PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Jelica

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
(→Bibliografia)
(→Linki zewnętrzne)
Linia 138: Linia 138:
{{Co jeszcze na stronę}}
{{Co jeszcze na stronę}}
 +
* serbskie publikacje
* okoliczności spadku
* okoliczności spadku
* mapy
* mapy

Wersja z 13:35, 18 gru 2013

Deszcz meteorytów

Jelica →
Spadek
Lokalizacja Serbia
Położenie[1] 43°50’00"N, 20°26’30"E
Data 1 grudnia 1889 roku[2], 14:30 (niedziela)
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny LL6
Masa 34 kg
Liczba okazów deszcz meteorytów
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
w NHM Cat: Banjaca, Cacak, Chachak, Jeliza, Jezevica, Piljusa; po serbsku: Јелица

Spadek deszczu meteorytów 1 grudnia 1889 roku[2] (niedziela) w okolicy miasta Čačak w Serbii (chondryt zwyczajny LL6, TKW ~34 kg).

Po jasnym bolidzie i detonacjach spadł deszcz kamieni na eliptyczny obszar 8×5 km (5×3 mile). Znaleziono ponad 26 okazów o wadze od 8,5 kg do 70 g, w sumie ok. 34 kg (Pilski 2001).

Według początkowych doniesień zebrano 30,830 kg w 25 okazach (Döll 1890). Największy okaz o wadze 8,555 kg spadł w sadzie w okolicy wsi Ježevica. Po badaniach profesora Žujović Jovana do zbiorów w Muzeum Historii Naturalnej w Belgradzie trafiło 7,38 kg.


Dokładny opis okoliczności spadku i znajdowanych okazów znajduje się w publikacjach Döll (1890).


Fragmenty meteorytu Jelica w największych kolekcjach:

Zbiór waga fragmentów
(Koblitz MetBase) 		uwagi
Belgrade, Nat. Hist. Mus. 7,33 kg masa główna (pierwotna waga okazu 8,555 kg)
Budapest, Nat. Mus. 5,45 kg
London, Nat. Hist. Mus. 1,8 kg
Vienna, Naturhist. Mus. 1521 g fotografie w Koblitz MetBase
New York, Amer. Mus. Nat. Hist. 683 g
Paris, Mus. d'Hist. Nat. 682 g
Budapest, Eötvös Lorand Univ. 404 g
(…)

Według katalogu zbiorów Muzeum Narodowego w Čačak (Народни музеј Чачак), w ich zbiorach znajduje się fragment meteorytu o wadze 1,23 kg.

W polskich kolekcjach znajduje się tylko połówka okazu meteorytu o wadze 348 g w zbiorach Muzeum Instytutu Nauk Geologicznych UJ (Pilski 2001).


Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(B) Baluga (Балуга), Banjica, (C) Čačak, (J) Ježevica, (L) Lipnica, (V) Vapa, Viljuša, (T) Trnava, (Z) Zablaće

Przybliżony obszar znajdowania okazów (Döll 1890)

Miejsca spadku meteorytów Guêa i Cacak wg MetBull

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Okolice miasta Čačak na przestrzeni 30 lat były trzykrotnie miejscem spadku meteorytów. Po spadku meteorytu Jelica, już po niecałych dwóch latach, 28 września 1891 roku, spadł meteoryt Guêa (meteoryt kamienny Stone-uncl, TKW 1915 g), natomiast 6 czerwca 1919 roku na południe od miasta Čačak spadł meteoryt Cacak (chondryt OC, TKW 212 g).


Mapa okolic spadku meteorytu (Döll 1890)
Mapa okolic z zaznaczonymi miejscami znalezienia okazów meteorytu Jelica (mapa Döll 1890). Meteoryty znajdowano w sąsiedztwie wsi: Baluga, Ježevica (tu najwięcej), Karača, Lipnica, Viljuša i Zablaće.
Znalezione okazy (Döll 1890)

Łączna masa 25 okazów wyszczególnionych w tabeli wynosi 30,830 kg.


Mapy

Wsie Baluga, Banjica, Ježevica, Kanjica, Lipnica, Vapa, Viljuša, Trnava, Zablaće (źródło: Mapy austro-węgierskie, 1880-1912). Współrzędne na mapie w układzie odniesienia Ferro[3]


Galerie


Bibliografia

  • +Станојевић А., (1891), О јеличком метеориту и метеорима у опште, Краљевско-Српска Државна Штампарија, Београд 1891. IMG.
  • Döll Eduard, (1890), Der Meteorfall im Jeliza-Gebirge in Serbien am 1. December 1889, Verhandlungen der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt, 40, Heft 3, 1890, s. 70-77.[4][5] Plik DjVu.
  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • +Niessl G. von, (1890), Ueber die Bahn der am 1. December 1889 bei Čačak am Jeliza-Gebirge in Serbien gefallenen Meteoriten, Verhandlungen des Naturforschenden Vereines in Brünn, 29, 1890, s. 166-178. Plik not available.
  • Pilski Andrzej S., (2001), Meteoryty w zbiorach polskich, Olsztyn 2001.[6]
  • +Žujović Jovan (Жујовић Ј.M.), (1890), Јелички метеорит, Београд 1890. IMG.
  • +Žujović Jovan (Жујовић Ј.M.), (1895), Петрографија: II Стратификоване стене, III Метеорити, Краљевско-Српска Државна Штампарија, Београд 1895. IMG.


Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ a b 19 października 1889 roku wg kalendarza juliańskiego (starego stylu)
  3. ^ O.L.v.F., Ferro Meridian (östliche Länge v. Ferro) – historyczny układ współrzędnych geograficznych, w którym południk zero było liczony od najdalej wysuniętego punktu (najdalszy punkt znanego świata) na wyspie El Hierro (Ferro) w archipelagu Wysp Kanaryjskich. Aby otrzymać współrzędne we współczesnym układzie należy od wartości długości geograficznej odjąć wartość 17°40', szerokość geograficzna pozostaje bez zmian. Wikipedia (EN) – Ferro Meridian
  4. ^ spadek meteorytu Jelica 1 grudnia 1889 roku w Serbii; chondryt zwyczajny LL6, TKW 34 kg
  5. ^ opis spadku oraz znalezionych okazów
  6. ^ bardziej aktualna internetowa wersja katalogu znajduje się na stronach Polskiego Towarzystwa Meteorytowego – katalog PTMet; tam objaśnienie stosowanych skrótów (cs – complete specimen, hs – half specimen, ep – end piece, fc – fragment with crust, f – fragment, sc – slice with crust, s – slice, …); więcej → woreczko.pl – Oznaczenia okazów – skróty

Linki zewnętrzne

  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Jelica
  • Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Jelica
  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Guêa
  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Cacak


Ambox question orange.svg
 Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?)
(poszukać, uzupełnić …)
  • serbskie publikacje
  • okoliczności spadku
  • mapy
Źródło „http://meteoritica.pl/index.php5/Jelica”
Osobiste