O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

---

Z Wiki.Meteoritica.pl

Strona w budowie (Site under construction) Jeszcze to chwilę potrwa (It will take a while)

Wybrane definicje i wartości dawnych jednostek miar stosowanych w Europie, cytowanych na stronach Wiki.Meteoritica.pl (źródła: Wikipedia).

Miary czasu

Kalendarz juliański/gregoriański

• Wikipedia – Kalendarz gregoriański  ●  Kalendarz juliański
• Wikipedia – Daty nowego i starego porządku

 

Miary długości/odległości

Cal

Cal – (ang. inch, niem. Zoll) pozaukładowa jednostka miary długości odpowiadająca początkowo potrojonej długości średniego ziarna jęczmienia.

symbol: in, również zapis z użyciem cudzysłowu (np. 15")

cal angielski	inch	25,4 (dokładnie 25,3995) mm
cal pruski		26,17 mm
cal wiedeński	Wiener Zoll	26,3402 mm

• Wikipedia – Cal

Łokieć

Łokieć – (ang. ell, niem. Elle, franc. Aune, czes. loket) tradycyjna miara nawiązująca do średniej długości ręki od stawu łokciowego do końca palca środkowego. Łokieć dzielił się najczęściej na 2 stopy albo 24 cale.

Łokieć miał bardzo różne wartości w zależności od regionu i okresu. W Polsce jego długość mieściła się w zakresie 57-65 cm. Łokieć austriacki (Wiener Elle) miał 77,8 cm, czeski 59,3 cm (český loket), łokieć morawski (moravský loket) 78,9 cm.

• Wikipedia – Łokieć (miara)

Mila

Mila – (ang. mile, niem. Meile) dawna jednostka długości o różnej wartości, zależnej od rejonu i okresu. Nazwa pochodzi z łac. mille – tysiąc. Początkowo mila oznaczała 1000 kroków podwójnych.

mila austriacka/węgierska	Postmeile, mérföld, postamérföld	7585,9 m	= 4000 Klefter
mila morska	Nautische Meile, Seemeile	1852 m	= 1 minuta kątowa
mila lądowa	mile	1609 m	= 1760 jardów
mila pruska	Landleuge	5532,5 m
mila geograficzna	geographic mile	7421,6 m	= 1/15 stopnia na równiku
mila rosyjska	Старорусская миля	7467,6 m	= 7 wiorst

• Wikipedia – Mila; Wikipedia (HU): Mérföld

Sążeń

Sążeń – (ang. Fathom; niem. Klafter) niemetryczna, antropometryczna jednostka długości. Miara miała długość rozpostartych ramion dorosłego mężczyzny, ok. 2 metry.

Klafter Wiener

1,8965 m

• Wikipedia – Sążeń

Stopa

Stopa – (ang. foot, niem. Fuß) jednostka miary nawiązująca do przeciętnej długości stopy ludzkiej, w różnych okresach i krajach miała inną długość.

symbol: ft, również zapis z użyciem apostrofu (np. 30')

1 stopa = ½ łokcia = 12 cali

stopa angielska

foot

30,480 cm

• Wikipedia – Stopa (miara)

Wiorsta

Wiorsta – (niem. Werst, ros. Верста) rosyjska miara długości równa ¹/₇ mili rosyjskiej (7467,6 m). Do 1835 roku: 1077 m, po 1835 roku: 1066,78 m.

• Wikipedia – Wiorsta

 

Miary wagi

Centnar, cetnar

Centnar, cetnar – (ang. hundredweight, niem. Zentner ) pozaukładowa jednostka masy wynosząca ok. 50 kg.

symbol: cwt

• Wikipedia – Cetnar

Funt

Funt – (ang. Pound; niem. Pfund; węg. Font)

symbol: lb, ℔

1 funt = 16 uncji = 32 łuty

			przykład
Funt angielski	Pound	0,45359237 kg
Funt austriacki	Österreich Pfund, Wiener Pfund	0,560012 kg
Funt rosyjski	℔ russ.	0,4095124 kg	Buschhof, Nerft

• Wikipedia – Funt (masa)

Gran

Gran – (ang. grain, niem. Gran) jednostka masy zwana także ziarnem.

symbol: gr

1 gran = ¹/₂₈₈ grzywny

• Wikipedia – Gran (jednostka)

Kwintla

Kwintla (ćwierćłut) – stara pruska miara wagi

1 kwintla = ¼ łuta

Łut

Łut – (niem. Lot, Loth; węg. lat)

1 łut = ¹/₃₂ funta
1 łut = 4 kwintle (ćwierćłuty)

• Wikipedia – Łut

Okka

Okka – dawna miara masy stosowana w Imperium Osmańskim; wg Wikipedii: 1 Okka = 2¼ funta wagi = 1,282 kg.^[1]

symbol (skrót): Oka

• Wikipedia (DE) – Okka (Einheit)

Pud

Pud – (niem. Pud, ros. Пуд) rosyjska jednostka wagowa.

1 pud = 40 funtów rosyjskich = 16,38 kg
1 pud = 1280 łutów = 3840 zołotników = 368640 doli

• Wikipedia – Pud

Uncja

Uncja – (ang. ounce; niem. unze)

symbol: oz, uncja aptekarska ℥

1 uncja = ¹/₁₆ funta
1 uncja = 2 łuty

 

Miara temperatury

Skala Réaumura

Temperatura zamarzania wody wynosi 0 (zero) stopni Réaumura, temperatura wrzenia 80 stopni Réaumura, czyli 1°C = 0,8°R.

T_Réaumura = T_Celsjusza · ⁴/₅
T_Celsjusza = T_Réaumura · ⁵/₄

• Wikipedia – Skala Réaumura

 

Bibliografia

• +Jagielski M., (1872), Zupełny wykład i praktyczne zastósowanie metrycznych miar i wag które od 1. Stycznia roku 1872. muszą być używane…, Poznań 1872. Plik DjVu.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Wikipedia – Dawne jednostki miar i wag  ●  Miary nowopolskie  ●  Systemy miar stosowane na ziemiach polskich
• Wikipedia (DE) – Alte Maße und Gewichte (Preußen)  ●  Alte Maße und Gewichte (Österreich)