O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

---

Z Wiki.Meteoritica.pl

Grad (kamieni?) w 1591 roku nad Odrą, a może tylko tornado?

Kunersdorf →
Opis spadku (Angelus 1598)
Wątpliwy (doubtful) spadek
Lokalizacja	Kunersdorf, Brandenburgia, Niemcy
Położenie[1]	wiele prawdopodobnych lokalizacji
Data	9 czerwiec 1591 r.
Uwagi	kłopot z ustaleniem lokalizacji
Charakterystyka
Typ	meteoryt kamienny (?)
Masa	kilka dużych kamieni (?)
Meteoritical Bulletin Database

Doniesienie o spadku 9 czerwca 1591 roku w niem. Kunersdorf.

Pierwsza wzmianka o tym wydarzeniu pojawia się w kronice Annales Marchiae Brandenburgicae... Andreasa Angelusa z 1598 roku. W jego opisie pod datą 1591 jest relacja o spadku (gradzie) 9 czerwca (Im neunden Junii) w miejscowości Kuhnersdorff. Wszystkie późniejsze relacje opierają się na tym opisie.

Co zanotował Angelus (1598) w rozdziale Chronica der Marct Brandenburg pod datą 1591^[2]

(pisownia oryginalna; dostępne w internecie skany dzieła trudno jest jednoznacznie odczytać, również dawny język niemiecki jest trudny w interpretacji, stąd zamieszczony cytat może zawierać błędy)

(...) Im neunden Junij / gegen den Abend entstundt ein gros wetter von Westen her / vnd zog sich hin-úber nach Cústrin. Im selben wetter warff der wind die windmúhle vor Bernáwichen herumb. Und zu Kuhnersdorff ward das getrende von grossen und sehr eckichten hagelstemen sehr zerschlagen. Man sagt / das daselbst auch gantze stúcken fewer aus den Wolcfen geffalen sein. Idem.(...)

słówka: hin-úber=hinüber - na tamtą stronę, przemieścić się; windmúhle=Windmühle - wiatrak; hagelstemen=hagelstem, hagel - grad

Spadł duży grad (grossen hagelstem) na miejscowość Kuhnersdorff - w tym rejonie są dwie miejscowości, które dawniej nosiły tę nazwę (właściwie Kunersdorf), są to Kunowice i Kosobudz^[3]. Wymienia on również miejscowości: Cüstrin, obecnie Kostrzyn nad Odrą (współ. nazwa niem. Küstrin), oraz Bernäwichen prawdopodobnie jest to obecnie Börnicke (obwód miejski należący do Bernau bei Berlin w Brandenburgii).

Być może opisywane przez Angelusa wydarzenie - deszcz meteorytów kamienny, a może tylko potężna burza (tornado) z gradobiciem (hagelstem)?!? - miało miejsce w okolicach Frankfurtu nad Odrą we wsi Kunowice? Nie w Saksoni, nie na Śląsku, ale właśnie w Brandenburgii? Jego Annales Marchiae Brandenbvrgicae... jest kroniką tych terenów.^[4]

O tym samym wydarzeniu można przeczytać w Codex diplomaticus brandenburgensis... Rediela (1862) na stronie 148

(...) Den 9. Junij gegen abendt ßtundt ein großs wetter auf vnd zog hinnüber nach Cüßtrin. In ßolchem wetter ward die Mülle für Bernewicken vmbgeworfen vnd zu Kunerßtorff das getreide von großsen vnd ßchrecklichen Hagelßteinen ßehre zerßchlagen, Es ßind auch gantze ßtücken Fewr mit herrunter gefallen.(...)[5]

Tu pojawia się grad kamieni (Hagelsteinen).

Inne źródła

U późniejszych autorów pojawia się informacja o kamieniach (Steine, stones), ale Angelus nic nie wspomina o kamieniach!?

U Chladniego (1815) jest informacja o spadku

1591, den 9. Juni bei Kunersdorf grosse Steine. Angelus in Annal. Marchiae.[2]

U Greg'a (1861)

Year.	Day of month.	Locality.	Size or weight.	Direction.	Duration; rate; hour;	Remarks, &c.
1591.*	June 9	Kunersdorf	...	...	...	Stone-fall; several large stones (19th June?).

(tłum.: kilka dużych kamieni)

W katalogu Klein'a (1904) jest informacja o spadku

1591 Juni 9

-

Kunersdorf8)

⁸⁾ Unter Detonation, Hagel mit Steinen.

(tłum.: po wybuchu, grad kamieni)

W katalogu Grady^[6]

Kunersdorf Germany 1591, June 9 Doubtful Several large stones are said to have fallen, E.F.F. Chladni (1815); R.P. Greg (1860), but the evidence is not conclusive. The exact locality is doubtful; there are eight villages possible: Kunersdorf, Silesia 52°40'N, 14°13'E; Kunersdorf, Silesia (now Poland), 51°5'N, 17°50'E; Kunersdorf, Brandenburg (now Poland), 52°22'N, 14°37'E; Kunersdorf, Brandenburg (now Poland), 52°14'N, 15°14'E; Kunersdorf, Brandenburg, 51°46'N, 14°12'E; Kunersdorf, Saxony, 51°18'N, 14°4'E; Kunnersdorf, Silesia (now Poland), 50°53'N, 15°43'E; Kunnersdorf, Saxony, 51°3'N, 14°40'E.

Lokalizacja

Jak widać z katalogu Grady^[6], nie ma pewności o jaką wieś/miejscowość chodzi!?

Na dawnych i współczesnych terenach niemieckich występuje lub występowało wiele miejsc/wsi/miejscowości o nazwie Kunersdorf. W niemieckiej Wikipedi pod hasłami Kunersdorf, Kunnersdorf i Cunnersdorf znajduje się wiele lokalizacji.

Być może chodzi o wieś Kunowice (niem. Kunersdorf) niedaleko Słubic?
Lub Kosobudz^[3] (niem. Kunersdorf) ok. 9 km na zachód od Przełazów.

Mapy

Fragment mapy Brandeburgum Marchionatus z 1645 roku z nazwami Bernowichen, Bernaw i Kustrin (źródło: Blaeu 1645)

Fragment arkusza 4 mapy Preussen und Herzogthum Warschau z 1808 roku z nazwami Kunersdorf i Küstrin

Bibliografia

• Angelus Andreas, (1598), Annales Marchiae Brandenburgicae, das ist ordentliche Verzeichnus und Beschreibung der fürnemsten und gedenckwirdigsten Märkischen Jahrgeschichten und Historien, so sich vom 416. Jahr vor Christi Geburt bis aufs 1596 Jahr zugetragen haben. Frankfurt a.d. Oder 1598. Plik DjVu

• +Blaeu Joan, (1645), Theatrum Orbis Terrarum, sive Atlas Novus in quo Tabulæ et Descriptiones Omnium Regionum, Editæ a Guiljel: et Ioanne Blaeu (Theater of the World, or a New Atlas of Maps and Representations of All Regions, Edited by Willem and Joan Blaeu). Źródło: UCLA Library

• Chladni Ernst F.F., (1815), Neus Verzeichniss der herabgefallenen Stein- und Eisenmassen, in chronologischer Ordnung. Annalen der Physik, 50, 1815, s. 225-256. Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  ; plik GIF

• Grady Monica M., (2000), Catalogue of Meteorites. 5th Ed. Cambridge University Press, Natural History Museum London, UK, 2000. ISBN 978-0521663038.

• Klein Hermann J., (1904), Jahrbuch der Astronomie und Geophysik. Enthaltend die wichtigsten Fortschritte auf den Gebieten der Astrophysik, Meteorologie und physikalischen Erdkunde. XIV. Jahrgang 1903. Eduard Heinrich Mayer, Leipzig 1904.

• +Riedel Adolph Friedrich Johann, (1838-1869), Codex diplomaticus Brandenburgensis: Sammlung der Urkunden, Chroniken und sonstigen Quellenschriften für die Geschichte der Mark Brandenburg und ihrer Regenten. Berlin 1838–1869. Fragment o wydarzeniu w tomie: Vierter Haupttheil oder Sammlung der Ueberreste alter Brandenburgischer Geschichtsschreibung. Erster und einziger Band, Berlin 1862. Plik Google Books

Przypisy

1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
2. ^ ^{a b} Angelus (1598), s. 406
3. ^ ^{a b} wieś Kosobudz należała w tamtym okresie do księstwa krośnieńskiego, które było częścią Śląska, nie Brandenburgii
4. ^ opracowanie i pomoc: Wiesław Czajka
5. ^ w pisowni współczesnej: "Den 9. Junij gegen abendt stundt ein gross wetter auf und zog hinnüber nach Cüstrin. In solchem wetter ward die Mülle für Bernewicken vmbgeworfen und zu Kunerstorff das getreide von grossen und schrecklichen Hagelsteinen sehre zerschlagen, Es sind auch gantze stücken Fewr mit herrunter gefallen."
6. ^ ^{a b c} Grady (2000), katalog meteorytów NHM London

Linki zewnętrzne

• Meteoritical Bulletin Database (MBD) - meteoryt wątpliwy (Doubtful meteorite) Kunersdorf
• Encyclopedia of Meteorites (EoM) - meteoryt wątpliwy (Doubtful meteorite) Kunersdorf

• MSMK - Mapa Spadków Materii Kosmicznej na obszar Polski - MSMK astroblemy.pl
• Wikipedia - Bernau bei Berlin • Kosobudz • Kostrzyn nad Odrą • Kunowice • Marchia Brandenburska
• Wikipedia - Joan Blaeu
• Wikipedia (DE) - Cunnersdorf • Kunersdorf • Kunnersdorf

Co jeszcze na stronie?

• czy da się zidentyfikować jednoznacznie miejscowości Kunersdorf? Wg Angelusa było to w Marchii Brandenburgskiej
• czy w opisie Angelusa nie jest to po prostu opis potężnego tornado?