenie[2] 49°13'N, 15°48'E[1]
Data październik 1911
Charakterystyka
Typ żelazny IID (Om)[3]
Masa 4,65 kg[4]
Liczba okazów jeden okaz
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
po czesku: Vícenice

W październiku 1911 roku około 400 metrów na wschód od wsi Vícenice (ok. 2 km na południowy-zachód od Náměště nad Oslavou) na parceli o numerze 344 (w miejscu zwanym Velké Štěpky) gospodarz Jan Svoboda, podczas kopania gliny na cegły do stodoły, znalazł na głębokości ok. ¾ metra bryłę meteorytu żelaznego o masie 4,65 kg[4] (Skála et al. 2000). Zatrzymał on znaleziony okaz jako ciekawostkę, która później służyła mu jako obciążnik podczas wyciskania wosku pszczelego.

Okaz został zidentyfikowany jako meteoryt dopiero po 50 latach w 1961 roku (1964?) przez prof. Josefa Sekanina!


Krótki opis okoliczności znalezienia okazu znajduje się na portalu: Astronomická mapa České republiky – Vířenice — meteorit.[5] Tam też znajduje się link do strony Google Maps z zaznaczonymi miejscami, gdzie prawdopodobnie znaleziono w 1911 roku masę główną i lokalizacja współczesnego znaleziska (luty 2015?) o masie 95,4 g!

Kolekcje

Masa główna meteorytu Vicenice znajduje się w Muzeum Mineralogicznym w Brnie (Koblitz MetBase).

Fragmenty meteorytu Vicenice w kolekcjach:

Zbiór waga okazów
(Koblitz MetBase) 		uwagi
Brno, Min. Mus. Moravia 3920 g [main mass]; oraz trzy płytki o masach 190, 87,5 i 35 g (Skála et al. 2000); wg Tuček (1981) jedna bryła 3920 g
Prague, Nat. Mus. 313 g
Vienna, Naturhist. Mus. 2,6 g

Brak fragmentów tego meteorytu w zbiorach polskich.

Rzadki typ IID

Położenie meteorytów grupy IID na wykresie pary gal i kobalt (Woźniak 2021)

Meteoryt Vicenice należy do rzadkiego typu meteorytów żelaznych IID. W bazie Meteoritical Bulletin Database jest zarejestrowanych tylko 26 meteorytów tego typu (stan: luty 2021 r.).[6]

Na Europę przypada ich aż 6: dwa spadki – Elbogen (Czechy) i Hraschina (Chorwacja) oraz znaleziska – Vicenice, Alt Bela (oba też z Czech!) oraz Cheder[7] (Rosja/Azja) i Orlov Dol (Bułgaria). Więc aż 3 meteoryty typu IID przypadają na niewielkie Czechy! Na terenie dużo większych Stanów Zjednoczonych[8] znaleziono ich tylko 7, a spośród dziesiątków tysięcy meteorytów znalezionych na Antarktydzie tylko 2 są tego typu (m.in. meteoryt Miller Butte 03002[9]).

Trzy czeskie meteoryty typu IID mają (podejrzanie?!) bardzo podobny skład. Są one również od siebie „nieodległe” – miejsca spadku/znalezienia meteorytów Elbogen i Vicenice leżą od miejsca znalezienia okazu Alt Bela odpowiednio o: 398 i 166 km!


Pierwiastki śladowe (ang. trace elements) w meteorytach grupy IID (za Koblitz MetBase oraz Meteoritical Bulletin Database; kompilacja wyników z różnych publikacji):

Meteoryt Ni
[mg/g] 		Ga
[μg/g] 		Ge
[μg/g] 		Ir
[μg/g] 		Co
[mg/g] 		Au
[ng/g] 		P
[mg/g] 		bandwidth
[mm]
Vicenice (Czechy, znalezisko 1911 rok, 4,65 kg) 97,7 74,8 87,4 12,7 6,8 773 2,7 0,63-0,80
Elbogen (Czechy, spadek ~1400 rok, ~107 kg) 102 75 87 14 6,4 – 2,2 0,75
Alt Bela (Czechy, znalezisko 1898 rok, ~4 kg) 100,4 75 84 16 – – – 0,70
oraz
Cheder[7] (Rosja/Azja, znalezisko 2003 rok, 5,39 kg) 72,4 – – 16,9 4,4 500 – 1,0-1,5
Hraschina (Chorwacja, spadek 1751 rok, ~49 kg) 106 75 89 13 – – – 0,70
Orlov Dol (Bułgaria, znalezisko 2018 rok, 151 kg) 98,7 70,5 – 18,9 6,66 602 – 0,83±0,21


Grupa IID (Woźniak 2021)

Jest to stosunkowo mało liczna grupa meteorytów, ale rozrzut wartości zawartości pierwiastków śladowych wewnątrz niej jest większy, niż dla tych trzech meteorytów żelaznych z Czech!

Okazy meteorytów Alt Bela, Elbogen i Vicenice są do siebie bardzo podobne w formie – są to „kartoflaste” bryły bez regmagliptów – oraz mają podobny stopień i charakter zwietrzenia. Również wszystkie one są oktaedrytami średnioziarnistymi (Om – medium octahedrite)!


Ciekawostka: Do tego rzadkiego typu należy również meteoryt anomalny IID-an Los Vientos 189, polskie znalezisko na pustyni Atakama w Chile! Znalazcami był team Magda Skirzewska i Łukasz Smuła (Art&Met).

Meteoryty żelazne typu IID

O meteorytach żelaznych typu IID (Woźniak 2021):

«

Grupa IID

Grupa IID – okazy meteorytów tej grupy to oktaedryty średnio- i drobnoziarniste (Om i Of) (z wyjątkiem anomalnego ataksytu Arltunga (IID-an)). Meteoryty w tej grupie mają jedną z największych zawartości galu spośród wszystkich meteorytów żelaznych, jego średnia wartość wynosi ok. 75 μg/g i ustępują tylko meteorytom typu IA (rys. 4 oraz Załącznik 2). Tempo stygnięcia ich ciał macierzystych wynosiło zaledwie ok. 1-2 stopnie na milion lat (1-2ºC/My).

Schreibersyt jest w nich popularny, jego obfitość rośnie ze wzrostem zawartości niklu. Zawartość troilitu jest podobna do zawartości w grupie IIC, ale jest mniejsza niż w grupie IIIAB. Nodule troilitowe większe niż 1 cm są rzadkie. Brak cohenitu, ale występuje haxonit w polach plessytowych. Tylko jeden meteoryt tej grupy, Elbogen zawiera grafit, ale występowanie martensytowych obszarów w innych meteorytach grupy IID sugeruje, że grafit jest dość popularny w tej grupie. Stwierdzono małe ziarna krystobalitu w meteorycie Carbo, jako małe 0,5 mm zielone szkliste krople w jego nodulach troilitowych. Nie zaobserwowano występowania carlsbergitu, natomiast inkluzje krzemianowe są bardzo rzadkie. W grupie są tylko trzy[10] meteoryty anomalne: Arltunga (ATAX), Los Vientos 189 (Om, polskie znalezisko!) i NEA 002 (Of). W meteorycie Arltunga (ATAX) belki kamacytu są bardzo wąskie, ~0,005 mm, 100 razy mniejsze niż w oktaedrytach drobnoziarnistych, ale pierwiastki śladowe lokują go w obszarze nisko-niklowych IID (Scott et al. 1975; Wasson et al. 2006)!

W 1808 roku podczas trawienia dwóch meteorytów z tej właśnie grupy – Hraschiny i Elbogen – austriacki drukarz i naukowiec Count Alois von Beckh Widmanstätten zaobserwował po raz pierwszy słynne figury.

Najpopularniejsze meteoryty tej grupy to: Elbogen (Om), Hraschina (Om), Arltunga (IID-an, ATAX), Carbo (Om) oraz Alt Bela (Om) [oraz Rodeo[11]; w meteorycie typu IID Needles Buchwald (1975) opisuje lamele Breziny].

»



Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(N) Náměšť nad Oslavou, (V) Vícenice u Náměště nad Oslavou

prawdopodobne miejsca znalezienia masy głównej i późniejszego mniejszego fragmentu

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Vícenice u Náměště nad Oslavou (dawniej niem. Witzenitz).

Współrzędne podane w Meteoritical Bulletin wskazują na miejsce odległe o kilkadziesiąt kilometrów na zachód od rzeczywistego miejsca znalezienia okazu.


Na portalu Astronomická mapa České republiky znajduje się link do Google Maps – Meteorit Vícenice, gdzie zaznaczono prawdopodobne miejsce znalezienia w 1911 roku masy głównej oraz współczesnego (luty 2015?) znaleziska o masie 95,4 g przez poszukiwacza posługującego się nickiem Mitom07. Nie udało się potwierdzić tej informacji, ale wynika z niej, że są prowadzone współcześnie poszukiwania innych fragmentów (okazów) tego meteorytu.


Miejsce znalezienia okazu (Skála et al. 2000)

Przybliżone współrzędne znalezienia w 1911 roku masy głównej: 49°12.291'N, 16°07.873'E.


Mapy

Wieś Witzenitz (cz. Vícenice u Náměště nad Oslavou). Mapa katastralna z 1825 roku (3392-1 (M a S) Vícenice u Náměště n. Osl.) (źródło: Archivní mapy ÚAZK)

Lokalizacja parceli o numerze 344 na której znaleziono meteoryt. Fragment mapy katastralnej z 1825 roku (MOR290018250) (źródło: Archivní mapy ÚAZK)


Galerie

Meteoryt Vicenice w kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Pradze (Prague Natural History Museum) (fot. Tomasz Jakubowski)

Vicenice (NHM Prague)-TJ-1.jpg
Vicenice (NHM Prague)-TJ-2.jpg


Bibliografia

  • Buchwald Vagn Fabritius, (1975), Handbook of Iron Meteorites. Their History, Distribution, Composition, and Structure, University of California Press, Berkeley 1975. ISBN 0-520-02934-8.[12] Pliki PDF.
  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • +Sekanina Josef, (1964), Objaven nový železny meteorit, Rudé právo, 109 (19.04.1964), s. [8].[13] Plik PDF.
  • +Sekanina Josef, (1971), Železný meteorit (oktaedrit) Vícenice u Náměště n. Oslavou, unpublished report (81 pp.) and photo-atlas (158 figs), Brno, 1971 (po czesku).
  • +Sekanina Josef, (1971), Kosmická mineralogie, Folia fac. sc. nat. univ. Purkynianae Brunensis, 12, Geologia, 21, 6, 1971, s. 63-76.[14]
  • Skála Roman, Frýda Jiří, Sekanina Josef, (2000), Mineralogy of the Vicenice octahedrite, Journal of the Czech Geological Society, vol. 45(1-2), 2000, s. 175-192. Plik PDF.
  • Šreinová Blanka, Bukovanská Marcela, (2012), Meteority v České republice, Člověk ve svém pozemském a kosmickém prostředí, Bulletin referátů z konference, Úpice 2012, (s. 21).[15] Plik PDF.
  • Tuček Karel, (1981), Meteority a jejich výskyty v Československu (Meteorites and their occurrence in Czechoslovakia), Academia, Praha, 1981, ss. 269, (s. 205-207). Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
     (tablice
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    ).[16]
  • Woźniak Marek, (2021), Meteoryty żelazne – klasyfikacja w obrazach (Iron meteorites – classification in pictures), Acta Soc. Metheor. Polon., 12, 2021, s. 149-216 (abstrakt).[17] Plik ASMP; Książka abstraktów.


Przypisy

  1. ^ współrzędne podane w Meteoritical Bulletin wskazują na miejsce odległe o kilkadziesiąt kilometrów na zachód od rzeczywistego miejsca znalezienia okazu
  2. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  3. ^ Om – oktaedryt średnioziarnisty (medium octahedrite)
  4. ^ a b wg Tuček (1981) okaz ważył 4,34 kg
  5. ^ błąd, nie Vířenice, a Vícenice
  6. ^ oraz 3 meteoryty typu IID-an
  7. ^ a b meteoryt żelazny Cheder (Чедер (Тува)), znalezisko z 2003 roku w Rosji, typ IID, TKW 5,39 kg
  8. ^ powierzchnia USA jest niemal 125 razy większa od powierzchni Czech!
  9. ^ meteoryt żelazny Miller Butte 03002, znalezisko z 2003 roku na Antarktydzie; typ IID, TKW 82,7 g
  10. ^ stan na kwiecień 2021 r.
  11. ^ meteoryt żelazny Rodeo, znalezisko z 1852 roku w Meksyku; typ IID, TKW 44 kg; patrz → Lamele Breziny i Reichenbacha
  12. ^ trzytomowe opracowanie (ponad 1400 stron), „biblia” meteorytów żelaznych (patrz → Woźniak (2021, ASMP)), znajduje się w zbiorach W&W
  13. ^ w artykule dwie fotografie meteorytu
  14. ^ za Tuček (1981)
  15. ^ najnowsze krótkie opracowanie na temat wszystkich czeskich meteorytów oraz starszych doniesień (np. Odranec)
  16. ^ w katalogu Tuček (1968) nie ma tego meteorytu!
  17. ^ więcej → woreczko.pl – Meteoryty żelazne – klasyfikacja w obrazach (Iron meteorites – classification in pictures)

Zobacz również

Linki zewnętrzne

  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Vicenice
  • Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Vicenice


Ambox question orange.svg
 Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?)
(poszukać, uzupełnić …)
Źródło „http://meteoritica.pl/index.php5/Vicenice”
Osobiste