PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Kunersdorf 1591

Z Wiki.Meteoritica.pl

Grad (kamieni?) w 1591 roku nad Odrą, a może tornado?

Kunersdorf →
Kunersdorf (Angelus 1598).jpg
Opis spadku (Angelus 1598)
Wątpliwy (doubtful) spadek
Lokalizacja Kunersdorf, Brandenburgia, Niemcy
Położenie[1] wiele prawdopodobnych lokalizacji
Data 9 czerwiec 1591 r.
Uwagi kłopot z ustaleniem lokalizacji
Charakterystyka
Typ meteoryt kamienny (?)
Masa kilka dużych kamieni (?)
Meteoritical Bulletin Database

Doniesienie o spadku 9 czerwca 1591 roku w niem. Kunersdorf.

Pierwsza wzmianka o tym wydarzeniu pojawia się w kronice Annales Marchiae Brandenburgicae... Andreasa Angelusa z 1598 roku[2]. W jego roczniku pod datą 1591 jest relacja o spadku (gradzie) 9 czerwca (Im neunden Junij) w miejscowości Kuhnersdorff. Wszystkie późniejsze relacje opierają się na tym opisie. Jest bardzo prawdopodobne, że nie był to spadek deszczu meteorytów, ale burza (tornado) z gradobiciem, a późniejsi kronikarze i badacze tłumacząc źródła dokonali przekłamań i błędnej interpretacji zdarzenia?!


Co zanotował Angelus (1598) w rozdziale Chronica der Marck Brandenburg pod datą 1591[2]

(pisownia oryginalna; dostępne w internecie skany dzieła trudno jest jednoznacznie odczytać, również dawny język niemiecki jest trudny w interpretacji, stąd zamieszczony cytat może zawierać błędy)

(...) Im neunden Junij / gegen den Abend entstundt ein gros wetter von Westen her / vnd zog sich hin-úber nach Cústrin. Im selben wetter warff der wind die windmúhle vor Bernáwichen herumb. Und zu Kuhnersdorff ward das getreyde von grossen und sehr ecktchten hagelsteinen sehr zerschlagen. Man sagt / das daselbst auch gantze stúcken fewer aus den Wolcken gefallen sein. Idem.(...)

Próba interpretacji słów: hin-úber=hinüber - na tamtą stronę, przemieścić się; windmúhle=Windmühle - wiatrak; hagelsteinen=hagelstein, hagel - grad; getreyde=getreide = zboża; Wolcken=Wolken - chmury

Spadł duży grad (grossen hagelstein) na miejscowość Kuhnersdorff. W tym rejonie są dwie miejscowości, które dawniej nosiły tę nazwę (właściwie Kunersdorf), są to Kunowice i Kosobudz[3]. Wymienia on również miejscowości: Cüstrin (Cústrin), obecnie Kostrzyn nad Odrą (współ. nazwa niem. Küstrin) oraz Bernäwichen (Bernáwichen) - zapewne chodzi o wieś Barnówko (niem. Berneuchen) w gminie Dębno[4].

Nazwa wsi Barnówko zmieniała się wielokrotnie na przestrzeni jej dziejów (więcej na Wikipedi), ale na mapie Joana Blaeu z 1645 roku figuruje ona pod nazwą Bernewichen! Ciekawostką może być fakt, że historyczna nazwa wsi Barnówko Nova Bernowe i późniejsze (m.in. Bernowichen, Bernewichen) pochodzi od kolonizujących ten rejon osadników z branderburskiego Bernau bei Berlin![5]. W Cartographia Confinium (2009) w opracowaniu Jarosława Łuczyńskiego znajdujemy potwierdzenie, że wieś Barnówko nosiła dawniej nazwę Bernewichen. Taka nazwa pojawia się na mapach Camerariusa wydawanych przez Mercatora po 1585 roku.


Być może opisywane przez Angelusa wydarzenie - deszcz meteorytów kamienny, a może tylko potężna burza (tornado) z gradobiciem (hagelstem)?!? - miało miejsce w okolicach Frankfurtu nad Odrą we wsi Kunowice? Nie w Saksoni, nie na Śląsku, ale właśnie w Brandenburgii? Jego Annales Marchiae Brandenbvrgicae... jest kroniką tych terenów.[6]


O tym samym wydarzeniu można przeczytać w Codex diplomaticus brandenburgensis... Riedel'a (1862) na stronie 148 Microcronicon Marchicum:
(...) Den 9. Junij gegen abendt ßtundt ein großs wetter auf vnd zog hinnüber nach Cüßtrin. In ßolchem wetter ward die Mülle für Bernewicken vmbgeworfen vnd zu Kunerßtorff das getreide von großsen vnd ßchrecklichen Hagelßteinen ßehre zerßchlagen, Es ßind auch gantze ßtücken Fewr mit herrunter gefallen.(...)[7]

Tu, w tym doniesieniu, pojawia się grad kamieni (Hagelsteinen). Ale biorąc pod uwagę opisane zniszczenia w uprawach i obrażenia (?) odniesione przez ludzi, można przypuszczać, że była to olbrzymia nawałnica z gradobiciem, a nie spadek deszczu meteorytów? Tu też inna pisownia miejscowości Bernewicken.

Redakcja Wiki.Meteoritica.pl ma zamiar przygotować informacyjną (korygującą) notkę o spadku w Kunersdorf do kolejnego wydania katalogu meteorytów NHM w Londynie oraz w oparciu o dodatkowe źródła obszerniejszy artykuł na ten temat.


Inne źródła

U późniejszych autorów pojawia się informacja o kamieniach (Steine, stones), ale Angelus nic nie wspomina o kamieniach!?

U Chladniego (1815) jest informacja o spadku
1591, den 9. Juni bei Kunersdorf grosse Steine. Angelus in Annal. Marchiae.[2]


U Greg'a (1861)
Year. Day of month. Locality. Size or weight. Direction. Duration; rate; hour; Remarks, &c.
1591.* June 9 Kunersdorf ... ... ... Stone-fall; several large stones (19th June?).
(tłum.: kilka dużych kamieni)


W katalogu Klein'a (1904) jest informacja o spadku
1591 Juni 9 - Kunersdorf8)
8) Unter Detonation, Hagel mit Steinen.
(tłum.: po wybuchu, grad kamieni)


W katalogu Grady[8]
Kunersdorf
Germany
1591, June 9
Doubtful
Several large stones are said to have fallen, E.F.F. Chladni (1815); R.P. Greg (1860), but the evidence is not conclusive. The exact locality is doubtful; there are eight villages possible: Kunersdorf, Silesia 52°40'N, 14°13'E; Kunersdorf, Silesia (now Poland), 51°5'N, 17°50'E; Kunersdorf, Brandenburg (now Poland), 52°22'N, 14°37'E; Kunersdorf, Brandenburg (now Poland), 52°14'N, 15°14'E; Kunersdorf, Brandenburg, 51°46'N, 14°12'E; Kunersdorf, Saxony, 51°18'N, 14°4'E; Kunnersdorf, Silesia (now Poland), 50°53'N, 15°43'E; Kunnersdorf, Saxony, 51°3'N, 14°40'E.


Lokalizacja

(K) Kunowice (niem. Kunersdorf), (C) Kostrzyn nad Odrą (niem. Küstrin), (B) wieś Barnówko (niem. Berneuchen), (♦) Börnicke, (*) Kosobudz (niem. Kunersdorf), (W) Wüste Kunersdorf

współrzędne wsi/miejscowości o nazwie Kunersdorf wg Grady[8]

Jak widać z katalogu Grady[8], nie ma pewności o jaką wieś/miejscowość chodzi!?

Na dawnych i współczesnych terenach niemieckich występuje lub występowało bardzo (!) wiele miejsc/wsi/miejscowości o nazwie Kunersdorf. W niemieckiej Wikipedi pod hasłami Kunersdorf, Kunnersdorf i Cunnersdorf znajduje się wiele lokalizacji.


W doniesieniu 'Kunersdorf 1591' być może więc chodzi o wieś Kunowice (niem. Kunersdorf) niedaleko Słubic? Leżącą 27 km na południe od Kostrzyna nad Odrą (niem. Küstrin), a wymienione u Angelusa (1598) Bernäwichen to wieś Barnówko 23 km na północ od Kostrzyna?
Raczej nie dotyczy to wsi Kosobudz[3] (niem. Kunersdorf) ok. 9 km na zachód od Przełazów, nie będącą w tamtym okresie w granicach Marchii Brandenburgskiej. Ale 22 km od Kostrzyna na południe i na zachód od Frankfurtu nad Odrą leży współczesna wieś Wüste Kunersdorf!


Mapy

Fragment mapy Camerariusa z 1585 roku z miejscowościami Kustrin i Bernewichen (dwie lokalizacje: wieś Barnówko i wieś na północ koło Berlina). Nie ma na mapie miejscowości o nazwie Kunersdorf, ale na północ od Kustrin leży Kuitzdorff!

Fragment mapy Brandeburgum Marchionatus z 1645 roku z nazwami Bernewichen (dwie lokalizacje: wieś Barnówko i wieś koło Berlina) i Kustrin. Również nie ma na mapie nazwy Kunersdorf, ale na północ od Kustrin leży Kuitzdorff! (źródło: Blaeu 1645)

Fragment arkusza 4 mapy Preussen und Herzogthum Warschau z 1808 roku z nazwami Kunersdorf (dwie lokalizacje: Kunowice i Kosobudz), Küstrin i Berneuchen. Na północy wieś Garz

Wieś Kuitzdorff to obecnie Gudzisz (niem. Kutzdorf).

Na mapie Camerariusa znajdują się róznież dwie miejscowości związane ze spadkiem w Bierzwniku w 1304 roku. Marienwalde - Bierzwnik i Fridebergk - Strzelce Krajeńskie (źródło: Cartographia confinium..., 2009).


Bibliografia

Angelus (1598), Annales Marchiae Brandenburgicae...
  • Angelus Andreas, (1598), Annales Marchiae Brandenburgicae, das ist ordentliche Verzeichnus und Beschreibung der fürnemsten und gedenckwirdigsten Märkischen Jahrgeschichten und Historien, so sich vom 416. Jahr vor Christi Geburt bis aufs 1596 Jahr zugetragen haben. Frankfurt a.d. Oder 1598. Plik DjVu
  • +Blaeu Joan, (1645), Theatrum Orbis Terrarum, sive Atlas Novus in quo Tabulæ et Descriptiones Omnium Regionum, Editæ a Guiljel: et Ioanne Blaeu (Theater of the World, or a New Atlas of Maps and Representations of All Regions, Edited by Willem and Joan Blaeu). Źródło: UCLA Library
  • +Camerarius Elias, (1585), Marca Brandenbvrgensis & Pomerania. Per Gerardum Mercatorem. Cum Privilegio. Duisburg, po 1585.
  • +Cartographia confinium. Zachodnie i północne ziemie Rzeczypospolitej w dawnej kartografii. Materiały z konferencji naukowej, wyd. WiMBP Gorzów Wielkopolski, 2009. Plik PDF
  • Chladni Ernst F.F., (1815), Neus Verzeichniss der herabgefallenen Stein- und Eisenmassen, in chronologischer Ordnung. Annalen der Physik, 50, 1815, s. 225-256. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    ; plik GIF
  • Grady Monica M., (2000), Catalogue of Meteorites. 5th Ed. Cambridge University Press, Natural History Museum London, UK, 2000. ISBN 978-0521663038.
  • Klein Hermann J., (1904), Jahrbuch der Astronomie und Geophysik. Enthaltend die wichtigsten Fortschritte auf den Gebieten der Astrophysik, Meteorologie und physikalischen Erdkunde. XIV. Jahrgang 1903. Eduard Heinrich Mayer, Leipzig 1904.
Riedel (1862), Riedel's Codex diplomaticus Brandenburgensis...
  • +Riedel Adolph Friedrich Johann, (1838-1869), Riedel's Codex diplomaticus Brandenburgensis. Sammlung der Urkunden, Chroniken und sonstigen Quellenschriften für die Geschichte der Mark Brandenburg und ihrer Regenten. Berlin 1838–1869. Fragment o wydarzeniu w tomie: Des Vierten Haupttheils oder der Urkunden-Sammlung für die Orts- und spezielle Landesgeschichte erster Band. rozdz. III. Microcronicon Marchicum, s. 148, Berlin 1862. Plik Google Books


Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ a b c Angelus (1598), s. 406
  3. ^ a b wieś Kosobudz należała w tamtym okresie do księstwa krośnieńskiego, które było częścią Śląska, nie Brandenburgii
  4. ^ na wieś Barnówko i jej historyczną nazwę zwrócił uwagę dr Grzegorz Brzustowicz (informacja prywatna)
  5. ^ na mapie Blaeu jest jeszcze jedna miejscowość o nazwie Bernewichen, obecnie jest to prawdopodobnie Börnicke (obwód miejski należący do Bernau bei Berlin w Brandenburgii, skąd wywodzili się osadnicy ze wsi Barnówko; patrz mapa Joana Blaeu.
  6. ^ inspiracja i pomoc: Wiesław Czajka
  7. ^ w pisowni współczesnej: "Den 9. Junij gegen abendt stundt ein gross wetter auf und zog hinnüber nach Cüstrin. In solchem wetter ward die Mülle für Bernewicken vmbgeworfen und zu Kunerstorff das getreide von grossen und schrecklichen Hagelsteinen sehre zerschlagen, Es sind auch gantze stücken Fewr mit herrunter gefallen."
  8. ^ a b c Grady (2000), katalog meteorytów NHM London


Linki zewnętrzne

  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) - meteoryt wątpliwy (Doubtful meteorite) Kunersdorf
  • Encyclopedia of Meteorites (EoM) - meteoryt wątpliwy (Doubtful meteorite) Kunersdorf


Co jeszcze na stronie?

  • czy da się zidentyfikować jednoznacznie miejscowości Kunersdorf? Wg Angelusa było to w Marchii Brandenburskiej
  • czy w opisie Angelusa nie jest to po prostu opis potężnego tornado?
Źródło „http://meteoritica.pl/index.php5/Kunersdorf_1591”
Osobiste