O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Z Wiki.Meteoritica.pl

Wersja z 22:50, 31 mar 2011

Bliźniak meteorytu Morasko

Kilka lat przed rokiem 1847 miejscowy rolnik ze wsi Przełazy (wtedy niemieckie Seeläsgen) kopiąc rów odpływowy na swojej łące znalazł na głębokości 6-7 łokci bryłę żelaza o wadze około 102 kg. Rów odwadniający prowadzić miał do pobliskiego jeziora Niesłysz (jez. Niesulickie, niem. Nieschlitzer See). Okaz 'żelaza' został sprzedany kowalowi i handlarzowi żelazem z Sulechowa (niem. Züllichau) Jähnschowi. Dopiero w 1847 r. został rozpoznany jako meteoryt przez "mechanika" Hartiga i za jego staraniem przewieziono go do Wrocławia. Meteoryt ten wzbudził spore zainteresował wśród uczonych, gdyż zaobserwowano w nim świeżo odkryte w meteorycie Braunau linie Neumanna.

Przełazy to meteoryt żelazny, oktaedryt gruboziarnisty (Og) typu IAB-MG i jest pod wzgledem składu bardzo podobny do meteorytu Morasko. Niektórzy badacze sugerują, że obydwa meteoryty mogą pochodzić z tego samego deszczu meteorytów - patrz hipoteza bolidu wielkopolskiego.

Przełazy zostały pocięte na wiele kawałków, które trafiły do kilkudziesieciu kolekcji na całym świecie. Największe fragmenty (płytki) meteorytu Przełazy znajdują się w zbiorach Instytutu Geologii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu (580 g), Muzeum Mineralogicznym we Wrocławiu (278 g) i Muzeum Geologicznego Uniwerytetu Jagiellońskiego w Krakowie (239 g).

Opis wg Pokrzywnickiego (1964)

(zgodnie z oryginałem)

(...)

10. METEORYT PRZEŁAZY

Synonimy: Seeläsgen, See-Läsgen, Züllichau, Schwiebus, Branderburg, Branibor

W.m.s.: φ = 52°16' - λ = 15°23'¹

Na kilka lat przed 1847 r. pewien rolnik z miejscowości Seeläsgen (obecnie Przełazy, pow. Świabodzin) kopiąc na swej wilgotnej łące rów odpływowy w kieunku pobliskiego jeziora Nieschlitzer See (Niesulica), wydobył z głębokości 6-7 łokci masę żelaza meteorytycznego wagi około 2 cetnarów (102 kg). Masę tą sprzedał kowalowi i handlarzowi żelazem Jähnschowi z Züllichau (Sulechów), gdzie przed domem tego ostatniego znalazł ją w listopadzie 1847 r. "mechanik" Hartig i wziął z niej próbkę. Gdy okazało się, że żelazo jest pochodzenia meteorytycznego, za jego staraniem przewieziono bryłę do Wrocławia.

Dr Schneider sądził z wyglądu otoczki meteorytu, że musiał on przeleżeć w ziemi dobrych paręset lat. Natomiast Duflos i Göppert uważali go za część spadłego 14 lipca 1847 r. syderytu Braunau. Pomijając pewne różnice w składzie tych dwóch meteorytów, przypuszczenie Duflosa i Göpperta wydaje się z różnych względów mało prawdopodobne.

C. wł. = 7,63 i 7,71 (według Duflosa), 7,7345 (według Rammelsberga) i 7,66 (według Reinchenbacha). Według Perry'ego (1944, s. 128) zawartość Ni-Co = 5,74%. n = 15 (Kat. Met. Brit. Mus. - Prior & Hey 1953). Analiza Panetha na hel i uran dała: He - 2,0 i U - 14,7 (Watson 1941), z czego wyliczył on wiek meteorytu na 120 milionów lat. Według późniejszych analiz tego autora z 1942 r. wiek meteorytu ma wynosić 1000 milionów lat.

Meteoryt zaliczany jest zgodnie do oktaedrytów; różnice w opiniach polegają na zaliczeniu go do odmian oktaedrytów. Leonard (1956) zalicza do odmiany Ogg, Brezina (o. c.) - raz do Ogg, innym razem do Om. Inni autorzy (Heide 1934) do odmiany Ogg lub Og (Heide 1957; Perry 1944). Według mojej opinii należy przyjąć klasyfikację Kat. Met. Brit. Mus. (Prior & Hey 1953), a mianowicie Om.^[2]

Powyżej zostały przytoczone wszystkie kolekcje, gdzie przechowywany jest lub był meteoryt według danych Wülfinga i kilku innych dostępnych autorowi katalogów, aby uwypuklić zainteresowanie się kolekcjonerów tym meteorytem i jego rozdrobnienie. Przy tym należy zaznaczyć, że meteoryt ten nie wyróżnia się niczym szczególnym wśród oktaedrytów.

Od czasów Wülfinga wiele się zmieniło. Prawdopodobnie wszystkie wymienione kolekcje prywatne przeszły w inne ręce, głównie wielkich zbiorów państwowych, powstały zaś nowe kolekcje. Zresztą wykaz Wülfinga nie był wyczerpujący nawet za jego czasów. Uzupełnienie tego wykazu ogłosił niedawno Spencer (1949)⁸

P r z y p i s y

¹ Według Berwertha (o. c.) i Breziny (o. c.). Według Kat. Met. Brit. Mus. (Prior & Hey 1953) - 53°16'N - λ = 15°33'E.

² Ten zbiór przeszedł do muzeum w Nowym Jorku.

³ Patrz met. Białystok.

⁴ Ten zbiór przeszedł do muzeum w Chicago.

⁵ Ten zbiór przeszedł do zbiorów watykańskich.

⁶ Ten zbiór znajdował się - według Siemaszki - w Wiedniu.

⁷ Dr Ulex posiadał również jakiś odłamek nieznanej bliżej wagi.

⁸ Literatura:

A. Dulfos: "Chemische Zerlegung der Meteoreisenmasse von Seeläsgen". Pogg. Ann. d. Phys., Bd. 74, s. 61-65, 1848;

Rammelsberg: Ann. d. Phys., Bd. 74, s. 443-448, 1848 (analiza);

Glocker: Ann. d. Phys., Bd. 73, s. 332-336, 1848;

Schneider: Ann. d. Phys., Bd. 74, s. 57-61, 1848;

Perry S.H. (1944, s. 128, 158, 165, 166) - zdjęcia mikroskopowe;

F. Watson (1941, s. 198);

Kat. Zb. Met. Węg. (Tokody & Dudich 1951); Merrill (1916, s. 147); Pogg. Ann. Ergänz., Bd. IV, s. 388-389, 1854; F. Heide (1934, s. 112, 1957, s. 92); Göppert: Verh. Berl. Akad., 1847, s. 488).

(...)

Inne źródła

W katalogu Klein'a^[3] jest informacja o znalezisku

1847 gefunden

-

Seeläßchen, Schwiebus, Frankfurt a. O., Brandenburg

W katalogu Berwerth'a^[4]

Seeläsgen [Ogg (gefunden 1847) 52°14’N, 15°23’O], Schweibus, Branderburg, Preußen, Deutschland.

Lokalizacja

(P) Przełazy

Bibliografia

• Dąbrowski Bartosz P., (2001), Przełazy 2001. Meteoryt, 3, 2001, s. 22.

• Duflos A., (1847), Meteormassen zu Seeläsgen in der Mark Brandenburg. Tageblatt d. Naturw. Ver., Breslau 1847, s. 49-50.

• Klein Hermann J., (1904), Jahrbuch der Astronomie und Geophysik. Enthaltend die wichtigsten Fortschritte auf den Gebieten der Astrophysik, Meteorologie und physikalischen Erdkunde. XIV. Jahrgang 1903. Eduard Heinrich Mayer, Leipzig 1904.

• Pokrzywnicki Jerzy, (1964), I. Meteoryty Polski. II. Katalog meteorytów w zbiorach polskich. Studia Geologica Polonica, vol. XV, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1964, s. 74-77.

Przypisy

1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
2. ^ oktaedryt: Ogg - bardzo gruboziarniasty, Og - gruboziarnisty, Om - średnioziarnisty; więcej o podziale oktaedrytów na stronie o figurach Widmanstättena
3. ^ Klein 1904
4. ^ Berwerth 1903

Zobacz również

• Meteoryty: Morasko i Jankowo Dolne
• Hipoteza bolidu wielkopolskiego

Linki zewnętrzne

• Meteoritical Bulletin Database (MBD) - meteoryt Seeläsgen
• Encyclopedia of Meteorites (EoM) - meteoryt Seeläsgen
• meteoryt Przełazy w kolekcjach polskich - katalog PTMet
• Polski Serwis Meteorytów - meteoryt Przełazy
• Wikipedia - meteoryt Przełazy
• Strona Woreczko o meteorycie Seeläsgen

Co jeszcze na stronie?