PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Mocs

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
(→Galerie)
Linia 10: Linia 10:
  | data = 3 lutego 1882 roku, 16:00 (piątek)
  | data = 3 lutego 1882 roku, 16:00 (piątek)
  | typ = chondryt zwyczajny, L5-6<ref name="L6">dawniej L6 (Grady 2000)</ref>
  | typ = chondryt zwyczajny, L5-6<ref name="L6">dawniej L6 (Grady 2000)</ref>
-
  | masa = 300 kg, największy okaz 56&nbsp;kg
+
  | masa = 300 kg, największy okaz 35,7&nbsp;kg<ref name="56kg"></ref>
  | liczba = ~3000 okazów, deszcz meteorytów
  | liczba = ~3000 okazów, deszcz meteorytów
  | uwagi =
  | uwagi =
Linia 16: Linia 16:
  | synonimy = w NHM Cat: '''Bare''', '''Gjilatelke''', '''Gyulateke''', '''Gyulatelke''', '''Keszu''', '''Klausemburg''', '''Klausenburg'''<ref name="Cluj"></ref>, '''Kyolos''', '''Marokháza''', '''Mociu''', '''Modok''', '''Olah Gyéres''', '''Palatka''', '''Vajda-Kamaras''', '''Visa'''; w MetBase: '''Marokhaza''', '''Moci'''; po rumuńsku: Mociu; po węgiersku: Mócsi
  | synonimy = w NHM Cat: '''Bare''', '''Gjilatelke''', '''Gyulateke''', '''Gyulatelke''', '''Keszu''', '''Klausemburg''', '''Klausenburg'''<ref name="Cluj"></ref>, '''Kyolos''', '''Marokháza''', '''Mociu''', '''Modok''', '''Olah Gyéres''', '''Palatka''', '''Vajda-Kamaras''', '''Visa'''; w MetBase: '''Marokhaza''', '''Moci'''; po rumuńsku: Mociu; po węgiersku: Mócsi
}}
}}
-
Spadek deszczu meteorytów 3 lutego 1882 roku (piątek) w [[Rumunia|Rumunii]] (chondryt zwyczajny L5-6<ref name="L6"></ref>, TKW 300&nbsp;kg).
+
Spadek deszczu meteorytów 3 lutego 1882 roku (piątek) w okolicy miejscowości Mociu (dawniej Mocs) w [[Rumunia|Rumunii]] (chondryt zwyczajny L5-6<ref name="L6"></ref>, TKW 300&nbsp;kg).
-
Jasną kulę ognia zaobserwowano po raz pierwszy powyżej krainy ''Hont vármegye'' na północ od Budapesztu. Zmierzała ona w&nbsp;kierunku południowo wschodnim nad Transylwanię. Spadkowi meteorytów towarzyszyły trzy silne detonacje i&nbsp;dźwięki podobne do grzechotania i&nbsp;bzyczenia. Na północny zachód od rumuńskiego miasta '''Mocs''' (obecnie ''Mociu'') i&nbsp;w&nbsp;samym mieście spadł deszcz meteorytów. Na silnie wydłużonym obszarze ([http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-StrewnField.htm elipsie spadku]) rozciągającym się z&nbsp;NW na SE o&nbsp;powierzchni około 60&nbsp;km<sup>2</sup> zebrano po spadku około 3000 okazów meteorytów z&nbsp;których największy ważył 35&nbsp;kg<ref name="56kg"></ref>. Rozkład wielkości okazów odpowiada prostemu modelowi fragmentacji i&nbsp;dystrybucji mas.
+
Jasną kulę ognia zaobserwowano początkowo powyżej krainy ''Hont vármegye'' na północ od Budapesztu. Zmierzała ona w&nbsp;kierunku południowo-wschodnim nad Transylwanię. Spadkowi meteorytów towarzyszyły trzy silne detonacje i&nbsp;dźwięki podobne do grzechotania i&nbsp;bzyczenia. Na północny-zachód od rumuńskiego miasta '''Mocs''' (obecnie ''Mociu'') i&nbsp;w&nbsp;samym mieście spadł deszcz meteorytów. Na silnie wydłużonym obszarze ([http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-StrewnField.htm elipsie spadku]) rozciągającym się z&nbsp;NW na SE o&nbsp;powierzchni około 60&nbsp;km<sup>2</sup> zebrano po spadku około 3000 okazów meteorytów. Największy znaleziono w Mocs i ważył 35,7&nbsp;kg<ref name="56kg"></ref>. Rozkład wielkości okazów odpowiada prostemu modelowi fragmentacji i&nbsp;dystrybucji mas. Opis okoliczności spadku, wagi i cechy znalezionych okazów oraz ich ilość i lokalizację opisał Koch w swoich artykułach (Koch 1882, 1883).
Był to jeden z najliczniejszych deszczy meteorytów w&nbsp;Europie. Wielkość obszaru spadku meteorytów Mocs jest porównywalna z&nbsp;elipsą spadku meteorytu [[Pułtusk]].
Był to jeden z najliczniejszych deszczy meteorytów w&nbsp;Europie. Wielkość obszaru spadku meteorytów Mocs jest porównywalna z&nbsp;elipsą spadku meteorytu [[Pułtusk]].
-
Nie znaleziono informacji o ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z&nbsp;tego spadku.
+
Nie mam informacji o ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z&nbsp;tego spadku.
Linia 64: Linia 64:
}}
}}
{{GEIcon-PointRed}}
{{GEIcon-PointRed}}
-
(B) Baré, (G) Gyulatelka, (K) Keszü, (M) Marokháza, Mocs, (P)&nbsp;Palatka, (O) Oláh Gyéres, (V) Visa, Vajdo Kamarás
+
(B) Baré, (G) Gyulatelka, (K) Keszü, (M) Marokháza, Mocs, (P)&nbsp;Palatka, (O) Oláh Gyéres, (V) Visa, Vajda Kamarás
Schematyczny rejon spadku
Schematyczny rejon spadku
Linia 72: Linia 72:
Bolid leciał od północnego zachodu na południowy wschód.
Bolid leciał od północnego zachodu na południowy wschód.
-
 
-
Schematyczny rejon spadku.
 
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
Linia 79: Linia 77:
[[Image:Mocs_map_(Koch_1882).jpg|thumb|240px|left|Mapa rejonu spadku meteorytu Mocs (źródło:&nbsp;Koch&nbsp;1882)]]
[[Image:Mocs_map_(Koch_1882).jpg|thumb|240px|left|Mapa rejonu spadku meteorytu Mocs (źródło:&nbsp;Koch&nbsp;1882)]]
-
Spadło (zebrano) około 3000 okazów na obszarze o&nbsp;eliptycznym kształcie (~4×15&nbsp;km) o&nbsp;powierzchni około 60&nbsp;km<sup>2</sup>.
+
Spadło (zebrano) około 3000 okazów na obszarze o&nbsp;eliptycznym kształcie, rozmiarze ~4×15&nbsp;km (3×20&nbsp;km wg Koch 1883) i&nbsp;powierzchni około 60&nbsp;km<sup>2</sup>.
-
Wielkość zebranych kamieni rosła od kierunku NW do SE (najmniejsze okazy znaleziono w&nbsp;okolicach '''Gyulatelka''' (obecnie Coasta), '''Visa''' (Vişea) i&nbsp;'''Marokháza''' (Tăuşeni); średnie: '''Baré''' (Bărăi), '''Vajdo Kamarás''' (Vaida-Cămăraş) i&nbsp;'''Palatka''' (Pălatca); największe: '''Oláh Gyéres''' (Ghirişu Român), '''Keszü''' (Chesău) i&nbsp;'''Mocs''' (obecnie Mociu)), największy okaz o&nbsp;wadze około 35&nbsp;kg<ref name="56kg">według Koblitz MetBase największy okaz ważył 56&nbsp;kg</ref> w&nbsp;samym Mocs.
+
Wielkość zbieranych kamieni rosła od strony NW obszaru w kierunku SE (najmniejsze okazy znaleziono w&nbsp;okolicach '''Gyulatelka''' (obecnie Coasta), '''Visa''' (Vişea) i&nbsp;'''Marokháza''' (Tăuşeni); średnie: '''Baré''' (Bărăi), '''Vajda Kamarás''' (Vaida-Cămăraş) i&nbsp;'''Palatka''' (Pălatca); największe: '''Oláh Gyéres''' (Ghirişu Român), '''Keszü''' (Chesău) i&nbsp;'''Mocs''' (obecnie Mociu)), największy okaz o&nbsp;wadze około 35,7&nbsp;kg<ref name="56kg">35,7 kg według Koch (1883); wg Koblitz MetBase największy okaz ważył 56&nbsp;kg</ref> w&nbsp;samym Mocs (Koch 1882, 1883).
 +
Największe okazy (Koch 1883):
 +
:{| style="font-size:85%"
 +
|-
 +
! lokalizacja !! waga (kg)
 +
|-
 +
| Mocs<br />Oláh Gyéres-Mocs<br />Oláh Gyéres<br />Palatka<br />Keszü<br />Vajda Kamarás<br />Keszü-Palatka
 +
| 35,7<br />8,5<br />8,37, 6,06, 5,6<br />8,15<br />4,6<br />3,194, 2,15<br />2,7, 2,13
 +
|-
 +
|}
-
Nie znaleziono informacji o&nbsp;ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z&nbsp;tego spadku, ale [[:Category:Warto szukać|szukać nadal warto]].
+
Nie znaleziono informacji o&nbsp;ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z&nbsp;tego spadku, ale [[:Category:Warto szukać|szukać chyba warto]].
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
Linia 106: Linia 113:
Okazy meteorytu Mocs (źródło: Tschermak 1888)
Okazy meteorytu Mocs (źródło: Tschermak 1888)
<gallery caption="" widths="140px" heights="200px" perrow="3">
<gallery caption="" widths="140px" heights="200px" perrow="3">
-
File:Mocs_Taf_I_(Tschermak_1888).jpg|
+
File:Mocs_Taf_I_(Tschermak_1888).jpg|Plansza I
-
File:Mocs_Taf_II_(Tschermak_1888).jpg|
+
File:Mocs_Taf_II_(Tschermak_1888).jpg|Plansza II
-
File:Mocs_Taf_(Tschermak_1888).jpg|
+
File:Mocs_Taf_(Tschermak_1888).jpg|Opis plansz
</gallery>
</gallery>
Linia 118: Linia 125:
* Koch A., (1882), '''Bericht über den am 3. Februar d. J. stattgefundenen Meteorsteinfall von [[Mocs]] in Siebenbürgen''', ''Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften'', 85, Abt. 1, 1882, s. 116-132.<ref>z [[:Image:Mocs_map_(Koch_1882).jpg|mapą]] rejonu spadku</ref> Plik [http://www.biodiversitylibrary.org/item/31080 PDF].
* Koch A., (1882), '''Bericht über den am 3. Februar d. J. stattgefundenen Meteorsteinfall von [[Mocs]] in Siebenbürgen''', ''Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften'', 85, Abt. 1, 1882, s. 116-132.<ref>z [[:Image:Mocs_map_(Koch_1882).jpg|mapą]] rejonu spadku</ref> Plik [http://www.biodiversitylibrary.org/item/31080 PDF].
 +
 +
* +Koch A., (1883), '''Ergänzender Bericht über den Meteoritenfall bei [[Mocs]] in Siebenburgen am 3. Februar 1882''', ''Tschermaks Mineralogische und Petrographische Mitteilungen'', 5, 1883, s. 234-244. Plik [http://archive.org/details/tschermaksminer27unkngoog IA].
* Niessl G. von, (1884), '''Über die astronomischen Verhältnisse bei dem Meteoritenfalle von [[Mocs|Mócs]] in Siebenbürgen am 3. Feb. 1882''', ''Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften'', 89, 1884, s. 189-217, 283-293.
* Niessl G. von, (1884), '''Über die astronomischen Verhältnisse bei dem Meteoritenfalle von [[Mocs|Mócs]] in Siebenbürgen am 3. Feb. 1882''', ''Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften'', 89, 1884, s. 189-217, 283-293.

Wersja z 22:30, 19 wrz 2013

Mocs →
Spadek
Lokalizacja Cluj[1], Rumunia
Położenie[2] 46°48'N, 24°02'E
Data 3 lutego 1882 roku, 16:00 (piątek)
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny, L5-6[3]
Masa 300 kg, największy okaz 35,7 kg[4]
Liczba okazów ~3000 okazów, deszcz meteorytów
Cechy stopień szokowy S3-5
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
w NHM Cat: Bare, Gjilatelke, Gyulateke, Gyulatelke, Keszu, Klausemburg, Klausenburg[1], Kyolos, Marokháza, Mociu, Modok, Olah Gyéres, Palatka, Vajda-Kamaras, Visa; w MetBase: Marokhaza, Moci; po rumuńsku: Mociu; po węgiersku: Mócsi

Spadek deszczu meteorytów 3 lutego 1882 roku (piątek) w okolicy miejscowości Mociu (dawniej Mocs) w Rumunii (chondryt zwyczajny L5-6[3], TKW 300 kg).

Jasną kulę ognia zaobserwowano początkowo powyżej krainy Hont vármegye na północ od Budapesztu. Zmierzała ona w kierunku południowo-wschodnim nad Transylwanię. Spadkowi meteorytów towarzyszyły trzy silne detonacje i dźwięki podobne do grzechotania i bzyczenia. Na północny-zachód od rumuńskiego miasta Mocs (obecnie Mociu) i w samym mieście spadł deszcz meteorytów. Na silnie wydłużonym obszarze (elipsie spadku) rozciągającym się z NW na SE o powierzchni około 60 km2 zebrano po spadku około 3000 okazów meteorytów. Największy znaleziono w Mocs i ważył 35,7 kg[4]. Rozkład wielkości okazów odpowiada prostemu modelowi fragmentacji i dystrybucji mas. Opis okoliczności spadku, wagi i cechy znalezionych okazów oraz ich ilość i lokalizację opisał Koch w swoich artykułach (Koch 1882, 1883).

Był to jeden z najliczniejszych deszczy meteorytów w Europie. Wielkość obszaru spadku meteorytów Mocs jest porównywalna z elipsą spadku meteorytu Pułtusk.

Nie mam informacji o ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z tego spadku.


Okazy i fragmenty meteorytu Mocs znajdują się dziś w wielu kolekcjach. Największe zbiory:

Zbiór waga okazów
(Koblitz MetBase)
Vienna, Naturhist. Mus. 118 kg około 1600 okazów
Cluj, Mus. 37,0 kg w tym okaz około 32,5 kg
Budapest, Nat. Mus. 16,1 kg
London, Nat. Hist. Mus. 14,8 kg
Washington, Natl. Mus. Nat. Hist. 7 kg
Budapest, Eötvös Lorand Univ. 6448 g
Chicago, Field Mus. Nat. Hist. 6066 g
Paris, Mus. d'Hist. Nat. 3,33 kg
Warsaw, Geol. Inst., Polish Acad. Sci. 212 g cs 213,37 g (Pilski 2001)
Wroclaw, Dept. Min. Petrol., Univ. 22 g hs 21,5 g (Pilski 2001)

W polskich prywatnych kolekcjach znajdują się tylko małe fragmenty tego meteorytu.


Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(B) Baré, (G) Gyulatelka, (K) Keszü, (M) Marokháza, Mocs, (P) Palatka, (O) Oláh Gyéres, (V) Visa, Vajda Kamarás

Schematyczny rejon spadku

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Obecnie rumuńska miejscowość Mocs nazywa się Mociu.

Bolid leciał od północnego zachodu na południowy wschód.


Mapa rejonu spadku meteorytu Mocs (źródło: Koch 1882)

Spadło (zebrano) około 3000 okazów na obszarze o eliptycznym kształcie, rozmiarze ~4×15 km (3×20 km wg Koch 1883) i powierzchni około 60 km2.

Wielkość zbieranych kamieni rosła od strony NW obszaru w kierunku SE (najmniejsze okazy znaleziono w okolicach Gyulatelka (obecnie Coasta), Visa (Vişea) i Marokháza (Tăuşeni); średnie: Baré (Bărăi), Vajda Kamarás (Vaida-Cămăraş) i Palatka (Pălatca); największe: Oláh Gyéres (Ghirişu Român), Keszü (Chesău) i Mocs (obecnie Mociu)), największy okaz o wadze około 35,7 kg[4] w samym Mocs (Koch 1882, 1883).

Największe okazy (Koch 1883):

lokalizacja waga (kg)
Mocs
Oláh Gyéres-Mocs
Oláh Gyéres
Palatka
Keszü
Vajda Kamarás
Keszü-Palatka 		35,7
8,5
8,37, 6,06, 5,6
8,15
4,6
3,194, 2,15
2,7, 2,13

Nie znaleziono informacji o ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z tego spadku, ale szukać chyba warto.


Mapy

Okolice miejscowości Mocs (źródło: Mapy austro-węgierskie, 1880-1912)


Galerie

Meteoryty ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (fot. Wadi & Jan Woreczko)

Gross-Divina main mass (MHN Budapeszt).jpg

Masa główna chondrytu zwyczajnego H5 Gross-Divina. Po lewej stronie dwa okazy meteorytu Mocs (8,465 i 2,235 kg), w prawym dolnym rogu meteoryt Ofehértó


Okazy meteorytu Mocs (źródło: Tschermak 1888)

Mocs Taf I (Tschermak 1888).jpg

Plansza I

Mocs Taf II (Tschermak 1888).jpg

Plansza II

Mocs Taf (Tschermak 1888).jpg

Opis plansz

Bibliografia

  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • Koch A., (1882), Bericht über den am 3. Februar d. J. stattgefundenen Meteorsteinfall von Mocs in Siebenbürgen, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 85, Abt. 1, 1882, s. 116-132.[5] Plik PDF.
  • +Koch A., (1883), Ergänzender Bericht über den Meteoritenfall bei Mocs in Siebenburgen am 3. Februar 1882, Tschermaks Mineralogische und Petrographische Mitteilungen, 5, 1883, s. 234-244. Plik IA.
  • Niessl G. von, (1884), Über die astronomischen Verhältnisse bei dem Meteoritenfalle von Mócs in Siebenbürgen am 3. Feb. 1882, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 89, 1884, s. 189-217, 283-293.
  • Pilski Andrzej S., (2001), Meteoryty w zbiorach polskich, Olsztyn 2001.[6]
  • Tschermak Gustav, (1888), Über die Meteoriten von Mocs, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 85, 1882, s. 195-209.[7] Plik PDF.
  • Török József, (1882b), A Magyar Birodalom meteoritjei (II. rész), Természettudományi Közlöny, XIV (160), 1882, s. 497-514. Plik PDF.


Przypisy

  1. ^ a b Cluj - obecnie Kluż-Napoka, dawniej niem. Klausenburg‎
  2. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  3. ^ a b dawniej L6 (Grady 2000)
  4. ^ a b c 35,7 kg według Koch (1883); wg Koblitz MetBase największy okaz ważył 56 kg
  5. ^ z mapą rejonu spadku
  6. ^ bardziej aktualna internetowa wersja katalogu znajduje się na stronach Polskiego Towarzystwa Meteorytowego – katalog PTMet; tam objaśnienie stosowanych skrótów (cs – complete specimen, hs – half specimen, ep – end piece, fc – fragment with crust, f – fragment, sc – slice with crust, s – slice, …); więcej → woreczko.pl – Oznaczenia okazów – skróty
  7. ^ Mit 2 Tafeln (dodatkowo dwie plansze: Taf. I i Taf. II)

Zobacz również

Linki zewnętrzne

  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) - meteoryt Mocs
  • Encyclopedia of Meteorites (EoM) - meteoryt Mocs
Źródło „http://meteoritica.pl/index.php5/Mocs”
Osobiste