(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Dawne jednostki miar i wag
Z Wiki.Meteoritica.pl
(→Miary wagi) |
|||
| Linia 39: | Linia 39: | ||
:symbol: '''in''', również zapis z użyciem cudzysłowu (np. '''15"''') | :symbol: '''in''', również zapis z użyciem cudzysłowu (np. '''15"''') | ||
| - | :{| | + | :{| {{Old sources}} |
|- | |- | ||
| '''cal angielski''' || ''inch'' || 25,4 (dokładnie 25,3995) mm | | '''cal angielski''' || ''inch'' || 25,4 (dokładnie 25,3995) mm | ||
| Linia 68: | Linia 68: | ||
'''Mila''' – (ang. ''mile''; niem. ''Meile'') dawna jednostka długości o różnej wartości, zależnej od rejonu i okresu. Nazwa pochodzi z łac. ''mille'' – tysiąc. Początkowo mila oznaczała 1000 kroków podwójnych. | '''Mila''' – (ang. ''mile''; niem. ''Meile'') dawna jednostka długości o różnej wartości, zależnej od rejonu i okresu. Nazwa pochodzi z łac. ''mille'' – tysiąc. Początkowo mila oznaczała 1000 kroków podwójnych. | ||
| - | :{| | + | :{| {{Old sources}} |
| '''mila austriacka/węgierska''' || ''Postmeile'', ''mérföld'', ''postamérföld'' || 7585,9 m || = 4000 Klefter | | '''mila austriacka/węgierska''' || ''Postmeile'', ''mérföld'', ''postamérföld'' || 7585,9 m || = 4000 Klefter | ||
|- | |- | ||
| Linia 88: | Linia 88: | ||
'''Sążeń''' – (ang. ''Fathom''; niem. ''Klafter'') niemetryczna, antropometryczna jednostka długości. Miara miała długość rozpostartych ramion dorosłego mężczyzny, ok. 2 metry. | '''Sążeń''' – (ang. ''Fathom''; niem. ''Klafter'') niemetryczna, antropometryczna jednostka długości. Miara miała długość rozpostartych ramion dorosłego mężczyzny, ok. 2 metry. | ||
| - | :{| | + | :{| {{Old sources}} |
| - | | '''Klafter Wiener''' || 1,8965 m | + | | '''Klafter Wiener''' || 1,8965 m || |
|- | |- | ||
| '''sążeń rosyjski''' || 2,133561 m || = 3 arszyny | | '''sążeń rosyjski''' || 2,133561 m || = 3 arszyny | ||
| Linia 103: | Linia 103: | ||
1 stopa = ½ łokcia = 12 cali | 1 stopa = ½ łokcia = 12 cali | ||
| - | :{| | + | :{| {{Old sources}} |
| - | + | ||
| '''stopa angielska''' || ''foot'' || 30,480 cm | | '''stopa angielska''' || ''foot'' || 30,480 cm | ||
|} | |} | ||
| Linia 134: | Linia 133: | ||
Cetnar polski nazywany był '''centnarem'''. | Cetnar polski nazywany był '''centnarem'''. | ||
| - | :{| | + | :{| {{Old sources}} |
| - | + | ||
! !! !! !! przykład | ! !! !! !! przykład | ||
|- | |- | ||
| Linia 153: | Linia 151: | ||
(1 funt (''Pfund'') = 16 uncji (''Unzen'') = 32 łuty (''Lot'', ''Loth'') = 128 ''Quentchen'' = 512 ''Pfenniggewichte'' = 1024 '' Hellergewichte'') | (1 funt (''Pfund'') = 16 uncji (''Unzen'') = 32 łuty (''Lot'', ''Loth'') = 128 ''Quentchen'' = 512 ''Pfenniggewichte'' = 1024 '' Hellergewichte'') | ||
| - | :{| | + | :{| {{Old sources}} |
| - | + | ||
! !! !! !! przykład | ! !! !! !! przykład | ||
|- | |- | ||
Wersja z 22:43, 23 paź 2016
Spis treści |
 |
Strona w budowie (Site under construction) Jeszcze to chwilę potrwa (It will take a while) |
Wybrane definicje i wartości dawnych jednostek miar stosowanych w Europie, cytowanych na stronach Wiki.Meteoritica.pl (źródła: Wikipedia).
Miary czasu
Kalendarz juliański/gregoriański
- Wikipedia – Kalendarz gregoriański ● Kalendarz juliański
- Wikipedia – Daty nowego i starego porządku
- Przeliczanie dat nowego i starego porządku (ang.)
„Włoska godzina”
Za Wikipedią: Sposób liczenia godzin dnia według tzw. włoskich godzin – pierwsza godzina zaczynała się o zachodzie słońca (lub z końcem zmierzchu, np. pół godziny po zachodzie słońca, zależnie od lokalnego zwyczaju). Godziny były numerowane od 1 do 24.
Ten system liczenia godzin był w użyciu do XVII wieku, m.in. w Polsce i na terenie dzisiejszych Czech. Więcej patrz → Odranec.
- Wikipedia – Godzina
Miary długości/odległości
Arszyn
Arszyn – (ros. аршин) dawna rosyjska jednostka długości będąca sumą długości łokcia i stopy, wahająca się w granicach 71,11-81,5 cm.
W zaborze rosyjskim w latach 1849-1915 urzędowo 1 arszyn = 0,711167 m.
3 arszyny tworzą sążeń.
- Wikipedia – Arszyn
Cal
Cal – (ang. inch; niem. Zoll) pozaukładowa jednostka miary długości odpowiadająca początkowo potrojonej długości średniego ziarna jęczmienia.
- symbol: in, również zapis z użyciem cudzysłowu (np. 15")
cal angielski inch 25,4 (dokładnie 25,3995) mm cal pruski 26,15 lub 26,17 mm cal wiedeński Wiener Zoll 26,3402 mm
- Wikipedia – Cal
Faden
Niemieckie Faden (prawdopodobnie polskie włókno, wątek) – było standardowo jednostką objętości. Ale używano również tej miary do pomiaru odległości. Jego długość była różna w różnych regionach i zawierała się w przedziale od mniej niż jeden metr do ponad dwóch metrów. Patrz → Lixna.
- Wikipedia (DE) – Faden (Holzeinheit) ● Faden (Garnmaß)
Łokieć
Łokieć – (ang. ell; niem. Elle; franc. Aune; czes. loket) tradycyjna miara nawiązująca do średniej długości ręki od stawu łokciowego do końca palca środkowego. Łokieć dzielił się najczęściej na 2 stopy albo 24 cale.
Łokieć miał bardzo różne wartości w zależności od regionu i okresu. W Polsce jego długość mieściła się w zakresie 57-65 cm. Łokieć austriacki (Wiener Elle) miał 77,8 cm, czeski 59,3 cm (český loket), łokieć morawski (moravský loket) 78,9 cm.
- Wikipedia – Łokieć (miara)
Mila
Mila – (ang. mile; niem. Meile) dawna jednostka długości o różnej wartości, zależnej od rejonu i okresu. Nazwa pochodzi z łac. mille – tysiąc. Początkowo mila oznaczała 1000 kroków podwójnych.
mila austriacka/węgierska Postmeile, mérföld, postamérföld 7585,9 m = 4000 Klefter mila morska Nautische Meile, Seemeile 1852 m = 1 minuta kątowa mila lądowa mile 1609 m = 1760 jardów mila pruska Landleuge 5532,5 m mila geograficzna geographic mile 7421,6 m = 1/15 stopnia na równiku mila rosyjska Старорусская миля 7467,6 m = 7 wiorst
Sążeń
Sążeń – (ang. Fathom; niem. Klafter) niemetryczna, antropometryczna jednostka długości. Miara miała długość rozpostartych ramion dorosłego mężczyzny, ok. 2 metry.
Klafter Wiener 1,8965 m sążeń rosyjski 2,133561 m = 3 arszyny
- Wikipedia – Sążeń
Stopa
Stopa – (ang. foot; niem. Fuß) jednostka miary nawiązująca do przeciętnej długości stopy ludzkiej, w różnych okresach i krajach miała inną długość.
- symbol: ft, również zapis z użyciem apostrofu (np. 30')
1 stopa = ½ łokcia = 12 cali
stopa angielska foot 30,480 cm
- Wikipedia – Stopa (miara)
Werszek
Werszek – (ros. вершок; niem. Werschok) dawna rosyjska miara długości, wynosząca 111/16 cala (od XVII wieku 1¾ cala).
1 werszek = 1/16 arszyna = 1/48 sążnia
- Wikipedia – Werszek
Wiorsta
Wiorsta – (niem. Werst; ros. Верста) rosyjska miara długości równa 1/7 mili rosyjskiej (7467,6 m). Do 1835 roku: 1077 m, po 1835 roku: 1066,78 m.
- Wikipedia – Wiorsta
Miary wagi
Cetnar, centnar
Cetnar, centnar – (ang. hundredweight; niem. Zentner ) pozaukładowa jednostka masy wynosząca ok. 50 kg.
- symbol: cwt
Cetnar polski nazywany był centnarem.
przykład Centnar warszawski 160 funtów 64,8 kg Miedziana Góra Centnar lwowski 128 funtów 51,84 kg
- Wikipedia – Cetnar
Funt
Funt – (ang. Pound; niem. Pfund; węg. Font).
- symbol: lb, ℔
1 funt = 16 uncji = 32 łuty
(1 funt (Pfund) = 16 uncji (Unzen) = 32 łuty (Lot, Loth) = 128 Quentchen = 512 Pfenniggewichte = 1024 Hellergewichte)
przykład Funt angielski Pound 0,45359237 kg Funt aptekarski Apotheker-Pfund 1 funt (Pfund) = 12 uncji (Unzen) = 32 łuty (Lot, Loth) = 96 drachm (Drachme) = 288 skrupułów (Skrupel) = 5760 gran (Gran) Funt austriacki Österreich Pfund, Wiener Pfund 0,560012 kg Funt pruski Neues Lot, Zoll-Lot, Postlot 0,5000 kg = 30 łutów; wprowadzony w 1856 roku Knyahinya Funt rosyjski ℔ russ. 0,4095124 kg Buschhof, Nerft
- Wikipedia – Funt (masa) ● (DE) – Pfund
Gran
Gran – (ang. grain; niem. Gran) jednostka masy zwana także ziarnem.
- symbol: gr
1 gran = 1/288 grzywny
- Wikipedia – Gran (jednostka)
Kwintla
Kwintla (ćwierćłut) – stara pruska miara wagi
1 kwintla = ¼ łuta
Łut
Łut – (niem. Lot, Loth; węg. lat)
1 łut = 1/32 funta (w 1856 roku wprowadzono w Prusach Neues Lot, Zoll-Lot: 1 łut = 1/30 funta)
1 łut = 4 kwintle (ćwierćłuty)
- Wikipedia – Łut ● (DE) – Lot (Einheit)
Okka
Okka – dawna miara masy stosowana w Imperium Osmańskim; wg Wikipedii: 1 Okka = 2¼ funta wagi = 1,282 kg.[1]
- symbol (skrót): Oka
- Wikipedia (DE) – Okka (Einheit)
Pud
Pud – (niem. Pud; ros. Пуд) rosyjska jednostka wagowa.
1 pud = 40 funtów rosyjskich = 16,38 kg
1 pud = 1280 łutów = 3840 zołotników = 368640 doli
- Wikipedia – Pud
Uncja
Uncja – (ang. ounce; niem. unze)
- symbol: oz, uncja aptekarska ℥
1 uncja = 1/16 funta
1 uncja = 2 łuty
Zołotnik
Rosyjski золотник (pol. zołotnik) – dawna rosyjska jednostka masy równa 1/96 funta, czyli ok. 4,2658 grama.
- Wikipedia – Zołotnik
Miara temperatury
Skala Réaumura
Temperatura zamarzania wody wynosi 0 (zero) stopni Réaumura, temperatura wrzenia 80 stopni Réaumura, czyli 1°C = 0,8°R.
TRéaumura = TCelsjusza · 4/5
TCelsjusza = TRéaumura · 5/4
- Wikipedia – Skala Réaumura
Bibliografia
- +Jagielski M., (1872), Zupełny wykład i praktyczne zastósowanie metrycznych miar i wag które od 1. Stycznia roku 1872. muszą być używane…, Poznań 1872. Plik DjVu.
