PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Stannern

Z Wiki.Meteoritica.pl

Under construction icon-orange.svg
 Strona w budowie (Site under construction)
Jeszcze to chwilę potrwa (It will take a while)

Deszcz eukrytów, ale znaleziono "tylko" 63 okazy

Stannern →
Stannern (Meyers Konversations-Lexikon 1906).jpg
Orientowany okaz meteorytu Stannern (źródło: Meyers Großes Konversations-Lexikon, tom 13, 1906)
Spadek
Lokalizacja Czechy
Położenie[1] 49°17'N, 15°34'E
Data 22 maja 1808, 06:00 (niedziela)
Uwagi sparowany z wątpliwym spadkiem Constantinople[2]
Charakterystyka
Typ achondryt, eukryt EUC-mmict
Masa ~52 kg
Liczba okazów deszcz meteorytów
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
w NHM Cat: Cilli, Iglau, Langenpiernitz, Stannein, Stonarov, Stonarow; po czesku: Stonařovský meteorit

Spadek deszczu meteorytów 22 maja 1808 roku około 6 rano w miejscowości Stonařov (niem. Stannern), Czechy. Spadło kilkadziesiąt okazów rzadkiego typu meteorytu - eukrytów (EUC-mmict).

Za ASP (katalog PTMet)
"W niedzielę, 22 maja 1808 roku w mieście Stannern (obecnie Stonařov) oraz okolicznych wisach i miejscowościach, spadły z nieba kamienie. Był pogodny poranek, ale o wpół do szóstej pojawiła się mgła. Ludzie ze Stannern w drodze do kościoła, usłyszeli nagle trzy silne detonacje, aż ziemia zadrżała im pod nogami, a mgła zrobiła się nagle tak gęsta, że tylko na 12 kroków było coś widać. Potem usłyszeli hałas przypominający ciągły ogień karabinowy, albo jakby grzmiały wielkie bębny. W powietrzu było słychać dudnienie i świst. Gdy patrzyli na siebie ze zdumieniem i przerażeniem, w całej okolicy zaczął padać "deszcz", przed którym nie chroni żaden płaszcz. Pośród nieustannego dudnienia i świstu z powietrza spadały kamienie od wielkości włoskiego orzecha do wielkości głowy dziecka; niektóre pionowo, inne jakby rozkołysane. Wielu ludzi to widziało, a kamienie, które podniesiono zaraz po spadku, były jeszcze ciepłe. Pierwsze wbiły się głęboko w ziemię; jeden nawet na dwie stopy. Późniejsze spadały tylko na ziemię. Wewnątrz były szare, a z zewnątrz pokryte czarną, błyszczącą skórką. Ich liczbę trudno ocenić. Wiele mogło spaść na pola uprawne i nadal leżą w ziemi. Te, które zostały znalezione, ważą 2 i pół cetnara. Wszystko to trwało około 6-8 minut. Po kilku godzinach także mgła zniknęła i koło południa było jasno i spokojnie, jakby nic się nie stało."

Tak brzmiącą relację o tym zdarzeniu sporządzono dla cesarza Austrii.

Dziś ocenia się, że spadło 200-300 kamieni, z których zachowało się 66[3] ważących w sumie 52 kg. Największy okaz ważył ponad 7 kg. Wiele okazów tego meteorytu było orientowanych. Całkowitą wagę znalezionych okazów (TKW)[4] przyjęto w katalogach za Schreibersem (1820), na 52 kg, ale w niektórych źródłach znajdujemy wartości większe. U Kesselmeyera (1861) jest to 150 funtów, a w raporcie dla cesarza podaje się wartość nawet 2,5 cetnara. W ówczesnym systemie wag 1 cetnar równał się 100 funtom[5], więc przyjmując tę maksymalną wartość wychodzi, że w sumie znaleziono około 140 kg meteorytów.

Teren spadku jest bardzo rozległy, a znaczną jego część stanowiły lasy i nieużytki. Ponieważ większość okazów znaleziono na obszarze zamieszkałym lub w bezpośrednim ich sąsiedztwie (Schreibers 1830), jest bardzo prawdopodobne, że do zbiorów trafiła tylko mała część spadłych kamieni.


Okazy meteorytu Stannern znajdują się dziś w wielu kolekcjach. Największe zbiory:

zbiór sumaryczna waga okazów
(Koblitz MetBase) 		Berwerth (1903), Grady (2000),
Ravasz (1969), Tuček (1968, 1981)
Wiedeń 15,2 kg m.in. okazy 6,365, 2,0 i 1,3 kg
Tübingen (Niemcy) 3,38 kg
Budapeszt 1,86 kg m.in. fragment 1,51 kg (21×7×7 cm)
Jihlava
(Muzeum Vysočiny Jihlava, Czechy) 		1,82 kg
Londyn 1,7 kg kilka okazów i fragmentów; największy 674 g
Berlin 1,08 kg
Praga 1,028 kg kilka kompletnych okazów; największy 219 g

W polskich kolekcjach znajdują się tylko małe okazy i fragmenty (Pilski 2001): Muzeum Geologicznym PAN w Krakowie - 62,79 g fragment ze skorupą; Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego - okaz całkowity 45,82 g i 33,8 g piętka.


Dodatkowe źródła

Kesslemeyer (1861) (s. 368, 425)

46. 1808 22. Mai Stannern, S. von Iglau - Sp.-Gew.: 2,95-3,19[6] Mähren 49°18'N. 15°36'O. G.30.1808.358.[7] W. 1860. S. 1860.
444. 46 1808. 22. Mai Stannern, S. von Iglau. Mähren. 49°18'N.
15°36'O. 		C. 286.[8] Aus einer Feuerkugel unter heftigem Knalle 200 bis 300 Steine, im Gesammlgewicht von etwa 150 ℔[9], meist von 2½ Quentchen bis zu 3 ℔, deren mehrere nach Wien kamen; der grösste 11 ℔.


Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(B) Brtnička, (D) Dlouhá Brtnice, (H) Hladov, (O) Opatov, Otin, (R) Rosice, (S) Stonařov, Sokolíčko, (V) Vilanec

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Miejscowości: Stonařov (niem. Stannern) oraz Brtnička (niem. Klein Pirnitz), Dlouhá Brtnice (niem. Lang Pirnitz), Hladov (niem. Hungerleiden, Pfaffendorf), Opatov (niem. Oppatau), Otin (niem. Otten), Rosice (Cerekvička-Rosice) (niem. Roschitz), Sokolíčko (dawniej Falknov), Vilanec (niem. Willenz).

Meteoryty spadły na miasto Stannern i jego okolice w kierunku północnym i południowym. Według Schreibersa (1820) znaleziono po spadku 63 okazy[3], ale musiało ich spaść więcej. Elipsa spadku ma około 14 km długości i trzecią część tego szerokości.

Prawdopodobnie zebrane w 1808 roku okazy to niemal wszystko co dziś znajduję się w kolekcjach. Jednak przeglądając katalogi zbiorów znajdujemy w nich wiele małych kompletnych okazów, których liczba jest większa niż ilość okazów skatalogowanych przez Schreibersa (1820). Brak jest informacji o późniejszych znaleziskach. Zważywszy na szczegóły zawarte w opisie okoliczności spadku i charakter terenu - liczne lasy i rozległe nieużytki, oraz analizując mapę spadku (Schreibers 1820) można założyć, że wyzbierano tylko małą część spadłych okazów. Być może w okolicznych lasach leżą jeszcze duże, niestety już mocno zwietrzałe (minęło ponad 200 lat), okazy pięknego i rzadkiego eukrytu. Może jeszcze warto tam poszukać?

Mapa rozkładu okazów (rozmiary owali proporcjonalne do wagi)

Mapa rozkładu okazów sporządzona na podstawie informacji zawartej u Schreibersa (1820). Według sporządzonego przez Schreibersa wykazu udało się mu udokumentować 63 znaleziska[3]. Lokalizację każdego z okazów naniósł on na mapę, a w tabeli podał ich wagę w funtach (lb., ℔[9]) i łutach (niem. Loth)[5] oraz zamieścił nazwiska (i miejsce zamieszkania?) znalazców. Wszystkie znalezione okazy były kompletne, poza okazami nr 29 i 62, które znaleziono rozbite, po dwa fragmenty[10]. Najmniejszy okaz znaleziony w miejscowości Hungerleiden ważył 3½ łuta (około 61 g). Dalej na północ w okolicach miejscowości Lang Pirnitz i Klein Pirnitz znajdowano już okazy większe o wagach do 0,5 funta (poza dużymi okazami 4 i 25). Na terenie lasów rozciągających się pomiędzy tymi miejscowościami, a miastem Stannern nie udokumentowano żadnego znaleziska. Kolejne skupisko okazów to okolice miasta Stannern. Na jego terenie i w sąsiedztwie znajdowano już okazy powyżej 1 funta (nawet 4 funty 16 łutów - okaz 52). Dalej na północ również rozciągają się lasy bez znalezisk. Najdalej na północ w okolicy miejscowości Neustift znaleziono okaz nr 60 o wadze 3 funtów. W tym rejonie spadł również największy meteoryt Stannern, okaz 61 o wadze aż 13 funtów.

Biorąc pod uwagę miejsce spadku meteorytów można założyć, że Schreibers w swym opisie posługiwał się miarami austriackimi, więc aby dokonać przeliczenia podanych wag okazów należy przyjąć wartości, jakie wówczas na tym terenie obowiązywały. Jeden funt austriacki wynosił wówczas 0,560 kg i dzielił się na 32 łuty.[5] Stosując ten przelicznik otrzymujemy, że najmniejszy okaz (1) ważył 61 gram, największy (61) zaś 7,28 kg. Jak podaje Schreibers (1820) waga wszystkich 63 okazów[3] wynosiła 92 funty 31½ łuta, co daje 52,07 kg i zgada się z katalogową wartością.

Obszar na jakim znajdowano meteoryty - elipsa spadku (ang. strewnfield) - rozciąga się od miejscowości Hunderleiden do Zeinsau/Neustift i ma 13,9 km długości i szerokość 5,2 km (według Schreibersa (1820) obszar miał rozmiar 7000×2600 Klafter[11]). Oś elipsy pokrywa się w zasadzie z kierunkiem południe-północ.


Mapy

Miejscowości Stanern, Oppatow i Hungerleia na mapie de Vangoudy z 1751 roku[12] (źródło: David Rumsey Map Collection)

Fragment mapy Generalkarte des Österreichischen Kaiserstaates z 1856 roku (źródło: MAPSTER)

Miejscowości Stannern, Hungerleiden, Oppatau i Otten (źródło: Mapy austro-węgierskie, 1880-1912)


Stannern/Galerie

Okazy meteorytu Stannern na tablicach z pracy Schreibers (1820)

Tablica IV. Meteoryt Stannern; okaz nr 59 (obrazek)

Tablica V. Okazy meteorytu Stannern; okazy nr: 1 - 19, 2 - 16, 3 - # (2½ Quentchen[13] = ~11 g)[14], 4 - # (56 Gran[15] = ~5,4 g), 5 - 45[16]

Tablica VI. Okazy meteorytu Stannern; okazy nr: 1 - 26, 2 - 35, 3 - 43, 4 - 40, 5 - fragment 63

Tablica VII. Wnętrza meteorytów: Benares (a), Charsonville, Salles, Siena, Stannern, Timochin

Pozostałe tablice:


Więcej → Stannern/Galerie


Mapa rejonu spadku (Schreibers 1820; zmodyf. W&W)


Bibliografia

  • Chladni Ernst F.F., (1819), Ueber Feuer-Meteore, und über die mit denselben herabgefallenen Massen (O ognistych meteorach i o masach spadających z nimi) (Nebst zehn Steindrucktafeln und deren Erklärung von Carl von Schreibers), Wien 1819, ss. 434, (s. 286).[20][21] Plik PDF[22]; plik GoogleBooks; plik doi.
  • Kesselmeyer Paul August, (1861), Ueber den Ursprung der Meteorsteine. Tafel XII-XIV., w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 313-454, (s. 368, 425). Plik PDF; plik DjVu.
  • J. Ludwik[23], (1855), Meteorolity i massy meteoryczne żelaza, Stanisława Strąbskiego Kalendarz czyli Rocznik na rok przestępny 1856, 1855, s. 151-155, (s. 153-154).[24] Plik ulLib.
  • Moser Joseph, (1808), Darstellung der physisch-chemischen Eigenschaften der Steine, welche am 22sten Mai 1808 bei und in Stannern in Mähren aus der Luft gefallen sind, Annalen der Physik, Bd. 29, 1808, s. 309-327. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Rammelsberg Karl Friedrich, (1851a), Ueber die Zusammensetzung des Meteorsteins von Stannern, Annalen der Physik, 83, Bd. 159, 1851, s. 591-593. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Scherer Johan Andr., (1809), Bemerkungen uber die mahrischen Meteorsteine, vorzuglich in Hinsicht auf ihre Inkrustirung, Annalen der Physik, 1, Bd. 31, 1809, s. 1-22 (tablice). Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Schreibers Karl Franz von, (1808), Nachrichten von dem Steinregen, der sich am 22sten Mai 1808, in und um Stannern in Mähren ereignet hat; gesammelt auf einer Reise nach Stannern, in Gesellschaft des Directors von Widmannstätten, Annalen der Physik, Bd. 29, 1808, s. 225-250. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Schreibers Karl Franz von, (1808), Nachrichten von dem Steinregen, der am 3ten Sept. 1808 einige Meilen von Prag herabgesallen ist, Annalen der Physik, Bd. 30, 1808, s. 358-362. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Schreibers Karl Franz von, (1809), Beschreibung der mährischen Meteorsteine nach ihrem Arussern, vorzüglich der Rinde, und nach ihrer Masse, und einige Folgerungen, aus welche diese Beschreibung sührt, Annalen der Physik, 1, Bd. 31, 1809, s. 23-77 (tablice). Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Schreibers Karl Franz von, (1809), Auszug aus einem Schreiben des Herrn von Schreibers, Directors des kaiserl. Naturalienkabinetts, an den Professor Gilbert, Annalen der Physik, 2, Bd. 32, 1809, s. 124-128. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Schreibers Karl Franz von, (1820), Beyträge zur Geschichte und Kenntriss meteorischer Stein- und Metall-Massen, und der Erscheinungen, welche deren Niederfallen zu begleiten pflegen, Wien 1820 (ilustracje).[26] Plik DjVu; plik doi.
  • Stoikowitz A. (Стойкович Афанасий Иванович), (1809), Nachrichten von mehreren russischen Luftsteinen, besonders von denen, dle am 1. Octob. 1787 im Gouvernement von Charkow herabgefallen find, Annalen der Physik, 1, Bd. 31, 1809, s. 305-322.[27][28][29] Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Tokody László, Dudichné Vendl Mária, (1951), Magyarország meteoritgyűjteményei (Meteorite collections in Hungary), Akadémiai Kiadó, Budapest 1951, ss. 102. Plik GIF.
  • Tuček Karel, (1968), Catalogue of the Collection of meteorites of the National Museum in Prague (Katalog sbírky meteoritů Národního muzea v Praze), National Museum, Prague, 1968, ss. 103.
  • Tuček Karel, (1981), Meteority a jejich výskyty v Československu (Meteorites and their occurrence in Czechoslovakia), Academia, Praha, 1981, ss. 269. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
     (tablice
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    ).
  • Vauquelin Louis Nicolas, (1809b), Analyse der zu Stannern, in Mähren, am 22. Mai 1808 herab gefallenen Aërolithen, Annalen der Physik, 3, Bd. 33, 1809, s. 202-210. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • +Vauquelin Louis Nicolas, (1810), Analysis of the Aerolite that fell on Stannern in Moravia, the 22d of May, 1808, Journal of Natural Philosophy, Chemistry and the Arts, vol. XXV, 1810, s. 54-59. Plik PDF.


Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ o rzekomym spadku kilku kamieni w lipcu 1805 roku w tureckim Constantinople pisze Chladni (1819, Wien, s. 278). W zbiorach muzeum w Wiedniu znajdował się 6 gramowy fragment z tego meteorytu nabyty do kolekcji w 1832 roku, ale był to zapewne fragment meteorytu Stannern (Koblitz MetBase)
  3. ^ a b c d większość źródeł podaje liczbę 66 znalezionych okazów
  4. ^ TKW - całkowita znana waga (ang. Total Known Weight)
  5. ^ a b c wg Wikipedii (DE) - Alte Maße und Gewichte (Österreich) - 1 funt to 32 łuty; 1 funt = 0,560 kg; 1 funt (Pfund) = 12 uncji (Unze) = 32 łuty (Lot, Loth) = 96 drachm (Drachme, Quentchen) = 288 skrupułów (Skrupel) = 5760 gran (Gran)
  6. ^ ciężar właściwy (niem. spezifische Gewicht)
  7. ^ powołanie na Schreibers (1808), s. 358 (wg klucza: Gilbert, Bd. 30, rok 1808, s. 358)
  8. ^ Chladni (1819, Wien), s. 286
  9. ^ a b ℔ - symbol funta wagi pochodzacy od znaku lb; Wikipedia (DE) - Pfund
  10. ^ pasujące do siebie fragmenty okazu nr 62 znaleziono w odległości około 500 metrów od siebie!
  11. ^ niem. Klafter - sążeń; tu o długości 1,8965 m
  12. ^ mapa Le Royaume de Boheme, le Duche de Silesie, et les Marquisats de Moravie et Lusace, dresses d'apres les cartes de Muller, par le Sr. Robert Geographe ordin. du Roi. Avec Privilege. 1751.
  13. ^ niem. Quentchen - stara niemiecka/austriacka jednostka wagi = ¼ łuta
  14. ^ o tym okazie pisze chyba Kesselmeyer (1861)?
  15. ^ niem. Gran - stara niemiecka/austriacka jednostka wagi = 1/180 łuta
  16. ^ # - okazy nie zaznaczone na mapie Schreibersa (1820)
  17. ^ synonim nazwy meteorytu żelaznego Hraschina, typu IID
  18. ^ chodzi o meteoryt żelazny Toluca, typu IAB-sLL
  19. ^ chodzi o pallasyt Krasnojarsk (żelazo Pallasa, Pallas Iron)
  20. ^ zawiera dodatek (katalog kolekcji w Wiedniu): Schreibers Karl Franz von, Anhang. Verzeichniss der Sammlung von Meteor-Massen, welche sich im k. k. Hof-Mineralien-Cabinette in Wien befindet. Vom Director von Schreibers, s. 425-434
  21. ^ cytowane w tytule 10 tablic (zehn Steindrucktafeln) to powołanie na: Schreibers Karl Franz von, (1820), Beyträge zur Geschichte und Kenntriss meteorischer…
  22. ^ na kopii egzemplarza z biblioteki Harvard University na końcu znajdują się odręczne notatki nieznanego autora!?
  23. ^ autor nieznany; w Roczniku Strąbskiego na rok 1854 znajduje się artykuł tego autora pt. Gwiazdy spadające, s. 66-69. Plik ulLib
  24. ^ w artykule wyjaśnienie natury meteorytów; oraz m.in. historie meteorytów: Braunau (rysunek meteorytu), Seeläsgen (Przełazy) (rysunek masy głównej) i Stannern; opis spadku dziwnej substancji 2 sierpnia 1736 roku!
  25. ^ katalog zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie; wcześniejsze katalogi: Semsey (1887) i Tokody (1951)
  26. ^ o meteorytach: Benares (a), Charsonville, Eichstädt, Elbogen, Hraschina, Lenarto, Lissa, L'Aigle, Salles, Siena, Stannern, Tabor, Timochin; zawiera liczne plansze z rysunkami meteorytów oraz mapę spadku meteorytu Stannern (oryginalna mapa i wykaz znalezionych okazów) (strona tytułowa, detal)
  27. ^ spadek meteorytu Kharkov (Жигайловка) 12 października 1787 roku w Ukrainie; chondryt zwyczajny L6, TKW ~1500 g
  28. ^ w tym tomie Ann. d. Phys. relacja ze spadku i wyniki analiz meteorytu Stannern (tam również tablice z rysunkami okazów!)
  29. ^ patrz → Stoikowitz (1807)

Zobacz również

Linki zewnętrzne

  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) - meteoryt Stannern
  • Encyclopedia of Meteorites (EoM) - meteoryt Stannern


Ambox question orange.svg
 Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?)
(poszukać, uzupełnić …)
Źródło „http://meteoritica.pl/index.php5/Stannern”
Osobiste