O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

---

Z Wiki.Meteoritica.pl

Tajemnica ostrzeszowskiego lasu

Ostrzeszów →
280px Prawdopodone miejsce poszukiwań prowadzonych przez Schmidta[1] (fot. Piotr Barański)
Wątpliwy (doubtful) spadek
Lokalizacja	Ostrzeszów koło Ostrowa Wielkopolskiego, Polska
Położenie[2]	51°25'N, 17°55'E
Data	noc z 2 na 3 września 1907 r.; 01:10-01:15
Uwagi	domniemany spadek meteorytu
Charakterystyka
Typ	?
Masa	?
Meteoritical Bulletin Database

Meteoryt sklasyfikowany w Meteoritical Bulletin Database jako wątpliwy (Doubtful)

Obiekt zaobserwowany na początku września 1907 roku. Domniemany spadek dużego meteorytu żelaznego.

Opis spadku

Najwcześniejsza wzmianka w prasie o tym wydarzeniu pojawiła się w Kurjerze Poznańskim nr 205 z 7 września 1907 roku. Była to krótka notka:

(...) Niezwykłe zjawisko na niebie obserwowano w nocy na ubiegły wtorek^[3] w Krotoszynie i okolicy. Mniej więcej o godzinie 1. zabłysnęła nagle jaskrawo gwiazda w kształcie kuli, mieniąca się we wszystkich kolorach tęczy, świeciła około trzech minut i rozprysnęła się w niezliczone małe gwiazdeczki. Przez cały ten czas było tak jasno jak we dnie. Podobne widowisko zauważono także w Mikstacie i innych miejscowościach w południowej części Księstwa.(...)

Zdarzenie było obserwowane ze Strzegomia, Krotoszyna, Miksztatu i Wągrowca oraz innych miejscowości z południowej części „Księstwa Poznańskiego”. Brak jednak doniesień z okolic samego Poznania^[4]. Bolid obserwowany był również na Dolnym Śląsku (m.in. we Wrocławiu) o czym donosiły tamtejsze gazety. Najdalsze na zachód obserwacje bolidu pochodzą z Bolesławca. Bolid leciał z kierunku południowo zachodniego na północny wschód czy też z SWW na NEE omijając Ostrzeszów od południa^[5]. Według relacji świadków miał on postać „potężnego ciała świecącego w postaci gruszki”. Opisywany był jako zjawisko „średniego kalibru” pod względem jasności, nie towarzyszyły mu obserwacje efektów dźwiękowych. W końcowej fazie lotu (wg Pokrzywnickiego w okolicy nad Ostrzeszowem) nastąpił rozpad bolidu, który świadkowie opisywali jako „kulki” lub „gwiazdki”.

Przestraszony żołnierz

Zdarzenie miało miejsce w 1907 roku we wrześniu pod Ostrzeszowem w woj. poznańskim. Żołnierz niemieckiej straży celnej, niejaki Th. Tantz^[6] w nocy z 2 na 3^[7] września 1907 roku (z poniedziałku na wtorek) w okolicach Ostrzeszowa był świadkiem spadku meteorytu. O swoich przeżyciach napisał dopiero w 1934 roku w niemieckim tygodniku Reclams Universum. Na podstawie jego relacji trudno ustalić dokładnie miejsce. Można jedynie przypuszczać, że żołnierz znajdował się przy szosie między wsią Bukowicą a Ostrzeszowem^[8].

Relację Tantza przedrukowano w polskiej prasie (Kurjer Poznański nr 436^[9]):

Opowiadanie Tautza

W niemieckim tygodniku „Reclam Universum”^[10] (nr 13 z 24 grudnia 1934) znajduje się przytoczona poniżej relacja p. Th. Tautza, która przyczyniła się odkrycia meteoru pod Ostrzeszowem.

„We wrześniu 1907 r. szedłem w nocy od granicy rosyjskiej w stronę Ostrzeszowa w Poznańskiem. 15-kilometrowa droga wiodła przez las. Niebo usiane było gwiazdami, wszystko spoczywało w spokoju, nic nie poruszało się, tylko odgłos moich kroków odbijał się samotnym echem. Nagle usłyszałem z niesamowitą szybkością zbliżający się szum. Ciemności rozdarł błyskawicznie potęgujący się jasny blask. Przestraszony skoczyłem na bok i miałem uczucie grożącego niebezpieczeństwa, którego jednak nie mogłem poznać. Już słyszałem wśród drzew głuchy łoskot i ujrzałem spadek wielkiego meteoru. Uderzył w ziemię na pewno bardzo blisko mnie, gdyż wyraźnie słyszałem syk podobny do wrzącej wody. Promieniujące światło spadłej bryły jeszcze przez długi czas oświetlało mi drogę. Nie odważyłem się jednak zbliżyć, ponieważ w tych obcych mi zupełnie stronach nie znałem ni drogi ni ścieżki. Ponieważ rankiem tegoż dnia musiałem wyjechać, nie mogłem następnego dnia odszukać meteoru.

Th. T.”

Tantz twierdził, że meteoryt spadł blisko niego w odległości 50 metrów^[11]. Nie podaje również, z której strony szosy miało to miejsce. Niekonsekwencją jego relacji jest również informacja, że najpierw usłyszał szum a dopiero później blask bolidu. Można jednak założyć, że mógł on usłyszeć tzw. dźwięk „elektrofoniczny”^[12], ale żaden inny świadek przelotu bolidu nie potwierdzał tego zjawiska.

Polski Barringer?

Po ukazaniu się opowieści Tantza do Ostrzeszowa przyjechał w 1935 roku niejaki Karol Schmidt^[13] podający się za „łowcę meteorów”^[14]. Zwrócił się on do władz polskich o pozwolenie na poszukiwanie meteorytu. Do współpracy ze Schmidtem włączeni zostali geolodzy prof. J. Morozewicz i doc. Czesław Kuźniar z Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie^[15]. Na miejscu poszukiwań przebywał również prof. Antoni Gaweł z Krakowa. Do swojego pomysłu wydobycia meteorytu udało się Schmidtowi pozyskać również wielu miejscowych entuzjastów^[16].

Schmidt we współpracy z lokalnymi władzami rozpoczął intensywne poszukiwania i prace na terenie domniemanego spadku. Mając dodatkowe informacje od Tantza i polskich świadków spadku (panów Matysiaka i Plucińskiego^[17]) i według sobie znanych metod obliczył miejsce spadku. Do prac ziemnych zatrudnił kilkunastu robotników, dokonywał na terenie domniemanego zalegania meteorytu badań „igłą magnetyczną”. W wielu miejscach robił odwierty znajdując na głębokości 0,5 metra twardą warstwę, która miała być „wydzieliną” meteorytu powstałą ze „spalenia tlenku żelaza”, natomiast sam meteoryt wg jego opinii miał znajdować się 6 metrów pod ziemią^[18]. Dalsze prace prowadzono kilofami, używano też dynamitu. Urobek tych prac był liczony w tonach. Część wydobytego materiału składowano w Urzędzie Miejskim w Ostrzeszowie.

Co z tego wynika?

Metody działania Schmidta wskazywały na jego całkowitą ignorancję w temacie meteorytów^[19]. Znalezione granitowe kamienia dawał do zaopiniowania prof. Morozewiczowi, który skomentował to następująco: „może to u was nazywa się meteorytem bo u nas granitem”. Wydobyte przez Schmidta kawałki „żużlu” nie były oczywiście meteorytami, lecz rudą żelaza miejscowego pochodzenia, tzw. orsztyn^[20]. Po około 20 dniach Schmidtowi skończyły się fundusze na dalsze poszukiwania. Również dosyć szybko zraził do siebie naukowców. Później zabiegał jeszcze o kontynuowanie wierceń, ale do dalszych prac już nie doszło^[21].

W czasie prowadzenia prac prasa na bieżąco informowała o jej rezultatach, ukazało się wiele artykułów ilustrowanych fotografiami z obszaru poszukiwań i dokumentujących zebrany urobek. Zachował się bogaty materiał zebrany przez sekretarza magistratu w Ostrzeszowie Władysława Golusa.

Tak jak szybko pojawił się Schmidt i zapalił do pomysłu wielu ludzi, tak samo szybko sprawa zakończyła się bez istotnego rezultatu. Można napisać, że Schmidt był drugim „meteorem ostrzeszowskim” – nagle pojawił się, błyszczał przez chwilę i szybko zniknął. Efektem jego działań jest wiele artykułów prasowych, fotografii, tony rudy darniowej i nierozwiązana zagadka.

Jerzy Pokrzywnicki na początku września 1955 roku odwiedził Ostrzeszów i zbierał materiały o samym spadku i pracach Schmidta^[22]. Wnikliwa i krytyczna analiza przeróżnych doniesień dokonana przez Pokrzywnickiego ^[23]pozwala jednak wyciągnąć pozytywne wnioski. Niewykluczone, że pod Ostrzeszowem spadł meteoryt. Nie był może tak wielki, jak opisywał to Schmidt. Ale w ostrzeszowskim lesie nadal leży zakopana zagadka do rozwiązania!

Lokalizacja

Miejsce poszukiwań Schmidta znajduje się wg opisu Pokrzywnickiego (1964) w lasku 5,5 km na E i NE od centrum Ostrzeszowa, około 70 m od szosy, w połowie drogi między Grabowem a Ostrzeszowem (pomiędzy Bukownicą a Ostrzeszowem?), po jej prawej stronie. Obszar ten to duże wgłębienie częściowo zarośnięte trawami (Pokrzywnicki był tam w kwietniu 1955 roku), a wokół porozrzucane były bryły i grudki rudy darniowej (prawdopodobnie pozostałości urobku Schmidta)^[22].

Teren, w którym prowadził prace Schmidt jest trudny do poszukiwań. Według relacji poszukiwaczy meteorytów, którzy byli tam kilka lat temu, jest on bardzo podmokły, a w wykopywanych dołach piasek na ścianach osuwa się jak masło. Nie znaleźli oni jakichkolwiek fragmentów meteorytu żelaznego.

Ostrzeszów (niem. Schildberg)

Mapy

Ostrzeszow (Reymanns Special-Karte 133 Oels).jpg Fragment arkusza 133 Oels mapy Reymanna (źródło: Archiwum Map WIG)

Ostrzeszow (P43 S26 KEPNO).jpg Fragment arkusza P43 S26 mapy z 1936 r. (źródło: Arch. Map WIG)

Galerie

Prawdopodobne miejsce poszukiwań prowadzonych przez Schmidta

(fot. Piotr Barański; stan koniec kwietnia 2011 r.)

Ostrzeszow (miejsce) 1.jpg Widok ogólny

Ostrzeszow (miejsce) 2.jpg

Ostrzeszow (miejsce) 3.jpg Punkt 51°26'41.17"N, 17°59'31.46"E

Okolice "jamy Schmidt'a"

(fot. Wadi & Jan Woreczko; maj 2012 r.)

Droga w kierunku Bukownicy, którą podążał Th. Tantz	Droga Tantza przez las w kierunku Ostrzeszowa	Typowy okoliczny las
Las w okolicy "jamy Schmidt'a"	Prawdopodobne miejsce poszukiwań - "jama Schmidt'a"	Widok od północnego-wschodu na "jamę Schmidt'a"

Dokumenty i artykuły prasowe

Kopia części materiałów znajdujących się w archiwum Urzędu Miasta Ostrzeszów (zebrane przez Piotra Barańskiego)
Wiele cyfrowych kopii oryginałów dokumentów i gazet można znaleźć w zasobach bibliotek cyfrowych

Ostrzeszow (dokumenty) 1.jpg Notatki byłego sekretarza magistratu w Ostrzeszowie Władysława Golusa (źródło: Piotr Barański)	Ostrzeszow (dokumenty) 2.jpg (źródło: Piotr Barański)	Ostrzeszow (dokumenty) 3.jpg (źródło: Piotr Barański)	Ostrzeszow (Pokrzywnicki Zycie Warszawy 1959).jpg Artykuł Pokrzywnickiego w Życiu Warszawy z 8 lipca 1959 roku (źródło: Piotr Barański)
Ostrzeszow (Kurjer Poznanski 429).jpg Kurjer Poznański nr 429 z 1935 roku. Plik DjVu (źródło: Piotr Barański)	Ostrzeszow (Kurjer Poznanski 435).jpg Kurjer Poznański nr 435 z 1935 roku. Plik DjVu (źródło: Piotr Barański)	Ostrzeszow (Kurjer Poznanski 436).jpg Kurjer Poznański nr 436 z 1935 roku. Plik DjVu (źródło: Piotr Barański)	Ostrzeszow (Kurjer Poznanski 441).jpg Kurjer Poznański nr 441 z 1935 roku. Plik DjVu (źródło: Piotr Barański)
Ostrzeszow (Kurjer Poznanski 445).jpg Kurjer Poznański nr 445 z 1935 roku. Plik DjVu (źródło: Piotr Barański)	Ostrzeszow (Kurjer Poznanski 450).jpg Kurjer Poznański nr 450 z 1935 roku. Plik DjVu (źródło: Piotr Barański)	Ostrzeszow (Ilustrowany Kuryer Codzienny) 1.jpg Ilustrowany Kuryer Codzienny (źródło: Piotr Barański)	Ostrzeszow (Ilustrowany Kuryer Codzienny) 2.jpg Ilustrowany Kuryer Codzienny nr 273 z 1935 roku (źródło: Piotr Barański)
Ostrzeszow (Ilustrowany Kuryer Codzienny) 3.jpg Ilustrowany Kuryer Codzienny (źródło: Piotr Barański)	Ostrzeszow (Nowy Przyjaciel Ludu).jpg Nowy Przyjaciel Ludu z 1935 roku (źródło: Piotr Barański)	Ostrzeszow (Dziennik Wielkopolski) 1.jpg Dziennik Wielkopolski (źródło: Piotr Barański)	Ostrzeszow (Dziennik Wielkopolski) 2.jpg Dziennik Wielkopolski (źródło: Piotr Barański)

Ostrzeszow (Matecznik 2005).djvu Fragment o meteorze ostrzeszowskim z książki "Matecznik" (źródło: Piotr Barański)

Bibliografia

• +Dziennik Poznański, Meteor - Ostrzeszów - 1907. Nowa sensacja naukowa. - Romantyczna historja gościa z mlecznej drogi. nr 216 z 19 IX 1935, s. 3. Plik DjVu

• +Ilustrowany Kuryer Codzienny, Wizyta u ostrzeszowskiego meteoru. nr 273 z 2 X 1935.

• +Ilustrowany Kuryer Codzienny, o meteorze ostrzeszowskim jeszcze w nr: 261 z 20 IX, 266 z 25 IX, 271 z 30 IX, 283 z 12 X z 1935 roku.

• Kurjer Poznański, Pod Ostrzeszowem znaleziono największy meteor. nr 429 z 19 IX 1935, s. 9. Plik DjVu

• +Kurjer Poznański, Jak znalazłem meteor pod Ostrzeszowem! Co nam powiedział na temat meteoru z pod Ostrzeszowa p. Karol Schmidt, "łowca meteorów" nr 435 z 22 IX 1935, s. 12. Plik DjVu

• +Kurjer Poznański, Meteor z pod Ostrzeszowa winien być wykopany. Dalsze szczegóły o "gościu z nieba", spadłym pod Ostrzeszowem przed 28 laty. nr 436 z 22 IX 1935, s. 6. Tam też Opowiadanie Tautza. Plik DjVu

• +Kurjer Poznański, Polak, który widział spadający meteor. Co o tym wszystkim mówią na miejscu, w Ostrzeszowie nr 441 z 26 IX 1935, s. 9. Plik DjVu

• +Kurjer Poznański, Meteor jest czy go nie ma? Negatywne stanowisko Instytutu Geologicznego. nr 445 z 28 IX 1935, s. 8. Plik DjVu

• +Kurjer Poznański, Meteor, który mógł zatopić Pomorze. nr 450 z 01 X 1935, s. 8.^[24] Plik DjVu

• +Kurjer Poznański, o meteorze ostrzeszowskim jeszcze w nr: 205 z 7 IX i 216 z 20 IX 1907 roku.

• +Nowy Przyjaciel Ludu, Romantyczna historja "meteoru ostrzeszowskiego" Kępno, nr z 1935 roku.

• +Pilot Marian, (1988), Matecznik. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1988, fragmenty.

• Pokrzywnicki Jerzy, (1957), On the Ostrzeszów Bolide and the search fot the meteorite which fell from it (O bolidzie ostrzeszowskim i poszukiwaniach spadłego z niego meteorytu). Acta Geophys. Polon., vol. V, nr 1, 1957, s. 34-46. Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl

• Pokrzywnicki Jerzy, (1959), O bolidzie ostrzeszowskim i innych nad Polską. Życie Warszawy, 8 lipiec 1959.

• Pokrzywnicki Jerzy, (1964), I. Meteoryty Polski. II. Katalog meteorytów w zbiorach polskich. Studia Geologica Polonica, vol. XV, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1964, s. 125-138.

• Pokrzywnicki Jerzy, (1965), O bolidach obserwowanych nad Polską - II. Acta Geophys. Polon., vol. XIII, nr 3, 1965, s. 207-215. Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl

• +Reclams Universum, nr 13 z 24 XII 1934. Tam relacja Tantza.

Przypisy

1. ^ rejon ten jest zaznaczony na mapie jako domniemane miejsce poszukiwać Schmidta (punkt 51°26'41.17"N, 17°59'31.46"E)
2. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
3. ^ wtorek 3 wrzesień 1907 roku
4. ^ wg Pokrzywnickiego (1964) na mapach synoptycznych z godz. 8 rano 3 września 1907 roku niebo było całkowicie zachmurzone np. w Berlinie, Pradze i Świnoujściu
5. ^ Kurjer Poznański nr 205 z 1907 roku, Orędownik nr 205 z 1907 roku
6. ^ w niektórych źródłach pisano Tautz (przez 'u')
7. ^ tę datę ustalono później, natomiast godzinę spadku określono pomiędzy 1:10 a 1:15 w nocy
8. ^ niektóre źródła podają, że „jakieś ½ km przed końcem lasu pod Ostrzeszowem”
9. ^ relacja te była zamieszczona również w Dzienniku Bydgoskim nr 225 z 29 IX 1935 roku
10. ^ poprawny tytuł pisma Reclams Universum
11. ^ jest bardzo prawdopodobne, że odległość ta była wynikiem złudzenia. Bardzo często świadkowie spadków, szczególnie nocą, podają, że meteoryt spadł 'tuż za lasem', 'za drogą', znacznie zaniżając rzeczywistą odległość
12. ^ efekt „elektrofoniczny” ...
13. ^ Schmidt przybył do Ostrzeszowa prawdopodobnie we wrześniu 1935 roku i przebywał tam około 20 dni
14. ^ jego profesja nie została do końca wyjaśniona, tytułowano go doktorem, profesorem, dyrektorem lub uważano go za fabrykanta. W artykułach prasowych i literaturze również jego nazwisko jest pisane Schmidt innym razem jako Schmid!?
15. ^ byli oni później autorami opinii o efektach poszukiwań opublikowanej w Kurjerze Poznańskim nr 445 z 1935 roku. Znamienny jest podtytuł artykułu: Prof. Morozewicz i dr. Kuźniar twierdzą, że w miejscu, które wskazał p. Schmid, niema meteoru, ale nie zaprzeczają, że „gość z zaświatów” mógł spaść w tamtych okolicach
16. ^ pozyskał on do swojej idei ławnika Aleksandra Prądzyńskiego i aplikanta adwokackiego Banacha, zawiązali ono „konsorcjum” w celu finansowania poszukiwań
17. ^ Pokrzywnicki (1957)
18. ^ według wyników wierceń na głębokości 0,5 metra znajdowała się twarda „polepa”, pod nią piasek, woda zaskórna, jeszcze raz piasek i woda, a dalej glina i warstwa iłu
19. ^ w epokowej pracy Pokrzywnickiego (1964) znajduje się mnóstwo dodatkowych faktów, analiz, cytatów i źródeł
20. ^ orsztyn, jaki często występuje w piaszczystej glebie na poziomie lustra wody; Wikipedia - Rudawiec (konkrecja glebowa)
21. ^ w czasie wojny w 1940 roku Schmidt zawarł umowę z władzami niemieckimi na poszukiwania, ale nie doszły one do skutku. Również po wojnie kontaktował się on z córką Prądzyńskiego panią Sabiną Szałową.
22. ^ ^{a b} Pokrzywnicki kontaktował się ze świadkami prac w lesie, w towarzystwie przewodniczącego Miejskiej Rady Narodowej w Ostrzeszowie Jana Witwickiego odwiedził rejon robót
23. ^ Pokrzywnicki (1957, 1959, 1964)
24. ^ krótki artykuł jest o bolidzie tunguskim i jego potencjalnych skutkach, a tylko wspomina spadek pod Ostrzeszowem

Zobacz również

• dodatkowe źródła/pliki

Linki zewnętrzne

• Meteoritical Bulletin Database (MBD) - meteoryt wątpliwy (Doubtful meteorite) Ostrzeszów
• Encyclopedia of Meteorites (EoM) - meteoryt wątpliwy (Doubtful meteorite) Ostrzeszów

• Forum Astropolis.pl - wątek o meteorycie
• Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa - WBC

Co jeszcze na stronie?

• odnaleźć źródła - tytuły gazet, nr i autorzy; dokumentów też...