(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Jawor (pseudometeoryt)
Z Wiki.Meteoritica.pl
Wersja Wiki woreczko (dyskusja | edycje) z dnia 10:41, 16 sty 2013
Z "kamienia miedziowego"
Na ten dziwny "meteoryt" w zbiorach muzeum w Jaworze zwrócił uwagę już Jerzy Pokrzywnicki, poszukując śladów meteorytu Dąbrowa Łużycka. Początkowo, pomimo negatywnych wyników badań, podejrzewał on, że okaz Jawor może być zaginionym meteorytem Sagan (Dąbrowa Łużycka)[1]. Pseudometeoryt Jawor jest wymieniany przez Korpikiewicz, jako największy polski meteoryt[2].
Badaniami i ostatecznym rozstrzygnięciem natury tego kamienia zajął się prof. Tadeusz Przylibski i jego współpracownicy.
- Fragment i abstrakt publikacji prof. Przylibskiego dotyczącej pseudometeorytu Jawor[3]
- (…)
- W jednym z korytarzy Muzeum Regionalnego w Jaworze znajduje się blisko 120-kilogramowy okaz, który do niedawna był opisany jako „meteoryt?” (fot. 1). Kilkakrotnie, w różnym czasie, pobierano z niego próbki do badań, o efektach których nic jednak nie wiadomo. Przed wojną okaz ten figurował w muzeum w Jaworze jako „Grosser Meteorstein 239 Pfd. schwer”, czyli kamień meteorytowy o wadze 239 funtów. W książce Ottona Koischnitza[4] z 1930 roku J. Pokrzywnicki w 1955 roku [18][5] znalazł taką oto wzmiankę figurującą przy opisie działu przyrodniczego muzeum w Jaworze: „...und einem 239 Pfd. schweren in Kreise gefunden Meteoriten”. Tak więc w literaturze brak dokładnych danych o miejscu i czasie znalezienia tego okazu, jedynie w przybliżeniu można je określić, w ślad za niemiecką notatką, jako okolice Jawora. Już pobieżne obserwacje pozwalają stwierdzić, że w jego składzie dominuje metal. Analizy chemiczne przeprowadzone przez J. Pokrzywnickiego [18][5] wykazały zbyt niską zawartość niklu, jak na meteoryt. Jednak te niezbyt szczegółowe badania nie rozstrzygnęły wątpliwości. (…)
- (…) Autorzy sądzą, że okaz ten powstał w hucie leszczyńskiej, nie później niż w 1882 roku, prawdopodobnie pomiędzy 1861 a 1882 rokiem. Po kilkudziesięciu latach został odnaleziony albo w samej Leszczynie, albo przy jednej z dróg, którymi transportowano produkty uzyskiwane w hucie.
- Przedstawiony pogląd na genezę „meteorytu” Jawor został potwierdzony przez pracowników muzeum w Jaworze. Okazało się, że odnaleźli oni opis okazu w księdze inwentarzowej (Hauptbuch Heimat Museum Jauer) znajdujący się na str. 33 pod nr 81. Ze sporządzonej ręcznie notatki wynika, że do muzeum został on dostarczony przez Berthę Blümel, siostrę z przytułku dla nieuleczalnie chorych w Jaworze, dnia 17.10.1928 r. Z notatki możemy dowiedzieć się także, że „meteoryt” („ognista kula”) znaleziony został pod Leszczyną i waży 239 funtów (119,5 kg). Pozaziemskie pochodzenie zostało mu przypisane przez nauczyciela Lieke Hasela (?), a zabezpieczył go M. Bruks.
- (…)
- Abstrakt
- Na podstawie badań makroskopowych, mikroskopowych w świetle przechodzącym i odbitym oraz badań chemicznych, również w mikroobszarze, a także mineralogicznych odrzucono hipotezę o pozaziemskim pochodzeniu okazu znanego jako meteoryt Jawor. Przeczy temu zbyt niska zawartość niklu, zbyt wysoka zawartość miedzi, obecność paragenez siarczkowych charakterystycznych dla ziemskich złóż rud miedzi oraz brak figur Widmanstättena i linii Neumanna. Na podstawie materiałów archiwalnych i prac porównawczych ustalono, że pseudometeoryt Jawor jest w rzeczywistości bryłą żelaza oddzielającego się w końcowym etapie procesu obróbki termicznej rudy Cu od tzw. kamienia miedziowego. Powstał on w drugiej połowie XIX w. w hucie w Leszczynie.
Skład pseudometeorytu Jawor. Żelazo zawiera znikome ilości niklu, tj. ok 0,2%, inkluzje o miedzianej barwie to rzeczywiście miedź rodzima, ciemne inkluzje składają się natomiast z siarczków żelaza, żelaza metalicznego i miedzi rodzimej. Nie jest to więc meteoryt.
Bibliografia
- +Koischwitz Otto, (1930), Jauer. Ein Wegweiser durch die Heimat und ihre Geschichte. 1930. Plik PDF.
- Korpikiewicz Honorata, (1988), Spadające gwiazdy czyli rzecz o meteorach i meteorytach. KAW, Poznań 1988. ISBN 83-03-02272-5.
- Pokrzywnicki Jerzy, (1964), I. Meteoryty Polski. II. Katalog meteorytów w zbiorach polskich, Studia Geologica Polonica, vol. XV, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1964.[6][7] Plik PDF.
- Przylibski Tadeusz A., (1996), Meteoryt Jawor pozostanie pseudometeorytem. Meteoryt, 4, 1996, s. 4. Plik PDF
- Przylibski Tadeusz A., Zagożdżon P., (1998), Pseudometeoryt Jawor. Meteoryt, 1, 1998, s. 4-6. Plik PDF
- Przylibski Tadeusz A., Zagożdżon Paweł Przemysław, (2000), Pseudometeoryt "Jawor". Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej, nr 87, Studia i Materiały, nr 28, Górnictwo i Geologia V, 2000, s. 79-91. Plik PDF
- Sachanbiński M., (1981), Na tropie śląskich meteorytów. Minerały, Jednodniówka Sudeckiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk o Ziemi w Wałbrzychu, luty 1981, s. 21–25.
Przypisy
Zobacz również
- meteoryt Sagan (Dąbrowa Łużycka)
Linki zewnętrzne
- Muzeum Regionalne w Jaworze
- Kwartalnik Meteoryt
 |
Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?) (poszukać, uzupełnić …) |
