(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Seeläsgen (Przełazy)
Z Wiki.Meteoritica.pl
(→Bliźniak meteorytu Morasko) |
(→Bliźniak meteorytu Morasko) |
||
Linia 15: | Linia 15: | ||
Przed rokiem 1847 miejscowy rolnik ze wsi Przełazy (wtedy niemieckie Seeläsgen) kopiąc rów odpływowy na swojej łące znalazł na głębokości 6-7 łokci bryłę żelaza o wadze około 102 kg. Rów odwadniający prowadzić miał do pobliskiego jeziora Niesłysz (jez. Niesulickie, niem. Nieschlitzer See). Okaz został sprzedany kowalowi i handlarzowi żelazem z Sulechowa (niem. Züllichau) Jähnschowi. W 1847 r. został rozpoznany, że jest to meteoryt przez "mechanika" Hartiga i za jego staraniem przewieziono go do Wrocławia. Meteoryt ten wzbudził spore zainteresował wśród uczonych, gdyż zaobserwowano w nim świeżo odkryte w meteorycie [[Braunau]] linie Neumanna. | Przed rokiem 1847 miejscowy rolnik ze wsi Przełazy (wtedy niemieckie Seeläsgen) kopiąc rów odpływowy na swojej łące znalazł na głębokości 6-7 łokci bryłę żelaza o wadze około 102 kg. Rów odwadniający prowadzić miał do pobliskiego jeziora Niesłysz (jez. Niesulickie, niem. Nieschlitzer See). Okaz został sprzedany kowalowi i handlarzowi żelazem z Sulechowa (niem. Züllichau) Jähnschowi. W 1847 r. został rozpoznany, że jest to meteoryt przez "mechanika" Hartiga i za jego staraniem przewieziono go do Wrocławia. Meteoryt ten wzbudził spore zainteresował wśród uczonych, gdyż zaobserwowano w nim świeżo odkryte w meteorycie [[Braunau]] linie Neumanna. | ||
- | Przełazy to meteoryt żelazny, oktaedryt gruboziarnisty (Og) typu IAB-MG i jest pod wzgledem składu bardzo podobny do meteorytu [[Morasko]]. Niektórzy badacze sugerują, że obydwa meteoryty mogą pochodzić z tego samego deszczu meteorytów - patrz hipoteza [[Bolid wielkopolski|bolidu wielkopolskiego]]. | + | Przełazy to meteoryt żelazny, '''oktaedryt gruboziarnisty (Og)''' typu '''IAB-MG''' i jest pod wzgledem składu bardzo podobny do meteorytu [[Morasko]]. Niektórzy badacze sugerują, że obydwa meteoryty mogą pochodzić z tego samego deszczu meteorytów - patrz hipoteza [[Bolid wielkopolski|bolidu wielkopolskiego]]. |
Wersja z 22:37, 31 mar 2011
Bliźniak meteorytu Morasko
Seeläsgen (Przełazy) → | |
Znalezisko | |
Lokalizacja | wieś Przełazy, koło Świebodzina, Polska |
Położenie[1] | 52°16'N, 15°33'E |
Data | rozpoznany w 1847 r. |
Charakterystyka | |
Typ | żelazny, oktaedryt gruboziarnisty Og, IAB-MG |
Masa | ~102 kg |
Liczba okazów | jeden okaz (później prawdopodobnie znajdowano jeszcze wiele mniejszych okazów) |
Meteoritical Bulletin Database | |
Synonimy → | |
wg NHM Cat: Brandenburg, Branibor, Przelazy, Schwiebus, Seelaesgen, Sulechow, Züllichau; u Pokrzywnickiego jeszcze: See-Läsgen; u Kleina: Seeläßchen; polska nazwa: Przełazy |
Przed rokiem 1847 miejscowy rolnik ze wsi Przełazy (wtedy niemieckie Seeläsgen) kopiąc rów odpływowy na swojej łące znalazł na głębokości 6-7 łokci bryłę żelaza o wadze około 102 kg. Rów odwadniający prowadzić miał do pobliskiego jeziora Niesłysz (jez. Niesulickie, niem. Nieschlitzer See). Okaz został sprzedany kowalowi i handlarzowi żelazem z Sulechowa (niem. Züllichau) Jähnschowi. W 1847 r. został rozpoznany, że jest to meteoryt przez "mechanika" Hartiga i za jego staraniem przewieziono go do Wrocławia. Meteoryt ten wzbudził spore zainteresował wśród uczonych, gdyż zaobserwowano w nim świeżo odkryte w meteorycie Braunau linie Neumanna.
Przełazy to meteoryt żelazny, oktaedryt gruboziarnisty (Og) typu IAB-MG i jest pod wzgledem składu bardzo podobny do meteorytu Morasko. Niektórzy badacze sugerują, że obydwa meteoryty mogą pochodzić z tego samego deszczu meteorytów - patrz hipoteza bolidu wielkopolskiego.
Fragmenty meteorytu Przełazy znajdują się w zbiorach Muzeum Mineralogicznego we Wrocławiu. Przełazy zostały pocięte na wiele kawałków, które trafiły do kilkudziesieciu kolekcji na świecie.
Opis wg Pokrzywnickiego (1964)
- (zgodnie z oryginałem)
- (...)
- 10. METEORYT PRZEŁAZY
- Synonimy: Seeläsgen, See-Läsgen, Züllichau, Schwiebus, Branderburg, Branibor
- W.m.s.: φ = 52°16' - λ = 15°23'1
- Na kilka lat przed 1847 r. pewien rolnik z miejscowości Seeläsgen (obecnie Przełazy, pow. Świabodzin) kopiąc na swej wilgotnej łące rów odpływowy w kieunku pobliskiego jeziora Nieschlitzer See (Niesulica), wydobył z głębokości 6-7 łokci masę żelaza meteorytycznego wagi około 2 cetnarów (102 kg). Masę tą sprzedał kowalowi i handlarzowi żelazem Jähnschowi z Züllichau (Sulechów), gdzie przed domem tego ostatniego znalazł ją w listopadzie 1847 r. "mechanik" Hartig i wziął z niej próbkę. Gdy okazało się, że żelazo jest pochodzenia meteorytycznego, za jego staraniem przewieziono bryłę do Wrocławia.
- Dr Schneider sądził z wyglądu otoczki meteorytu, że musiał on przeleżeć w ziemi dobrych paręset lat. Natomiast Duflos i Göppert uważali go za część spadłego 14 lipca 1847 r. syderytu Braunau. Pomijając pewne różnice w składzie tych dwóch meteorytów, przypuszczenie Duflosa i Göpperta wydaje się z różnych względów mało prawdopodobne.
- C. wł. = 7,63 i 7,71 (według Duflosa), 7,7345 (według Rammelsberga) i 7,66 (według Reinchenbacha). Według Perry'ego (1944, s. 128) zawartość Ni-Co = 5,74%. n = 15 (Kat. Met. Brit. Mus. - Prior & Hey 1953). Analiza Panetha na hel i uran dała: He - 2,0 i U - 14,7 (Watson 1941), z czego wyliczył on wiek meteorytu na 120 milionów lat. Według późniejszych analiz tego autora z 1942 r. wiek meteorytu ma wynosić 1000 milionów lat.
- Meteoryt zaliczany jest zgodnie do oktaedrytów; różnice w opiniach polegają na zaliczeniu go do odmian oktaedrytów. Leonard (1956) zalicza do odmiany Ogg, Brezina (o. c.) - raz do Ogg, innym razem do Om. Inni autorzy (Heide 1934) do odmiany Ogg lub Og (Heide 1957; Perry 1944). Według mojej opinii należy przyjąć klasyfikację Kat. Met. Brit. Mus. (Prior & Hey 1953), a mianowicie Om.[2]
- Powyżej zostały przytoczone wszystkie kolekcje, gdzie przechowywany jest lub był meteoryt według danych Wülfinga i kilku innych dostępnych autorowi katalogów, aby uwypuklić zainteresowanie się kolekcjonerów tym meteorytem i jego rozdrobnienie. Przy tym należy zaznaczyć, że meteoryt ten nie wyróżnia się niczym szczególnym wśród oktaedrytów.
- Od czasów Wülfinga wiele się zmieniło. Prawdopodobnie wszystkie wymienione kolekcje prywatne przeszły w inne ręce, głównie wielkich zbiorów państwowych, powstały zaś nowe kolekcje. Zresztą wykaz Wülfinga nie był wyczerpujący nawet za jego czasów. Uzupełnienie tego wykazu ogłosił niedawno Spencer (1949)8
- P r z y p i s y
- 1 Według Berwertha (o. c.) i Breziny (o. c.). Według Kat. Met. Brit. Mus. (Prior & Hey 1953) - 53°16'N - λ = 15°33'E.
- 2 Ten zbiór przeszedł do muzeum w Nowym Jorku.
- 3 Patrz met. Białystok.
- 4 Ten zbiór przeszedł do muzeum w Chicago.
- 5 Ten zbiór przeszedł do zbiorów watykańskich.
- 6 Ten zbiór znajdował się - według Siemaszki - w Wiedniu.
- 7 Dr Ulex posiadał również jakiś odłamek nieznanej bliżej wagi.
- 8 Literatura:
- A. Dulfos: "Chemische Zerlegung der Meteoreisenmasse von Seeläsgen". Pogg. Ann. d. Phys., Bd. 74, s. 61-65, 1848;
- Rammelsberg: Ann. d. Phys., Bd. 74, s. 443-448, 1848 (analiza);
- Glocker: Ann. d. Phys., Bd. 73, s. 332-336, 1848;
- Schneider: Ann. d. Phys., Bd. 74, s. 57-61, 1848;
- Perry S.H. (1944, s. 128, 158, 165, 166) - zdjęcia mikroskopowe;
- F. Watson (1941, s. 198);
- Kat. Zb. Met. Węg. (Tokody & Dudich 1951); Merrill (1916, s. 147); Pogg. Ann. Ergänz., Bd. IV, s. 388-389, 1854; F. Heide (1934, s. 112, 1957, s. 92); Göppert: Verh. Berl. Akad., 1847, s. 488).
- (...)
Inne źródła
- W katalogu Klein'a[3] jest informacja o znalezisku
1847 gefunden - Seeläßchen, Schwiebus, Frankfurt a. O., Brandenburg
- W katalogu Berwerth'a[4]
Seeläsgen [Ogg (gefunden 1847) 52°14’N,
15°23’O], Schweibus, Branderburg, Preußen, Deutschland.
Lokalizacja
(P) Przełazy
Bibliografia
- Dąbrowski Bartosz P., (2001), Przełazy 2001. Meteoryt, 3, 2001, s. 22.
- Duflos A., (1847), Meteormassen zu Seeläsgen in der Mark Brandenburg. Tageblatt d. Naturw. Ver., Breslau 1847, s. 49-50.
- Klein Hermann J., (1904), Jahrbuch der Astronomie und Geophysik. Enthaltend die wichtigsten Fortschritte auf den Gebieten der Astrophysik, Meteorologie und physikalischen Erdkunde. XIV. Jahrgang 1903. Eduard Heinrich Mayer, Leipzig 1904.
- Pokrzywnicki Jerzy, (1964), I. Meteoryty Polski. II. Katalog meteorytów w zbiorach polskich. Studia Geologica Polonica, vol. XV, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1964, s. 74-77.
Przypisy
- ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
- ^ oktaedryt: Ogg - bardzo gruboziarniasty, Og - gruboziarnisty, Om - średnioziarnisty; więcej o podziale oktaedrytów na stronie o figurach Widmanstättena
- ^ Klein 1904
- ^ Berwerth 1903
Zobacz również
- Meteoryty: Morasko i Jankowo Dolne
- Hipoteza bolidu wielkopolskiego
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) - meteoryt Seeläsgen
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) - meteoryt Seeläsgen
- meteoryt Przełazy w kolekcjach polskich - katalog PTMet
- Polski Serwis Meteorytów - meteoryt Przełazy
- Wikipedia - meteoryt Przełazy
- Strona Woreczko o meteorycie Seeläsgen