PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Magura

Z Wiki.Meteoritica.pl

Meteoryty surowcem dla huty

Magura →
Znalezisko
Lokalizacja Karpaty Zachodnie, Słowacja
Położenie[1] 49°20'N, 19°29'E
Data 1840 r.
Charakterystyka
Typ żelazny, IAB-MG
Masa 150 kg
Liczba okazów wiele brył, zachował się niewiele okazów
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
w NHM Cat: Arva, Orava, Slanica, Szlanica, Szlanicza; po węgiersku: Árva; spotyka się w literaturze również Oravska Magura

Znalezisko meteorytów żelaznych na terenie północno-zachodniej Słowacji od 1840 roku (IAB-MG, TKW 150 kg). Znaleziono wiele brył, o łącznej wadze około półtorej tony, ale większość z nich została przetopiona. Zachowało się tylko ok. 150-200 kg.

Cenny materiał

Według Karela Tučeka (1981) w rejonie karpackiego pasma Magury Orawskiej w północno-zachodniej Słowacji w latach 1830-40 znajdowano wiele żelaznych brył pochodzenia meteorytowego. Według przekazów okoliczna ludność sprzedawała znajdowane bryły do okolicznej huty, gdzie wykorzystywano m.in. znaczne pokłady popularnej w tym rejonie rudy darniowej, a znajdowane żelazne bryły były traktowane jako naturalny surowiec. Prawdopodobnie w tym okresie przetopiono we Franciszkowej hucie około 1,6 tony materiału[2]. Przetapiania meteorytów zaprzestano dopiero w 1844 roku, gdy wiedeński naukowiec W. Haidinger[3] wykazał ich pozaziemskie pochodzenie.

Miejsce pozyskiwania, nota bene tak cennego, materiału dla huty, przez dłuższy czas było przez okoliczną ludność utrzymywane w tajemnicy. Wiadomo, że znaleziska pochodziły z okolic na zachód od wsi Slanica niedaleko Námestova. W żwirowych brzegach rzeki znajdowano bryły żelazne o wagach od jednego do kilkudziesięciu kilogramów[4]. Znaczna ilość znajdowanych fragmentów świadczy o spadku deszczu meteorytów żelaznych w bliżej nieokreślonej przeszłości. Nie znaleziono jednak śladów żadnych kraterów.[5] Uważa się również, że ówczesne przekazy mówiące o znajdowanych wówczas bryłach żelaza o wadze ponad 300 kg są mocno przesadzone, a prawdopodobnie największe znalezione bryły nie miały więcej niż 150 kg. W zbiorach muzealnych zachowało się łącznie około 150-200 kg, największy okaz znajduje się w Tübingen (Niemcy) i ma wagę 45,5 kg. W zbiorach Muzeum w Pradze znajduje się 7 fragmentów o łącznej wadze 2,266 kg (największy 1270 g).

Zachowane fragmenty meteorytu Magura mają bardzo zniszczoną, silnie utlenioną powierzchnię. Nie zachowały się ślady skorupy obtopieniowej i regmagliptów.

Za sprawą badań Haidingera[3] i ze względu na dużą obfitość materiału, żelazo meteorytowe z Orawy stało się na wiele lat materiałem badawczym w europejskich laboratoriach. Znany badacz meteorytów żelaznych V.F. Buchwald stwierdził, że meteoryt Magura był w XIX wieku dla badaczy europejskiej tym, czym w XX wieku dla meteorytyki amerykańskiej był meteoryt Canyon Diablo. W meteorycie Magura po raz pierwszy opisano nowy minerał węglik żelazo-niklu cohenit (cohenite). Dokonał tego w 1889 roku E. Weinschenk i nadał nowo odkrytemu minerałowi nazwę cohenit dla uczczenia Emila Wilhelma Cohena[6]. Również w tym meteorycie w 1847 roku W. Haidinger odkrył fosforek żelaza i niklu schreibersyt (schreibersite), który otrzymał swoją nazwę na cześć twórcy kolekcji meteorytów w Wiedniu, Karla F.A. von Schreibersa[7]. Stwierdzono w okazach meteorytu Magura występowanie zjawiska pseudomorfozy grafitu[8], wyodrębniono cliftonit[9] i diamenty. Ówczesne badania nad cohenitem pozwoliły stworzyć podstawy klasyfikacji oktaedrytów.

Czy są tam kratery?

Ilość znajdowanych kiedyś fragmentów meteorytu Magura, świadczy, że prawdopodobnie w tym rejonie spadł dawno temu deszcz meteorytów żelaznych i być może był to spadek kraterotwórczy?!

Taką hipotezę badał tamtejszy astronom amator i geolog (prawdopodobnie?) i miłośnik meteorytów słowackich Juraj Klam.[10] Prowadzone przez niego wieloletnie poszukiwania zaowocowały "znalezieniem" na terenach otaczających zbiornik Jeziora Orawskiego kilku struktur interpretowanych przez niego jako pozostałości po kraterach meteorytowych. Próbował on swoimi "odkryciami" zainteresować naukowców i opinię publiczną. Swoje spostrzeżenia i wyniki przesłał do Muzeum Narodowego w Pradze, ale jego hipotezy nie zainteresowały naukowców. O meteorycie Magura pisał artykuły do lokalnej prasy, ale nie zainicjowały one dalszych badań weryfikujących hipotezę oraz nie przyniosły znalezisk nowych okazów meteorytów.

Wydaje się, że teoria istnienia kraterów ze spadku pod Magurą, jest kontrowersyjna i nie poparta rzetelnymi dowodami.


Ostatnie okazy meteorytu Magura znaleziono w połowie XIX wieku. Od tego czasu nie udało się znaleźć żadnych nowych okazów.


Lokalizacja

(F) Franciszkowa huta, (V) Vavrečka

Slanica (pol. Słanica), Námestovo (pol. Namiestów). O znajdowaniu okazów w okolicy miejscowości Vavrečka pisze Juraj Klam.

Na początku lat 50. dwudziestego wieku wybudowano u zbiegu rzek Czarnej i Białej Orawy zaporę wodną. Powstałe Jezioro Orawskie zalało tereny, gdzie w XIX wieku znajdowano meteoryty.[11] Wiele wsi, w tym wieś Slanica (pol. Słanica), znalazło się pod wodą.

Współcześnie wielokrotnie poszukiwacze meteorytów, m.in. z Polski, przeszukiwali okolice Jeziora Orawskiego. Jak na razie bezowocnie.


Mapy

Miejscowości Szlanicza (słow. Slanica) i Námesztó (słow. Námestovo) (źródło: Mapy austro-węgierskie, 1880-1912)


Galerie

Meteoryt Magura ze zbiorów Muzeum Mineralogicznego Instytutu Nauk Geologicznych UWr[12] (dla Wiki.Meteoritica.pl fot. Antoni Stryjewski)

Fragment o wadze 500,45 g

Magura (Muzeum Mineralogiczne UWr) 2.jpg
Magura (Muzeum Mineralogiczne UWr) 3.jpg
Magura (Muzeum Mineralogiczne UWr) 4.jpg


Meteoryt Magura w kolekcjach zagranicznych (źródło: Tuček 1981)

Magura (fot 37 Tucek 1981).jpg
Magura (fot 38 Tucek 1981).jpg


Okolice Jeziora Orawskiego i Franciszkowa huta (słow. Františkova huta) (materiały udostępnił: Art&Met)

Tablica informacyjna

Zdewastowany piec

Resztki murów

Opuszczone ruiny huty


"Kratery" w okolicach zbiornika Jezioro Orawskie (źródło: Juraj Klam; materiały udostępnił: Art&Met; niestety tylko tej jakości materiałami dysponujemy)

Odpowiedź Muzeum w Pradze na pismo Juraja Klama

Mapa na której Juraj Klam zaznaczył położenie hipotetycznych kraterów

Jeden z artykułów Juraja Klama w lokalnej prasie o meteorycie Magura


Bibliografia

  • +Buchwald Vagn Fabritius, (1975), Handbook of iron meteorites. Their history, distribution, composition and structure. 3 vol., University of California Press, Berkeley, 1975. ISBN 0520029348. O meteorycie Magura - plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  • +Haidinger W., (1844), Meteor-Eisen in Ungarn. Annalen der Physik, 61, Bd. 137, 1844, s. 675-676. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  • +Haidinger W., (1846), Graphit, pseudomorph nach Schwefelkes. Annalen der Physik, 67, Bd. 143, 1846, s. 437-439. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  • Kosiński Janusz W., (1996), Meteoryty Słowacji. Meteoryt, 4, 1996, s. 10–12. Plik PDF
  • Kosiński Janusz W., (1997), Meteoryty Słowacji - uzupełnienie. Meteoryt, 1, 1997, s. 9. Plik PDF
  • Pilski Andrzej S., (1999), Nieziemskie skarby. Poradnik poszukiwacza meteorytów, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999. ISBN 83-7180-173-4.
  • Török József, (1882b), A Magyar Birodalom meteoritjei (II. rész), Természettudományi Közlöny, XIV (160), 1882, s. 497-514. Plik PDF.
  • Tuček Karel, (1981), Meteority a jejich výskyty v Československu (Meteorites and their occurrence in Czechoslovakia), Academia, Praha, 1981, ss. 269. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
     (tablice
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    ).

Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ o przetapianiu meteorytów w hucie w pobliżu Podbieli pisze Juraj Klam
  3. ^ a b Haidinger (1844)
  4. ^ na fakt znajdowania w okolicy wsi Slanica brył żelaza miały prawdopodobnie wpływ notowane w początkach XIX wieku w tym rejonie wielkie powodzie i związane z nimi przemieszczanie wielkich mas ziemi w korytach rzek
  5. ^ hipotetyczne kratery w okolicach zbiornika "znalazł" lokalny badacz meteorytów Juraj Klam
  6. ^ Emil Wilhelm Cohen - niemiecki badacz meteorytów; autora trzytomowego dzieła o meteorytach: Meteoritenkunde (Nauka o meteorytach)
  7. ^ Pilski (1999)
  8. ^ Haidinger (1846)
  9. ^ cliftonit - pseudomorf grafitu (prawdopodobnie z diamentu) o słabej symetrii oktaedrytu; znajdowany tylko w meteorytach w kamacycie
  10. ^ na podstawie materiałów Juraja Klama udostępnionych przez Art&Met
  11. ^ dokonano wtedy również zmiany granicy polski-słowackiej, tak aby całe jezioro znalazło się po stronie słowackiej
  12. ^ muzeum ma w swych zbiorach okazy (fragmenty) o masach: cs 500,45 g, sc 145,70 g, fp 1,54 g

Zobacz również

Linki zewnętrzne

  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) - meteoryt Magura
  • Encyclopedia of Meteorites (EoM) - meteoryt Magura
Źródło „http://meteoritica.pl/index.php5/Magura”
Osobiste