(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Tabor
Z Wiki.Meteoritica.pl
Czy zebrano wszystko?
Tabor → | |
Okazy meteorytu Tabor ze zbiorów Muzeum Narodowego w Pradze (źródło: Tuček 1968)
| |
Spadek | |
Lokalizacja | Czechy |
Położenie[1] | 49°24'N, 14°39'E |
Data | 3 lipca 1753, 20:00 local |
Charakterystyka | |
Typ | chondryt zwyczajny, H5 |
Masa | 7,54 kg |
Liczba okazów | deszcz |
Meteoritical Bulletin Database | |
Synonimy → | |
w NHM Cat: Kravin, Krawin, Strkov, Strkow; po czesku: Tábor, Kravín |
Deszcz meteorytów 3 lipca 1753 roku na terenie dzisiejszych Czech.
Historię spadku opisał astronom, fizyk i matematyk oraz kierownik katedry na Uniwersytecie Praskim Joseph Stepling w książce wydanej w Pradze w 1754 roku pod tytułem De Pluvia Lapidea Anni M.DCC.LIII. ad Strkow et ejus Causis Meditatio (O deszczu kamieni w roku 1753 koło Strkowa i rozważania o jego przyczynie)[2].
Na portalu Meteorite Manuscripts w artykule Marka Grossmana Handwritten Letter by Joseph Stepling Describing Tabor Fall Discovered (Grossman 2011) znajdują się fragmenty listu Josepha Steplinga do członka towarzystwa Royal Society w Londynie, Jamesa Shorta.[3] W liście pisanym po łacinie Stepling zdaje relację m.in. o spadku kamieni z nieba 3 lipca 1753 roku w okolicach Strkowa na południe od miejscowości Tabor. W przetłumaczonym na potrzeby posiedzenia Royal Society liście znajdujemy wiele ważnych informacji oraz opisane są tam m.in. dwa przypadki relacji świadków owego spadku.
- Około ósmej wieczorem przy niemal bezchmurnym niebie zaobserwowano ciągłą błyskawicę trwającą dłużej niż zwykle, której towarzyszyły trzy potężne grzmoty. Po czym spadł deszcz kamieni mających czarniawy kolor zewnętrznej powierzchni i popielaty kolor wewnątrz. Jeden ze świadków pasterz owiec widząc cztery kamienie spadające z powietrza podbiegł do nich, bo były nie dalej niż trzydzieści kroków od niego, i wziął jeden z nich i zatrzymał go. To, jak rozumiem, zdarzyło się poza [Piscinam?][4] koło wsi Strkow około mili czeskiej od Taborium. Drugi opisany przez Steplinga świadek wieśniak we wsi Plan[5], w jurysdykcji Strkow, przypomniał sobie, że widział, jak na polach kamienie spadają z powietrza około 50 kroków od niego; że obserwował dwa z nich i zauważył, jak wzbiły pył i wywołały wstrząs gruntu przy spadku, i że stwierdził, że jeden z nich był dość gorący, gdy wziął go do ręki.[6]
Co jest istotnego i znamiennego w tej relacji? Otóż, jak opisują świadkowie, w polu ich widzenia w odległościach kilkudziesięciu kroków od nich, spadło po kilka kamieni, można stąd wnioskować, że spadek meteorytu Tabor był obfitym deszczem meteorytów (?!). Być może równie dużym jak deszcz meteorytu Pułtusk?
Więcej szczegółów na stronie Marka Grossmana i w artykule w Meteorycie 2/2011.
Zachowane okazy
W zbiorach muzealnych zachowało się niewiele okazów, a w katalogach podaje się TKW tylko 7,54 kg![7]. W zbiorach NHM w Wiedniu znajduje się m.in. kompletny okaz 2,789 kg (całkowita waga wszystkich okazów 4,063 kg) (katalogi Berwerth 1903 i Grady 2000). Jest to chyba masa główna?[7] W zbiorach Muzeum Narodowego w Pradze są tylko 3 fragmenty, największy z nich (po lewej na zdjęciu), okaz całkowity ma wagę 475,7 g (w sumie w zbiorach muzeum jest 766,4 g) (Tuček 1968).
Również większe ilości znajdują się w: Budapeszcie - okaz całkowity 709,2 g i płytka 28,6 g (Ravasz 1969), katalog Grady (2000) wymienia jeszcze dwa okazy w zbiorach węgierskich - 1,5 kg i 762 g; MHN Paryż - 160 g; FMHN Chicago - 111 g; NHM Londyn - 150, 7, ~3,7 i 13,7 g (Grady 2000). W pozostałych kolekcjach jest jeszcze w sumie mniej niż 100 gram fragmentów. Ogólna waga zachowanych fragmentów przekracza znacznie TKW podawane w katalogach?!
Meteoryty z tego spadku są znajdowane do dziś! Informacja zamieszczona na Meteoritical Bulletin:
- Dr. Gustav Skrov (Czeske-Budeevice, Czechoslovakia) in a letter, X.14 1964 reported about discovery by him together with Dr. B. Polesny and Dr. J. Ihm a fragment of the stony (chondrite) meteorite of Strkov (Tabor) weighing 67.5 gr in Trebone in 1962. The meteorite was turned over to the Popular Observatory of Ceske Budejovice.
O tym znalezisku wspomina również Pokrzywnicki (1970).
Źródła
Stepling (1754) (plik PDF)
Opis spadku i hipoteza pochodzenia spadłych kamieni.
Maner (1805) (s. 220-234)
Chladni (1815) (s. 248)
Chladni (1819) (s. 246-248)
Powołania na: Stepling (1754), Born (1772, s. 125), Maner (1805), czasopisma(?).
Kesslemeyer (1861) (s. 368, 420)
45. 1753 3. Juli Plan und Strkow, beide SO. von Tabor, ehemaliger Kreis Bechin. Sp.-Gew.: 3,65-4,28[8] Böhmen 49°21'N.
49°21'N.14°43'O.
14°43'O.G.50.1815.248.[9] W. 1860. S. 1860.
383. 45 1753. 3. Juli Plan und Strkow, beide SO. von Tabor; Kreis Bechin Böhmen 49°21'N. 14°43'O.
und
49°21'N. 14°44'O.C. 246.[10] Unter kanonenähnlichem Getöse viele eisenhaltige Steine, daren grösster von 13 ℔.
Lokalizacja
(S) Strkov (Planá nad Lužnicí), (K) Kravín (jeziora Nový i Starý Kravín)
współrzędne wg różnych autorów
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Rejon spadku wg Tuček'a (1968) to: Kravín farm near the village of Strkov, SSE of Tábor... (49°21'N 14°43'E).[7].
Współcześnie nie ma już na mapach 'wsi' Kravin, nazwa zachowała się tylko w nazwach okolicznych jezior Nový i Starý Kravín. Jeziora te to prawdopodobnie stawy rybne, co by się zgadzało z relacją Steplinga, gdzie pojawia się określenie Piscinam - staw rybny[4]. Słowo kravín znaczy po czesku obora.
Prawdopodobnie był to duży deszcz meteorytów, ale zebrano niewiele okazów!
Mapy
Miejscowości Tabor i Plan na mapie de Vangoudy z 1751 roku[11] (źródło: David Rumsey Map Collection) |
Galeria
Meteoryt Tabor
Tabor (Schreibers 1820 Tab ii).jpg
Okaz meteorytu Tabor (źródło: Schreibers 1820) |
Bibliografia
- Born Ignaz Edler von, (1772), Lithophylacium Bornianum, Praga 1772. Plik GoogleBooks. (część 1, s. 125)
- Chladni Ernst F.F., (1819), Ueber Feuer-Meteore, und über die mit denselben herabgefallenen Massen (O ognistych meteorach i o masach spadających z nimi) (Nebst zehn Steindrucktafeln und deren Erklärung von Carl von Schreibers), Wien 1819, ss. 434, (s. 246-248).[12][13] Plik PDF[14]; plik GoogleBooks; plik doi.
- Grady Monica M., (2000), Catalogue of Meteorites. 5th Ed., Natural History Museum, Cambridge University Press, London, UK, 2000. ISBN 978-0521663038. Plik NHM Data Portal; plik PDF.
- +Grossman Mark, (2011), Joseph Stepling i spadek meteorytu Tabor. Meteoryt, 2, 2011, s. 3–6, (tłumaczenie art., METEORITE, vol. 17, no. 2).[3]
- Kesselmeyer Paul August, (1861), Ueber den Ursprung der Meteorsteine. Tafel XII-XIV., w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 313-454, (s. 368, 420). Plik PDF; plik DjVu.
- +Maner Joseph, (1805), Beitrag zur Geschichte der meteorischen Steine in Bohmen. W: Johan Heinrich Voigt, Magazin für den neuesten Zustand der Naturkunde, Bd. 10, III. Stück, Weimar 1805, s. 220-234. Plik PDF.
- +Meteoritical Bulletin, 33, Moscow 1965, s. 5. Plik PDF .
- Pokrzywnicki Jerzy, (1970), Nowe meteoryty. Acta Geophys. Polon., vol. XVIII, nr 1, 1970, s. 143-145. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Schreibers Karl Franz von, (1820), Beyträge zur Geschichte und Kenntriss meteorischer Stein- und Metall-Massen, und der Erscheinungen, welche deren Niederfallen zu begleiten pflegen, Wien 1820, (s. 10-) (ilustracje).[15] Plik DjVu; plik doi.
- Stepling Joseph (łac. Stepling Josephum), (1754), De Pluvia Lapidea Anni M.DCC.LIII. ad Strkow et ejus Causis Meditatio, Praga 1754. Plik PDF.[16]
- Tuček Karel, (1968), Catalogue of the Collection of meteorites of the National Museum in Prague (Katalog sbírky meteoritů Národního muzea v Praze), National Museum, Prague, 1968, ss. 103.
- Tuček Karel, (1981), Meteority a jejich výskyty v Československu (Meteorites and their occurrence in Czechoslovakia), Academia, Praha, 1981, ss. 269. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl(tabliceŹródło: Wiki.Meteoritica.pl).
Przypisy
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) - meteoryt Tabor
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) - meteoryt Tabor
- Strona internetowa Marka Grossmana o rękopisie Steplinga - Handwritten Letter by Joseph Stepling Describing Tabor Fall Discovered.
- Wikipedia (CS) - Planá nad Lužnicí ● dzielnica Strkov
- Muzeum Historii Naturalnej w Pradze (Prague Natural History Museum) - Národí Muzeum Praha
- Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (Hungarian Natural History Museum, Budapest) - Magyar Természettudományi Múzeum Budapest
Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?) (poszukać, uzupełnić …) |
- czasopisma(?): Dresden den Walther, 1805, 8; Prager Zeitung, 1803, nr 13
-
Voigt's - Magazin fur den neuesten Zustand der Naturkunde, B. 10, s. 220