PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Podgrodzie

Z Wiki.Meteoritica.pl

0

Polski „paleometeoryt”?

Podgrodzie →
Podgrodzie main mass (3 g).jpg
Fragment o wadze 3 g ze zbioru Pawła Osowskiego (źródło: Meteoryt, 1/2005)
Znalezisko
Lokalizacja wieś Podgrodzie, koło Ostrowca Świętokrzyskiego, woj. świętokrzyskie, Polska
Położenie[1] 50°54'12"N, 21°32'59"E
Data marzec 2000
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny, H4/5
Masa 8,9 g
Liczba okazów jeden okaz
Cechy niski stopień zwietrzenia W2, stopień szokowy S1
Meteoritical Bulletin Database

W marcu 2000 roku w żwirowni nieopodal miejscowości Podgrodzie (pow. ostrowiecki, woj. świętokrzyskie) w ściance odsłaniającej czwartorzędowe osady polodowcowe znaleziono mały fragment zwietrzałego meteorytu. Znalazcą był Paweł Osowski z Kielc. Przy pomocy wykrywacza metali na głębokości 4 metrów od poziomu gruntu znalazł on kamyk o wadze około 8,9 g wyglądający jak bryłka limonitu. Meteoryt został rozbity na kilka fragmentów, z których największy waży ok. 3 g. Po trzech latach od znalezienia, jeden z kawałków otrzymał członek Polskiego Towarzystwa Meteorytowego Rainer Bartoschewitz[2] z Gifhorn w Niemczech. On też dokonał badań i klasyfikacji meteorytu oraz zgłosił go do oficjalnego katalogu meteorytów Meteoritical Bulletin (MB 89) przy Nomenclature Committee of the Meteoritical Society.

Meteoryt Podgrodzie został sklasyfikowany jako chondryt zwyczajny, typu H4/5. W meteorycie widoczna jest wyraźna struktura chondrytowa. W obrazie z płytki cienkiej dominują porfirowe chondry oliwinowe (PO) o średniej średnicy około 1 mm, widać również belkowe chondry oliwinowe (BO) i promieniste chondry piroksenowe (RP)[3]. Ciasto skalne jest silnie zrekrystalizowane. Okaz nie jest mocno zwietrzały (choć na taki wygląda) i ma niski stopień zszokowania S1. Nie ma też śladów skorupy obtopieniowej.

„Paleometeoryt”? Ponieważ meteoryt został znaleziony w głębokich warstwach czwartorzędowych osadów polodowcowych, więc jego spadek nastąpił bardzo dawno. Więcej o paleometeorytach (meteorytach kopalnych i reliktowych) w opisie meteorytu Niedźwiada.

Paleometeoryty

Pojęciem paleometeoryt („stary meteoryt”) określa się dwie grupy meteorytów: meteoryty reliktowe (ang. relict meteorites) i meteoryty kopalne (ang. fossil meteorites). Mówimy o „starych meteorytach” nie w sensie odnoszącym się do bezwzględnego wieku tych meteorytów, gdyż większość z nich uformowała się podczas powstawania Układu Słonecznego i mają one absolutny wiek około 4,6 miliarda lat (z wyłączeniem meteorytów z Marsa i Księżyca, które są dużo młodsze). Mówimy o ich wieku ziemskim (ang. terrestrial age), czyli czasie liczonym od ich spadku na powierzchnię Ziemi. Niektóre meteoryty spadły bardzo dawno na tereny, które pozwoliły zabezpieczyć je od niesprzyjających warunków atmosferycznych i zachować pierwotny skład mineralny, podczas gdy inne dosłownie skamieniały, a tym samym zachowały się po nich tylko „ślady” (Peucker-Ehrenbrink et al. 2001; Drouard et al. 2019[4]).

Większość meteorytów ulega dosyć szybko procesowi degradacji (wietrzenia) w utleniających warunkach panujących na powierzchni Ziemi. Jeśli spadek miał miejsce na teren pustyni – na zimną i lodową Antarktydę lub na gorące i suche pustynie Afryki, Australii lub Półwyspu Arabskiego – okazy mogą przetrwać kilkadziesiąt tysięcy lat. Najszybciej wietrzeją chondryty[5], większe szanse przetrwania mają uboższe w metaliczne żelazo achondryty. Najstarsze znalezione meteoryty z gorących pustyń to meteoryty księżycowe: Dhofar 025[6] i Dhofar 908[7] o wieku ziemskim, odpowiednio, 500 i 360 tysięcy lat oraz meteoryt marsjański Dhofar 019[8] mający 340 tysięcy lat[9], kilkanaście meteorytów z Antarktydy jest starszych, mają one ponad 480 tys. lat. Dwa najstarsze meteoryty z zimnej Antarktydy mają po około 2 miliony lat, są to: Allan Hills 88019 (chondryt typu H5)[10] i Lewis Cliff 86360 (chondryt typu L4)[11] (Lauretta et al. 2006).

Stopień zachowania meteorytów po spadku zależy od warunków panujących w rejonie gdzie spadły i od dalszej historii geologicznej terenu. Meteoryty z Antarktydy, wbrew pozorom, zachowały się w lepszym stanie niż okazy znajdowane na suchych, gorących pustyniach (meteoryt uwięziony w lodzie, ale w środowisku bez tlenu, będzie mniej podatny na wietrzenie, niż okaz leżący płytko nawet na ekstremalnie suchej pustyni). Wiele znalezisk na Antarktydzie ma wiek ziemski ponad 300 tysięcy lat, natomiast niewiele okazów znalezionych poza nią osiąga 40000 lat. Wiek meteorytów z Omanu, Zachodniej Australii czy Roosevelt County w USA nie przekracza 50 tys. lat (Lauretta et al. 2006). Jeśli w wyniku procesów geologicznych, meteoryt trafi do środowiska beztlenowego, tzn. zostanie pochłonięty przez osady (lub lód) i odcięty od zabójczego tlenu może przetrwać miliony lat w stanie niewiele zmienionym lub ulec metasomatozie. Granica pomiędzy silnie zwietrzałymi meteorytami, a paleometeorytami jest nieostra.

Meteoryty kopalne (fossil meteorites)

Meteoryty kopalne to takie, które zostały zachowane w osadach geologicznych lub innych warstwach, w których panujące warunki sprzyjają zachowaniu pierwotnego składu i struktury meteorytu. Ziemski wiek takich meteorytów liczony jest w dziesiątkach milionów lat, większość z nich to meteoryty żelazne. Najbardziej znanym meteorytem kopalnym jest meteoryt żelazny typu IIAB Lake Murray[12], którego wiek szacuje się na około 110-120 milionów lat.[9] Do tej kategorii należy też niezgłoszony meteoryt Niedźwiada.

Meteoryty reliktowe (relict meteorites)

Mianem meteorytów reliktowych określa się bardzo zmienione obiekty pochodzenia meteorytowego znajdowane w pokładach skał. Są one zbudowane głównie z minerałów wtórnych, ale zachowała się struktura pierwotna meteorytu. W Meteoritical Bulletin Database meteoryty reliktowe zdefiniowano następująco: „relict meteorite: A highly altered object that may have a meteoritic origin. These are dominantly (>95%) composed of secondary minerals formed on the body on which the object was found”.

Większość meteorytów reliktowych to meteoryty kamienne, określane mianem relict OC. Najbardziej znane i najstarsze to znaleziska ze Szwecji: Österplana[13] i Brunflo[14], których wiek szacuje się na około 460 milionów lat[15]. Są to pozostałości po meteorytach kamiennych, chondrytach zwyczajnych.[9]

Wyróżniana jest również kategoria meteorytów żelaznych reliktowych relict iron. Meteorytem żelaznym reliktowym jest polska Lechówka. Obecnie (luty 2022 r.) w Meteoritical Bulletin Database są zarejestrowane tylko trzy takie meteoryty: Gove, Lechówka oraz grupa kilkunastu meteorytów Ramlat Fasad].



Kolekcje

Fragmenty meteorytu Podgrodzie znajdują się w następujących kolekcjach:

Kolekcja waga fragmentów [g]
Muzeum Geologiczne ING PAN, Kraków 1,76
Bartoschewitz Meteorite Lab., Gifhorn 4,2 i ts[2]
Paweł Osowski, Kielce ~3
Artur Janus 0,06
Kazimierz Mazurek, Gliwice 0,13
Woreczko Meteorites Collection, Warszawa 0,12 i 0,06


Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(P) wieś Podgrodzie

zdjęcia

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Żwirownia na południowy wschód od wsi Podgrodzie.

Żwirownia w pobliskim Ćmielowie (mniej niż 1 km na południe) – Panoramio: Żwirownia.

Lessowe zbocza przy leśnym dukcie – Panoramio: Ściany z lessu.


Galeria

Materiał z kwartalnika Meteoryt (dzięki uprzejmości Jacka Drążkowskiego)

Rejon, gdzie znaleziono meteoryt Podgrodzie (autor Paweł Osowski)

Obraz z płytki cienkiej meteorytu Podgrodzie (światło spolaryzowane, nikole skrzyżowane). Oraz obraz w świetle niespolaryzowanym

Małe fragmenty meteorytu (fot. Paweł Osowski)

Bibliografia

  • Bartoschewitz Rainer, Osowski Paweł, (2005), Podgrodzie – nowy polski meteoryt, Meteoryt, 1, 2005, s. 3. Plik PDF.

Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ a b w zbiorze Bartoschewitz Meteorite Lab. (BML) znajdują się trzy fragmenty o łącznej wadze 3,87 g
  3. ^ więcej o klasyfikacji chondr – Chondry (Chondrules)
  4. ^ bardzo ciekawy artykuł o wieku meteorytów z pustyni El Médano na Atakamie w Chile: Drouard A., Gattacceca J., Hutzler A., Rochette P., Braucher R., Bourlès D., ASTER Team, Gounelle M., Morbidelli A., Debaille V., Van Ginneken M., Valenzuela M., Quesnel Y., Martinez R., (2019), The meteorite flux of the past 2 m.y. recorded in the Atacama Desert, Geology, 2019. Plik PDF; więcej → woreczko.pl – Wydarzenia • Events
  5. ^ niewiele chondrytów pustynnych osiąga wiek ziemski 40000 lat
  6. ^ meteoryt księżycowy Dhofar 025, znalezisko z 2000 roku w Omanie; typ Lunar (anorth) (pol. lunaryt), TKW 751 g
  7. ^ meteoryt księżycowy Dhofar 908, znalezisko z 2003 roku w Omanie; typ Lunar (anorth) (pol. lunaryt), TKW 245 g
  8. ^ meteoryt marsjański Dhofar 019, znalezisko z 2000 roku w Omanie; typ shergottyt SHE, TKW 1056 g
  9. ^ a b c Brachaniec (2013); IMCA Insights
  10. ^ meteoryt kamienny Allan Hills 88019, znalezisko z 1988 roku na Antarktydzie; chondryt zwyczajny H5, TKW 57,4 g
  11. ^ meteoryt kamienny Lewis Cliff 86360, znalezisko z 1986 roku na Antarktydzie; chondryt zwyczajny L4, TKW 181,5 g
  12. ^ meteoryt żelazny Lake Murray, znalezisko z 1933 roku w USA; typ IIAB, TKW 270 kg
  13. ^ meteorytów reliktowych Österplana jest zarejestrowanych w Meteoritical Bulletin Database 65 znalezisk (stan luty 2022)
  14. ^ meteoryt reliktowy Brunflo, znalezisko z 1980 roku w Szwecji; typ Relict H
  15. ^ Simms (2014); tam m.in. o wielkim bombardowaniu Ziemi przez meteoryty 467 milionów lat temu

Zobacz również

Linki zewnętrzne

Źródło „http://meteoritica.pl/index.php5/Podgrodzie”
Osobiste