(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Kaposfüred
Z Wiki.Meteoritica.pl
„Szlachetne” pobudki oszukańczej podmiany okazów
| Kaposfüred → | |
.jpg)
Detale wytrawionego przekroju meteorytu Kaposfüred, prawdziwej masy głównej meteorytu Nagy-Vázsony (źródło: Kubovics et al. 2016)
| |
| Spadek nieudokumentowany (Undocumented) | |
| Lokalizacja | Kaposfüred, Kaposvár, Węgry |
| Położenie[1] | 46°25'N, 17°46'E |
| Data | 7 maja 1995 r., 03:00 (niedziela) |
| Uwagi | meteoryt został zarejestrowany warunkowo (provisional) |
| Charakterystyka | |
| Typ | meteoryt żelazny IVA, oktaedryt drobnoziarnisty (Of, fine octahedrite) |
| Masa | 2,2 kg |
| Liczba okazów | 1 okaz |
| Meteoritical Bulletin Database | |
Doniesienie o „spadku” meteorytu żelaznego 7 maja 1995 roku (niedziela) na Węgrzech. Meteoryt został zarejestrowany warunkowo (provisional) w Meteoritical Bulletin, jako nieudokumentowany spadek (Undocumented). Okaz rzeczywiście jest meteorytem, ale okoliczności jego „spadku”, są mocno wątpliwe!
Okazało się po 2014 roku, że jest to okaz (masa główna) meteorytu Nagy-Vázsony, ale o tym dalej.
Historia „spadku” za Bérczi et al. (1998):
Abstract: An iron meteorite fell in Kaposfüred, Somogy County, Hungary, on May 7, 1995, at 3 a.m. (geographical coordinates are: 17°46'E longitude and 46°25'N latitude). The meteorite arrived from NE direction with high inclination path and excavated a ca. 1 meter deep crater in the garden of a local priest. The mass of the meteorite is 2.2 kg, its density is 8.14 g/cm³. INAA studies showed, that Kaposfüred belongs to the IVA group of irons.
The history of the fall: On the evening of May 6, 1995, Mr. Marcell Török[2], a parish reverend of the Kaposszerdahely Roman Catholic Parochy (priest of the Kaposszerdahely Roman Catholic parish), decided that he would get up early in the morning to scythe the grass in his garden. Next dawn he was awakened by some brightness outside and while opening the door he observed the impact of a bright object at a distance of 7-8 m in his garden. He felt the turbulence caused by the incoming body and observed its shining tail. Since all this happened during the Bosnian war, his first idea was that a projectile had landed. He consulted his watch: it was 3 a. m. He went back to sleep and about 2 hours later he examined the mysterious object and found that it had dug up the soil in East-West direction. (He found that the impacted body had thrown out the soil towards the west, in the direction of the Kaposvár–Fonyód railway line). The diameter of the crater was about 1.5 meter and its depth was 1.1 meter. The crater was elongated towards Western direction and this fact signified the East-North-East arrival path. He also observed, that the projectile had decapitated one of his pine trees and melted the aluminium washing line. Then the priest tried to take out the object from the crater which melted his spade. Finally he managed to excavate it and put it in a bucket of water which was evaporated immediately.
Okaz wygląda na za bardzo zwietrzały, jak na świeży spadek! Cała ta historia pełna jest niedorzecznych, wręcz absurdalnych faktów! Świadkiem „spadku” był ksiądz Marcell Török![2] No comment.
Wyjawienie sekretu
W lutym 2016 roku sprawa meteorytu Kaposfüred została wyjaśniona przez Zsolta Kereszty i współpracowników (Kubovics et al. 2016). W skrócie:
W dniu 17 stycznia 1890 roku poszukujący pracy górnik János Koralovszky obserwował spadek meteorytu w okolicy wsi Nagyvázsony. Przeszukał później domniemany obszar spadku i znalazł w wąwozie ok. 2 kg okaz meteorytu żelaznego. Był to meteoryt Nagy-Vázsony. Biskup baron K. Hornig w Veszprém dokonał podmiany znalezionego okazu na okaz meteorytu Toluca.[3]
W 1995 roku w miejscowości Kaposfüred został wybudowany nowy kościół, którego pastorem został ksiądz Marcell Török[2], m.in. kolekcjoner niezwykłych kamieni. Jeden z architektów A. Szabó zobaczył na plebani dziwny ciemny okaz (próbkę). Ksiądz Török zobowiązany do zachowania w tajemnicy źródła pochodzenia tego okazu, podał fałszywą jego historię – o spadku w 1995 roku. Meteoryt został zgłoszony do klasyfikacji, jako nowy meteoryt Kaposfüred.
W 2014 roku ksiądz Török zachorował, więc postanowił, w imię nauki, zdradzić sekret pochodzenia meteorytu. Oświadczył, że otrzymał go w 1973 roku w Szeged[4] od księdza G. Havas z okazji swoich święceń. Zsolt Kereszty i Gy.A. Gönczi (Zs.K. i Gy.A.G.) rozpoczęli dochodzenie, jak meteoryt trafił do księdza Havas?
W 1890 roku biskup baron K. Hornig z Veszprém był wielkim kolekcjonerem kamieni. Znalazca meteorytu Nagy-Vázsony János Koralovszky odwiedził barona Hornig i zdał relację oraz okazał fragment do wyceny. Baron poznawszy jego historię opublikował ją w lokalnym dzienniku. Później zapewne spotkał się z Jánosem Koralovszkym i opłacając go mógł podmienić okaz na fragment meteorytu Toluca[5], argumentując, że chce zachować meteoryt na Węgrzech.[6] Więc w obiegu znalazły się dwa okazy meteorytu Nagy-Vázsony: prawdziwy pozostający w majątku diecezji i fałszywy (Toluca) w posiadaniu Jánosa Koralovszky.
János Koralovszky sprzedał swój (fałszywy!) okaz pod nazwą Nagy-Vázsony właścicielowi fabryki włókienniczej Albertowi Mayer von Günthof, a ten podarował go do zbiorów muzeum cesarskiego (Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu). Okaz został skatalogowany i pozostaje tam do dzisiaj (Buchwald 1975; Koblitz MetBase).[7] Tak ten przekazany okaz meteorytu „Nagy-Vázsony” (=Toluca) opisał Brezina (1896): waga 1980 g, kształtu płaskiego o zaokrąglonych krawędziach, wielkości dłoni, jedna strona wypukła, druga wklęsła, pokryty zwietrzeliną.
Zsolt Kereszty przekazał próbkę meteorytu Kaposfüred profesorowi Imre Kubovics do analizy. Okazało się, że jest to oktaedryt drobnoziarnisty (Of, fine octahedrite) typu IVA, natomiast okaz meteorytu „Nagy-Vázsony” ze zbiorów MHN w Wiedniu jest typu IAB-sLL (oktaedryt gruboziarnisty, Og, coarse octahedrite). Przeprowadzone przez Zs.K. i Gy.A.G. dochodzenie wskazuje, że meteoryt, który nabył przemysłowiec Mayer von Günthof od Jánosa Koralovszky to fragment meteorytu Toluca. Czyli w zbiorach MHN w Wiedniu znajduje się nie okaz meteorytu Nagy-Vázsony, tylko meteorytu Toluca[3] typu IAB-sLL. Oryginalny meteoryt Nagy-Vázsony (=Kaposfüred) jest typu IVA i czeka na zatwierdzenie.
Buchwald (1975) (s. 875)
(…) Nagy-Vázsony is in every respect a typical group I iron, closely related to Toluca. A modern chemical examination will probably show its composition to be almost identical to that of Toluca, both with respect to main and trace elements.
Brezina (1896) → patrz meteoryt Nagy-Vázsony
Lokalizacja
(K) Kaposfüred, (N) Nagyvázsony
miejsce znalezienia (spadku?!) (46°24′47,47″N, 17°46′45,29″E)
[IAB] miejsce znalezienia meteorytu Nagy-Vázsony
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Meteoryt „spadł” na teren plebani, w miejscu o współrzędnych 46°24′47,47″N, 17°46′45,29″E.
Galerie
Masa główna (fot. Zsolt Kereszty, za zgodą)
_01.jpg) Wypolerowana i częściowo wytrawiona powierzchnia meteorytu |
_02.jpg) Widoczne struktury Widmanstätten |
Bibliografia
- Bérczi Szaniszló, Földi Tivadar, Kubovics Imre, Simonits A., Szabó A., (1998), Kaposfüred: A new IVA-type iron meteorite from Hungary, 29th Lunar and Planetary Science Conference, March 16–20, 1998, Houston, Texas. Plik PDF.
- Buchwald Vagn Fabritius, (1975), Handbook of Iron Meteorites. Their History, Distribution, Composition, and Structure, University of California Press, Berkeley 1975, (s. 874-875). ISBN 0-520-02934-8.[8] Pliki PDF.
- Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
- +Kubovics Imre, Bérczi Szaniszló, Ditrói-Puskás Zuárd, Gál-Solymos Kamilla, Nagy B., Szabó A., (1997), Preliminary report of Kaposfüred: A new iron meteorite from Hungary, Acta Mineralogica-Petrographica, 36(1), Szeged 1997, s. 111–117.
- Kubovics Imre, Kereszty Zsolt, Bérczi Szaniszló, Gönczi Gy.A., (2016), The revealed real story of the Nagy-Vázsony[9] irom meteorite, 47th Lunar and Planetary Science Conference, March 21-25, 2016, Woodlands, Texas. Plik PDF.
Przypisy
Zobacz również
- meteoryt Nagy-Vázsony
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt (provisional) Kaposfüred
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt (provisional) Kaposfüred
- Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (Hungarian Natural History Museum, Budapest; Budapest, Nat. Mus.) – Magyar Természettudományi Múzeum Budapest ●
Katalog Tokody (1951) ● Meteorites in the Carpatian Basin (english); Kárpát-medencei meteoritok (hungarian)● [katalog → Ravasz (1969)] - Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (Natural History Museum Vienna; Vienna, Naturhist. Mus.) – Naturhistorisches Museum Wien ● Die Meteoritensammlung ● Mineralogy & Petrography ● [katalogi → Partsch (1843); Brezina (1885); Brezina (1895); Brezina (1896); Berwerth (1903)]
- woreczko.pl – o budowie heksaedrytów i oktaedrytów: Figury, struktury Widmanstättena (Widmanstätten pattern; Widmanstatten)
- Wikipedia (HU) – Kaposfüred vasmeteorit
.jpg){kind=link}