O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

---

Z Wiki.Meteoritica.pl

Strona w budowie (Site under construction) Jeszcze to chwilę potrwa (It will take a while)

Deszcz eukrytów, ale znaleziono "tylko" 63 okazy

Stannern →
Okaz meteorytu Stannern (źródło: Schreibers 1820)
Spadek
Lokalizacja	Czechy
Położenie[1]	49°17'N, 15°34'E
Data	22 maja 1808, 06:00
Charakterystyka
Typ	achondryt, eukryt EUC-mmict
Masa	~52 kg
Liczba okazów	deszcz meteorytów
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
w NHM Cat: Cilli, Iglau, Langenpiernitz, Stannein, Stonarov, Stonarow

Spadek deszczu meteorytów 22 maja 1808 roku około 6 rano w miejscowości Stannern, Czechy. Spadło kilkadziesiąt okazów rzadkiego typu meteorytu - eukrytów (EUC-mmict).

Za ASP (katalog PTMet)

"W niedzielę, 22 maja 1808 r. w mieście Stannern oraz okolicznych wisach i miejscowościach, spadły z nieba kamienie. Był pogodny poranek, ale o wpół do szóstej pojawiła się mgła. Ludzie ze Stannern w drodze do kościoła, usłyszeli nagle trzy silne detonacje, aż ziemia zadrżała im pod nogami, a mgła zrobiła się nagle tak gęsta, że tylko na 12 kroków było coś widać. Potem usłyszeli hałas przypominający ciągły ogień karabinowy, albo jakby grzmiały wielkie bębny. W powietrzu było słychać dudnienie i świst. Gdy patrzyli na siebie ze zdumieniem i przerażeniem, w całej okolicy zaczął padać "deszcz", przed którym nie chroni żaden płaszcz. Pośród nieustannego dudnienia i świstu z powietrza spadały kamienie od wielkości włoskiego orzecha do wielkości głowy dziecka; niektóre pionowo, inne jakby rozkołysane. Wielu ludzi to widziało, a kamienie, które podniesiono zaraz po spadku, były jeszcze ciepłe. Pierwsze wbiły się głęboko w ziemię; jeden nawet na dwie stopy. Późniejsze spadały tylko na ziemię. Wewnątrz były szare, a z zewnątrz pokryte czarną, błyszczącą skórką. Ich liczbę trudno ocenić. Wiele mogło spaść na pola uprawne i nadal leżą w ziemi. Te, które zostały znalezione, ważą 2 i pół cetnara. Wszystko to trwało około 6-8 minut. Po kilku godzinach także mgła zniknęła i koło południa było jasno i spokojnie, jakby nic się nie stało."

Taką brzmiącą relację o tym zdarzeniu sporządzono dla cesarza Austrii. Dziś ocenia się, że spadło 200-300 kamieni, z których zachowało się 65 ważących w sumie 52 kg. Największy okaz ważył ponad 7 kg. Teren spadku jest bardzo rozległy, a znaczną jego część stanowiły lasy i nieużytki. Ponieważ większość okazów znaleziono na obszarze zamieszkałym lub w bezpośrednim ich sąsiedztwie, jest bardzo prawdopodobne, że do zbiorów trafiła tylko mała część spadłych kamieni.

Okazy meteorytu Stannern znajdują się dziś w wielu kolekcjach. Największe z nich w:

Lokalizacja

Miejscowości: Stonařov (niem. Stannern) oraz Brtnička (niem. Klein Pirnitz), Dlouhá Brtnice (niem. Lang Pirnitz), Hladov (niem. Hungerleiden, Pfaffendorf), Opatov (niem. Oppatau), Otin (niem. Otten), Rosice (Cerekvička-Rosice) (niem. Roschitz), Sokolíčko (dawniej Falknov), Vilanec (niem. Willenz).

Meteoryty spadły na miasto Stannern i jego okolice w kierunku północnym i południowym. Według Schreibersa (1820) znaleziono po spadku 63 okazy, ale musiało ich spaść więcej. Elipsa spadku miała około 14 km długości i trzecią część tego szerokości.

Prawdopodobnie zebrane w 1808 roku okazy to wszystko co dziś znajduję się w kolekcjach. Brak jest informacji o późniejszych znaleziskach. Zważywszy na szczegóły zawarte w opisie okoliczności spadku i charakter terenu - liczne lasy i rozległe nieużytki, oraz analizując mapę spadku (Schreibers 1820) można założyć, że wyzbierano tylko małą część spadłych okazów. Być może w okolicznych lasach leżą jeszcze duże, niestety już mocno zwietrzałe (minęło ponad 200 lat), okazy pięknego i rzadkiego eukrytu. Może jeszcze warto tam poszukać?

Mapa rozkładu okazów sporządzona na podstawie informacji zawartej w Schreibers (1820). Według sporządzonego przez Schreibersa wykazu udało się udokumentować 63 znaleziska. Lokalizację każdego z okazów naniósł on na mapę, a w tabeli podał ich wagę w funtach (lb., ℔) i łutach (niem. Loth) oraz zamieścił nazwiska (i miejsce zamieszkania?) znalazców. Wszystkie znalezione okazy były kompletne, poza okazami nr 29 i 62, które znaleziono rozbite, po dwa fragmenty^[2]. Najmniejszy okaz znaleziony w miejscowości Hungerleiden ważył 3½ łuta (około 61 g). Dalej na północ w okolicach miejscowości Lang Pirnitz i Klein Pirnitz znajdowano już okazy większe o wagach do 0,5 funta (poza dużymi okazami 4 i 25). Na terenie lasów rozciągających się pomiędzy tymi miejscowościami, a miastem Stannern nie udokumentowano żadnego znaleziska. Kolejne skupisko okazów to okolice miasta Stannern. Na jego terenie i w sąsiedztwie znajdowano już okazy powyżej 1 funta (nawet 4 funty 16 łutów - okaz 52). Dalej na północ również rozciągają się lasy bez znalezisk. Najdalej na północ w okolicy miejscowości Neustift znaleziono okaz nr 60 o wadze 3 funtów. W tym rejonie spadł również największy meteoryt Stannern, okaz 61 o wadze aż 13 funtów.

Biorąc pod uwagę miejsce spadku meteorytów można założyć, że Schreibers w swym opisie posługiwał się miarami austriackimi, więc aby dokonać przeliczenia podanych wag okazów należy przyjąć wartości, jakie wówczas na tym terenie obowiązywały. Jeden funt austriacki wynosił wówczas 0,560 kg i dzielił się na 32 łuty.^[3] Stosując ten przelicznik otrzymujemy, że najmniejszy okaz (1) ważył 61 gram, największy (61) zaś 7,28 kg. Jak podaje Schreibers (1820) waga wszystkich 63 okazów wynosiła 92 funty 32½ łuta, co daje 52,07 kg i zgada się z katalogową wartością.

Obszar na jakim znajdowano meteoryty - elipsa spadku (ang. strewnfield) - rozciągał się od miejscowości Hunderleiden do Zeinsau/Neustift i miał 13,9 km długości i szerokość 5,2 km. Oś elipsy pokrywa się w zasadzie z kierunkiem południe-północ.

Mapy

Miejscowości Stanern, Oppatow i Hungerleia na mapie de Vangoudy z 1751 roku[4] (źródło: David Rumsey Map Collection)

Fragment mapy Generalkarte des Österreichischen Kaiserstaates z 1856 roku (źródło: MAPSTER)

Miejscowości Stannern, Hungerleiden, Oppatau i Otten (źródło: Mapy austro-węgierskie, 1880-1912)

Galerie

Okazy meteorytu Stannern (i innych) z pracy Schreibers (1820)

Tablica II.[5] Meteoryty: Eichstädt, L'Aigle, Siena, Tabor	Tablica III. Meteoryt Lissa	Tablica IV. Meteoryt Stannern
Tablica V. Okazy meteorytu Stannern	Tablica VI. Okazy meteorytu Stannern	Tablica VII. Wnętrza meteorytów: Benares (a), Charsonville, Salles, Siena, Stannern, Timochin
Tablica VIII. Wnętrza meteorytów: Agram[6], Lenarto, Mexico[7], Siberien[8]	Tablica IX. Przekrój meteorytu Elbogen

Mapa rejonu spadku (Schreibers 1820; zmodyf. W&W)

Bibliografia

• Moser Joseph, (1808), Darstellung der physisch-chemischen Eigenschaften der Steine, welche am 22sten Mai 1808 bei und in Stannern in Mähren aus der Luft gefallen sind. Annalen der Physik, Bd. 29, 1808, s. 309-327. Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  .

• +Rammelsberg Karl Friedrich, (1851a), Ueber die Zusammensetzung des Meteorsteins von Stannern. Annalen der Physik, 83, Bd. 159, 1851, s. 591-593. Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  .

• Scherer Johan Andr., (1809), Bemerkungen uber die mahrischen Meteorsteine, vorzuglich in Hinsicht auf ihre Inkrustirung. Annalen der Physik, 1, Bd. 31, 1809, s. 1-22 (tablice). Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  .

• von Schreibers Karl Franz Anton Ritter, (1808), Nachrichten von dem Steinregen, der sich am 22sten Mai 1808, in und um Stannern in Mähren ereignet hat; gesammelt auf einer Reise nach Stannern, in Gesellschaft des Directors von Widmannstätten. Annalen der Physik, Bd. 29, 1808, s. 225-250. Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  .

• von Schreibers Karl Franz Anton Ritter, (1808), Nachrichten von dem Steinregen, der am 3ten Sept. 1808 einige Meilen von Prag herabgesallen ist. Annalen der Physik, Bd. 30, 1808, s. 358-362. Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  .

• Schreibers Karl Franz von, (1820), Beyträge zur Geschichte und Kenntriss meteorischer Stein- und Metall-Massen, und der Erscheinungen, welche deren Niederfallen zu begleiten pflegen, Wien 1820 (ilustracje).^[9] Plik DjVu; plik doi.

• von Schreibers Karl Franz Anton Ritter, (1809), Beschreibung der mährischen Meteorsteine nach ihrem Arussern, vorzüglich der Rinde, und nach ihrer Masse, und einige Folgerungen, aus welche diese Beschreibung sührt. Annalen der Physik, 1, Bd. 31, 1809, s. 23-77 (tablice). Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  .

• Stoikowitz A. (Стойкович Афанасий Иванович), (1809), Nachrichten von mehreren russischen Luftsteinen, besonders von denen, dle am 1. Octob. 1787 im Gouvernement von Charkow herabgefallen find, Annalen der Physik, 1, Bd. 31, 1809, s. 305-322.^[10][11][12] Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  .

• Tuček Karel, (1968), Catalogue of the Collection of meteorites of the National Museum in Prague (Katalog sbírky meteoritů Národního muzea v Praze), National Museum, Prague, 1968, ss. 103.

• Tuček Karel, (1981), Meteority a jejich výskyty v Československu (Meteorites and their occurrence in Czechoslovakia), Academia, Praha, 1981, ss. 269. Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  (tablice
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  ).

Przypisy

Zobacz również

Linki zewnętrzne

• Meteoritical Bulletin Database (MBD) - meteoryt Stannern
• Encyclopedia of Meteorites (EoM) - meteoryt Stannern

• Meteoryt Stannern w kolekcjach polskich - katalog PTMet • Wadi & Jan Woreczko Collection